Sepsis Olgularında Prokalsitonin, TNF-a ve C-Reaktif Protein Düzeylerinin Değerlendirilmesi

(1)

21

Giriﬂ

Sepsis, özellikle yo¤un bak›m biriminde yatan yafll›, ba¤›-fl›kl›¤› bask›lanm›fl ve durumu kritik hastalarda önemli bir mortalite ve morbidite nedenidir. Birçok yeni tedavi modelle-rine ra¤men tan› ve tedavideki gecikmeler nedeniyle sepsiste mortalite oranlar› halen yüksektir (1). Hastal›¤›n klinik ve la-boratuvar bulgular› özgül olmad›¤› gibi bazen de yan›lt›c› ola-bilmektedir. Sepsisin tan›s› ve izlemindeki güçlükler ve özgül parametrelerin olmay›fl›, bu konuda yeni çal›flmalar için önemli alanlar oluflturmaktad›r. Son y›llarda serum prokalsi-tonin düzeyinin tan› ve izlem için önemli bir mark›r olabile-ce¤i konusunda bilgiler vard›r (1-3).

Prokalsitonin, normal koﬂullarda tiroid gland›n›n C hücre-leri taraf›ndan üretilen, 116 amino asidlik bir glikopeptid olup kalsitonin prekürsörüdür. Sa¤l›kl› bireylerde prokalsitonin dü-zeyi ya çok düﬂük (<0.15 ng/ml) veya saptanamayacak

düzey-dedir. Sepsis ve ciddi invazif bakteriyel infeksiyon olgular›n-da serum prokalsitonin düzeyinin anlaml› olarak yükseldi¤i ve uygun antibiyotik tedavisi ile düzeyinin h›zla düﬂtü¤ü bi-linmektedir. Bununla birlikte a¤›r viral infeksiyonlar ve di¤er inflamatuar hastal›klarda prokalsitonin düzeyi de¤iﬂmemekte-dir (1-4).

Sepsisin patogenezi henüz kesin olarak ayd›nlat›lamam›flt›r. Proinflamatuar sitokinlerin sepsisin patogenezinden sorumlu olduklar› ve sepsisin gidiflini önemli derecede etkiledikleri bi-linmektedir (5). Sepsiste tümör nekroz faktör-alfa (TNF-a), IL-1,6,8, interferon-g gibi proinflamatuar sitokinler ile neopterin ve C-reaktif protein (CRP) gibi birçok inflamatuar mediyatör ve akut faz proteininin düzeyi artmaktad›r (6). Özellikle TNF-a düzeyi ile mortTNF-alite TNF-arTNF-as›ndTNF-a do¤ru orTNF-ant›l› bir iliflkinin oldu-¤u bildirilmektedir. TNF-a plazma düzeyi ile APACHE-II sko-ru aras›nda anlaml› bir korelasyonun oldu¤unu ve TNF-a’n›n sepsisin izleminde faydal› bir mark›r olabilece¤ini bildiren ça-l›flmalar vard›r (7). Bu çal›flma, sepsis olgular›nda prokalsi-tonin, TNF-a ve CRP düzeyi ile bu mark›rlar›n sepsisin flidde-ti ve prognozu ile iliflkisini araflt›rmak amac› ile planlanm›flt›r. Klimik DergisilCilt 16, Say›:1 l2003, s:21-24

Sepsis Olgular›nda Prokalsitonin, TNF-a

a ve C-Reaktif

Protein Düzeylerinin De¤erlendirilmesi

Kutbettin Demirda¤

1

_{, Mehmet Özden}

1

_{, Ahmet Gödekmerdan}

2

_{, Mustafa Cihangiro¤lu}

1

_,

Ahmet Kalkan

1

(1) F›rat Üniversitesi, T›p Fakültesi, ‹nfeksiyon Hastal›klar› ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dal›, Elaz›¤

(2) F›rat Üniversitesi, T›p Fakültesi, ‹mmünoloji Anabilim Dal›, Elaz›¤

Özet: Bu çal›flma, sepsis olgular›nda prokalsitonin, tümör nekroz faktörü-alfa (TNF-a) ve C-reaktif protein (CRP) düzeyleri ile bu mark›rlar›n sepsisin fliddeti ve prognozu ile iliflkisini araflt›rmak amac› ile planlanm›flt›r. Çal›flmaya has-tanemiz yo¤un bak›m biriminde sepsis tan›s› ile izlenen 40 hasta al›nd›. Sepsis, a¤›r sepsis ve septik flok tan›s› standar-dize kriterlere göre konuldu. Eflzamanl› olarak hastalar için prokalsitonin, TNF-aa ve CRP düzeyleri ölçüldü. Çal›flma grubunun ortalama prokalsitonin, TNF-aa ve CRP düzeyleri, kontrol grubunun ortalama prokalsitonin, TNF-aa ve CRP düzeylerine göre istatistiksel olarak anlaml› düzeyde yüksek olarak saptand› (s›ras›yla, p<0.0001, p<0.001 ve p<0.05). Çal›flmaya al›nan olgular›n 15’i (%37.5) sepsis, 11’i (%27.5) a¤›r sepsis ve 14’ü (%35) septik flok olgusu olarak de¤er-lendirildi. En yüksek ortalama prokalsitonin ve TNF-aa düzeylerinin septik floklu olgularda saptand›¤›, bunu s›ras›yla a¤›r sepsis ve sepsisli olgular›n izledi¤i görüldü ve aradaki fark›n istatistiksel olarak anlaml› düzeyde oldu¤u belirlendi (p<0.01). Ölümle sonuçlanan olgularda tan› konuldu¤u anda saptanan ortalama APACHE-II skorunun ve prokalsito-nin düzeyleriprokalsito-nin yaflayan olgulara göre istatistiksel olarak anlaml› düzeyde yüksek oldu¤u saptand› (p<0.01). Sonuç ola-rak, prokalsitonin düzeyinin sepsis olgular›nda anlaml› düzeyde artt›¤› ve bu art›fl›n hastal›¤›n fliddeti ve mortalite ile korele oldu¤u gözlenmifl ve sepsisin prognozunu belirlemede prokalsitonin düzeylerinin önemli bir mark›r olabilece¤i düflünülmüfltür. Sepsisin bafllang›c›nda TNF-aa ve CRP de¤erlerinin yüksek oldu¤u, ancak hastal›¤›n prognozunu be-lirlemede bafllang›ç TNF-aa ve CRP de¤erlerinin belirleyici olmad›¤› görülmektedir.

Anahtar Sözcükler: Sepsis, prokalsitonin, CRP, TNF-a, prognoz.

Summary: The assessment of procalcitonin, TNF-aa and C-reactive protein levels in sepsis cases. The present study was planned to evaluate the levels of procalcitonin, TNF-a and CRP and their association with the severity and prognosis of sepsis. Forty patients who admitted in intensive care unit were enrolled in this study. The diagnosis of sepsis, severe sep-sis and septic shock were obtained as standardized criteria. In addition, procalcitonin, TNF-a and CRP levels were simul-taneously measured. The mean procalcitonin, TNF-a and CRP levels of patients were significantly higher than those of controls (respectively; p<0.0001, p<0.001 ve p<0.05). Of the patients, 15 (37.5%) were sepsis, 11 (27.5%) severe sepsis and 14 (35%) septic shock. The highest procalcitonin and TNF-a levels were determined in patients with septic shock, and following in those with severe sepsis ad sepsis. The difference was significant (p<0.01). In patients who died, APACHE-II scores and procalcitonin levels were statistically significant higher than in those who lived (p<0.01). In conclusion, it was observed that procalcitonin levels in sepsis cases were increased and that this increases were correlated with the severity of illness and mortality. In addition, we suggest that procalcitonin levels might be an important marker for determining the prognosis of sepsis. However, although TNF-a and CRP levels at the beginning of sepsis were high, they seem not to be determinator for the prognosis of illness.

(2)

Yöntemler

Çal›flmaya Kas›m 2001-May›s 2002 tarihleri aras›nda tanemiz yo¤un bak›m biriminde sepsis tan›s› ile izlenen 40 has-ta al›nd›. Kontrol grubu olarak herhangi bir yak›nmas› olmayan ve hasta grubuyla benzer demografik özellikleri olan gönüllü 20 sa¤l›kl› kifli al›nd›. Sepsis, a¤›r sepsis ve septik flok tan›s› standardize kriterlere göre konuldu (8). Çal›flmaya al›nan tüm olgularda sepsis tan›s› konuldu¤u anda her olgu için APACHE-II skorlar› belirlendi (9). Kan kültürleri için Bactec (Becton Dickinson, ABD) kan kültür cihaz› kullan›ld›. Eflzamanl› olarak hastalar için prokalsitonin, TNF-a ve CRP düzeyleri ölçüldü. Ayn› de¤erler kontrol grubu için de belirlendi. CRP düzeyi im-münotürbidimetrik yöntemle (Schiapparelli Biosystems, Hol-landa); prokalsitonin düzeyi immünolüminometrik yöntemle (Brahms Diagnostica Lumitest, Berlin); TNF-a düzeyi ELISA ile (Medgenix Diagnostics, Germany) saptand›.

Verilerin istatistiksel olarak de¤erlendirilmesinde Mann-Whitney U testi ve Spearman korelasyon analizi kullan›ld›.

Sonuçlar

Olgular›n 22’si erkek, 18’i kad›n olup yafllar› 15-82 (55.7±18.9) aras›nda de¤iflmekteydi. Kontrol grubunun 11’i erkek, 9’u kad›n olup yafllar› 29-61 (46.4±10.2) aras›nda de-¤iflmekteydi. Olgular›n demografik özellikleri, infeksiyon oda¤› ve izole edilen mikroorganizmalar›n da¤›l›m› Tablo 1’de sunulmufltur.

Çal›flma ve kontrol gruplar›n›n ortalama prokalsitonin, TNF-a ve CRP düzeyleri Tablo 2’de sunulmufltur. Çal›flma gru-bunun ortalama prokalsitonin, TNF-a ve CRP düzeyleri, kont-rol grubunun ortalama prokalsitonin, TNF-a ve CRP düzeyleri-ne göre istatistiksel olarak anlaml› derecede yüksek olarak sap-tand› (s›ras›yla, p<0.0001, p<0.001 ve p<0.05) (fiekil 1, 2 ve 3). Çal›flmaya al›nan olgular›n 15’i (%37.5) sepsis, 11’i (%27.5) a¤›r sepsis ve 14’ü (%35) septik flok olgusu olarak de¤erlendirildi. Hasta gruplar›n›n ortalama prokalsitonin, TNF-a ve CRP düzeyleri Tablo 3’te sunulmufltur. En yüksek ortalama prokalsitonin ve TNF-a düzeylerinin septik floklu olgularda saptand›¤›, bunu s›ras›yla a¤›r sepsis ve sepsisli ol-gular›n izledi¤i görüldü ve aradaki fark›n istatistiksel olarak anlaml› düzeyde oldu¤u belirlendi (p<0.01) (fiekil 4). Ancak benzer iliflki CRP için saptanmad›. Olgular›n APACHE-II skoru ile prokalsitonin düzeyleri aras›nda pozitif korelasyon saptand› (r=0.664, p<0.001) (fiekil 5).

Ölümle sonuçlanan olgularda tan› konuldu¤u anda sapta-nan ortalama APACHE-II skorunun ve prokalsitonin düzeyle-rinin yaﬂayan olgulara göre istatistiksel olarak anlaml› düzey-de yüksek oldu¤u saptand› (p<0.01). Ancak ölümle

sonuçla-nan olgular ile yaﬂayan olgular aras›nda ortalama TNF-a ve CRP düzeyleri yönünden istatistiksel olarak farkl›l›k saptan-mad› (p>0.05).

Gram-pozitif mikroorganizmalar›n izole edildi¤i hasta grubundaki ortalama prokalsitonin, TNF-a ve CRP düzeyle-rinin Gram-negatif mikroorganizma izole edilen olgulardaki ortalama düzeylerle karﬂ›laﬂt›r›ld›¤›nda istatistiksel olarak farkl›l›k saptanmad›¤› gözlendi (p>0.05).

‹rdeleme

Sepsis ve sepsise ba¤l› organ disfonksiyonunun geliflti¤i durumlarda inflamatuar mediyatörlerin salg›land›¤› ve sistemik inflamatuar yan›t›n bafllad›¤› bilinmektedir. Çeflitli inflamatuar mediyatörlerin plazma düzeyi ile inflamatuar durumun ciddiye-tinin ve prognozun de¤erlendirilebilece¤i bildirilmektedir (3). Serum prokalsitonin de¤erinin sepsisin erken tan›s›nda kullan›-labilecek bir parametre oldu¤u bildirilmektedir (2). Serum pro-kalsitonin düzeyinin bakteriyel infeksiyonlarda anlaml› düzey-de artt›¤›, uygun antimikrobiyal tedavi ile düzeyinin h›zla düfl-tü¤ü bildirilmektedir (10). Noninfeksiyöz inflamatuar olaylar-da, viral ve lokalize bakteriyel infeksiyonlarda saptanan prokal-sitonin düzeyinin sistemik infeksiyon ve bakteriyemilerde sap-tanan düzeylere göre anlaml› olarak düflük bulundu¤unu bildi-ren çal›flmalar vard›r (3,11,12). ‹nfeksiyon d›fl› nedenlere ba¤l› sistemik inflamatuar yan›t sendromu (SIRS) ile sepsis olgular›-n›n karfl›laflt›r›ld›¤› bir çal›flmada, sepsisli olgularda prokalsito-nin düzeyleriprokalsito-nin anlaml› derecede artt›¤›, ancak CRP düzeyle-rindeki art›fl›n anlaml› olmad›¤› saptanm›flt›r (13). Ancak, çal›fl-malar›n ço¤unda sepsis olgular›ndaki CRP düzeyinin de anlam-l› düzeyde yüksek oldu¤u bildirilmektedir (14,15). Özellikle TNF-a baflta olmak üzere, konak sitokinlerinin bakteriyel sep-siste endotoksinin etkilerine arac›l›k etmede majör bir rol oyna-d›¤› düflünülmektedir (16). Viallon ve arkadafllar› (17), serum-da ve asit s›v›s›nserum-da TNF-a ve prokalsitonin düzeylerini, spon-tan bakteriyel peritonitli hastalarda abakteriyel peritonitli (steril asit s›v›s› olanlarda) hastalara göre istatistiksel olarak anlaml› düzeyde yüksek olarak saptam›fllard›r. Casey ve arkadafllar› (18), sepsisli hastalar›n izleminde birden fazla sitokinin birlikte yüksekli¤inin herhangi birinin tek bafl›na yüksekli¤inden daha önemli oldu¤unu belirtmifllerdir. Çal›flmam›zda prokalsitonin, CRP ve TNF-a düzeylerinin çal›flma grubunda kontrol grubu-na göre anlaml› düzeyde yüksek oldu¤unu saptad›k. Çal›flma-m›zda saptad›¤›m›z de¤erler sepsis tan›s› konuldu¤u anda ölçü-len de¤erlerdir. Bu sonuçlarla her üç parametrenin de sepsiste yükseldi¤ini söyleyebiliriz.

Prokalsitoninin sepsiste yükseldi¤i ve tan›da kullan›labi-lecek yararl› bir mark›r olabilece¤i bildirilmekle birlikte,

has-Klimik DergisilCilt 16, Say›:1 22

ﬁekil 1. Çal›ﬂma ve kontrol gruplar›n›n ortalama serum prokalsitonin düzeyleri.

fiekil 3. Çal›flma ve kontrol gruplar›n›n ortalama serum TNF-a düzeyleri. fiekil 2. Çal›flma ve kontrol gruplar›n›n

ortalama serum CRP düzeyleri.

çal›ﬂma grubu kontrol grubu

pct (ng/ml)

çal›ﬂma grubu kontrol grubu

12 10 8 6 4 2 0 -2 CRP (mg/L) 400 300 200 100 0 -100 TNF–alfa (pg/ml) 400 300 200 100 0 -100

(3)

tal›¤›n fliddeti ile korelasyon gösterdi¤i ve hastal›¤›n fliddetini gösteren iyi bir mark›r olabilece¤i de bildirilmektedir. Suprin ve arkadafllar› (2), septik floklu hastalarda prokalsitonin ve CRP düzeylerinin ciddi sepsis, sepsis ve SIRS’l› hastalara gö-re anlaml› düzeyde yüksek oldu¤unu bildirmifllerdir. Müller ve arkadafllar› (1), sepsisin fliddeti ile serum prokalsitonin ve CRP düzeylerinin anlaml› bir korelasyon gösterdi¤ini ve

yük-sek prokalsitonin düzeyinin kötü prognoz ile ilifl-kili oldu¤unu göstermifllerdir. Ayr›ca, prokalsito-nin düzeyiprokalsito-nin hastal›¤›n fliddeti ile pozitif kore-lasyon gösterdi¤ini, ancak Müller ve arkadafllar› (1)’n›n aksine septik floklu hastalarda sepsis ve a¤›r sepsisli hastalara göre CRP düzeyinin daha düflük oldu¤unu ve CRP düzeylerinin hastal›¤›n fliddetini belirleyen bir mark›r olamayaca¤›n› bil-diren çal›flmalar da vard›r (2,19). Bununla birlik-te, prokalsitonin düzeyinin CRP ile birlikte de-¤erlendirildi¤i durumlarda infeksiyon mark›r› olarak tek bafl›na oldu¤undan daha spesifik oldu-¤u bildirilmifltir (19). Ayn› flekilde, klinik çal›fl-malarla TNF-a düzeyi ile sepsisin fliddetinin ilifl-kili oldu¤u gösterilmifltir (20). Çal›flmam›zda, en yüksek prokalsitonin ve TNF-a düzeylerinin septik floklu olgularda saptand›¤› ve sepsisin flid-deti ile anlaml› düzeyde iliflkili oldu¤u saptand›. Ancak benzer iliflki CRP için saptanmad›. Sepsisten ölen hastalarda saptanan prokalsitonin düzeyinin, yaflayanlara göre anlaml› düzeyde yük-sek oldu¤unu bildiren çal›flmalar vard›r (1,2). Yi-ne Claeys ve arkadafllar› (21), sepsis olgular›nda bafllang›ç prokalsitonin ve CRP düzeylerinin kötü gidiflin bir habercisi olabilece¤ini bildirmifllerdir. Yap›lan çal›fl-malarda, sepsisli hastalarda bafllang›ç TNF-a düzeyinin prog-nozu belirlemede önemli olmad›¤›, ancak izlemlerde hastal›¤›n seyrine ba¤l› olarak farkl› profiller gösterdi¤i ve ölümle sonuç-lanan olgularda yüksek kald›¤› bildirilmifltir (18,22-24). Çal›fl-mam›zda, olgular›n APACHE-II skoru ile prokalsitonin düzey-leri aras›nda pozitif korelasyon saptand› (p<0.001). Benzer

ﬂe-23 Klimik DergisilCilt 16, Say›:1

Tablo 1. Olgular›n Demografik Özellikleri, ‹nfeksiyon Oda¤› ve ‹zole Edilen Mikroorganizmalar›n Da¤›l›m› Sepsis (n=15) A¤›r Sepsis (n=11) Septik ﬁok (n=14) Toplam Hasta (n=40)

Yaﬂ 44.3±21.6 49.8±20.5 60±17.08 52.12±20.05 Cinsiyet (E/K) 9/6 5/6 9/5 23/17 APACHE II 23.9±4.6 26.8±5.1 31.8±7.1 27.62±6.26 Primer tan› Nörolojik 4 2 2 8 Renal 2 3 3 8 Cerrahi 3 1 3 7 Kardiyovasküler 3 2 1 6 Multipl travma 1 2 2 5 Di¤er* 2 2 2 6 ‹nfeksiyon oda¤› Dolaﬂ›m sistemi 2 1 1 4 Pulmoner sistem 6 4 4 14 Üriner sistem 4 2 3 9 Abdominal bölge 1 1 2 4 Di¤er** 2 3 4 9 Mikroorganizmalar Gram-negatif 9 4 6 19 Gram-pozitif 3 3 3 9 Candida - 2 2 4 Mikst 3 1 3 7 Ölenlerin say›s› (%) 3 (20) 4 (36.3) 10 (71.4) 17 (42.5)

* Respiratuar, endokrin, di¤er infeksiyonlar

**Kardiyovasküler sistem, postoperatif infeksiyon, di¤er infeksiyonlar

Tablo 2. Çal›ﬂma ve Kontrol Gruplar›n›n Ortalama Prokalsitonin, TNF-aa ve CRP Düzeyleri

CRP Prokalsitonin TNF-aa

(mg/lt) (ng/ml) (pg/ml)

Çal›ﬂma grubu (n=40) 132.60±90.17* 3.20±3.69* 27.48±54**

Kontrol grubu (n=20) 3.6±2.1 0.16±0.10 6.6±3.4

*p<0.001, **p<0.05

Tablo 3. Hasta Gruplar›n›n Ortalama Prokalsitonin, TNF-aa ve CRP Düzeyleri

Hasta Gruplar›

Laboratuvar Sepsis A¤›r Sepsis Septik ﬁok

De¤erleri (n=15) (n=11) (n=14)

CRP (mg/lt) 155.5± 82.2 2.70±3.44 14.05±16.56

Prokalsitonin (ng/ml) 172.6±87.1 4.02±4.09 22.75±25.49

(4)

kilde, ölümle sonuçlanan olgularda da tan› konuldu¤u anda saptanan ortalama APACHE skorunun ve prokalsitonin lerinin yaflayan olgulara göre istatistiksel olarak anlaml› düzey-de yüksek oldu¤u saptand› (p<0.001). Çal›flmam›z›n sonuçlar›-na göre sepsiste bafllang›ç prokalsitonin düzeyinin sepsisin flid-deti ve prognozla iliflkili olabilece¤ini söyleyebiliriz. Di¤er yan-dan, ölümle sonuçlanan olgular ile yaflayan olgular aras›nda or-talama TNF-a ve CRP düzeyleri yönünden istatistiksel olarak farkl›l›k saptanmamas›, hastal›¤›n prognozunu belirlemede bafl-lang›ç TNF-a ve CRP de¤erlerinin belirleyici olmad›¤›n› dü-flündürmektedir.

Bakteriyel sepsis olgular›nda, izole edilen mikroorganiz-man›n türü ile bafllang›ç prokalsitonin de¤erleri aras›nda iliflki olmad›¤› bildirilmektedir (21). Çal›flmam›zda, Gram-pozitif mikroorganizmalar›n saptand›¤› hasta grubundaki ortalama prokalsitonin, TNF-a ve CRP düzeylerinin Gram-negatif mik-roorganizma saptanan olgulardaki ortalama düzeylerle karfl›lafl-t›r›ld›¤›nda istatistiksel olarak farkl›l›k saptanmad›¤› gözlendi (p>0.05).

Sonuç olarak, prokalsitonin düzeyinin sepsis olgular›nda anlaml› düzeyde artt›¤› ve bu art›fl›n hastal›¤›n fliddeti ve mor-talite ile korele oldu¤u gözlenmifl ve sepsisin prognozunu be-lirlemede prokalsitonin düzeylerinin önemli bir marker olabi-lece¤i düflünülmüfltür. Sepsisin bafllang›c›nda TNF-a ve CRP de¤erlerinin yüksek oldu¤u, ancak hastal›¤›n prognozunu be-lirlemede bafllang›ç TNF-a ve CRP de¤erlerinin belirleyici ol-mad›¤› görülmektedir.

Kaynaklar

1. Müller B, Becker KL, Schachinger H, et al. Calcitonin precur-sors are reliable markers of sepsis in a medical intensive care unit. Crit Care Med 2000; 28(4):977-83

2. Supin E, Camus C, Gacovin A, et al. Procalcitonin: a valuable in-dicator of infection in a medical ICU? Intensive Care Med 2000; 26:1232-8

3. Adamik B, Kielb JK, Golebiowska B, Gamian A, Kübler A. Ef-fect of sepsis and cardiac surgery with cardiopulmonary bypass on plasma level of nitric oxide metabolites, neopterin, and pro-calcitonin: correlation with mortality and postoperative compli-cations. Intensive Care Med 2000; 26:1259-67

4. Reith HB, Mittelkötter V, Wagner R, Thiede A. Procalcitonin (PCT) in patients with abdominal sepsis. Intensive Care Med 2000; 26:165-9

5. Van Deventer SJH. Cytokine and cytokine receptor polymorp-hisms in infectious disease. Intensive Care Med 2000; 26:98-102 6. Mira JP, Cariou A, Grall F, et al. Association of TNF2, a TNF-al-fa promotor polymorphism, with septic shock susceptibility and mortality. A multicenter study. JAMA 1999; 354:561-3 7. Monton C, Angrill J, Ruiz M, Drakulovic M, Torres A. The

inf-lammatory response in pneumonia. Intensive Med 1998; 35:261-9 8. American College of Chest Physicians/Society of Critical Care Medicine Consensus Conference Committee. Definitions for sepsis and organ failure and guidelines for the use of innovative therapies in sepsis. Crit Care Med 1992; 20:864-74

9. Knaus WA, Draper EA, Wagner DP, et al. APACHE II: a seve-rity of disease classification system. Crit Care Med 1985; 13:818-29

10. Schwarz S, Bertram M, Schwab S, Andrassy K, Hacke W. Serum procalcitonin levels in bacterial and abacterial meningitis. Crit Care Med 2000; 28 (6): 1828-32

11. Assicot M, Gendrel D, Carsin H, et al. High serum procalcitonin concentration in patients with sepsis and infection. Lancet 1993; 341: 515-8

12. Liaudat S, Dayer E, Praz G, Bille J, Troillet N. Usefulness of pro-calcitonin serum level for the diagnosis of bacteremia. Eur J Clin Microbiol Infect Dis 2001; 20(8):524-7

13. Yukioka H, Yoshida G, Kurita S, Kato N. Plasma procalcitonin in sepsis and organ failure. Ann Acad Med Singapore 2001; 30(5):528-31

14. Ugarte H, Silva E, Mercan D, et al. Procalcitonin as a marker of in-fection in the intensive care unit. Crit Care Med 1999; 27: 498-504 15. Yentis SM, Soni N, Shelden J. C-reactive protein as an indicator of resolution of sepsis in the intensive care unit. Intensive Care Med 1995; 21: 602-605

16. Tracey KJ, Beutler B, Lowry SF, et al. Shock and tissue injury induced by recombinant human cachectin. Science 1986; 234:470-474

17. Viallon A, Zeni F, Pouzet U, et al. Serum and ascitic procalcito-nin levels in cirrhotic patients with spontaneous bacterial perito-nitis; diagnostic value and relationship to pro-inflammatory cytokines. Intensive Care Med 2000; 26 (8): 1082-8

18. Casey LC, Balk RA, Bone RC. Plasma cytokine and endotoxin levels correlate with survival in patients with the sepsis syn-drome. Ann Intern Med 1993; 119:771-8

19. Brunkhorst FM, Al-Nawas B, Krummenaver F, Forycki ZF, Shah PM. Procalcitonin, C-reactive protein and APACHE-II score for risk evaluation in patients with severe pneumonia. Clin Mic-robiol Infect 2002; 8(2):93-100

20. Massignon D, Lepape A, Bienvenu J, et al. Coagulation/fib-rinolysis balance in septic shock related to cytokines and clinical state. Haemostasis 1994; 24:36-48

21. Claeys R, Vinken S, Spapen H, et al. Plasma procalcitonin and C-reactive protein in acute septic shock: clinical and biological correlates. Crit Care Med 2002; 30:757-62

22. Martinez Maria A, Pena Jose M, Fernandez Aurora, et al. Time course and prognostic significance of hemostatic changes in sep-sis: relation to tumor necrosis factor-alpha. Crit Care Med 1999; 27(7): 1303-08

23. Martin C, Saux P, Mege JL, et al. Prognostic values of serum cytokines in septic shock. Intensive Care Med 1994; 20:272-7 24. Raponi G, Ghezzi MC, Lun MT, Mancini C. Balance of

proinf-lammatory and antiinfproinf-lammatory cytokines in mice immunized with Escherichia coli and correlation with mortality after lethal challenge. Med Microbiol Immunol 1998; 187: 11-6

Klimik DergisilCilt 16, Say›:1 24

ﬁekil 4. Hasta gruplar›n›n ortalama prokalsitonin düzeyleri.

ﬁekil 4. Çal›ﬂma grubundaki olgular›n APACHE-II skoru ile prokalsitonin aras›ndaki korelasyonlar.

12 10 8 6 4 2 0 -2 pct (ng/ml)

sepsis a¤›r sepsis septik ﬂok

12 10 8 6 4 2 0 Pct (ng/ml) APACHE-II skoru