Heykeller kanunu müzakeresinde
Hamdullah Suphi
Tanrıöverin sözleri
P azartesi gü n k ü B üyük M il le t * M eclisinin H eykeller k a n u n u m üzakeresinde k an u n u n (m akabline) şü m u lü olup ol- m ıyacağı, b ü y ü k ta rtışm a la ra sebep olm uştu. B u a ra d a M a nisa m illetvekili H am dullah Suphi T anrıöver k ü rsü y e ge lerek m u v afık - m u h a lif p a r tilile r ta ra fın d a n sık sık a l k ışlanan b ir konuşm a y ap m ış tır. E hem m iyetine b in a en bu konuşm ayı sü tu n larım ız a ay nen geçiriyoruz:
H am dullah Suphi T an rıö v e r’in sözleri D aim S ü alp ta n sonra k o nuşm ası M ecliste uzun m ü zakerelere yol açan ve çok güzel b ir konuşm a y apan H am dullah Suphi T an rıö v er k ü rsü y e geldi. H am dullah Suphi T an rıö v er, zam an za m an alk ışla rla k arşılan a n bu konuşm asında şu n la rı söyledi:
«M uhterem ark a d aşla r; h iz m e tle ri çok bü y ü k olan lara m illetin ta k d iri b ir şeki'de olm uyor, yüz şekilde oluyor, hepiniz m em leket g azetelerin de okudunuz; M acA rth u r Nev y orka ayak b astığı zam an k endisini yedi m ilyon insan karşılam ıştı. A caba bu b ir adam ın hey k elin i dikm ekten çok daha m ü h im nüm ayiş d e ğil m idir?
Bazı m ille tle r bu h issiy at la rın ı bazan nişanla, bazan rü tb e ile. b azan m evki v e r mek su retile ve bazan da re s m ini yap m ak ve hey k elin i dik mek gibi şek illerd e g ö ste rir ler.
Simdi bu k an u n m aziye tes m il edilirse bazı h ey k e lle r kal kacak, bazı isim ler değ
iştiri-P iy e r L oti ism inde ölmüş b ir F ransız m u h a rriri vard ı; m em leketim ize âşık b ir adam dı. Ben ki biraz yazı yazm ış b ir kim seyim .
Em in olunuz ki ken d i ken dim e keşki onun gibi b ir y a zı ' ■ ben yazsa idm i de a ltı na im zam ı koysaydım , dem i şim dir. B u adam ın ism ini b ir sokağım . verdik. H a ttâ h a y a tta ik e n ... F en a m ı yaptık? H ayır, doğru yaptık.
Clod F a re r ism indeki d i ğer b ir F ran sız y az arın ın a- dm ı ba ' ı b ir sokağım ıza ver dik. Y anlış m ı yaptık? Çok doğru y aptık.
A rk a d aşlar; d alkavuklukla hizm et ta k d irin i fa rk ve tem yiz edecek b ir m illete m e n . subuz.
B ir ölüm, d irim m uharebesi yaptığım ız zam an v atan a şe refle hizm et etm iş, b ir sonu başlangıç haline getirm iş, m u hali zafere çevirm iş insanlar, h a y a tta iken T ü rk m illetin in eğer b ir heykelle m in n e tta r
lığ ım görm üşse, şim di bu n u k ald ıraca k m ıyız? Bu ne k a d a r devam edecektir? H er p a rti ik tid a ra geldikçe, eski p a rtin in k ıy m et sahibi insanlarına, hizm etlerin e k a r . şıîık y ap ılan şeyleri, on ların h a y a tta b u lu n d u k la rı zam an d ik ilm iştir diye k a ld ırırs a k m em leketin m anzarası ne o- lacaktır? D em ek, dikilecek; yıkacağız; d ikilecek yıkacağız. Bu, p erişa n b ir m a n za ra d ır ar k adaşlar.
Aziz ark ad aşlarım ; yalnız b ir şahıs tan ıy o ru m , h a tır lı yorum . m em lekete çok hiz m et etm iştir. Bu da İN ONU - dür.
B ü tü n devlet ad am ların ın k u su rla rı v ard ır. Ben bilebil diğim ta rih p arç a la rım göz- önünde tu ta ra k söylüyorum ki; d evlet a d a m la rın ın büyük k u su r işlem ediği vâki d eğ il dir. B üyük olm ak b ü y ü k k u su rla r sebebidir. B ir b a k k a lın y alan ı küçük; b ir devlet ad a m ın ın yalanı b ü y ü k tü r. In- ^nü ak lım a geldi. D em in yaş lanm ış b ir insan o la ra k şu k arşıd a o tu ru y o rd u . Ben onu A n k arad a n çok evvel ta n ı rım . M illî M ücadeleden çok evvel b ir gün ista n b u ld a o- tu rd u k , k o nuştuk. Lozcndan döndüğü zam an bizim için neydi? A nadoluda ü m ra n h a rek etin i seyrettiğim iz v a k it be nim nazarım da da m em leke tin nazarın d a da neydi?
T ü rk to p ra k la n üzerinde bir te k kilom etre şim endifer yok tu . Çok şü k ü rle r olsun y a p tık. B ütün yabancı şim en d i fe rle r bize m aloldu ve biz m illî şim endifer o la ra k buna 2-3 bin kilom etre ilâve ettik . B ü tü n şim en d iferleri b ir a r a ya getiriyorum .
G ene b ir gün g azeteleri o- kuyorum . Izm irde b ir b eledi ye reisi m em lek etten k o v a lım , d iyor; b ir gazete de ce zayı m üzayedeye çıkarm ış, idam ını ta lep ediyor. B ir k a l k ın m a p a rtisi reisi hapsedelim diyor.
A rk a d aşlar; em in olunuz b ir ham v ard ır. Ona m ü te v ec cih değil. T ü rk m illeti itham edilm iştir. B ir genci, m ektep *’ n çık tık ta n sonra alırsınız; h a rp m e y d an la rın a sevkeder- siniz; b ir gün E rk â n ıh a rb iy e Reisi o lur; b ir gün In ö n ü n - de B irinci ve ik in c i İnönü Z afe rle rin i bize v erir. Bir gün devlerle m ücadeleye L o. zana gönderirsiniz, elinde bir zafer âbidesi ile bize döner,
T ü rk m illetin in İstiklâli te m in e 'U m lştir.
D ahilde; h ariç tek i h izm etle r i n '; n dolayı în ö n ü y ü b ütün T ü rk m illeti başım ızda tu t- m uşuzdur. B ir gün aklım ız başım ıza gelmiş, hiç b ir k ıy m eti olm adığım anlam ışız, heykellerini in d iriy o ru z: isim lerini siliyoruz. Bu, k ab ili t a sa v v u r değidir.
A rk ad aşlar; sizden istik ra r rica ediyorum , ib z al etm iye- lim. K olay kolay m ü k â fa t verm iyelim . F a k a t h iz m e tle ri ne v ak tile m ü k â fa t verilm iş ise k a n u n la r y ap a rak eski -eyleri yıkm ıyaîım . Çürjfcü bu m isal b u n d an sonra gelenler için de b ir m isal o lu rlar. On la r da y ık a rlar. O nlard an sonra çelenler de yıkar. Mem le k et daim î b ir istik ra rsızlık içinde kalır. B enim tem en n im bu k a n u nu n m aziye a it kısm ım t a m am en lâğvetm ektir.» ’"b m dullah S u p h in in bu ko nuşm ası; b ir çok ta rtışm a y a yol açm ış ve T a n rıö v e r te k r a r k ü rsü y e çıkm ağa m ecbur
(Devamı 3 üncüde)
lecektir. H atırım a b ir şey geldi
