r- ».
-Sevt-
TT- ^ i r f f \
S ON
T a r i h K ö ş e l e r i n d e » İIIİİİM T O IM I
_ Vedi ay geciksü evlenme
Yazanı Midhat Cemal Kuntay jjjjııiîi
Adananın Mençaıenci o^ııjları ailesinden Ahıned Bey, OsmanlI irp^â ratorlujıum büyük hizmetler eden h|r İnsandı. F^kat A3anacla Şok nüfuzu vardı; Ve, Kozan Oğulları gibi tanın mış ailelerin isyanları, birer İhtilâl ör negi olan bir vilâyette Menemene! oğullarının nüfuzunun devam etrae- «indea ürken Osmanlı imparatorluğu Ahıned Beyi İstanbula davet şeklinde zımnen zorla getirtmiş ve orada sahib siz bıraktırdığı emlâkine karşılık ola rak kendisine yüz elli Ura aylık bağ lamış, ve, Mahmud Paşada bir konak vermişti (1855-1234). Ahmed Bejin üç oğlundan Habîb Beyi sadaret müs teşarhğı kalemine, ikinci oğlu Abdul lah Beyi Şûrayı Devlet ve çüneü oğlu Rifat Beyi de divanı muhasebat ka lemlerinden birine memur etmişti. Bu Rifat Bey,1908 meşrutiyetinden sonra. Maliye Nazın ve Meclisi âyan reisi olan Menemenli zade Rifat Bey öir ki. babasının camide namaz kılar ten öldüğünü birdenbire duyunca ba- yilmiş, ve sol ayağı vücudunun altın, da kalarak şişmiş, kemikleri eğrilmiş, va bu kazaya fena hekim de inzimam «Unee. zavallı genç topal kalmıştı.
İkinci Abdülhamidin, elli altın ay lıkla, pek nazik selâmlar ve sözlerle, ve, hattâ Girid adasına sürecekken sürgünün kendi arzusile Midilli adası na sürdüğü Namı] Kemal, menfasına gönderilmek üzere «Mehterhane» de nilen «Hapishaneiumumi» de mevkuf iken, tanışmadığı bir genç onu ziya rete koşmuştu. Menemenli zade Rifat Bey.
bsmanlı tarihini bütün köşeleme tanıyan Namık Kemal, Adananın Menemenei oğullan aşiretinden olan bu gencin soy asaletine, kendisi gibi
vlr
politik* suçlusunu, korkmadan zi yarete gelmesindeki seciye necabetlni de karıştırarak, bu Rifat Beyi çok sevmişti. Ve Midilliye sürüldükten sonra bu Rifat Beyle mütemadiyen mektuplaşın işti; hattâ 93 Meclisi Me busanmda İzmir mebusu olan bir Me nekşeü zade Emin Efendi vardı ki Mi dilli sürgünü, ona «Meclisi Mebusanm ab-ı ru-yı hamiyyeti» diyprdu; bu de rece emniyet ettiği bir mebusa, Meçüsteki sörierl ve hareketleri hakkında direktif vermek için Midilli sürgünü Kemal, bu Rifat Bey v&sıtasile haber ler, yalıu d, mektuplar gönderiyordu. Zaten Rifat Bey de o sırada Meclisi Mebusunda zabıt kâtibi idi. Fakat bu tavassutta bu kâtipliğin rolü yoktu: Midilli sürgünü, emniyet ettiği başka arkada şlarile mektuplaşırken de yine Rifat Beyin vesatetinl kullanıyordu: Meselâ Recal zade Ekremle, Sami Paşa zade Sezai ile, ve Abdülhak Hâ mldle mektuplaşırken de..
Fakat ou tavassut, yalnız Kemalin onlarla olan mektuplaşmalarına m un hasır kalmadı- Padişah namzedi olan bir şehzadeye kadar genişledi.
Vaka şudur:
Besinci Murad çıldırıp hal’edüdik- ten sonra. Namık Kemal, çok yeise düşmüştü; tahta çıkan ikinci Ahdül hanndin, hükümet işlerini
kendi eline aldığını, Meclisi Mebusa- nı y * d ile ve muvakkaten açtığını gö rüyor? Mithat Paşayı Brendiziye kov duğunu, Müşir Süleyman Paşayı
dada sürdüğünü görüyor; ve onun H afine imkânlar düşünüyordu. Bu sı ralarda. Menemenli zade R ifa t Bey
ıspıind^ki genç Midilliye gçldl. Memle ¿en işlerimin görüşüldüğü bugünlerde Menemenli zşde Pifat Reyle kemalin lpz* Feride Banımın da evlenmeleri l*aw}ş§Urıldı. Şöz kesildi, Fakat Ke- pıa l'n ve müstakbel damadının vatan kahramanlıkları bu evlenmenin yedi ay geçikmesine sebeb oldu, çünkü, da tnaeUığı kararlaşınca R ifa t Beyi Ke mal, kendisine büsbütün yakın gör dü; ve söz kesildikten, üç, dört gün sonra Midilliden İstanbula dönen Me nemenli zade Rifat Beyin cebinde korkunç bir kâğıd vardı: Veliahd Ke- maleddin Efendiye Namık Kemal im zah bir mektup.
Namık Kemal, Abdülhamidi taht tan indirtmek, ve yerine bu Kemaled din Efendiyi geçirtmek istiyordu. Program da hazırdı: Namık Kemal Midilliden yine, Avrupaya kaçacaktı Avrupaüa yine Hürriyet gazetesini çı karacaktı; İkinci Abdülhamidin halr edilmesi ve Kemaleddin Efendinin padişah olması için Avrupadaki o ya zılar İstanbulda bir «efkârı umumi ye» yaratacaktı; ve belki İstanbulda bir ihtilâl büe çıkacaktı. Yalnız veli ahd Kemaleddin Efendinin bu proje yi kabul etmesi lâzımdı. Çünkü, Ke malin Avrupaya ilk kaçışını servetile himaye eden Mısırlı Prens Mustafa Fazıl, Kemal Magosada sürgünken öl müştü; ve Kemalin Avrupada geçin meşini ve »Hürriyeti gazetesinin çık masını temin edecek para yardımını veliahd Kemaleddin Efendinin taah- hüd etmesi lâzımdı. İşte Menemenli zade Rifat Beyin Koynundaki mek - tup, bunun içindi. Ve Kemalin bu rü yayı görmesine imkân vermesini ve- liahddan Menemenli zade R ifat Bey şifahen rica edeeekti. Yani mektupta bunlar yazılı değildi.
Veliahda yazdığı mektupta Kemal, yalnız Rtfat Beyi takdim ile iktifa et inişti.
Rifat Beyi kabul eden veliahd Ke oıaleddin Efendi, Kemalin mektubu nu okuduktan, ve teklifini müstakbel damadından dinledikten sonra kısaca şu cevabı verir:
— Şimdilik böyle şeylerin sırası de İlidir!.
Padişah olmadan öldüğü için dira yetinin müspet, menfi hiç bir delili ohnıyan bu veliahd Kemaleddin Efen dinin, meçhul hir genç vasrtasile, ve lev ki Namık Kemal tarafından olsa bile, kendisine edilen bu teklife verdi ği cevap, herhalde zekâsının lehine - dir.
Nasıl ki. Menemenli zade R ifat Bey, veliahdia bu mülâk&tından birkaç gün sonra, polisler tarafından yakala nır, ve Hasanpaşa karakoluna götürü lor. Bu tevkifin sebebi şudur:
Veliahdın yanma Kemalin mektu bu ve tokdflle giren genç Rifat Beyin, ou mülakattan çıktıktan sonra, heye canını idare edememesi, ve emnlyeî ettiği bir arkadaşına şu cümleyi fısıl daması:
— Göreceksin yakında neler ola cak! Abdülhamidi devireceğiz.
Bereketversin kİ R ifat Bey,, bu cid dİ haberi, bu emin arkadaşına fısıl - darken, veiiahddan hiç bahsetmez; fakat, Rifat Beyin, Kemalle, Hâmid- ler. Kkremler arasındaki mektuplaş malara tavassut ettiğini bilen bu a r kadaş, Abdülhamidin pek yakın olan
(ıgl'ini bu mektuplarla alâkalı göre rek, saraya verdiği jurnali şu yolda
yakar:
»Namık Kemal b{r taklib-I saltanat hazırlıyor; bunun için Abdülhak Hâ mid ve Recaisade Ekrem Beylerle mektuplaşıyor; arada vasıtalar da Menemenüzade R ifat Beydir.»
Abdülhak Hâmidi, hususî hayatın da da «Tarık» ve «Eşber» şairi sanan ve iki defa sürgüne giderken Namık Kemali geçtiği sokaklarda susarak seyreden bir halkı tabur tabur ihtilâl fedayisi zanneden Abdülhamid, Ke - raaüe Hâmidin mektuplarından kor karak Rifat Beyi Hasanpaşa karako lunda beş ay tevkif ettirir.
Zavallı Rifat Bey beş ay sonra ka rakoldan, mabeynci Ragıp Paşanın yardımile çıkar. Fakat Kemalin hızı İleride Hanımla evlenmesi meselesini konuşmak için bile Rifat Beyin Ke maile mektuplaşması, veyahud, kal kıp Midilliye gitmesi imkânsız bir ha le gelir. Nihayet, tevkifhaneden çık tıktan iki gün sonra, Midilli sürgünü Kemale, Menemenüzade Rifat Bey den bu şiir gelir:
Geçdi cânâ nice nıâh-ü eyyam; Kâinat olmada hep nâil-i kâm; Bana bir hande bile oldu haram; Subfa-ı sâdekda aceb vaı- nu peyaın?
Arz-ı dîdaı edecek mi canan?
Kemal, buna verdiği manzûm eera bı şu mısralarla bitirir:
Anla maksûdumu ber veçh-i me ranı; Hnsn-i ahlâkı seven rabb-ı enam; Sana matlubunu eyler ihsan.
Fakat böyle şiirle konuşma, iki si yasi sanığın kayınbaba ve damad ol masına kiiayet edemezdi. Kemal bu na şu çareyi bulur: Abdülhamıde kaı sı cephe almış olmamak için kızını Ri fat Beye vermek hususunda İzm al mak, ve oğlunun Almanyaya asker - Uk tahsile gönderilmesini istirham e- derek lütuf istemek suretile padişaha
yakınlık göstermek.
Midilli sürgününün padişaha gön derdiği istirham kâğıdına cevaben sa, ray Kıriarağası Behı-am Ağanın imza sile, aynen şu telgraf gelir:
«Kerimenizin Menemenüzade Riîas Beyle teehhülüne ve mahdumunuzun askerlik tahsili için Almanyaya izamı na iradei seniyei hazreti velinimeti âzeaaei şerefsünüh buyrulmuştur. Ol- babta, Hafız Behram [°]
Mİdhat Cemal KUNT AY
[*1 Bu makale, baştan aşağı, hiç bir yerde basılmamış olan aile vesikaları na müstenittir. M. C. K.
Tramvay kazasında bir
çocuğun parmakları kesildi
Taksimde Feridiyede Aşıklar soka - tında dört numaralı evde oturan ve Pangalti Lisesinde talebe bulunan do kuz yaşında Ropen Horik isminde bir çocuk Bonıonti tramvay durağında karşıdan karşıya geçerken vatman Muştalanın idaresindeki 95 numaralı tramvayın çarpmasına uğramış ve iki ayağının da parmakları kesilmiştir.
Yaralı çocuk derhal Etfal hastaha- nesizıe kaldırılarak tedavi altına aldı- nlmıştır.
Taha Toros Arşivi
ir ıııi
