• Sonuç bulunamadı

EĞİTİM AMAÇLI WEB SAYFALARINDAKİ GRAFİK TASARIM SORUNLARI VE ÖRNEK BİR EĞİTİM PORTALI TASARIMI

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "EĞİTİM AMAÇLI WEB SAYFALARINDAKİ GRAFİK TASARIM SORUNLARI VE ÖRNEK BİR EĞİTİM PORTALI TASARIMI"

Copied!
180
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

T.C.

GAZĠ ÜNĠVERSĠTESĠ

EĞĠTĠM BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ

UYGULAMALI SANATLAR EĞĠTĠMĠ ANABĠLĠM DALI

GRAFĠK EĞĠTĠMĠ BĠLĠM DALI

EĞĠTĠM AMAÇLI WEB SAYFALARINDAKĠ GRAFĠK TASARIM

SORUNLARI VE ÖRNEK BĠR EĞĠTĠM PORTALI TASARIMI

YÜKSEK LĠSANS TEZĠ

Hazırlayan

Sonnur ÖZDEMĠR

Ankara Eylül, 2009

(2)

T.C.

GAZĠ ÜNĠVERSĠTESĠ

EĞĠTĠM BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ

UYGULAMALI SANATLAR EĞĠTĠMĠ ANABĠLĠM DALI

GRAFĠK EĞĠTĠMĠ BĠLĠM DALI

EĞĠTĠM AMAÇLI WEB SAYFALARINDAKĠ GRAFĠK TASARIM

SORUNLARI VE ÖRNEK BĠR EĞĠTĠM PORTALI TASARIMI

YÜKSEK LĠSANS TEZĠ

Sonnur ÖZDEMĠR

DanıĢman: Yrd. Doç. ġansal ERDĠNÇ

Ankara Eylül, 2009

(3)

i

JÜRĠ VE ENSTĠTÜ ONAY SAYFASI

Sonnur ÖZDEMĠR‟in “Eğitim Amaçlı Web Sayfalarındaki Grafik Tasarım Sorunları ve Örnek Bir Eğitim Portalı Tasarımı” baĢlıklı tezi 14 / 09 / 2009 tarihinde, jürimiz tarafından Grafik Eğitimi Bilim Dalında Yüksek Lisans tezi olarak kabul edilmiĢtir.

Adı Soyadı Ġmza

Üye (Tez DanıĢmanı) : Yrd. Doç. ġansal ERDĠNÇ

Üye : Doç. Dr. Yücel GELĠġLĠ

Üye : Yrd. Doç. Dr. Can ġAHĠN

Onay

Yukarıdaki imzaların, adı geçen öğretim üyelerine ait olduğunu onaylarım.

/ / 2009

Prof. Dr. Nezahat GÜÇLÜ Enstitü Müdürü

(4)

ii

ÖNSÖZ

Ġçinde bulunduğumuz yenilenme çağında, bireyler teknolojiyi daha dinamik olarak kullanarak kendilerini geliĢtirmekte ve birçok konuda kiĢisel eğitimlerini sürdürmektedirler. GeliĢen teknoloji ile hayatımıza giren kavramlardan bir tanesi de bilgisayarlar arası kurulan dünya çapındaki ağ sistemidir.(www) Bu ağlar üzerinde paylaĢılan bilginin görsel tasarıma ihtiyacı vardır. Artık tüketim toplumu olarak çok fazla internet kullanmaktayız. Ġçinde bulunduğumuz çağın gereği olarak genellikle her evde internet bağlantısı bulunmaktadır. Artık günümüz insanı alıĢveriĢ, eğitim, bankacılık, ödevler, oyun, vs. gibi birçok alandaki ihtiyaçlarını web sayfaları üzerinden karĢılamaktadır. En büyük sorumluluk ise burada tasarımcılara düĢmektedir. Her geçen gün birçok yeni içerik ortaya çıkmaktadır ve tüketim toplumu olarak tüketicilerin ihtiyaçlarını karĢılayacak tasarımlar, profesyonel tasarımcılar tarafından ortaya konulmalıdır. Grafik tasarım, görsel iletiĢim sorunlarını ele alır ve artık günümüzde her alanda kendini göstermektedir. Eğitim insanlarla kurulan etkileĢimin en dinamik hallerinden biridir. Eğitimle ilgili yapılacak her web sayfa tasarımının, titizlikle irdelenmesi ve sonrasında uygulanması gerekir.

Bu çalıĢma ile eğitim amaçlı web sayfalarındaki grafik tasarım sorunları nelerdir, iyi bir eğitim portalı tasarımı nasıl olmalıdır, sorularına yanıt aranmıĢtır. Bu araĢtırmada, eğitim için yapılan web sitelerindeki grafik tasarım sorunlarının neler olduğuna değinilmiĢ ve bu sorunlara çözüm önerileri sunulmuĢtur. Bu öneriler ıĢığında örnek bir eğitim portalı tasarımı yapılmıĢtır (www.egitimsart.net). Ġleride yapılacak olan eğitim portalı tasarımlarının daha iyi ve etkili olabilmesi için yapılan çalıĢmalara katkıda bulunulmak istenilmiĢtir.

AraĢtırmam boyunca, desteğini hiçbir zaman esirgemeyen ve her zaman yanımda olan danıĢmanım Sayın, Yrd. Doç. ġansal ERDĠNÇ‟e, çalıĢmamın uzman görüĢleri kısmında desteğini ve katkılarını esirgemeyen tüm hocalarıma teĢekkürlerimi sunarım. Ayrıca, aileme, sevgili ev arkadaĢım Nezaket TEZCAN‟a ve dostlarıma bana güvenip her zaman yanımda oldukları için teĢekkür ederim.

(5)

iii

EĞĠTĠM AMAÇLI WEB SAYFALARINDAKĠ GRAFĠK TASARIM SORUNLARI VE ÖRNEK BĠR EĞĠTĠM PORTALI TASARIMI

Özdemir, Sonnur

Yüksek Lisans, Uygulamalı Sanatlar Eğitimi Anabilim Dalı Grafik Eğitimi Bilim Dalı

Tez DanıĢmanı: Yrd. Doç. ġansal ERDĠNÇ Eylül – 2009, 161 sayfa

Bu araĢtırmanın amacı, eğitim amaçlı web sayfalarındaki grafik tasarım sorunlarının neler olduğunu ortaya koymak ve bu sorunlara çözüm önerileri sunarak, bu öneriler ıĢığında uygun bir eğitim portalı tasarımı ortaya çıkartmaktır. Bu amaçlar doğrultusunda, eğitim amaçlı web sayfalarında var olan grafik tasarım sorunlarının neler olduğuna iliĢkin sorularla anket katılanlarının görüĢleri alınmıĢtır. Bu görüĢler doğrultusunda örnek bir eğitim portalı tasarımı olarak www.egitimsart.net yapılmıĢtır.

AraĢtırmanın evrenini eğitim sitelerinin tümü oluĢturmaktadır. Evrenden tesadüfi örneklem tekniği ile seçilen, eğitim amacı ile yapılmıĢ olan 9 adet web portalı çalıĢmanın örneklemini oluĢturmuĢtur.

Verilerin toplanması için hazırlanan anket; Ankara Üniversitesi BÖTE, Fatih Üniversitesi Grafik Bölümü ve Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Görsel ĠletiĢim Tasarımı öğrencilerinden oluĢan 91 kiĢiye uygulanmıĢtır. Elde edilen bulgular tablolara dayanılarak yorumlanmıĢtır.

Elde edilen veriler sonucunda incelenen web sayfalarının taĢıması gereken kriterlerin tamamını taĢımadığı bir takım görsel sorunlarının olduğu tespit edilmiĢtir. Anket katılımcıları, incelenen sitelerin içerik bakımından belirlenen hedef kitleler için yetersiz olduğu görüĢünü bildirmiĢlerdir. Bazı web sayfalarında da tipografik sorunlar olduğu tespit edilmiĢtir. Birden fazla yazı ailesi kullanılmıĢ olmasının bir karmaĢaya neden olduğu görülmüĢtür. Eğitim amaçlı web sayfalarının genelinde renk sorunları bulunmaktadır. Bu sitelerde kullanılan renklerin genelde göz yorucu ve dikkat dağıtıcı

(6)

iv

olarak seçilmediği gözlemlenmiĢtir. Bazı Eğitim amaçlı web sayfalarına ait tasarımlarda kullanımı zor olan menülerin tercih edildiği tespit edilmiĢtir ve bazı tasarımlarda kullanılan görsellerin iç sayfalarda devamlılığını sağlamadığı da görülmüĢtür.

AraĢtırma sonunda, tasarım ilkelerine uygunluk göstermeyen noktalarda araĢtırmacı tarafından ortaya konulan önerilere yer verilmiĢtir.

Anahtar Kelimeler: Arayüz, Eğitim, ĠletiĢim, Grafik, Görsel, Portal, Web, Tasarım.

(7)

v

GRAPHIC DESIGN PROBLEMS IN WEB PAGES FOR EDUCATION

AND

A SAMPLE DESIGN OF AN EDUCATION PORTAL

Özdemir, Sonnur

MA, Applied Arts Department of Education, Graphics Education Field Thesis Advisor: Assistant Professor ġansal ERDĠNÇ

September-2009 , 161 page

The purpose of this research, education, graphic design web pages for what is to demonstrate the problems and offer solutions to these problems, this proposal in the light occurs is to design an appropriate educational portal. In line with this objective, the existing educational web pages, graphic design, what is the problem with the survey questions concerning the opinions of personnel have been attending. In line with this view as an exemplary educational portal design www.egitimsart.net made.

Constitute all of the training site of the research universe. Selected through random sampling technique from the universe, who has been training with the aim of the study sample constituted 9 pcs web portal.

Prepared for data collection surveys, Ankara University, CEIT, Fatih University, Gazi University Department of Graphic and Visual Communication Design students of the Faculty of Fine Arts, consisting of 91 persons was performed. The results were evaluated based on the table.

Examine the data obtained as a result of the web page should carry a set of criteria does not comprise all of the visual problems that have been identified. Survey participants, review the terms of the content of the site is determined to be insufficient for the target group reported opinion.

At the end of research, design principles does not show compliance by the researcher in the mid-point where the subject is given to the proposal.

(8)

vi

(9)

vii

ĠÇĠNDEKĠLER

JÜRĠ VE ENSTĠTÜ ONAY SAYFASI ... i

ÖNSÖZ ... ii

ÖZET ... iii

ABSTRACT ... v

ĠÇĠNDEKĠLER ... vii

EKLER ... xi

TABLOLAR LĠSTESĠ ... xii

ġEKĠLLER LĠSTESĠ ... xiii

GRAFĠKLER LĠSTESĠ ... xv

KISALTMALAR LĠSTESĠ ... xvi

BÖLÜM I ... 1 1.1. Problem Durumu ... 1 1.2. Problem Cümlesi ... 7 1.2.1. Alt Problemler ... 7 1.3. AraĢtırmanın Amacı ... 9 1.4. AraĢtırmanın Önemi ... 9 1.5. Varsayımlar ... 9 1.6. AraĢtırmanın Sınırlılıkları ... 10 1.7. Tanımlar / Terimler ... 10 BÖLÜM II ... 11 2.1. Ġnternet ... 11 2.1.1. Ġnternet Nedir? ... 11 2.1.2. Ġnternetin Tarihçesi ... 12 2.1.3. Ġnternet Adresleri ... 13 2.1.4. Ġnternet Araçları ... 15

2.1.4.1. Elektronik Posta (e-mail): ... 15

2.1.4.2. Dosya Transfer Protokolü (File Transfer Protocol / FTP) ... 18

(10)

viii

2.1.4.5. Diğer Ġnternet Araçları: ... 20

2.1.5. Ġnternette Bilginin ġekli ve Bilgi Kaynakları ... 22

2.1.6. Ġnternet ve Türkiye ... 22

2.2. World Wide Web ... 25

2.2.1. World Wide Web (www) Nedir? ... 26

2.2.2. WWW'in Popülerliği ve Kullanıcı Kitlesi... 27

2.2.3. World Wide Web‟in Uygulama Alanları ... 27

2.2.4. Hiperyazılım (Hypertext) ve Hipermedya (Hypermedia) ... 28

2.2.5. HTML (The Hypertext Markup Language) ... 30

2.3. ĠletiĢim ... 31

2.3.1. Grafik ĠletiĢim ... 32

2.3.2. Tasarım ... 32

2.3.3. Grafik ... 33

2.3.3.1. Grafik Tasarım ... 33

2.4. Web Sayfa Tasarımı ... 34

2.4.1. Web Sayfa Tasarımı‟na BaĢlarken ... 34

2.4.1.1. WWW Sayfa Tasarımlarının BaĢarısı ... 35

2.4.1.2. Neden WWW Sayfası ... 36

2.4.2. WWW Sayfa Tasarımcılığı ... 37

2.4.3. WWW Sayfa Tasarım Programları ... 38

2.4.3.1. WWW Tasarım Programlarının Özellikleri ... 39

2.4.3.2. WWW Tasarım Programlarının Geleceği ... 40

2.5. WWW Sayfa Düzeni ... 40

2.5.1. WWW Sayfalarının Yapısı ... 44

2.5.2. WWW Sayfalarının Temel Bölümleri ... 46

2.5.2.1. BaĢlık ... 47

2.5.2.2. Gövde ... 48

2.5.2.3. Dipnot ... 49

2.6. Grafik Tasarım Elemanlarının Ġnternet‟te Kullanımı... 51

2.6.1. Tipografi ... 51

2.6.1.1. Fontların Özellikleri ... 57

2.6.1.2. Metin Özellikleri ... 60

(11)

ix

2.6.1.5. Harf Aralıkları ... 63

2.6.1.6. Hizalama ... 64

2.6.1.7. Web Sayfa Tasarımında Tipografi Kullanımı ... 65

2.6.2. Renk ... 68 2.6.2.1. Rengin ĠĢlevleri ... 69 2.6.2.2. Ekran ve Renk ... 70 2.6.2.3. Renk Psikolojisi ... 71 2.6.2.4. Doğal Renkler ... 72 2.6.2.5. Kontrast Renkler ... 73

2.6.3. Tarayıcıya Göre DeğiĢmeyen (Browser-Safe) Renkler ... 73

2.6.3.1. Okunabilirlik ... 74

2.6.4. Fotoğraf, Resim ve Renk Paletleri ... 75

2.6.4.1. GIF ... 76

2.6.4.1.1. Transparan Gifler ... 76

2.6.4.1.2. Hareketli Gif'ler ... 77

2.6.4.2. JPEG ... 78

2.6.4.3. PNG ... 78

2.6.4.4. Renk Paletleri ve Yarattıkları Sorunlar ... 79

2.6.5. Ġkonlar ... 80

2.7. Ġnternette Kullanılan Diğer Elemanlar ... 82

2.7.1. Plug-in ... 83

2.7.2. Ses ... 84

2.7.3. Film, Video, Animasyon ... 85

BÖLÜM III ... 87

3.1. AraĢtırmanın Modeli ... 87

3.2. Evren ve Örneklem ... 87

3.3. Veri toplama Tekniği ... 88

3.4. Verilerin Analizi ... 88 3.5. www.egitimsart.net ... 89 3.5.1. Yazı Ailesi ... 89 3.5.2. Ġçerik Sunumu ... 90 3.5.3. Renk ... 90 3.5.4. Görseller ... 90

(12)

x

3.5.1. Ġnteraktif ĠĢlemler ... 91

BÖLÜM IV ... 92

4.1. ALT PROBLEMLERE ĠLĠġKĠN BULGULAR VE YORUMLAR... 92

4.1.1. Birinci Alt Problem ... 92

4.1.2. Ġkinci Alt Problem ... 113

4.1.3. Üçüncü Alt Problem ... 115 BÖLÜM VI ... 131 5.1. SONUÇLAR ... 131 5.2. ÖNERĠLER ... 133 KAYNAKÇA ... 136 EKLER ... 142

(13)

xi EK- 1: ... 142 EK- 2: ... 143 EK- 3: ... 146 EK- 4: ... 147 EK- 5: ... 148 EK- 6: ... 149 EK- 7: ... 150 EK- 8: ... 151 EK- 9: ... 152 EK- 10: ... 153 EK- 11: ... 154 EK- 12: ... 155 EK- 13: ... 156 EK- 14: ... 157 EK- 15: ... 158 EK- 16: ... 159 EK- 17: ... 160 EK- 18: ... 161

(14)

xii

Tablo 1. Ġnternet'te Yer Alan KuruluĢ Kodları ... 14

Tablo 2. Alternatif KuruluĢ Kodları ... 15

Tablo 3: Tüik‟e Göre 2008 Yılında Türkiye‟deki Ġnternet Kullanımı AraĢtırma Sonuçları ... 24

Tablo 4: En Son Kullanım Zamanına Göre 16-74 YaĢ Bireylerin Bilgisayar Ve Ġnternet Kullanım Oranları Yüzdesi (%) ... 25

Tablo 5: 800 x 600 Piksel Çözünürlük Ġçin Sayfa Ölçüleri ... 42

Tablo 6: RGB değerlerinin farklı renk paletlerinde karĢılığı. ... 80

Tablo 7: www.ogretmenimiz.com Sitesine ĠliĢkin GörüĢler ... 93

Tablo 8: www.etkinegitim.net Sitesine ĠliĢkin GörüĢler ... 95

Tablo 9: www.egitim.com Sitesine ĠliĢkin GörüĢler ... 97

Tablo 10: www.eogrenme.net Sitesine ĠliĢkin GörüĢler ... 99

Tablo 11: www.canimogretmenim.com Sitesine ĠliĢkin GörüĢler ... 101

Tablo 12: www.egitim.gov.tr Sitesine ĠliĢkin GörüĢler ... 103

Tablo 13: www.egitimportali.com Sitesine ĠliĢkin GörüĢler ... 105

Tablo 14: www.egitimciler.com Sitesine ĠliĢkin GörüĢler ... 107

Tablo 15: http://groups.adobe.com/pages/home Sitesine ĠliĢkin GörüĢler ... 109

Tablo 16: www.egitimsart.net Sitesine ĠliĢkin GörüĢler ... 111

Tablo 17: www.egitimsart.net Sitesi Ve Diğer 9 Sitenin KarĢılaĢtırılmasına ĠliĢkin T-testi Sonuçları ... 113

(15)

xiii

ġekil 1: E-mail adresi (ġener, 1997:7) ... 16

ġekil 2: Ġnternet'te kullanılan sembolik anlatımlara örnekler.(Önalan, 1994:10) ... 17

ġekil 3: Ġnternet'te yer alan dijital resimlere örnek (ġener, 1997:8) ... 17

ġekil 4: Ġnternet'te çocuklar için hazırlanan “Yahooligans!” araĢtırma motoru (http://www.yahoo.com/) ... 20

ġekil 5: Hiperyazılım bağlantısı (http://info.med.yale.edu/caim/manual/interface/basic_interface1.html) ... 29

ġekil 6: www'de yer alan hipermedya bilgilerine ait ikonlar (http://www.mosaic.com/) ... 30

ġekil 7: ĠletiĢim Sürecinin Temel Öğeleri (Çilenti, 1991:44) ... 31

ġekil 8: ISO Standartlarında A B C Kâğıt Ölçüleri (Tepecik, 2002:43) ... 41

ġekil 9: 640 x 480 piksel sayfa ölçüsü (http://info.med.yale.edu/caim/manual/interface/navigation.html) ... 42

ġekil 10: Maksimum sayfa uzunluğu (Lynch veHorton, 2001:176) ... 43

ġekil 11: www cetveli (Gillespie, 1996:9) ... 44

ġekil 12: Kullanıcının kafasını karıĢtırabilecek karmaĢık www sayfa modeli (http://info.med.yale.edu/caim/manual/sites/site_design.html) ... 45

ġekil 13: www sayfa yapısı (http://info.med.yale.edu/caim/manual/sites/site_design.html) ... 45

ġekil 14: www‟nın temel bölümleri (http://info.med.yale.edu/caim/manual/pages/design_grids.html) ... 46

ġekil 15: www sayfalarında yer alan yönlendirici düğmeler (ġener, 1997:34) ... 47

ġekil 16: Dengeli kurgulanmıĢ sayfa düzeni ... 48

ġekil 17: KarmaĢık www sayfa düzeni ... 48

ġekil 18: Yazı karakterlerinin evrimi (ġener, 1997:39) ... 52

ġekil 19: Harfin Yapısı (Sarıkavak, 1997:3) ... 54

ġekil 20: Formatsız yazı (e-mail programından bir örnek) (ġener, 1997:41) ... 56

ġekil 21: Hiper yazılımlar (http://www.mosaic.com/) ... 56

ġekil 22: Formatlı yazı (http://www.oslonet.com/) ... 57

(16)

xiv

(http://www.nyu.edu/clubs/web.design/education/webdesign/Web%20Page%20 Design%20for%20Designers.pdf) ... 59

ġekil 25: Kalın harf karakterlerinin ekranda uygulanıĢı

(http://www.nyu.edu/clubs/web.design/education/webdesign/Web%20Page%20 Design%20for%20Designers.pdf) ... 59

ġekil 26: Ekran fontları

(http://www.nyu.edu/clubs/web.design/education/webdesign/Web%20Page%20 Design%20for%20Designers.pdf) ... 61

ġekil 27: HTML‟ de farklı harf büyüklüklerinin uygulanıĢı (Sonnur Özdemir, 2009) .. 62 ġekil 28: Basılı medyada yazının hizalanma Ģekilleri (Sonnur Özdemir, 2009) ... 64 ġekil 29: www sayfalarında kullanılabilen yazının hizalanma Ģekilleri (Sonnur

Özdemir, 2009) ... 65

ġekil 30: Artalan – metin renklerine göre okunabilirlik (KarataĢ, 2003:145) ... 75 ġekil 31: Transparan gif (http://gifbank.tripod.com/saydamgif.html) ... 77 ġekil 32: Soldan sağa gittikçe daha kayıplı sıkıĢtırılmıĢ bir çiçek görüntüsü

(http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Phalaenopsis_JPEG.png) ... 78

ġekil 33: 6x6x6 www Renk Paleti (PC/Mac)

(http://iat.ubalt.edu/courses/introNotes/part3.htm) ... 79

ġekil 34: Ana Sayfaya Bağlantı Düğmeleri (a) ve (b)

(http://www.nyu.edu/clubs/web.design/education/webdesign/Web%20Page%20 Design%20for%20Designers.pdf) ... 81

ġekil 35: Plug-in

(http://www.nyu.edu/clubs/web.design/education/webdesign/Web%20Page%20 Design%20for%20Designers.pdf) ... 83

ġekil 36: Ġnternet üzerinden sunulan ses dosyaları (ġener, 1997:71) ... 84 ġekil 37: Video / film ve animasyon içerikli www sitesi (http://www.hollywood.com) 85 ġekil 38: Ġnternet de yer alan video/film/animasyon örneği ... 85 ġekil 39. Yazı Punto Düzenleyicisi (Sonnur Özdemir, 2009) ... 89

(17)

xv

Grafik 1: “www.egitim.com” Web Sitesinin Dağılım Grafiği ... 94

Grafik 2: “www.etkinegitim.net” Web Sitesinin Dağılım Grafiği ... 96

Grafik 3: “www.egitim.com” Web Sitesinin Dağılım Grafiği ... 98

Grafik 4: “www.eogrenme.net” Web Sitesinin Dağılım Grafiği ... 100

Grafik 5: “www.canimogretmenim.com” Web Sitesinin Dağılım Grafiği ... 102

Grafik 6: “www.egitim.gov.tr” Web Sitesinin Dağılım Grafiği ... 104

Grafik 7: “www.egitimportali.com” Web Sitesinin Dağılım Grafiği ... 106

Grafik 8: “www.egitimciler.com” Web Sitesinin Dağılım Grafiği ... 108

Grafik 9: “http: //groups.adobe.com/ pages/home” Web Sitesinin Dağılım Grafiği .... 110

(18)

xvi ARPA : Advanced Research Project Agency

Bkz : Bakınız

BÖTE : Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü DARPA : Defence Advanced Project Agency

DNS : Domain Name System

f : Frekans

FTP : File Transfer Protocol Gif : Graphics Interchange Format HTML : The Hypertext Markup Language IRC : Ġnternet Relay Chat

ĠSS : Ġnternet Servis Sağlayıcısı ĠYS : Ġçerik Yönetim Sistemi

Jpeg : Joint Photographic Experts Group

MAC : Apple Macintosh

N : Anket katılımcı sayısı

NNTP : Network News Transfer Protocol NSFNET : National Science Foundation Network ODTÜ : Orta Doğu Teknik Üniversitesi

p : Anlamlılık düzeyi.

PC : Personal Computer / KiĢisel Bilgisayar

PNG : Portable Network Graphics / TaĢınabilir Ağ Grafiği

RGB : Red-Green-Blue

S : Standart sapma.

sd : Serbestlik derecesi.

SMTP : Simple Mail Transfer Protocol

Spss : Statistical Packages for the Social Sciences / Sosyal Bilimler için Ġstatistik Paketi

t : Hesaplanan t değeri.

Tüik : Türkiye Ġstatistik Kurumu

ULAKBĠM:Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi ULAKNET:Ulusal Akademik Ağ

(19)

xvii

YÖK : Yükseköğretim Kurulu

(20)

1. BÖLÜM I

GĠRĠġ

Bu bölümde araştırmanın içeriğine yönelik olarak problem durumu açıklanmış, araştırmanın amacı, önemi belirtilmiştir. Ayrıca araştırmada kullanılan terimler tanımlanmakta, araştırmanın varsayımları ve sınırlılıkları verilmektedir.

1.1. Problem Durumu

İçinde bulunduğumuz yenilenme çağında, bireyler teknolojiyi daha dinamik olarak kullanarak kendilerini geliştirmekte ve birçok konuda kişisel eğitimlerini sürdürmektedirler.

“Eğitim, bireyin davranışlarında kendi yaşantısı yoluyla ve kasıtlı olarak istendik değişiklik meydana getirme sürecidir” (Ertürk, 197412).

Günümüzde teknolojinin ilerlemesi ve eğitime verilen önemin artmasıyla, eğitim sorunlarının çözümünde teknolojik olanaklardan faydalanılmaya başlanmıştır. Bu teknolojik olanaklardan birisi olan bilgisayar ve internet, içinde yaşadığımız yüzyılın temel kültür öğelerinden olmakla birlikte, kullanımı hızla yaygınlaşan birer araç haline gelmiştirler.

Uzun çağlardan bu yana neden-sonuç ilişkisi çerçevesinde yeni icatlar yapılmış ve bu icatlar da başka icatların yapılmasını gerekli kılmıştır. Telefon, radyo ve televizyon gibi teknoloji destekli araçların bulunmasıyla birlikte iletişimde mesafe engelinin ortadan kaldırılması sağlanmıştır. İletişim hızında meydana gelen değişim sonucunda diğer teknolojilerin de bilgi paylaşımını kolaylaştırmak amacıyla bulunmasına ortam hazırlanmıştır.

(21)

Bilgisayar teknolojisi, 1900‟lü yılların ortalarında gelişmesinin ve hızının artmasını ile hayatımıza girmiştir. Bilgisayar teknolojisi, bilginin üretilmesi, saklanması ve depolanması işlevlerine farklı boyutlar getirmiştir. Bilgisayar teknolojisinin kullanılmaya başlanmasıyla, ona bağlı teknolojilerin de geliştirilmesi uzun sürmemiş ve 1960‟lı yılların sonunda yepyeni bir iletişim teknolojisi olan İnternet kullanılmaya başlanmıştır. İnternet, ilk etapta sınırlı bir kullanım alanı sağlarken 2000‟li yıllara geldiğimizde, günlük hayatımızı kolaylaştırma amaçlı; iletişim, ticaret, bankacılık, finans, sağlık, ulaştırma, kamu, eğitim vb. gibi sektörlerin vazgeçilmez teknolojisi olarak kabul görmüş ve kullanılmaya başlanmıştır.

Gelişen teknoloji ile hayatımıza giren kavramlardan bir tanesi de bilgisayarlar arası kurulan dünya çapındaki ağ sistemidir (World Wide Web). Bu ağlar üzerinde paylaşılan bilginin sunulduğu ortamların görsel tasarıma ihtiyacı bulunmaktadır.

İçinde bulunduğumuz çağın gereği olarak genellikle artık her evde ağ bağlantısı (internet) bulunmaktadır. Tüketim toplumunun ihtiyaçlarının artışına paralel olarak internet kullanımı da gittikçe artmaktadır.

“İnternet, iki veya daha çok sayıda bilgisayarın birbirleriyle bağlantısı anlamına gelen bilgisayar ağlarının (network) aralarında bağlantı kurmalarıyla oluşan ve bu şekilde gittikçe büyüyüp gelişen, dünya çapında yaygın bilgisayar ağlarına dayalı bir iletişim sistemidir” (İçel, 1998:407).

“Dünya üzerindeki irili ufaklı bilgisayar ağlarının aralarında tekrar bağlantı kurmaları ile büyüyerek gelişen bir ağlar arası bağ (network of networks) (Köksal, Oktay ve Eser, 1999:15) niteliği de taşıyan bu ağ sistemi aracılığıyla ilişki kuran milyonlarca bilgisayarın birbirleri ile haberleşmesi ve bilgi alışverişinde bulunması sonucunda, günümüzde bilgiye en kolay, hızlı ve ucuz bir şekilde ulaşmanın yolu da İnternet olarak belirlenmiş olmaktadır.”(Seyidoğlu, 1997:221)

İnternet teknolojisinin getirdiği yenilikler sayesinde insanlar, evlerinden dışarı çıkmalarına gerek kalmadan, dünyanın herhangi bir noktasıyla iletişim kurabilmekte, mağazalara gitmeden alışveriş yapabilmekte, her tür bankacılık işlemlerini

(22)

hizmet alabilmekte, hava ve yol durumuna ilişkin ayrıntılı bilgileri öğrenebilmekte, kamu sektörüne ilişkin işlemlerini gerçekleştirebilmekte ve istedikleri bir konuda çevrimiçi eğitimler alabilmektedirler.

İnternet‟te ulaşımın kolaylaşması ve sağlanan hizmetlerin kapsamının genişletilmesi amacıyla çeşitli İnternet araçları geliştirilmiştir(Seyidoğlu, 1997:223). Bunlardan World-Wide-Web (www) ya da kısaca Web, birçok İnternet hizmetini birleştiren bir araç olmasıyla ön plana çıkar. Kelime anlamı olarak, dünyayı saran ağ anlamına gelen Web; yazı, resim, ses, video ve animasyon gibi pek çok farklı nitelikteki verilere etkileşimli olarak ulaşmamızı sağlayan çoklu bir hiper ortam sistemidir. Hiper ortam, bir dokümandan başka bir dokümanın çağrılmasına (navigate) olanak sağlar ve bu ortamdaki her veri diğer bir veriyi çağırabilir. Link, aynı doküman içindeki başka bir yerde olabileceği gibi fiziksel olarak başka bir yerde (İnternet üzerindeki başka bir bilgisayarda) de olabilir. Bütün bu farklı yapılardaki veriler, uygun standartlar ile bir arada kullanılarak bir Web tarayıcısı‟nda (Web browser) görüntülenebilir (İnan, 1999:72 ).

Web sayfası, kullanıcının bir Web (www) hizmet merkezine bağlandıktan sonra tek seferde ekrana aktarabildiği verilerden oluşan bir dosyadır. Bu sayfadaki veriler; metin, resim, grafik veya ses bilgileri içerebileceği gibi, linkler aracılığıyla başka merkezlerle (İnternet üzerindeki başka bir bilgisayarla) de bağlantılı olabilir. Bir Web sayfasında uzunluk sınırlaması yoktur, sayfanın içinden istenildiği kadar değişik sayfalara bağlantılar (linkler) konulabilir. Her Web sitesi hiyerarşi içinde birbiriyle bağlantılı Web sayfası/sayfalarından oluşmaktadır (Seyidoğlu, 1997:235).

“Tasarımcı, yaratıcılık duygusu gelişmiş, insanların beklentilerine göre gözlem ve öğrenme yöntemiyle her olaydan kendine özgü bir yaratıcı buluş ortaya çıkaran kişidir”(Alpaslan, 2003:21).

Her geçen gün birçok yeni içerik ortaya çıkmaktadır ve tüketim toplumu olarak tüketicilerin ihtiyaçlarını karşılayacak yeni tasarımlar, grafik tasarım eğitimi almış profesyonel tasarımcılar tarafından ortaya konulmalıdır. Ancak günümüzde birçok web sayfasının tasarımı bu konuda eğitim almamış kişiler tarafından yapılmaktadır. Ortaya çıkan tasarımlarda, grafik tasarım açısından sorunlar görülmektedir. Görsel açıdan daha zengin ve grafik tasarım açısından sorunsuz web sayfası tasarımlarının kullanıcılara sunulması aşamasında en büyük sorumluluk tasarımcılara düşmektedir.

Grafik tasarım, görsel iletişim sorunlarını ele alır ve artık günümüzde her alanda kendi göstermektedir.

(23)

tanıtmaktır. Grafik tasarım terimi ilk kez 20. yüzyılın ilk yarısında metal kalıplara oyularak yazılan ve çizilen ve daha sonra da çoğaltılmak üzere basılan görsel malzemeler için kullanılmıştır. Teknoloji geliştikçe, sadece basılı malzemeler değil; film aracılığıyla perdeye yansıtılan, video ile ekrana gönderilen ve bilgisayarlar yardımıyla üretilen görsel malzemeler de grafik tasarım kapsamı içine girmiş ve bu terimin anlamı oldukça genişlemiştir (Becer, 2002:33).

Bir grafik tasarım problemi daima iletişim ile ilgilidir. Tasarımcı; uygulama yöntemlerinin yanı sıra görsel algılamanın doğasını, görsel yanılsamanın rolünü ve sözel ile görsel iletişim arasındaki ilişkileri de bilmek ve göz önüne almak zorundadır. İletişim, grafik tasarımın hayati unsurudur. Zaten, grafik tasarımı bu denli ilginç, dinamik ve çağdaş kılan şey de iletişime yönelik olmasıdır. Tasarımcı; güncel bir bilgiyi, çağdaş bir beğeni anlayışı içinde ve yine çağdaş araç ve malzemelerle sunmak zorundadır (Becer, 2002:34 ).

Eğitim insanlarla kurulan etkileşimin en dinamik hallerinden biridir. İnternet kullanımı yaygınlaştıkça; internet üzerinden web sayfaları aracılığıyla eğitim materyallerinin sunumu ve eğitim rehberlik hizmetleri gibi eğitimsel içeriklerin kullanıcılara aktarılması tercih edilir hale gelmiştir. Her web sayfası tasarımında olduğu gibi eğitimle ilgili yapılacak her web sayfa tasarımının titizlikle irdelenmesi ve sonrasında uygulanması gerekir.

“Uzaktan Eğitim terimi ilk olarak Wisconsin Üniversitesi‟nin 1892 yılı katalogunda geçmiş ve bu üniversitenin yöneticisi William Light tarafından 1906‟da bir yazıda kullanılmıştır” (Verduin ve Clarck, 1994:7). Uzaktan eğitim, ilk defa o yazıda kullanıldığı yıldan günümüze kadar çeşitli şekillerde tanımlanmış ve tanımlanmaya devam etmektedir.

“Uzaktan eğitim; öğretici ve öğrencinin mekan ve bazen zaman bakımından ayrıldığı yapılandırılmış öğrenmeleri içeren, günümüzde çok hızlı gelişen yerel ve uluslararası eğitim şeklidir” (McIsaac ve Gunawardena, 1996:403-437).

Günümüzde internet kullanıcıları için bilgi, herhangi bir zamanda herhangi bir yerden erişilebilir konuma gelmiştir. Bu, eğitim kurumları için herkesin erişebileceği öğrenme ortamları sunmada önemli olanaklar sağlamaktadır. Aynı zamanda ve mekanda olan belirli kişilere öğrenme imkanı sunan yüz yüze eğitim uygulamaları, yerini herhangi bir zaman ve mekanda bulunan herkesin erişebileceği öğrenme uygulamalarına bırakmıştır (Aggarwal ve Bento,2000).

İnternetin sunduğu bu olanaklar, uzaktan eğitim uygulaması bulunmayan eğitim kurumlarının yüz yüze eğitim deneyimlerini; uzaktan eğitim uygulamalarına sahip olanların ise bu uygulamalarda elde ettikleri deneyimleri internet ortamına aktarmalarını

(24)

teknoloji, internet; uygulama modeli ise internet tabanlı eğitim olmuştur.

İnternet ile uzaktan eğitim uygulamalarına bilgisayara dayalı iletişim, web tabanlı eğitim, eşzamanlı eğitim, eşzamansız eğitim, çevrim içi ve çevrim dışı eğitim gibi birçok isimlendirme yapıldığı görülmektedir. Bu isimlendirmelerle interneti taban alan ve internet üzerinden gerçekleştirilen uygulamalar ifade edilmektedir. İsimlendirme farklılıkları nedeniyle İnternet Tabanlı Eğitim tanımlarında çeşitlilik göze çarpmaktadır. Bu tanımlardan bazıları:

- “İnternet Tabanlı Eğitim, herhangi bir ek yazılım ve öğrenme kaynağına ihtiyaç duymaksızın bir web tarayıcısı içindeki etkinliklerle sınırlı öğrenmeler içeren eğitim şeklidir” (Horton, 2000).

- “İnternet Tabanlı Eğitim, bir insanın eğitilmesi görevi için düşünülen, amaçlı web teknolojileri uygulamasıdır” (Horton, 2000).

- “İnternet Tabanlı Eğitim, öğrenmenin teşvik edilip desteklendiği bir öğrenme ortamı oluşturmak için, internet kaynakları ve bileşenlerinden yararlanan, çoklu ortam tabanlı bir eğitimdir” (Khan, 1997:6).

- İnternet Tabanlı Eğitim, metin ve grafik tabanlı ders, alıştırma, test ve kayıtların

tutulmasını (öğrenci logları, test sonuçları, yer imleri ve notlar) içermektedir. Böyle bir uygulama benzetim, gösterim, ses ve video ardışıklığı, akran ve uzman tartışma ve sohbet grupları, internet tabanlı danışmanlık, internet/web materyal ve kaynaklarına bağlantıları da kapsamaktadır (Elearnframe, 2000).

- İnternet Tabanlı Eğitim, uzaktan eğitim ders içeriklerinin iletiminin ve ortamdaki etkileşimlerin internet teknolojileri kullanılarak gerçekleştirildiği şeklidir. Bu eğitim, zengin iletim ortamında diğer kişilerle etkileşim, etkin bir şekilde çoklu ortam veritabanına uzaktan erişim sağlayan kaynak tabanlı öğrenme ve esnek yollarla kendi kendine ya da bireysel öğrenme gibi olanaklar sağlar (Jung, 2000:21-24).

Tanımlar incelendiğinde İnternet Tabanlı Eğitim‟nin temel özellikleri aşağıdaki gibi sıralanabilir;

(25)

- İnternet ve bileşenleri ile kullanılabilen tüm ortamlardan yararlanma.

“Web Tabanlı Uzaktan Eğitim çalışmaları internetin ilk çıktığı yıllarda eğitim materyallerinin internet ortamında metin tabanlı sunumları ile başlamıştır. Bu dönemlerde hazırlanan eğitsel siteler, metin ağırlıklı bir elektronik kitap formundaydı” (Özdemir ve Alpaslan, 2000:71-72). Asıl gelişme internet, bilgisayar ve iletişim teknolojilerindeki gelişmelerin web ortamına yansımaları sonucunda başlamıştır.

“Web Tabanlı Uzaktan Eğitim, web‟in teknolojik özelliklerinden yararlanılarak oluşturulan ve bilgisayar teknolojisi ile desteklenen bir öğretim programı olarak tanımlanmaktadır” (Khan, 1997).

“Bilgisayar destekli eğitim teknolojisinin sunduğu çoklu ortam (metin, ses, animasyon, video, etkileşim) araçlarının Web ortamına taşınması ile Web Tabanlı Uzaktan Eğitim çalışmaları daha da yaygınlaşmıştır. Bu sayede web‟in çekiciliği artmış ve eğitime görsel işitsel bir boyut kazandırılmıştır”(Gürbüz ve ark, 2001). “Web Tabanlı Uzaktan Eğitim materyalleri; zengin bilgi kaynağına ulaşma, bağlam içerisinde anlamlı ve etkileşimli bir ortam oluşturma, diğer insanlarla bilgi alışverişini sağlaması gibi imkanları sunmuştur” (Keser ve ark. 2001). Bu durum, anlam belirsizliğini en aza indirgemeye, karmaşık konuları tanınmasını sağlamaya ve sistemler arasında ilişkiler kurulmasına yardımcı olmuştur.

Günümüzde bilgi ve teknoloji toplumu olarak, bilginin dolaşım ve paylaşım işlevi, büyük ölçüde teknolojik gelişmelerin beraberinde getirdiği olanaklar ve araçlar yardımıyla gerçekleştirilebilmektedir.

Geçmişten günümüze kadar bilginin üretilmesi, saklanması, çoğaltılması ve paylaşılması işlevleri için çeşitli ortamlardan yararlanılmıştır. Yazının icat edilmesiyle birlikte, artan bilgi miktarı ve bu bilgiye ihtiyacı olan insan sayısında meydana gelen artışla birlikte, insanoğlu çeşitli arayışlar içerisine girmiştir. Matbaanın icadı ile kısa sürede kitaplar dolusu bilgi çoğaltılıp saklanabilmiş ve paylaşılabilmiştir. Çoğaltma işlevinin kolaylaşması, beraberinde yeni bilgilerin üretim hızının da artmasına neden olmuştur.

(26)

İnternet kullanımının artmasıyla birlikte internet üzerinden verilen hizmetler ve bu hizmetler dahilinde sunulan bilgiler çeşitlilik göstermektedir. Bireysel eğitime katkı sağlamak amacıyla sunulan hizmetlerden biri eğitim amaçlı web sayfalarıdır. Tıp eğitiminden bilgisayar eğitimine, matematik eğitiminden güzel sanatlar eğitimine kadar hemen hemen her konudaki eğitime yönelik bilgiler, bu web sayfaları aracılığıyla verilmektedir. İnsanlar, eğitimle ilgili merak ettikleri her konuda araştırma yapabilmekte ve bu araştırmalarını internet üzerinden eğitim portalları ile karşılayabilmektedir. Fakat kullanıcılar bu web sayfalarında araştırma yaparken sayfaların kullanımı ve görsel eksikliklerinden dolayı bir çok sorun yaşamaktadırlar. Bu sorunların aşılabilmesi için web sayfası tasarımcılarına çok büyük sorumluluk ve iş düşmektedir.

1.2. Problem Cümlesi

Bu araştırmada,“Eğitim amaçlı web sayfalarının grafik tasarım sorunlarıyla ilgili görüşler nelerdir?” sorusuna cevap aranmış ve bu doğrultuda örnek bir eğitim portal tasarımı olarak “www.egitimsart.net” sitesi hazırlanmıştır.

1.2.1. Alt Problemler

1. On farklı eğitim sitesinin (www.ogretmeniz.com, www.egitim.com, www.etkinegitim.net,www.eogrenme.net,www.egitimportali.com, www.egitim. gov.tr,www.canimogretmenim.com,www.egitimciler.com,http://groups.adobe .com/pages/home ve www.egitimsart.net) aşağıdaki sorulara göre anket katılımcılarının görüşleri nelerdir?

a. Hedeflere Uygun mudur? b. Bilgiler Doğru mudur?

c. İlgi Çekiyor / Motivasyon Arttırıyor mu? d. Kullanım Kolaylığı var mıdır?

(27)

g. Geri Bildirim Etkililiği var mıdır?

h. İyi / Anlaşılır Doküman İçermekte midir?

i. Menü yapısı ve butonların kullanılabilirliği var mıdır? j. Kullanılan renklerin uyumu var mıdır?

k. Seçilen yazı karakteri ve ileti ilişkisi uygun mudur? l. Kullanılan karakter ve harf seçimi uygun mudur? m. Kullanılan yazı renkleri uygun mudur?

n. Seçilen zemin-arka plan rengi uygun mudur?

o. Ana ve ara sayfalar arasındaki görsel bütünlük var mıdır?

2. www.egitimsart.net sitesi ile diğer dokuz site arasında anket soruları açısından anlamlı fark var mıdır?

3. 10 farklı eğitim sitesinin aşağıdaki sorulara göre anket katılımcıları tarafından görüşleri nelerdir?

a. Var olan eğitim siteleri içerik olarak beklentilerinizi karşılamakta mıdır? b. Eğer karşılamıyor ise; size göre eğitim sitelerinde var olması gereken bilgiler

neler olmalıdır?

c. Eğitim sitelerinin eksik bulduğunuz yönleri nelerdir?

d. Eğitim içerikli bir site tasarlayan tasarımcının, görsel iletişim adına dikkat etmesi gereken konular neler olmalıdır?

e. Eğitim içerikli sitelerin sizce görsel sorunları nelerdir? Bu sorunların aşılması için neler yapılmalıdır?

(28)

1.3. AraĢtırmanın Amacı

Bu araştırmanın amacı, eğitim amaçlı yapılan web sitelerindeki grafik tasarım sorunlarının neler olduğunu ortaya koymak ve bu sorunlara çözüm önerileri sunarak, bu öneriler ışığında uygun bir eğitim portalı tasarımı ortaya çıkartmaktır.

1.4. AraĢtırmanın Önemi

Yapılan bu araştırma ile kullanılmakta olan eğitim sitelerinin grafik tasarım sorunları ele alınarak bu sorunlara çözüm önerileri sunulmuştur. Bu öneriler ışığında, bugüne kadar yapılmış sitelerden, görsel tasarım ve kullanılırlık olarak daha yetkin bir çalışma hedeflenmiştir. Bu sitenin içeriğinde eğitimle ilgili aranılan birçok konuya yer verilmeye çalışılmıştır. Kullanıcılara kullanım kolaylığı sağlayan ve görsel tasarım olarak göz yormayan bir çalışma yapılmaya çalışılmıştır.

Bu çalışmanın, ileride yapılacak olan eğitim portalı tasarımlarının daha iyi ve etkili olması için yapılacak olan diğer çalışmalara katkıda bulunacağı düşünülmektedir. Bu araştırma sonuçları, görsel tasarım eğitimi alan öğrencileri bilgilendirmek açısından önemlidir. Sonuç olarak web sayfalarının grafik tasarımı hakkında öğrencilerin bilinçlenmesi açısından faydalı ve yol gösterici olacağı düşünülmektedir.

1.5. Varsayımlar

1- Eğitim amaçlı web sayfalarının grafik tasarım sorunlarını incelemek amacıyla, görüşlerine başvurulan uzmanlar, alanlarında yeterlidir.

(29)

Bu araştırma kapsamında; var olan eğitim portallarına değinilmiştir ve bu portalların tasarım sorunları ele alınmıştır. Bu çalışma da ele alınan eğitim portalları şans (random) yöntemi ile seçilmiştir ve şans yöntemiyle incelenen 9 tane eğitim portalı ile sınırlıdır.

1.7. Tanımlar / Terimler

Eğitim: Çocukların ve gençlerin toplum yaşayışında yerlerini almaları için

gerekli bilgi, beceri ve anlayışları elde etmelerine, kişiliklerini geliştirmelerine yardım etme, terbiye ( http://www.tdk.gov.tr ).

Tasarım: Design sözcüğü Latince kökenli 'designare'den türemiştir; anlamı 'bir

şeye işaret etmektir' ( http://www.dexigner.com ).

Ġnternet: İnternet, birçok bilgisayar sisteminin birbirine bağlı olduğu, dünya

çapında yaygın olan ve sürekli büyüyen bir iletişim ağıdır. Internet, insanların her geçen gün gittikçe artan "üretilen bilgiyi saklama/paylaşma ve ona kolayca ulaşma" istekleri sonrasında ortaya çıkmış bir teknolojidir. Bu teknoloji yardımıyla pek çok alandaki bilgilere insanlar kolay, ucuz, hızlı ve güvenli bir şekilde erişebilmektedir (http://www.po.metu.edu.tr).

Grafik Tasarım: Bir mesajı iletmek için metnin ve görsellerin algılanabilir ve

görülebilir bir düzlemde organize edilmesidir. Baskı, ekran, hareketli film, animasyon, iç mimari, paketleme gibi birçok ortamda uygulanabilir. Temel ilkeleri hizalama, denge, karşıtlık, vurgulama, hareket, görüntü, oran, yakınlık, tekrarlama, ritim ve birliktir (http://itasarim.wordpress.com/).

Portal: Sadece bir konuda yoğunlaşmış bilgilerin yer aldığı Genel Ağ sayfası

(30)

2. BÖLÜM II

KAVRAMSAL ÇERÇEVE

2.1. Ġnternet

2.1.1. Ġnternet Nedir?

İnternet, bilişim teknolojilerindeki hızlı gelişmelerin sonucunda ortaya çıkmış ve günlük yaşantımızda yerini almış olan güncel bir teknolojidir.

İnternet, dünya üzerindeki bilgisayar ağlarının birbirlerine bağlanması sonucu ortaya çıkmış olan, herhangi bir şahsa ait olmayan, başı, sonu, kısıtlaması veya yöneticisi bulunmayan global bir bilgisayar ağıdır. İnternet gerçekte, kendisinden daha küçük yerel bilgisayar ağlarının bir araya gelmesiyle oluşmuştur. 1994 yılı başlarında yaklaşık 110 ülkedeki 3.000.000‟dan fazla bilgisayarı (host) birbirine bağlayan 10.000 bilgisayar ağı, 25 milyon İnternet kullanıcısına ulaşmıştır (Çağıltay,1995:1).

Her ne kadar sistemin işleyişine değişik katkılarda bulunan birimler olsa da İnternet'i tek başına yöneten, kontrol altında tutan bir otorite yoktur, yalnız, İnternet ağları, bulundukları ülkelere ait bölgesel politikalar, konulan standartlar doğrultusunda idare edilmekte ve korunmaktadır.

İnternet'in tanımı yapılırken ağırlıklı olarak üzerinde durulan ve İnternet'i açıklar nitelikte olan birtakım kavramlar bulunmaktadır. Network (ağ) kavramı da bunlardan biridir. “Ağ, birden fazla bilgisayarın birbirine bağlanarak kaynaklan paylaşmaları amacıyla kurulmuş olan bağlantı sistemidir” (Bal, 2002:362).

İnternet, genel olarak bilgiye erişimi destekler. İnternet'in bilgi erişim servisleri çeşitli ağlara dağıtılmıştır. Bu ağlar, yazılı doküman, ses, görüntü gibi farklı veri tiplerini kullanan, elektronik posta (e-mail), dosya transfer protokolü (File Transfer

(31)

Protocol/FTP) ve World Wide Web (WWW/Web/W3) olarak sıralayabileceğimiz başlıca üç servis üzerinden hizmet vermektedir. Geçerli bir İnternet adresi ve fiziksel bağlantısı olan her kullanıcı bu hizmetlerden yararlanabilir. İlk zamanlarda yalnızca eğitim, araştırma ve devlet Kuruluşlarının etkinliklerini sunmak için İnternet'ten yararlanılırken, günümüzde ise, İnternet'in ticari ve reklam amaçlı kullanımlara yöneldiği de gözlenmektedir.

2.1.2. Ġnternetin Tarihçesi

İnternet'in başlagıçta tasarlanma amacı, günümüzdeki İnternet kullanım amacından çok daha farklıdır. “İnternet, tarihsel gelişimine ilk olarak 1969 yılında başlamıştır. ABD'de, askeri çalışmalar yapan bazı araştırma şirketlerinin, maliyetlerini karşılamakta zorlandıkları donanım ve yazılımların ortak kullanımlarını sağlamak üzere ARPA (Advanced Research Project Agency) adlı kurum ARPANET adında bir ağ kurmuştur” (Gürkan, 2001:4). Bu oluşturulan ağ günümüzde varolan İnternet'in temelini oluşturmaktadır.

“1970'lerde başka ağlar da oluşturulmaya başlanmıştır. Bunlardan en önemlileri USENET, BITNET ve UUCP‟dir” (Gürkan, 2001:4). Kurulan bu ağlar İnternet hizmeti sunmaya devam etmektedirler. Bu ağlar, kamu kurum ve kuruluşlarının yanı sıra, özel sektörün de katkılarıyla oluşturulmuştur.

“1973 yılında, ARPA yeni adıyla DARPA (Defence Advanced Project Agency) mevcut bilgisayar ağlarının birbirine bağlanması amacıyla İnternetting Project adlı bir proje başlatmıştır. Bu projeyle, farklı alanlarda ve amaçlarla kurulan ağlar birbirlerine bağlanarak, ağlar arası bir ağ oluşturmak hedeflenmiştir” (Akın, 1997:22).

“1980'li yıllarda kurulan NSFNET (National Science Foundation Network) ise; NSF'nin sahip olduğu bilgisayarları araştırma kuruluşlarına ve üniversitelere açarak önemli bir adım atmıştır” (Gürkan, 2001:4). Bu yapı ile sisteme bağlı bir bilgisayarın bir diğer bilgisayara bağlanmasını sağlayan bir sistem oluşturulmuştur.

(32)

“1990‟lı yılların ilk yarısında, kullanılan ağlardan bir kısmı çeşitli nedenlerden dolayı kapanmış, kalan ağlar ise NSFNET'e bağlanmışlardır. Dünya çapında kullanılan binlerce küçük ağın NSFNET'e bağlanmasıyla beraber, 1990‟lı yılların ilk yansında günümüzde kullanılan haliyle İnternet‟in temeli oluşturulmuştur” (Gürkan, 2001:4).

Kısa sürede bilgisayar firmaları kendi global ağlarını kurmaya başladılar. İnternet üzerinden erişim ve kullanım araçlarının gelişmesi ve yaygınlaşmasıyla artık İnternet‟in, yalnızca resmi kurumların değil, ticari şirketlerin, uluslararası örgütlerin, sivil toplum örgütlerinin ve hatta bilgisayarla uğraşan herkesin kullanabileceği düzeye geldiği söylenebilir. Bu gelişmelerin sonucunda İnternet hem bir anlamda toplumun aynası olmaya ve geniş toplum kesimlerinin ihtiyacını karşılamaya başlamış, hem de toplum içindeki sorun ve tartışmalar İnternet'e yansımaya başlamıştır. “İnternet'e bağlı 2.300.000 tane bilgisayar olduğu tahmin edilmektedir. Büyüme hızı ise ayda % 8.90 civarındadır. Yani ağa her ay 200.000 üzerinde yeni bilgisayar katılmaktadır” (Önalan, 1994:6).

2.1.3. Ġnternet Adresleri

“İnternet'e doğrudan bağlı her bilgisayarın kendine özgü bir numarası vardır. Bu numara „İnternet adresi‟ ya da „IP adresi‟ olarak adlandırılmaktadır. IP adresi, aralarına nokta koyulmuş (125.0.165.20 gibi) dört kısımdan oluşmaktadır. Her bir kısım 0-255 arasında değişen sayılardan oluşmaktadır” (Akın, 1997:29).

İnternet'e bağlı bilgisayarlar arasında DNS (Domain Name System) adı verilen bir yazılım sayesinde, kısaltmalar halinde verilen adresin sayısal karşılığı bulunur ve işlem yine bir numara üzerinden gerçekleştirilir. DNS, İnternet adlarını organize etmekle yükümlü bir servistir. Bu servis, İnternet'e bağlı hostları (tanımlı bilgisayarlar) hiyerarşik bir yapı içinde adreslendirir. Diğer bir anlatımla asıl görevi host adlarına karşılık gelen fiziksel adresleri yani IP numaralarını bulmaktır (Akın, 1997:31). Örneğin Microsoft şirketinin bilgisayarlarından biriyle kurduğunuz bağlantı sırasında http://www.microsoft.com adresini kullanılırken, DNS sistemi bu ada karşılık gelen IP adresini yani 198.105.232.1 numarasını kendisi bulur ve bağlantıyı sağlar.

Her İnternet adresinin ilk kısmı, bulunduğu domain‟in ağ adresini, son kısmı ise makinenin host numarasını vermektedir. Bir bilgisayar ağında bulunan makinelerin miktarına göre, makine numarası için ayrılan kısmın daha büyük veya daha küçük olması gerekebilir. Değişik ihtiyaçlara cevap verebilmesi açısından IP adresleri aşağıdaki şekilde gruplanmıştır:

(33)

A Sınıfı Adresler: 1.0.0.0 adresinden 127.0.0.0 adresine kadar olan aralığı kapsar ve her ağda yaklaşık 1,6 milyon makine bulunabilir.

B Sınıfı Adresler: 128.0.0.0 adresinden 191.255.0.0 adresine kadar olan aralığı kapsar ve her ağda yaklaşık 65,5 bin makine bulunabilir.

C Sınıfı Adresler: 192.0.0.0. adresinden 223.255.255.0 adresine kadar olan aralığı kapsar ve her ağda yaklaşık 2 milyon makine bulunabilir.

D Sınıf Adresler: 224 ve 254 arasında kalan adreslerdir, fakat bu adresler, herhangi bir ağ tarafından tanımlamayıp ileri kullanımlar için rezerve edilmiş adreslerdir (KSÜ Rektörlüğü, 1995:14)

“Alan isimlerinde, adres satırının sonundaki kelime gruplan İnternet üzerindeki her bilgisayarın coğrafi konumunu da belirtmektedir. Örneğin adres satırının sonundaki tr: Türkiye, fr: Fransa, ca: Kanada, uk: İngiltere olduğunu belirtmektedir. Eğer herhangi bir coğrafi alan belirtilmezse o bölgenin ABD'de olduğu varsayılmaktadır” (Pitter, Amato, Callahan, Kerr ve Tilton, 1995:6). İnternet'te yer alan kuruluş kodları Tablo 1‟de verilmiştir:

Tablo 1. Ġnternet'te Yer Alan KuruluĢ Kodları

URL Uzantısı KuruluĢ Örnek Internet Adresi

com ticari şirketler http://www.microsoft.com

edu eğitim kurumlan http://www.anadolu.edu.tr

gov hükümet kuruluşları http://www.tubitak.gov.tr

mil askeri kuruluşlar http://www.kho.mil.tr

net servis sağlayıcılar http://www.superonline.net

org kar amacı olmayan kuruluşlar http://www.tegv.org

int uluslararası kuruluşlar http://www.un.int

(Pitter, Amato, Callahan, Kerr ve Tilton, 1995:6)

“Tablo 1‟de yer alan adreslerde, sondan ikinci sözcük kuruma tamamlayıcı (veya tamamlayıcı olmayan) bir bilgi verir. Örneğin, http://www.anadolu.edu.tr Anadolu adlı eğitim kurumunun adresi, http://www.superonline.net Superonline adlı servis sağlayıcının adresi, http://www.microsoft.com ise Microsoft adındaki bir şirketin adresidir. Alan adındaki diğer bütün sözcükler, alandaki diğer alt alanları, yani kuruluştaki bölümleri verir” (Pitter, Amato, Callahan, Kerr and Tilton, 1995:6).

(34)

Örneğin, http://bote.anadolu.edu.tr ve http://baum.anadolu.edu.tr adresleri Anadolu Üniversitesi'nde bulunan iki bilgisayarı tanımlamaktadır.

İnternet adreslendirme sisteminde genel olarak Tablo 1‟de belirtilen kuruluş kodları kullanılmaktadır. Fakat “İnternet'in hızlı gelişimi karşısında olası sıkışmaları da önleyebilmek için faaliyet alanlarına göre birtakım alternatif kodlar da kullanıma sunulmuştur” (Gökçöl, 2000). Bu kodlar Tablo 2'de verilmiştir.

Tablo 2. Alternatif KuruluĢ Kodları

URL Uzantısı KuruluĢ

arts sanat ve kültür ile ilgili siteler

fırm ticari firmalar

info bilgi servisi sunan siteler

norm bireysel domain adresleri

rec eğlence siteleri

stor alışveriş siteleri

web www ile ilgili servis sunan siteler

(Gökçöl, 2000)

2.1.4. Ġnternet Araçları

İnternet, yazılı doküman, ses, görüntü gibi farklı veri tiplerini kullanan, Elektronik Posta (e-mail), Elektronik Dosya Transferi (File Transfer Protocol / FTP) ve World Wide Web (WWW) olmak üzere üç temel sistemden oluşur.

2.1.4.1. Elektronik Posta (e-mail):

“İnternet'te yer alan diğer kullanıcılarının hesaplarına mesaj veya dosya göndermek için kullanılan ve çok sayıda aboneye sahip olan bir İnternet hizmetidir” (Pitter, Amato, Callahan, Kerc ve Tilton, 1995:16). “Elektronik posta, kişilerin bir

(35)

yerden diğerine hızlı ve güvenli bir şekilde bilgi aktaranına olanak tanıyan ve genel eğilimle elektronik ortamda iletişim amacıyla kullanılan bir servistir” (İnan, 1999:262).

Tanımlardan da anlaşılacağı üzere e-posta sistemi hızlı ve güvenli veri aktarımına olanak sağlayan bir iletişim ve bilgi paylaşım sistemidir. “Veri transferi gerçekleştirilirken çeşitli e-posta servislerinden yararlanılabilir. SMTP (Simple Mail Transfer Protocol), IBM PROFS (Professional Office System), SNADS (SNA Distributed Systems) ve VaxMail bunlardan bazılarıdır” (KSÜ Rektörlüğü, 1995:37).

“E-posta, başlangıçta sadece düz yazı içerikli mesajlar göndermek amacıyla kullanılırken; özellikle 1995 yılından sonraki dönemde geliştirilen MİME ve IMEP teknolojileri sayesinde e-posta içinde kompozit yapıların (resim, ses, video, html dokümanları ve çalışabilir durumdaki programlar) gönderilmesi de mümkün hale gelmiştir” (İnan, 1999:262).

İnternet'e bağlı olan herkes, „e-mail adresi‟ olarak adlandırılan kişisel bir kod aracılığıyla bu hizmetten yararlanabilir. E-mail adresleri, taşıdıkları '@' işaretiyle kolaylıkla ayırt edilebilirler. Örneğin, "netmag@fitturenet.co.uk" adresinde '@' işaretinden önceki kısım kullanıcı ismini, diğer kısım ise mesajın dağıtımını yapan sistemin ismini tanımlamaktadır (Şekil 1).

ġekil 1: E-mail adresi (Şener, 1997:7)

İnternetin ani popülerliğinin nedeni aslında elektronik posta servislerinde sunduğu artan etkileşimli bağdır. E-mail, birçok İnternet kullanıcısının dijital ortamla yaşadığı ilk deneyim olmuştur ve hala İnternet üzerinde en çok kullanılan

(36)

programlardan biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Program, tamamen karşılıklı olarak haberleşme esasıyla geliştirildiği için, yalnızca yazıyla iletişimin kurulduğu bir ortamdır. Ancak e-mail kullanıcıları, kendilerini daha iyi ifade edebilmek, yazdıkları mesajlarda kendi kişiliklerini yansıtabilmek amacıyla, bilgisayar klavyesindeki sembolleri kullanarak bazı kısaltmalar elde etmeye başladılar. Bu kısaltmalar, zamanla sevinçlerin, kızgınlıkların, üzüntülerin ifade edildiği sembollere ve hatta dijital resimlere de dönüşebilmektedir (Şekil 2).

ġekil 2: İnternet'te kullanılan sembolik anlatımlara örnekler.(Önalan, 1994:10)

(37)

“Her ne kadar bilgisayar klavyesinin sunduğu imkânlarla bu sembolleri tasarlamak günümüz teknolojisi için ilkel bir yöntem olarak düşünülse de, e-mail kullanıcıları tarafından vazgeçilmez bir ifade biçimi olmuştur. „ASCII Sanat‟ (ASCII Art) adını alan bu dijital resimler İnternet arşivlerindeki yerlerini çoktan almışlardır” (Şener,1997:8).

2.1.4.2. Dosya Transfer Protokolü (File Transfer Protocol / FTP)

FTP, İnternet'te bulunan bilgisayarlar arasında dosyaların aktarımı için bir yol sağlar. “FTP, İnternet'teki diğer bilgisayarlara bağlanarak, ya başka bir bilgisayara dosya aktarımı, ya da daha sık kullanıldığı şekliyle, başka bir bilgisayardan kendi bilgisayarınıza dosya transferi işlemleri için bir yol oluşturur” (Pitter, Amato, Callahan, Kerr ve Tilton, 1995:100).

2.1.4.3. World Wide Web (WWW)

“WWW, Web, ya da W3 olarak adlandırılan sistem, yazı, resim, ses, film gibi pek çok farklı yapıdaki verilere kompakt ve etkileşimli bir şekilde ulaşmamızı sağlayan bir çoklu hiper ortam sistemidir” (KSÜ Rektörlüğü, 1995:57).

Gopher‟daki mönülü sistem, WWW‟de çoklu ve erişimi daha kolay bir sistem olarak karşımıza çıkar. Hiper ortam, bir dokümandan başka bir dokümanın çağrılmasına (navigate) olanak sağlar. Bütün bu farklı yapıdaki veriler uygun bir standart ile bir arada kullanılıp bir WWW listeleyicisinde (Explorer, Netscape gibi) görüntülenebilir. WWW‟nin diğer bir işlevi de, diğer İnternet servislerini (ftp, gopher, news, wais vb. gibi) kendi içerisinde banndırmasıdır (KSÜ Rektörlüğü, 1995:57).

Web hizmet birimleri, HTML (Hyper Text Markup Language) işaretleme dili kullanılarak oluşturulan belgeler için tasarlanmış ve günümüz koşullarında en yaygın kullanılan teknolojilerdir.

Web‟in bu kadar yaygın olarak kullanımım sağlayan birtakım özellikler bulunmaktadır. “Bu özellikler,

(38)

• Web, bağımsız olarak çalışan bir sistemdir ve belirli bir topluluğa hitap etmeyip dünya çapında birçok kişi tarafından kullanılması bakımından globaldir,

• Kullanıcıların ilgi alanlarına göre pek çok kaynağa ulaşmaları mümkündür. her gün yüz binlerce yeni kaynak İnternet kullanıcılanna sunulmaktadır, • Çalışma sistemi açısından yeni uygulamaların geliştirilmesi kolaydır. Bu

noktada verimli bir çalışma ortamı sunmaktadır,

• Kullanım amaçlarına göre özelleştirilebilir, geliştirilebilir imkanlar sunmaktadır, şeklinde sıralanabilmektedir” (İnan, 1999:49).

2.1.4.4. WWW Rehberleri ve AraĢtırma Motorları:

İnternet üzerinde belli bir konuda araştırma yapıldığında, milyonlarca WWW sayfası içerisinde aranılan bilgiye ulaşmak oldukça zordur. Bu nedenle, İnternet üzerinde kartoteks mantığıyla çalışan, konuları kendi içlerinde belli kategorilere göre (sanat, spor, bilgisayar vs.) indeksleyen „WWW rehberleri‟ (WWW directories) oluşturulmuştur. WWW rehberleri, aranılan bilgiye temel başlıklar yolu ile ulaşma imkânı sağlayan basit araçlardır.

WWW rehberleri İnternette yer alan WWW sayfalarının ancak bir kısmını indeksleyebilmektedir. Bu sisteme ek olarak bazı firmalar „arama motorları‟ (search engines) adı verilen, özel WWW siteleri ve programlar geliştirmektedirler. Yahoo, Lycos, AltaVista belli başlı İnternet arama motorları arasında sayılabilirler (Şekil 4).

Arama yapmak için, önce bu WWW sitelerinin birine bağlanmak gereklidir. Arama motoru daha önceden oluşturulmuş olan veri tabanında aranılan kelimeleri içeren kayıtlar üzerinde inceleme yaparak elde ettiği bilgileri hiper bağlantılar şeklinde ekranda listeler.

İnternet'in genel iletişimdeki dili İngilizcedir. İnternet üzerinden aranılan bilgiye hızlı ve kesin olarak erişebilmek için az da olsa İngilizce bilmek gereklidir.

(39)

Türkiye'de son yılllar içerisinde bazı firmalar, Türkçe araştırma motorları da geliştirmiştir. Türkçe arama motorlarına örnek olarak; “Superonline, Arabul, Arama, Netbul, TR Arama, Arama.tc ve Arasam verilebilir” (Erdal, 2008:8).

ġekil 4: İnternet'te çocuklar için hazırlanan “Yahooligans!” araştırma motoru

(http://www.yahoo.com/)

2.1.4.5. Diğer Ġnternet Araçları:

Yukarıda değinilen İnternet araçlarının yanı sıra kullanıcıların ve ağ yöneticilerinin hayatını kolaylaştıran bir dizi İnternet aracı daha mevcuttur. Aşağıda bu servislerin en önemlilerine kısaca değinilecektir.

(40)

Telnet, “bir bilgisayarın, uzak bir noktada bulunan başka bir bilgisayar

sistemine terminal bağlantısı kurmak amacı ile kullandığı bir İnternet protokolüdür” (Çağıltay, 1995:39).

Telnet bağlantısı için, bağlantı kurulan bilgisayarların birbirlerine olan yakınlıkları veya uzaklıkları önemli değildir. Bağlantı kurulan bilgisayar aynı masa üzerinde olabileceği gibi çok uzakta olan bir kıtada da olabilir.

“Telnet sayesinde bazı servisler alınabilir, düzgün çalışıp çalışmadıkları denetlenebilir. Normal olarak telnet servisi, finger76, phonebook 105, pop3 110, whois 43, ftp 21, Web 80, gopher 70 portlarında çalışmaktadır” (Akgül, 1999: 11).

Ġnternet Relay Chat (IRC), “birçok kişinin aynı anda etkileşimli mesajlarla (aynı anda karşılıklı mesajlaşma) haberleşebildiği bir platform ve bunu sağlayan programlara verilen genel addır. IRC'de, belirli bir konuda konuşmak, tartışmak isteyen insanlar „kanal‟ olarak adlandırılan ve genellikle bir konusu olan alanlarda toplanırlar. Birisinin yazdığı bir mesaj, o kanaldaki herkese iletilir. IRC, bir servis üzerinden kullanılır. Dünyada birçok (yüzlerce) IRC servisi vardır. Bulunduğunuz sistemden bu servislerden birine erişmek için, özel bir protokol kullanan IRC yazılımlarının sisteminizde yüklü olması gerekir. Bir IRC servisine bağlanmak için verilecek komut, genellikle, (bulunduğunuz sisteme bağlı olmakla birlikte) <irc>‟dir. Grafik ara birimli işletim sistemlerinde, menüler ve ikonlar üzerinden gidilerek bağlantı sağlanır. Bu programlara en güzel örnekler: Netscape Chat, MIrc, Virc vb. IRC Servisi veren bütün siteler birbiriyle linktir ve normal olarak, hangi IRC servisine bağlanırsanız bağlanın aynı kanalları görürsünüz. Ancak, bu global network‟e bağlı olmayan yerel IRC servisleri de olabilir. IRC kanallarında bazen çok ciddi tartışmalar da yapılabilir; ancak genel kullanım eğlence, vakit geçirmek ve yeni siber arkadaşlar edinmek içindir” (http://www.po.metu.edu.tr/links/inf/css25/ bolum8.html).

Usenet (Haber Grupları), “dünya üzerindeki milyonlarca ağ kullanıcısının çok değişik konularda haberler, yazılar gönderdiği bir tartışma platformudur. Kullanıcıların gönderdiği postalar NNTP (Network News Transfer Protocol) isimli bir İnternet protokolü kullanılarak iletilir. Bir kişinin gönderdiği bir ileti hiyerarşik bir yapıda dağıtılır ve dünya üzerinde İnternet erişimi olan kişiler tarafından bir Usenet servis sağlayıcısı aracılığıyla okunabilir” (KSÜ Rektörlüğü, 1995:44).

Hytelnet, “Telnet / Gopher / WWW / Wais tabanlı; herkese açık erişime sahip kütüphane sistemlerine bağlantıyı menü tabanlı bir sistem üzerinden kolayca yapılmasını sağlayan bir yardımcı programdır. Bu program, ilgili bağlantı bilgilerini içeren bir veri tabanına sahiptir. Hytelnet'in farklı platformlarda (Sun/Pc/Mac) sürümleri de bulunmaktadır” (KSÜ Rektörlüğü, 1995:37).

Gopher, “kullanıcıların karmaşık birçok bilgisayar komutu bilmesine gerek

kalmadan, İnternet'te bulunan çok sayıdaki kaynağa ulaşımını sağlayan, tutarlı menülerle çalıştırılan bir ara birimdir” (Pitter, Amato, Callahan, Kerr ve Tilton, 1995:58).

(41)

“Gopher, kullanırken bilgiler, menüler aracılığıyla kullanıcıya ulaşır ve iç içe geçmiş (nested) menüler içinde kullanıcı istediği yönde ileri geri dolaşabilir. Bu menü yapısı birbirini zincir halkası (link) şeklinde izler ve bir dizin (directory) yapısı gibi de düşünülebilir. Kullanıcı yaptığı taramaya göre her bir menüde dünyanın farklı bir noktasına bağlanabilmektedir” (Çağıltay, 1995:53).

2.1.5. Ġnternette Bilginin ġekli ve Bilgi Kaynakları

İnternetken gelen bilgi, kullanıcıya temel olarak üç değişik biçimde aktarılmaktadır. Bu bilgiler İnternet servislerinin teknolojik ve kavramsal olarak nasıl bir evrim geçirdiğini göstermesi açısından da oldukça önemlidir. Düz yazı, bunlardan ilki, en basiti ve en yaygın olanıdır. Zaman içerisinde iletişim teknolojisinin gelişmesi ve değişen kullanıcı gereksinimleriyle birlikte internet‟te ulaşılan yüksek iletişim hızları, bilginin karşımıza görüntü ve ses olarak çıkmasını sağlamıştır. Bunun beraberinde internet‟te, yazı, ses, grafik ve fotoğrafların kullanımına olanak tanıyan yeni bir servis oluşturulmuştur. Bu servisin ismi, daha öncede açıklandığı gibi World Wide Web (WWW)‟dir.

“İnternet, bilginin her türünü sunmakta, çok sesliliği ile de ortama hem daha demokratik bir hava, hem de renk katmaktadır. Bu bilgi kaynaklarının çoğunu üniversiteler ve araştırma kurumları oluştururken (NASA, AT&T vs.), birçok firma (Silicon Graphics, IBM, General Motors, Mercedes Benz vs.), askeri kurum (USAF) ve sayısız devlet kuruluşu da İnternet'e bilgi sunmaktadır” (Önalan, 1994:6). Bunun haricinde herhangi bir kurum ya da kuruluştan bağımsız olarak ağa bağlanan şahıslar da bulunmaktadır.

2.1.6. Ġnternet ve Türkiye

“Dünyada İnternet kullanımı 1970'li yıllara uzanırken Türkiye'de İnternet çalışmalarının başlaması 1990'lı yılları bulmuştur. Türkiye'deki İnternet çalışmaları 1991 yılında Orta Doğu Teknik Üniversitesi ve TÜBİTAK tarafından oluşturulan TR-NET adındaki proje grubu ile başlatılmıştır”(İnan, 1999:7). “İlk İnternet bağlantısı ise Nisan 1993'te, 64 kbps hızıyla ODTÜ'den gerçekleştirilmiştir. Kurulan bu hat uzun bir süre tüm Türkiye‟nin tek İnternet çıkışını oluşturmuştur. 1994 yılı başlarında ise ikinci bağlantı Ege

(42)

Üniversitesi'nden yine 64 kbps hızında gerçekleştirilmiştir. Bu bağlantıları sırasıyla Eylül 1995'te Bilkent Üniversitesi, Kasım 1995'te Boğaziçi Üniversitesi, ve Şubat 1996'da İstanbul Teknik Üniversitesi'nin bağlantıları izlemiştir” (İnan, 1999:66).

Üniversiteler bünyesinde yapılan İnternet bağlantılarının ardından 1 Haziran 1996 tarihinde TÜBİTAK bünyesinde, YÖK'ün de desteğiyle ULAKBİM (Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi) adıyla yeni bir merkez kurulmuştur. ULAKBİM'in temel görevi, en yeni teknolojik olanakları kullanarak Türkiye çapında tüm eğitim ve araştırma kuruluşlarını birbirine bağlayacak Ulusal Akademik Ağ (ULAKNET) adıyla hızlı (34 Mbps omurgalı, 64 Kbps ve 2Mbps hızlarında) bir veri iletişim ağı kurmak ve bu ağ aracılığıyla tüm bilgi hizmetlerini gerçekleştirmek olarak açıklanmıştır (İnan, 1999:68).

“1995 yılında Türk Telekom'un desteğiyle kurulmuş olan TURNET'in yerini, 2000'li yılların başında kurulan ve ticari kuruluşların İnternet hizmetlerini sağlayan TTNET ağı almıştır. Bu gelişmeyle birlikte ticari kuruluşlar için TTNET, akademik kuruluşlar için de ULAKNET İnternet hizmetlerini sunan kuruluşlar olmuşlardır (Gökçöl, 2000). Türkiye'nin şu andaki İnternet çıkışını sağlayan merkezler dört grupta toplanmıştır” (Gökçöl, 2000). Bu merkezler;

1. Üniversiteler ve akademik kuruluşların İnternet bağlantılarını sağlayan ULAKNET,

2. Genellikle ticari kuruluşların ve İnternet Servis Sağlayıcsı (İSS)‟nın yararlandığı TTNET,

3. Diğer bazı özel şirketlerin ve servis sağlayıcıların, TTNET ile yaptıkları İnternet erişim anlaşması sonrasında kullandıkları firma bazlı, doğrudan yurtdışı İnternet çıkışları,

4. Bunların dışında kalan, diğer İnternet bağlantıları (yabancı firmaların doğrudan kurdukları İnternet bağlantıları), şeklinde sıralanabilmektedir.

“Günümüzde, Dünya'da ve Türkiye'de İnternet kullanımı oldukça yaygınlaşmış ve İnternet aracılığıyla yapılabilen işler çeşitlenmiştir.”(İnan, 1999:3).

Tüik (Türkiye İstatistik Kurumu)‟e göre 2008 yılında Türkiye‟deki İnternet kullanımı araştırma sonuçları aşağıda verilmiştir.(Tablo 3)

(43)

Tablo 3: Tüik’e Göre 2008 Yılında Türkiye’deki Ġnternet Kullanımı AraĢtırma Sonuçları Temel göstergeler, 2007-2008 18.9 33.2 30.0 24.5 38.1 35.8 0.0 5.0 10.0 15.0 20.0 25.0 30.0 35.0 40.0

İnternet erişimi olan hane oranı 16-74 yaş grubu bireylerde bilgisayar kullanım oranı

16-74 yaş grubu bireylerde İnternet kullanım oranı 2007 2008

%

(Türkiye İstatistik Kurumu, 2008:1)

Bu araştırma sonuçlara göre; 2008 yılında 16-74 yaş grubundaki hanehalkı bireylerinin bilgisayar ve İnternet kullanım oranları sırasıyla % 38,1 ve % 35,8‟dir. Bilgisayar ve İnternet kullanım oranının en yüksek olduğu yaş grubu 16-24‟tür. Bu yaş grubunu 25-34 yaş grubu izlemektedir. Bilgisayar ve İnternet kullanım oranı tüm yaş gruplarında erkeklerde daha yüksektir. Eğitim durumuna göre en fazla bilgisayar ve İnternet kullanım oranları sırasıyla % 87,9 ve % 87,2 ile yüksekokul, fakülte ve üstü mezunlarındadır. Bunu % 67,2 bilgisayar ve % 64 İnternet kullanımı ile lise ve dengi okul mezunu bireyler takip etmektedir. 2008 yılı Ocak-Mart döneminde İnternet kullanan hanehalkı bireylerinin % 76‟sı gazete ya da dergi okuma, % 74‟ü e-posta gönderme alma, % 69,7‟si anlık ileti gönderme, % 65,2‟si müzik indirme ya da dinleme için İnterneti kullanmıştır. (http://www.tuik.gov.tr/PreHaber Bultenleri. do?id= 2055)

(44)

Tablo 4: En Son Kullanım Zamanına Göre 16-74 YaĢ Bireylerin Bilgisayar Ve Ġnternet Kullanım Oranları Yüzdesi (%)

2008

En son kullanım zamanı

Bilgisayar Ġnternet

Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Bilgisayar ve Ġnternet kullananlar Türkiye 38,1 47,3 29,1 35,8 44,8 27,0 Kent 46,8 56,7 37,0 44,6 54,3 35,1 Kır 22,1 30,0 14,4 19,7 27,4 12,1 Son üç ay içinde (Ocak-Mart 2008) Türkiye 34,3 43,2 25,6 32,2 40,6 24,0 Kent 42,6 52,3 33,0 40,6 50,0 31,4 Kır 19,1 26,4 12,0 16,8 23,3 10,4 Üç ay - bir yıl arasında Türkiye 1,8 2,2 1,4 2,2 2,8 1,7 Kent 2,1 2,4 1,7 2,5 2,7 2,2 Kır 1,2 1,7 0,8 1,8 2,9 0,7 Bir yıldan çok Türkiye 2,0 2,0 2,1 1,4 1,5 1,4 Kent 2,2 2,0 2,3 1,6 1,6 1,5 Kır 1,8 1,9 1,7 1,1 1,2 1,0 Hiç kullanmadı Türkiye 61,9 52,7 70,9 64,2 55,2 73,0 Kent 53,2 43,3 63,0 55,4 45,7 64,9 Kır 77,9 70,0 85,6 80,3 72,6 87,9

(Türkiye İstatistik Kurumu, 2008:2)

Bu araştırma sonuçlarına göre Türkiye‟de internet kullanım oranı diğer yıllara oranla büyük artış göstermiştir. Hayatımızda internet ve bilgisayar kullanımı artık vazgeçilmez bir alan olarak yerini almış bulunmaktadır.

2.2. World Wide Web

“İnternet‟teki hemen hemen tüm bilgiler web(world wide web) formatındadır. Bu formattaki sayfalarda resim, ses, fil, vb. öğeler bulunur. Tüm şirketler, eğitim kurumları bu formatta sayfalar hazırlayıp internet ortamında sayfalarını yayınlarlar” (Balaban, 2003:1).

Şekil

ġekil 2: İnternet'te kullanılan sembolik anlatımlara örnekler.(Önalan, 1994:10)
ġekil 4: İnternet'te çocuklar için hazırlanan “Yahooligans!” araştırma motoru
Tablo 3: Tüik’e Göre 2008 Yılında Türkiye’deki Ġnternet Kullanımı  AraĢtırma Sonuçları  Temel göstergeler, 2007-2008 18.9 33.2 30.024.538.1 35.8 0.05.010.015.020.025.030.035.040.0
Tablo 4: En Son Kullanım Zamanına Göre 16-74 YaĢ Bireylerin Bilgisayar Ve  Ġnternet Kullanım Oranları Yüzdesi (%)
+7

Referanslar

Benzer Belgeler

model; “ihtiyaçların belirlenmesi”, “hedeflerin belirlenmesi”, “davranışların belirlenmesi”, “hedef kitle tanımı”, “gerekli olan yeteneğin

Öğretmenler, Edmodo üzerinde öğrencilerin daha iyi anlaması için çevrimiçi sınıf. tartışmalarına devam edebilir, performans veya davranışa dayalı olarak

Bu çalışmada &#34;TÜBİTAK Ortaöğretim Öğrencileri Araştırma Projeleri Yarışmasına en az bölge sergisi düzeyinde katılmış öğrencilerin, yarışma ile elde ettikleri

Örnek : Klavyeden 1- ile 10 arasında sayı girildiğinde sayının adını yazan, 10 dan büyük sayılar için sayının 1 ile 10 arasında olmasını isteyerek tekrar

Bir dizi içerisindeki değerler içimde arama işlemi yapmak için in_array(‘değer’,$dizi)

Bu fonksiyonun $islemTuru değeri ‘tek’ ise 1 den itibaren $sayi ya kadar olan tek sayıları, ‘çift’ ise 1 den itibaren $sayi ya kadar olan çift sayıları, ‘tümü’ ise 1

Mysqli ile sorgu işlemlerini yine MYSQL de olduğu gibi query() fonksiyonu ile yapacağız.. Gelen sonuçları

PHP’de Tarih ve Zaman İşlemleri PHP de tarih zaman işlemleri için kullanılan, date(), getdate(), mktime(), datetime(),time(), date_default_timezone_set(),