Mankalya Esma (Han) Sultan Camii Haziresi Mezartaşı Kitabeleri

MANKALYA ESMÂ(HAN) SULTAN CAMII HAZ~RESI

MEZARTA~I KITABELERI

LÜTF~~ ~EYBAN. Giri~~

Mankalya (Romence Mangalia), Romanya'n~n Dobruca bölgesinin Ka-radeniz k~y~s~nda yer alan bir liman ~ehridir. ~ehirde önemli miktarda Türk ve Tatar az~nl~k mevcuttur. XVI. yüzy~lda yap~lan Esmâ Sultan Camii, Ro-manya'daki en eski Osmanl~~ camisidir. Bugün câminin kitâbesi kay~p du-rumdad~r. Bahçesine son y~llarda as~lm~~~ oldu~u anla~~lan tabelada "Esmahan Sultan" ~eklinde yaz~lan isim, Osmanl~~ ar~iv belgelerinde Esmâ Sultan ~eklinde kay~tl~d~r. Esma Sultan, ~kinci Sultan Selim'in k~z~~ ve Sokul-lu Mehmet Pa~an~n e~idir. Kendisinin kurucusu oldu~u vak~flar ve hizmet-leri ile ilgili yüzlerce ar~iv belgesi mevcuttur. Ad~n~n Mankalya'daki cami ile birlikte zikredildi~i bir belgede ifade aynen ~öyledir: "Mankalya'da Esma Sultan Camii'. Bu yüzden biz galat~~ me~hur oldu~u ~ekliyle de~il, ar~ivdeki bilgiye göre Esma Sultan Camii ad~yla yaz~yoruz.

Romanya Türkleri denilince, akla üç Türki grup gelir: K~r~m Tatarlar~, Gagavuzlar ve Anadolu Türkmenleri. Bunlar~n bugünkü nüfuslar~~ 100-150 bin civar~nda tahmin edilmektedir. Tatar ve Türkmenlerin meskün oldu_~u Dobruca Bölgesi, V. yüzy~ldan itibaren s~ras~yla Hunlar, Avarlar-Hazarlar, Peçenekler, Bulgarlar, Uzlar ve Kumanlar~n hâkimiyeti alt~na girmi~tir. Osmanl~~ idaresine kat~lmas~~ ise 1471 tarihinde gerçekle~mi~tir. Kuzey Dobruca (Köstence ve Tulça sancaklar~) Berlin Muâhedesi (1878) ile, Güney Dobruca ise Balkan Harbinden (1913) sonra Romanya'n~n eline geçmi~tir. 1956'lara kadar devam eden göçler neticesinde Tatar-Gagavuz-Türkmen nüfusu bir miktar azalm~~t~r.

Tatar boylar~, özellikle XIII. yüzy~ldan itibaren Karadeniz'in kuzeyin-den geçerek Dobruca bölgesine yerle~meye ba~lam~~lard~r. Bu göçlerin ve

Ö~retim Üyesi: Sakarya Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Sanat Tarihi Bölümü, Sakarya, seyban@sakarya.edu.tr

BOA-C.EV. 649/32748 (Fon Kodu: C.EV., Dosya No: 649, Gömlek No: 32748, Tarih: 13 _~aban 1188 / 19 Ekim 1774)

yeni yerle~melerin devaml~~ oldu~unu, özellikle K~r~m Tatarlar~n~n XVIII.

ve XIX. yüzy~llarda Dobruca bölgesine iskân edildiklerini gösteren Osmanl~~

Ar~iv belgeleri de mevcuttur. Mesela, bunlardan 26 Zilkade 1277 (5 Haziran

1861) tarihli olan~nda, K~r~m muhâcirlerinden bir grubun Köstence ve

Mankalya'ya iskân olunmalar~~ emredilmektedir2.

Farkl~~ zamanlarda Varna, Tuna ve Silistre gibi vilayet veya eyâletlere

ba~l~~ bir kaza olan Mankalya, 2 Aral~k 1860 tarihinde Köstence

Kaymakam-l~~~'na ba~lanm~~t~r. Mankalya'da ya~ayan halk~n ve özellikle de Tatarlar~n

durumlar~yla Osmanl~lar yak~ndan ilgilenmi~lerdir. Istanbul'dan Bo~dan'a

giden güzergâh üzerinde önemli bir ula~~m ve ticaret menzili, Osmanl~~

de-niz gücü bak~m~ndan da mühim bir iskele ve gümrük olan Mankalya ile

Dersaâdet aras~nda mevcut olan kesintisiz ili~kileri gösteren yüzlerce ar~iv

belgesi bugün elimizdedir. ~pek üretimi i~iyle de u~ra~an bölge halk~ndan

Türkiye'ye göç edenler ve özellikle "Mankalya muhâcirleri" daha çok

Eski-~ehir'e iskân edilmi~lerdir.

Yüzlerce ar~iv belgesi yan~nda, Mankalya Esma Sultan Câmii

Haziresinde sa~lam olarak günümüze ula~abilen ve 1154/1741 ile

1287/1871 aras~nda farkl~~ tarihlere sahip 20 civar~nda mezarta~~~ kitâbesi de,

bölgenin Osmanl~~ dönemi tarihi konusunda, ana kayna~~ndan gerçek ve

doyurucu bilgilere sahip olmam~za imkan vermektedir.

Mezata~~~ kitâbelerinin çözümlemelerini sayfalar halinde s~ralad~k fakat,

bütün mezarta~lar~n~~ krokide tasnifledi~imiz için kitâbesi olmayan ta~lara

a~a~~daki sayfalarda yer vermedik. Bu yüzden, envanter numaralar~~

s~rala-mas~nda bo~luklar olabilir.

Kitâbelerin bugünkü Türkçe'ye uyarlamas~n~~ yaparken dikkat

etti~i-miz hususu da i~aret etmek gerekirse, bu konuda biz orijinal metnin her

sat~r~n~, yine sat~r bütünlü~üne riayet ederek anla~~l~r hale getirmeye

çal~~-t~k. Yani, her sat~r~n kendi anlam bütünlü~ü büyük ölçüde korunmu~tur.

Yöntem

Mezarl~~~n ya da hazIrenin krokisi çizildi.

Her bir ta~a envanter numaras~~ verilerek ta~lar~n say~s~~ tespit edildi.

Ta~lar, s~ras~yla temizlenerek ölçüleri al~nd~, foto~rafland~,

gerekti~in-de mulaj~~ al~nd~.

MANKALYA ESMÂ(HAN) SULTAN CÂM~~~ HAZ~RES~~ K~TABELER~~ 391 K~r~k ta~lar~n ço~unun parçalar~~ bulunup bütünle~tirildi.

Her bir ta~, bir A4 sayfas~na gelecek ~ekilde, a~a~~daki bilgi fi~i doldu-rularak dijital ortama aktar~ld~.

Daha sonra bu envanter tablolar~~ hem hazirede de~erlendirildi hem de caminin restorasyon çal~~mas~n~n3 kay~tlar~nda yer ald~.

Sonuç

Dobruca Bölgesi'nde bulunan Mankalya ~ehrinin Türk nüfusunun ta-rihiyle ilgili Osmanl~~ Ar~ivi'nde pekçok belge bulunmaktad~r. Ayn~~ ~ehirdeki Esma veya Esmâhan Sultan Câmii haziresinde sa~lam olarak günümüze ula~abilen ve 1154/1741 ile 1287/1871 aras~nda farkl~~ tarihlere sahip 20 civar~nda mezarta~~~ kitâbesi de, bölgenin Osmanl~~ dönemi tarihi konusun-da, ana kayna~~ndan gerçek ve doyurucu bilgilere sahip olmam~za imkân vermektedir.

Mezarta~lar~nda kay~tl~~ isimler, Anadolu'da kullan~lan isimlerle ayn~d~r. Ali, Ahmet, Osman, Emine.. gibi. Di~er delillerle birlikte bu kay~tlar da gös-teriyor ki, Osmanl~lar o bölgeye Müslüman Türk nüfusu iskân etmi~ler ve onlar vas~tas~yla devletin hâkimiyetini sa~lamla~t~rm~~~ ve sürekli k~lm~~lar-d~r.

Esmahan Sultan Câmii'nin (1525) restorasyonu, Fiba Holding'e ba~l~~ Anchor Grup taraf~ndan yap~lm~~~ ve 2008 Y~l~~ A~ustos ay~nda tamamlanm~~t~r.

Kaynakça

Osmanl~~ Ar~ivi Belgeleri Seçmeleri: C.ML. 5/183, C.DH. 89/4443, BOA-A.MKT.MHM. 283/37, BOA-DH.MKT. 2031/122, BOA- ~E.AS. 32/2830, BOA-C.ML. 14174/14174, BOA-C.ML. 603/24898, BOA-C.HR.9/401, BOA-C.EV. 649/32748..

A~ano~lu, H. Y~ld~r~m, Osmanl~'dan Cumhuriyet'e Balkanlar'~n Makûs Tâlihi: Göç, Kum Saati, ~stanbul 2001

Ayverdi, Ekrem Hakk~, Avrupa'da Osmanl~~ Mimari Eserleri: Romanya Macaristan /

1404/1984, _{yay.haz. Ayd~n Yüksel, Gürbüz Ertürk, ~brahim Numan,}

~s-tanbul Fetih Cemiyeti, ~s~s-tanbul [t.y.]

Batca, Maria, "Romanya-Dobroudja Türk Toplulu~unun Toplumsal Haf~zas~nda Sar~~ Salt~k Baba, Babada~~ ~ehrinin Kurulu~~ Efsanesi", 1. Uluslararas~~ Türk

Dünyas~~ Eren ve Evliyalan Kongresi Bildirileri, (13-19 A~ustos 1998, Ankara,

Ankara 1998), s. 75-84

Binark, ~smet, Balkan Ülkelerinin Tarihi Kaynaklan Bak~m~ndan Ba~bakanl~k Osmanl~~

Ar~ivi'nin Önemi, çev. Sad~k K~n~k, Mavi~en ~i~li, Devlet Ar~ivleri Genel

Müdürlü~ü, Ankara 1996

Brown, L. Carl, imparatorluk Miras~~ : Balkanlar'da ve Ortado~u'da Osmanl~~ Damgas~, çev. Gül Ça~al! Güven, ~leti~im Yay~nlar~, ~stanbul 2000

Çetin, Atilla, "Romanya'da Bulunan Osmanl~~ Ar~iv Malzemelerinin Yay~nlar~~ ve Önemi", Türk Dünyas~~ Ara~t~rmalar~, (~stanbul 19809, S. 29, s. 243-248 Dinç, Süleyman, "Vak~flar Genel Müdürlü~ü Ar~iv Kay~tlar~na Göre Romanya'daki

Osmanl~~ Vak~flar~", Balkanlarda ~slam Medeniyeti-Il. Milletleraras~~

Sempozyu-mu Tebli~leri, (Tiran, Arnavutluk, 4-7 Aral~k 2003, ~stanbul 2006), s.

383-396

Karpat, Kemal H., Balkanlar'da Osmanl~~ Miras~~ ve Ulusçuluk, çev. Recep Boztemur, ~ mge Kitabevi, Ankara 2004

Mahmut, Nedret — Enver Mahmut — Ervin ~bram, "Romanya'da Ya~ayan Türk ve Tatarlarlar Hakk~nda K~sa Bilgiler", (Çevrimiçi) http://www.turan.info/ forum, 17 Ocak 2009

Maxim, Mihai, "Romanya Tarihi ~çin Türk Ar~ivlerinin Önemi", Uluslararas~~ Türk

Ar~ivleri Sempozyumu: Tebli~ler — Tart~~malar, (17-19 Kas~m 2005, ~stanbul,

Ankara 2006), s. 326-329

Naci, Ali Cafer, Romanya'daki K~r~m Türklerinin Folklor ve Gelenekleri, ~stanbul 1966 Önal, Mehmet Naci, Romanya Dobruca Türkleri ve Mukayeseleriyle Do~um Evlenme ve

Ölüm Adetleri, Kültür Bakanl~~~~ Yay~nlar~, Ankara 1998

Ülküsal, Müstecib, Dobruca ve Türkler, Türk Kültürünü Ara~t~rma Enstitüsü, Ankara 1966.

Cled ha Canat Yeri .111•••. Ciney

(x) M (E)

M Ci) cm

_A

cip

op

M

_G

_{o MC30}

co CID MM

M co

M

M

_M

MANKALYA ESMÂ(HAN) SULTAN CÂM~~~ HAZ~ RES~~ K~TABELER~~ 393

Câmi Haziresinin Krokisinde Mezarlar~n ve Mezarta~lar~n~n Yer Tespiti

Resim 1: Mankalya Esma(han) Sultan Câmii'nin d~~tan görünümü

MANKALYA ESMA. (HAN) SULTAN CÂM~~~ HAZIRES~~ K~TABELER~~ 395

Hazirede Bulunan Mezarta~lan ve Kitübelerinin Çözümlemeleri Envanter No: ESC-MAN-2008 05 Boy x En x Et Kal~nl~~~: 105 x 39 x 4 Merhûmun Ad~: Müftü Ali Efendi Vefat Tarihi: 1755 (Milâcli)

Kitâbesi (Osmanl~~ Tiirkçesi): Hüve'l-Hayyül-Bâki Merhûm ve ma~ff~r

el-Muhtâc ilâ rahmeti Rabbihi el-Gafür Müfti Ali Efendi Rtihiyçûn el-Fâtiha Sene 1169 (Hicri)

Kitâbesi (Bugünkü Türkçesi) Kal~c~~ ve var olan O'dur (Allah cc.) Rahmete ve affa nâil olan

Rabbinin rahmetine muhtaç

Gafûr (olan Rabbi). Müftü Ali Efendi Ruhu için Fâtiha

Envanter No: ESC-MAN-2008 06 Merhûmun Ad~: Seyyid Hac~~ ~brahim

o~lu Seyyid Ahmet A~a Boy x En x Et Kal~nl~~~: 112 x 37,5 x 4 Vefat Tarihi: 1804 (Miladi)

Kitâbesi (Osmanh Türkçesi): Hüvel-Baki

Merhüm ve ma~fürun leh el-muhtâc ila rahmeti Rabbihi el-Gafür es-Seyyid el-Hac ~brahim zâde es-Seyyid Ahmed A~a'n~n ruhuna R~zaen lillahi Tealal-Fatiha Sene 1219 (Hicri)

Kitâbesi (Bugünkü Türkçesi): Kal~c~~ olan O'dur (Allah cc.) Rahmete ve affa nâil olan Rabbinin rahmetine muhtaç Gafür (olan Rabbi). Seyyid Hac~~ ~brahim o~lu Seyyid

Ahmed A~a'n~n ruhuna Allah r~zas~~ için Fâtiha Sene 1219 (Hicri)

MANKALYA ESMÂ(HAN) SULTAN CÂM~~~ HAZ~RES~~ K~TABELER~~ 397 Envanter No: ESC-MAN-2008_07

Merhûmenin Ad~: Ali ~ah A~azâde Muhammed A~a'n~n Hâtunu, Hac~~ Enis zâde Ahmed Efendi'nin k~z~~ Havva

Boy x En x Et Kal~nl~~~: 96 x 35,5 x 4 Vefat Tarihi: (Betona Gömülü)

Kitâbesi (Osmanl~~ Türkçesi): Hüvel-Bâki

Ah ile zâr k~~larak tâzeli~ime doyma-d~m

Vin ecel peymânesi dolmu~~ murad almad~m

Hasretâ fâni cihanda tûl-i ömür sür-medim

Firkatâ takdir bu imi~~ tü ezelden bilmedim

Ali ~ah A~azâde Muhammed A~a'n~n Hâtûnu Hac~~ Eniszâde Ahmed Efendi'nin kerimesi merhûme Havvâ

Kitâbesi (Bugünkü Türkçesi): Kal~c~~ olan O'dur (Allah cc.) Ah edip inleyerek gençli~ime doy-mad~m

Çünkü ecel kadehi dolmu~~ murâd almad~m

Ne hasret ki, fâni cihanda ömür sürmedim

Ne ayr~l~k ki, takdir bu imi~~ tü e~el-den bilemedim

Ali ~ah A~a o~lu Muhammed A~a'n~n Hâtunu, Hac~~ Enis o~lu Ahmet Efendi'nin k~z~~ merhûme Havvâ

Envanter No: ESC-MAN-2008_08 Merh~lmun Ad~: (K~r~ktan kay~p)

Boy x En x Et Kal~nl~~~: 25 x 27 x 4 Vefat Tarihi: 8 Ekim 1814 (Milâcli) Kitâbesi (Osmanl~~ Türkçesi):

Ruhuna fâtiha

Sene 23 ~~ (~aban) 1229 (Hicri) Kitâbesi (Bugünkü Türkçesi):

Ruhuna fâtiha

Sene 10 A~ustos 1814 (Milâdi)

Envanter No: ESC-MAN-2008_09

Merhûmun Ad~: Pazarba~~~ Hac~~ Mustafa

A~a Boy x En x Et Kahnl~~~: 65 x 25 x 4.5

Vefat Tarihi: 1760 (Milâdi) Kitâbesi (Osmanl~~ Türkçesi):

Merhüm ve ma~fûr Pazarba~~~ el-Hâci Mustafa A~a'n~n Ruhuna Fâtiha Sene 1174 (Hicri)

Kitâbesi (Bugünkü Türkçesi): Rahmete ve affa nâil olan Pazarba~~~ el-Hâo Mustafa A~a'n~n Ruhuna Fâtiha 1760 (Milâdi)

MANKALYA ESMÂ(HAN) SULTAN CAMII! HAZ~RES~~ K~TABELER~~ 399

Envanter No: ESC-MAN-2008_10

Merhûmun Ad~: Hac~~ Ali (veya Ali~)

Beyin o~lu Hur~it Boy x En x Et Kal~nl~~~: 150 x 34,5 x 3,5 _{Vefat Tarihi: 1870 (Milâdi)}

Kitâbesi (Osmanh Türkçesi): Hüvel-Hayyill-Bâki

Hac~~ Ali! Afi~~ Begin mahdûmu Hur~id Beg ah!

Oldu küsûf vaki' celi iken ~ûledâr Hayf u sad hayf ve ân~~ mihr-i ebede ifna-y~~ harec

Oldu dilde zulüm pir-i mah~er-i payidar

O mahdûm yatd~kça Hakk-~~ güzin ihsân eyleye

Vâlideynine cezil sabr ile ömr-i bi-~umân

Gû~uma hâtifden erdi cevher-i târih-i tam

K~ld~~ hur~idi Rabbin Adn burcunda iskan-~~ karâr

Sene 1287 (Hicri) Kitâbesi (Bugünkü Türkçesi):

Kal~c~~ ve ölümsüz olan O'dur (Allah cc.)

Hac~~ Ali (veya Ali~) Beyin o~lu Hur~id Beg ah!

Tutuldu parlak-meydanda iken alevli güne~~

Vâh, bu saf adama vah ki, s~k~nt~lar onu ebedi a~ka götürdü

Oldu gönülde zulüm-ac~~ mah~ere kadar kal~c~~

O evlat yatt~kça, Hak Tealâ ihsân eyleye

Ana babas~na büyük sab~r ile uzun ömür

Kula~~ma gayptan geldi tam tarihin özü,

Rabbin Adn Cennetinin burcuna yerle~tirdi güne~i

Envanter No: ESC-MAN-2008_12 Merhümun Ad~: Ziro~lu Seyyid Osman A~a

Boy x En x Et Kal~nl~~~: 136 x 40 x 3.5 Vefat Tarihi: 1821 (Milâcli)

Kitâbesi (Osmanh Türkçesi): Hüve'l-Bâki

Gelüp kabrim ziyâret iden ihvân ~deler ruhuma bir Fâtiha ihsân Merhüm ve ma~für el-muhtâc ila rahmeti Rabbihil-Gafür Serturnayi

Dergah-~~ Ali Ziro~lu es-Seyyid Osman A~a'n~n ruhuna Fâtiha Sene 1237 (Hicri)

Kitâbesi (Bugünkü Türkçesi) Kal~c~~ olan O'dur (Allah cc.) Gelip kabrimi ziyâret eden din kar-de~lerim

Etsinler ruhuma bir Fâtiha hediye. Rahmete ve affa nâil olan ve muhtaç, Gafür olan Rabbinin rahmetine. Turnac~ba~~~

Dergâh-~~ Ali'nin, Ziro~lu Seyyid Osman A~a'n~n ruhuna Fâtiha 1821 (Milâdi)

MANKALYA ESMA(HAN) SULTAN CAM~' HAZ~RES~~ K~TABELER~~ 401 Envanter No: ESC-MAN-2008_13

Merhûmun Ad~: Serturnayi Osman A~a'n~n o~lu Serdengeçti A~as~~ Seyyid Mustafa A~a

Boy x En x Et Kal~nl~~~: 156 x 37 x 3,5 Vefat Tarihi: 16 Mart 1824 (Milâdi)

Kitâbesi (Osmanl~~ Türkçesi): Hüve'l-Bâkl

Firkatâ fâni c~ihanda bermurâd olma-d~m

Gençli~imde derde dü~üp derman bulmad~m

Serturnayi Osman A~a o~lu Serdengeçti' A~as~~ merhûm Ve ma~filrun leh il â rahmeti Rabbihil-Gafür es-Seyyid Mustafa A~a'n~n

R~lhiyçiln r~zâen lillâh el-Fâtiha

Fl 15 B (Receb) 1239 (Hicri)

Kitâbesi (Bugünkü Türkçesi): Kal~c~~ olan O'dur (Allah cc.) Ne ayr~l~k ki, fâni cihanda murâd almad~m

Gençli~imde derde dü~üp derman bulmad~m

Turnac~ba~~~ Osman A~a'n~n o~lu Serdengeçti A~as~, rahmete nâil olan Ve affa nâil olan, merhametine (muh-taç olan)

Gafil'. olan Rabbinin. Seyyid Mustafa A~a'n~n

Rûhu için, Allah nzas~~ için Fâtiha

16 Mart 1824 (Milâdi)

Serdengeçti, Osmanh'da kullan~lan askeri bir tâbirdir. Ak~nc~lar içinde dü~man ordusu içine

gir-mek ve muhasara alt~ndaki kalelere dalmak için gönüllü yaz~lanlar hakk~nda kullan~lan bir tabirdir. Bunlar ellerinde lul~çlar~~ tehlikeli i~lere dald~ldar~~ için "Yahnk~l~ç" ya da "Dalk~l~ç" olarak da an~l~r. Dü~man ordusunda kilit noktalara hücum ederek sava~uldan için dönmelerinden ziyade ölmeleri muhakkak oldu~u için Serdengeçti ad~yla an~lm~~lard~r.

Envanter No: ESC-MAN-2008_15 Merhümun Ad~: Abdülkerimzâde Osman Alemdar A~a

Boy x En x Et Kal~nl~~~: 156 x 33,5 x 3 Vefat Tarihi: 1809 (Milâcli)

Kitâbesi (Osmanl~~ Türkçesi): Hüvel-Baki

Merhüm ve ma~für

el-Muhtâc ilâ rahmet-i Rabbihi el-Gafür Abdülkerim

Zâde Osman

Alemdar A~a riihiyçün R~zâen lillâhi Fâtiha Sene 1224 (Hicri)

Kitâbesi (Bugünkü Türkçesi): Kal~c~~ olan O'dur (Allah cc.) Rahmete ve affa naili olan Rabbinin rahmetine muhtaç Gafil'. olan (Rabbi). Abdülkerim O~lu Osman

Alemdar A~a rühu için Allah r~zâs~~ için Fâtiha Sene 1809 (Milâdi)

ivlANKALYA ESMA(HAN) SULTAN CAM~~~ HAZ~RES~~ K~TABELER~~ 403 Envanter No: ESC-MAN-2008_19

Merh~l mun Ad~: Hac~~ Ali~ân

Boy x En x Et Kal~nl~~~: 136 x 34,5 x 4 Vefat Tarihi: (tarih k~sm~~ k~r~k) Kitâbesi (Osmanl~~ Türkçesi):

Hüve'l-Hayyül-Bâkl

Beni k~l ma~firet ey Rabb-i Yezdân Bihakk-~~ Ar~-~~ A'zam nur-~~ Kur'ân Gelüp kabrim ziyâret iden ihvân ~deler ruhuma bir Fâtiha ihsân el-merhürn el-ma~fûr el-muhtâc ~l â keremi Rabbihrl-Gafür bende el-Hâc Ali~ân'~n

Ruhuna Fâtiha

Kitâbesi (Bugünkü Türkçesi):

Kal~c~~ ve Canl~~ (kalacak) olan O'dur (Allah cc.)

Beni affet ey hay~rlar~~ yaratan Rab-bim

Ar~-~~ A'zam ve Kur'ân nûru hakk~~ için

Gelip kabrimi ziyâret eden din kar-de~lerim

Etsinler ruhuma bir Fâtiha hediye Rahmete, affa nâil olan ve muhtaç Gafûr olan Rabbinin keremine. Al-lah'~n kölesi

Hac~~ Ali~ân'~n Ruhuna Fâtiha

Envanter No: ESC-MAN-2008_20 Merhilmun Ad~: Hac~~ ~brahim A~azâde

Haseki emeklisi Hac~~ Ali~~ A~a Boy x En x Et Kal~nl~~~: 176 x 38 x 3 Vefat Tarihi: 5 Aral~k 1802 (Milâdi) Kitâbesi (Osmanl~~ Türkçesi):

Hüve'l-Bâki

Beni k~l ma~firet ey Rabb-i Yezdân Bihakk-~~ Ar~-~~ A'zam nur-~~

Kur'an, gelüp kabrim ziyâret ~den ihvân okuyalar ruhuma Bir Fâtiha ihsân merhilm el-Hac ~brahim A~azâde merhûm Haseki tekâüdü el-Hac

Ali~~ (veya Ali~an) A~a'n~n rûhiyçûn el-Fâtiha

Sene fi 9 ~~ (~aban) 1217 (Hicri) Kitâbesi (Bugünkü Türkçesi):

Kal~c~~ olan O'dur (Allah cc.) Beni affet ey hay~rlan yaratan Rab-bim

Ar~-~~ A'zam hakk~~ için ve nur-~~ Kur'ân (hakk~~ için). Gelip kabrimi ziyaret

Eden din karde~lerim okusunlar ruhuma

Bir Fâtiha hediye. Rahmete nâil olan Hac~~

~brahim A~a o~lu, rahmete nâil olan Haseki emeklisi Hac~~

Ali~~ (veya Ali~an) A~a'mn rûhu için Fâtiha

MANKALYA ESMÂ(HAN) SULTAN CÂM~~~ HAZ~RES~~ K~TABELER~~ 405 Envanter No: ESC-MAN-2008_22

Merhûmun Ad~: Hac~~ Ali~an'~n han~m~~

Emine Hâtun Boy x En x Et Kal~nl~~~: 129 x 28 x 4 Vefat Tarihi: 27 A~ustos 1805 (Milâdl) Kitâbesi (Osmanl~~ Türkçesi):

Hüve'l-Bâki

Emr-i Hakla dünü emrâz geldi teni-me

Bulmad~~ s~hhat vücûdum sebep oldu mevtime

Âlubet eri~di ecel rihlet göründü can~ma

Okuyup Fâtiha irsâl ideler ruhuma el-Hâc Ali~an'~n ehli

Merhûme ve ma~filre Emine Hâtunun rûhiyçûn

R~zâen

Sene 1 Ce (Cemaziyelâhir) 1220 (Hicri)

Kitâbesi (Bugünkü Türkçesi): Kal~c~~ olan O'dur (Allah cc.) Hakk'~n emriyle türlü hastal~klar geldi tenime

Bulmad~~ s~hhat vüctidum sebep oldu veffit~ma

Sonunda ecel geldi, yolculuk görün-dü can~ma

Okuyup Fâtiha göndereler ruhuma Hac~~ Ali~an'~n han~m~~

Merhamete ve affa nâil olan Emine Hâtunun rûhu için

Allah r~zâs~~ için Fâtiha

Envanter No: ESC-MAN-2008_23 Merhümun Ad~: Eyüp o~lu Hüseyin

Alemdar _{Boy x En x Et Kal~nl~~~: 118 x 34 x 3.5} Vefat Tarihi: 1787 (Milâdi)

Kitâbesi (Osmanl~~ Türkçesi): Hüve'l-Bâki

Ziyâretten murad bir duâd~r Bugün bana ise yar~n sanad~r Doymayup gençli~ine çünki öldü Nâmurâd rahmete müsta~rak ide âm Rabbü'l-ibâd Eyrib o~lu

Merhüm Hüseyin Alemdâr ruhuna Fâtiha sene 1202 (Hicri)

Kitâbesi (Bugünkü Türkçesi): Kal~c~~ olan O'dur (Allah cc.) Ziyaretten istenen bir duad~r Bugün bana ise yar~n sanad~r Doymay~p gençli~ine çünkü öldü Murats~z. Rahmete bo~sun onu Kullann Rabbi. Eyüp o~lu

Rahmete nâil olan Hüseyin Alemdâr ruhuna

MANKALYA ESMA(HAN) SULTAN CAM~~~ HAZ~RES~~ K~TABELER~~ 407 Envanter No: ESC-MAN-2008_26

Merhümun Ad~: Mustafa Be~e

Envanter No: ESC-MAN-2008_28 Merh~lmun Ad~: Kavuklu Hac~~ Balazade Serdengeçti A~as~~ Ali A~a

Boy x En x Et Kal~nl~~~: 84 x 35 (çap) Vefat Tarihi: 1613 (Milâdi)

Kitabesi (Osmanl~~ Türkçesi): el-Merhe~m el-ma~für Mustafa Be~e

Rühiyçün el-Fâtiha

Sene 1022 (Hicri)

Kitâbesi (Bugünkü Türkçesi): Rahmete ve affa nail olan Mustafa Be~e

Rühu için Fâtiha

Sene 1613 (MIladi)

Boy x En x Et Kal~nl~~~: 126 x 31 x 3.5 Vefat Tarihi: 27 Mart 1766 (Miladi) Kitabesi (Osmanl~~ Türkçesi):

Hüvel-Hallaku'l-Baki

Alâmetden murâd heman duad~r Bugün bana ise yar~n sanad~r Kavuklu el-Hac Balizade Serdengeçti A~as~~ Ali A~amn Rühiyçün el-Fâtiha

Sene 15 ~evval 1179 (Hicri) Kitâbesi (Bugünkü Türkçesi):

Yarat~c~~ ve Kal~c~~ olan O'dur (Allah cc.)

Alâmetten bu ta~~~ dikmenin amac~~ hemen duad~r

Bugün bana ise yar~n sanad~r Kavuklu Hac~~ Balizade Serdengeçti A~as~~ Ali A~a'mn Rühu için Fâtiha

Envanter No: ESC-MAN-2008_29 Merhe~mun Ad~: ~brahim Efendi o~lu

Osman Maredi Efendi Boy x En x Et Kal~nl~~~: 153 x 31 x 4 Vefat Tarihi: 31 Ekim 1867 (Milâcli) Kitâbesi (Osmanl~~ Türkçesi):

Hüvel-Baki

Pederle mâderi kan a~lad~~ demâdem k~ld~~ ta'cizi

Dü~tü ba~a kavs-i kazâdan ti~-~~ ser-tizi Hüner meydan~na ç~ksa görenler der idi Osman Ma'rfifil

Sana sikke-i Hz. Osman'~~ keremiyle giydirdi (?)

"Nisâr it naz~mlar~~ bir bir" budur tarih-i resmi

Cihanda Kâtib-i Ali murad etdi ~ere-fimizi

~brahim Efendizâde merhûm Osman Mart~fi

Efendinin re~hiyçûn r~zaen Ftiha

1284 (Hicri) Fi 3 Receb

Kitâbesi (Bugünkü Türkçesi): Baki olan O Allahit~r (cc)

Ana-babas~~ öyle kan a~lad~~ ki, âciz dü~tüler

Fele~in keskin k~l~c~~ dü~tü ba~a Hüner meydan~na ç~k~nca görenler tamrd~~ bu Pir Osman Marûfu

Sana Hazreti Osman'~n sikkesini Allah, cömertçe giydirdi (?)

Bir bir saç ~iirleri, resmi tarihi budur vefat~n~n (Ebcedile tarih dü~mü~)

Cihanda Kâtib-i Ali murâd etdi ~ere-fimizi

~brahim Efendizâde merl~tim Osman Marûfi

Efendinin rûhiyçûn R~zaen Ftiha

1284 (Hicri) Fi 3 Receb

MANKALYA ESMA(HAN) SULTAN CÂM~~~ HAZ~RES~~ K~TABELER~~ 409 Envanter No: ESC-MAN-2008_32

Merhümun Ad~: ~brahim A~an~n k~z~~

Hatice Han~m Boy x En x Et Kal~nl~~~: 132 x 27 x 13 Vefat Tarihi: 1834 (Milâdi)

Kitâbesi (Osmanl~~ Türkçesi): Hüvel-Hallâku'l-Baki Ecel cam~n mahvetti ilaç bulmad~~ ölüme Cânda bahâda düçâr oldu

Ebedi nazaran (rölyef k~smen dö-külmü~)

Ola ferid-i (rölyef k~smen dökül-mü~)

(rölyef tamamen dökülmü~) ~brahim A~an~n kerimesi merhüme Hatice Han~m rühuna Fâtiha

Sene 1250 (Hicri) Kitâbesi (Bugünkü Türkçesi):

Hüvel-Hallaku'l-Bâki Ecel ten cam~n~~ mahvetti ilaç bulmad~~ ölüme

Sa~l~~~nda bu kahraman, derde yaka-land~~

Ebedi bakarak ... (rölyef k~smen dö-külmü~)

Ola tek (rölyef k~smen dökülmü~) (rölyef tamamen dökülmü~) ~brahim A~an~n kerimesi merhüme Hatice Han~m rühuna Fâtiha

Sene 1250 (Hicri)

Envanter No: ESC-MAN-2008_42

Merhûmun Ad~: Berul'lu Hüseyin A~a

Boy x En x Et Kahnl~~~: 126 x 31 x 4 Vefat Tarihi: (k~r~k)

Kitâbesi (Osmanl~~ Türkçesi): Hüvel-Baki

Bu cihân ba~~na geldim bir mürüvvet görmedim

Derdime dermân arad~m bir ilac~n bulmad~m

Geçdi ömrüm görmedim s~hhat yü-zün

Bir misâfir gibi geldim ben de mihman olmad~m

Yâ ~lahi sen bilirsin gayr~~ sendendir meded

Yüzümü dergahma sürmekden ala bulmad~m

Merhûm ve ma~fûr el-muhtâc ila rahmeti Rabbiki

el-Gafiir Misâliye hanedanlar~ndan Berulli Hüseyin A~a rilhuna Fâtiha Kitâbesi (Bugünkü Türkçesi):

Kal~c~~ olan O'dur (Allah cc.) Bu cihân ba~~na geldim bir gün gö-remedim

Derdime dermân arad~m bir ilaç bulamad~m

Geçti ömrüm görmedim s~hhat yüzü Bir misâfir gibi geldim, misafir bile olamad~m

Yâ ~lahi sen bilirsin gayn sendendir meded

Yüzümü dergahma sürmekten daha yüce bir hareket bulamad~m

Rahmete ve affa nâil olan, Rabbine muhtaç

Gaffir olan (Rabbine). Misâliye hane-danlar~ndan

MANKALYA ESM:k(HAN) SULTAN CAM~' HAZ~RES~~ K~TABELER~~ 411

Envanter No: ESC-MAN-2008_43

Merhflmun Ad~: (kaydedilmemi~)

Boy x En x Et Kal~nl~~~: 70 x 35 (çap) Vefat Tarihi: Eylül/Ekim 1618 (Milâdi) Kitâbesi (Osmanh Türkçesi):

Hak Teâlâ kabrini Firdevs-i A'lâ eylesün

Hemni~in-i hûri ile g~lmân eylesün ~ftirâkile bu yanm~~~ atas~na neylesün Uçdu ~ehbâz~m elimden el-firâk F1 ~ehri ~evvâli'l-mübârek sene 1027 (Hicri)

Kitâbesi (Bugünkü Türkçesi):

Hak Teâlâ kabrini Firdevs-i Ala eyle-sin

Hûriler ile g~lmânlarla beraber eyle-sin

~ffirâkile bu yanm~~~ atas~na neylesin?! Uçtu yi~idim elimden, M~~ ayr~l~k! Eylül/Ekim 1618 (Milâdi)

Envanter No: ESC-MAN-2008_45 Merhilmun Ad~: Mehmet Pa~a

Boy x En x Et Kal~nl~~~: 166 x 32-62 x 18

Vefat Tarihi: (Ebcedi Tahmin) 1585 (M~lâcli)

Kitâbesi (Osmanl~~ Türkçesi):

Bu mahdûm-~~ mükerrem kapuc~~ ba~~~ a~an~nd~r. Cenab-~~ a~a genç kim istikamet ile bi-hemta

Gülüm aç~lmadan bu gonca iken bezm-i alemde ecel soldurup bu gül-i zi-bâ ranas~~ hayfâ

Çiçekden habbe zari oldu cemâl-i hüsn-i dil-c~l~~~ sekiz buçuk ya~~nda eyle-di devr-i felek-i ifnâ

Rebi'ulahirin msfinda göçtü menzil-i kabre budur ümidimiz seyran-1 rahmet eyleye Mevla

Peder-i mader eylese acep mi k~la ferman~m~z vüct~d-~~ misli yok bir gev-her-i yektâ idi zira

Husûsan valide-i bi-çaresi kan a~lad~~ oldu görünce nûr-~~ çe~min (göz) tahta tabutu himmet

Lebibâ ancak binde bir dü~er bu resme tarihi ola Pa~a Mehmed Bey cennetül-ala (Hicri 994) Fâtihâ Kitabesi (Bugünkü Türkçesi):

Bu, kap~c~ba~~~ a~amn k~ymetli evi& d~d~r. Öyle bir genç ki do~'rulukta e~siz-di.

Gülüm aç~lmadan bir gonca iken ecel soldurdu bu güzel gülün ho~~ halini yaz~k!

Anadan ayr~lmak ad~rap oldu. Güzel yüzlü, co~kun gönüllü, sekiz buçuk ya~~nda bu âlemden göçtü

Rebi'ulahir ay~n~n ortas~nda göçtü kabre. Budur ümidimiz, rahmet eyleye Mevla

Anababas~~ dua etse acaba fermân olur (da bu çocuklar~~ kendilerine ba~~~-lan~r m~?)

Zira, bu çocuk e~siz bir cevher idi. Özellikle biçare annesi kan a~lad~, görünce gözünün nûrunu tahta tabutun içinde

Bu ölüm vak'as~n~n tarihi, ucu ucuna binde bir dü~er ki, ~udur: Pa~a

Mehmed Bey cennetül-ala (Burada Ebced Hesab~yla dü~ürülen tarih: Mila-di 1585 Ruhuna Fâtihâ

MANKALYA ESM:k(HAN) SULTAN CÂM~~~ HAZiRES~~ K~TABELER~~ 413 Envanter No: ESC-MAN-2008_46

Merhümun Ad~: Osman A~a

Envanter No: ESC-MAN-2008_47 Merh~lmun Ad~: Ümmühân

Boy x En x Et Kal~nl~~~: 86 x 32 x 4 Vefat Tarihi: 1741 (Milâdi) Kitâbesi (Osmanl~~ Türkçesi):

Rabbihrl-Gafür Osman A~a ruhuna el-Fâtiha Sene 1154 (Hicri)

Kitâbesi (Bugünkü Türkçesi): Rabbihrl-Gafür Osman A~a ruhuna el-Fâtiha Sene 1741 (Milâcli)

Boy x En x Et Kal~nl~~~: 63 x 14 x 12 Vefat Tarihi: 1671 (Milâdi)

Kitâbesi (Osmanl~~ Türkçesi): Merhüme Ümmühân kad~n R~lhiyçün Fâtiha Sene 1082 (Hicri)

Kitâbesi (Bugünkü Türkçesi): Rahmete nâil olan

Ümmühân kad~n Rühu için Fâtiha Sene

Envanter No: ESC-MAN-2008_48 Merhûmun Ad~: Seyyid Hac~~ ~brahim A~a

Envanter No: ESC-MAN-2008_49 Merhtimun Ad~: (k~r~k)

Boy x En x Et Kalml~~~: 131 x 31 x 3 Vefat Tarihi: 14 Kas~m 1769 (Miladl) Kitâbesi (Osmanl~~ Türkçesi):

Hüvel-Hallaku'l-Baki Merhûm ma~für sâbikan A'yan-~~ vilayet es-Seyyid el-Hac ~brahim A~a Rühiyçûn Fâtiha

Fi seneti 15 b (Receb) 1183 h (Hicri) Kitâbesi (Bugünkü Türkçesi):

Yarat~c~~ ve Kal~c~~ olan O'dur (Allah cc.)

Rahmete ve affa naili olan, eskiden Vilayetin ileri gelenlerinden Seyyid Hac~~ ~brahim A~a

Rühu için Fâtiha

14 Kas~m 1769 (Milladi) senesinde

Boy x En x Et Kal~nl~~~: 52 x 20 x 6 Vefat Tarihi: (k~r~k)

Kitâbesi (Osmanl~~ Türkçesi): 1) Ziyâretden murâd bir duad~r Kitâbesi (Bugünkü Türkçesi): 1) Ziyâretçiden istenen bir duad~r

MANKALYA ESM .A(HAN) SULTAN CÂM~~~ HAZ~RES~~ K~TABELER~~ 415 Envanter No: ESC-MAN-2008 50

Merhümun Ad~: Receb o~lu Ahmet

Boy x En x Et Kal~nl~~~: 50 x 35 (çap) Vefat Tarihi: (k~r~k)

Kitâbesi (Osmanl~~ Türkçesi): Merhüm Ahmed bin Receb

Ey benim hâlimi soran can~m~~ yakd~~ firâk

Hasretinden yand~~ ba~rim firâk el-firâk

Bir servi gibi sahnurken gitdi ol ~âh-~~ cihân

Kald~~ ecl-i gül sermâdsâ hazân Kitâbesi (Bugünkü Türkçesi):

Rahmete nâil olan Receb o~lu Ahmet Ey benim hâlimi soran, can~m~~ yakt~~ ayr~l~k

Hasretinden yand~~ ba~r~m âh ayr~l~k âh ayr~l~k!

Bir servi gibi sal~n~rken gitti o cihân ~âh~~

Envanter No: ESC-MAN-2008_51 Merhûmun Ad~: (k~r~k)

Envanter No: ESC-MAN-2008_52 Merhûmun Ad~: (k~r~k)

Boy x En x Et Kal~nl~~~: 47 x 31 x 3.5 Vefat Tarihi: (k~r~k)

Kitâbesi (Osmanl~~ Türkçesi): Hüve'l-Bâki

Beni k~l ma~firet ey Rabb-i Yezdân Bihakk-~~ Ar~-~~ A'zam nur-i Kur'ân Gelüp kabrim ziyâret iden ihvân (k~nk)

Kitâbesi (Bugünkü Türkçesi): Kal~c~~ olan O'dur (Allah cc.) Beni affet ey hay~rlar~~ yaratan Rab-bim

Ar~-~~ A'zam ve Kur'ân nûru hakk~~ için

Gelip kabrimi ziyaret eden din kar-de~lerim (k~r~k)

Boy x En x Et Kal~nl~~~: 28 x 29 x 5 Vefat Tarihi: 1791 (Milâdl)

Kitâbesi (Osmanl~~ Türkçesi): Hâtûn rûhuna Fâtiha Sene 1206 (Hicri)

Kitâbesi (Bugünkü Türkçesi): Hâtûn rûhuna Fâtiha Sene 1791 (Milâdi)

MANKALYA ESM:k(HAN) SULTAN CAMII HAZ~RES~~ K~TABELER~~ 417 Envanter No: ESC-MAN-2008_53

Merhûmun Ad~: Alemdarzâde

Süleyman A~a Boy x En x Et Kahnl~~~: 57 x 18.5 x 3 Vefat Tarihi: 1822 (Milâdi)

Kitâbesi (Osmanl~~ Türkçesi): (k~r~k)

... iken hayfâ eri~di vadesi ... kan atas~yla anas~~

... idüp câm-~~ ecel peymânesi ... ~imdi oldu dâ'nesi

... bin ..mdarzâde merhüm Süleyman A~a rûhuna Fâtiha Sene 1238 (Hicri)

Kitâbesi (Bugünkü Türkçesi): (k~r~k)

... iken yaz~k ki doldu vadesi ... kan atas~yla anas~~

... edip ecel cam~mn kadehi ... ~imdi oldu dânesi

... o~lu ..mdarzâde (Alemdarzâde), rahmete nâil olan

Süleyman A~a riihuna Fâtiha Sene 1822 (Milâcli)

Envanter No: ESC-MAN-2008_54 Merh~lmun Ad~: Hac~~ ~shak A~an~n k~z~~ Emin A~an~n han~m~~ Ümmügülsüm

Han~m Boy x En x Et Kal~nl~~~: 111 x 28 x 3 Vefat Tarihi: 1816 (Milâdi) Kitâbesi (Osmanl~~ Türkçesi):

Hüvel-Baki

âh ile zâr k~larak tâzeli~ime doyma-d~m

Ecel peymânesi dolmu~~ murad alma-d~m

4) (k~r~k)

Firkatâ takdir bu imi~~ tü ezelden bileydim

Hac~~ ~shak A~an~n kerime-i

Muhteremeleri Emin A~an~n zevce-i Menk~lhas~~ merhûme Ümmügülsüm Han~m

Rûhiyçûn Fâtiha sene 1232 (Hicri) Kitâbesi (Bugünkü Türkçesi):

Kal~c~~ olan O'dur (Allah cc.)

Ah ile inleyerek tâzeli~ime doymad~M Ecel kadehi dolmu~~ murâd~m~~ ala-mad~m

(k~r~k)

Ah ayr~l~k! Takdir bu imi~~ tü ezelden bileydim

Hac~~ ~shak A~an~n k~z~~

Muhteremeleri, Emin A~an~n kar~s~~ Nikâhl~, rahmete nâil olan

Ümmügülsüm Han~m

MANKALYA ESMÂ(HAN) SULTAN CÂM~~~ HAZ~RES~~ K~TABELER~~ 419

Envanter No: ESC-MAN-2008_55

Merhûmenin Ad~: Ümmügülsüm

Han~m Boy x En x Et Kal~nl~~~: 35 x 27 x 5

Vefat Tarihi: 1794 (Milâdi) Kitâbesi (Osmanl~~ Türkçesi):

Nâmurâd rahmete .. (k~r~k) (k~r~k)

Hüseyin A~amn ... (k~r~k) Ümmügülsüm rûhuna Fâtiha Sene 1209 (Hicri)

Kitâbesi (Bugünkü Türkçesi): Murats~z, rahmete .. (k~r~k)

(k~r~k)

Hüseyin A~a'n~n ... (k~r~k) Ümmügülsüm, rûhuna Fâtiha Sene 1794 (Milâdi)

Envanter No: ESC-MAN-2008_56

Merhûmun Ad~: Hâbz, Hac~~ Süleyman

A~a Boy x En x Et Kal~nl~~~: 63 x 31 x 4

Vefat Tarihi: A~ustos 1715 (Milâdi) Kitâbesi (Osmanl~~ Türkçesi):

(k~r~k) (silik) (silik)

Merhûm ve ma~fûr hâf~z hac~~ Süleyman A~a rilhuna el-(Fâtiha) Sene n (Ramazan) 1127 (Hicri) Kitâbesi (Bugünkü Türkçesi):

(k~r~k) (silik) (silik)

Rahmete ve affa nâil olan hâf~z, hac~~ Süleyman A~a rühuna (Fâtiha) Sene A~ustos 1715 (Milâdi

Envanter No: ESC-MAN-2008_57 Merhilmun Ad~: Mustafa o~lu Suba~~~

Hüseyin A~a Boy x En x Et Kal~nl~~~: 58 x 30 (çap) Vefat Tarihi: 11 Haziran 1668 (Milâdi) Kitâbesi (Osmanl~~ Türkçesi):

Merhûm ve ma~filrun leh Hüseyin A~a bin Mustafa Suba~~~ rühiyçûn el-Fâtiha

Sene 1079 fi gurre-i Muharrem (Hic-ri)

(silik)

Kitâbesi (Bugünkü Ttirkçesi): Rahmete ve affa nâil olan Mustafa o~lu Hüseyin A~a Suba~~, r~lhu için Fâtiha Sene 11 Haziran 1668 (Milâcli)