Bugünden, Dünden
- ı
______
;
-a
-iT-^oia.'Vír
sulan
5 (Şirketi Hayriye Salnamesi) ne göre Sarıyer — Temmuzda kırda türlü pişirmeğe 2
Z
kalkışan küçük evliler — Sarıyer seferini tercihe sebep — Cir gün evvrl alman ;
» nevaleier — Köprüye koşuş — Mesarbmnundan Sulara revan oiuş — II.inkâr, Şi- 2
m
fa, Çırçır, Fır !ık, Kestane suyu — Hünkar sııyıı mesırregâhı
—Çırçır müşteri- ;
»
leri — Büyiikdereıle Kambur suvu — Eve dönünce...
-ı -ı aa-ı a -ı a a m -ı t -ı a -ı -ı a -ı a -ı a -ı ^ -ı a , s u n , , , ( < , -ı -ı -ı , l : -ı -ı a, l , a , a l s l ] .,<,,1aı , ı l l , a.
Yaz sıcaklan bastı. Lâakai haftada, on günde bir hava al mak, kafa dinlendirmek için Boğaziçine gidiyoı, gezinti yapı yorum. Geçen cuma da vapurla Büyükdereye uzandım; Piyasa boyundan Sarıyere kadar yürü düm. Bir mahabebicide vişneli kaymaklı dondurmanın enfesi ni yedikten sonra caddenin dö nemecinde otubus durak yerinin
karşısındaki yahlann birinde o- turan aziz bir dostuma uğrayıp pencereden Boğazı, Beykoz dağ larını, önümüzden gelip geçen leri seyrettim.
Aman efendim, akşam üstleri oralar ne kalabalık oluyor. Cu martesi, pazar değilken, otobüs leri dolduran kadınlı erkekli halk hep Sarıyere boşalıyor. Herkesin elinde nevale paket leri, fileleri, tek atlı talikalara binip Suları boyluyor. Taksiler, hususî arabalar dersen vızır vı zır; hepsi o canibi tufruyor.
Büyükdere koyundan Sarıyer’e bakış
Yazan
Sarıyer iskelesinin bulunduğu
mevkie vaktiyle Mezarbumu
denirmiş. Şirketi Hayriyenin es ki müdür ve emektarlarından K mdiyeli Hüseyin Haki efendi
merhum, ismi Mesarbumuna
tahvil etmiş. Şirketi Hayriye Salnamesi '(* ) semt hakkında şunları yazar:
Köprüden 11,70 mil mesafede dir. Eski zamanlarda Rumeli Feneri bu noktadaydı, daha ile risi hali idi. Karadenizden ge len her gemiden müruriye alı nırdı. Birinci Abdülhamit dev rinde (1773 - 1789) bir İngiliz mühendisi buralarda istihkâm lar yapmıştı. Üçüncü Selim dev rinde de (1780 - 1807) Meunier ve Baron de ToU adlarında iki Fransız mühendisi Anadolu ve Rumeli cihetinden Boğazı tah kim ettiler. Macar ve Telli tabyaların esası o vakit kurul du.
Sarıyer ismi. Çarşı içinde bir türbede medfun Sarı Baba na mında bir zattan dolayıdır. Köyde 1685 erkek, 1485 kadın nüfus sakindir. 850 hane, 200 küsur dükkân, Arap mahallesi, Maden mahallesi, Muhacir ma hallesi diye mütaaddit mahal leleri vardır. Vakıf Ali Kâhya camisi, Maden tarafında ufak bir mesçit, nefsi kariyyede altı yedi çeşme bulunmaktadır ki
Orta çeşme denilen mahal
manzarasının letafetiyle meş hurdu. Köyün Pertevnlyal Vali de Sultan rüştiyesine, iptidai mekte'bine eiyevm dört yüze ya kın talebe devam eder. Mesar- bumu iskelesinde İtfaiye kara kolu, bir de gazino mevcuttur. Havalide bulunan Çırçır, Hün kâr, şifa. Fındık, Kestane diye maruf sular, dağ eteklerinden nebean eder. Halk cuma ve pa zarları buralara gelip tenezzüh eyler; mezkûr mesirelere ara balar, şeklerle ve yayan gidilir.
Rumi temmuz yanlanmış,
domates, patllcan. yaz sebzele rinin envai bollaşmış; halis kı vırcık ortalıkta İbadullah. İşte o günler İstanbullular tutturur lardı
— Haydi çocuklar yann cum hur cemaat Göksuya gidelim, kırda türlü pişirip ağız tadıyle yiyelim!
İçlerinden biri atılır
— Sarıyerin o canım birbirin den âlâ sulan dururken, suyu seli olmıyan kupkuru GÖksuda hararetten çayır çayır mı ya nacağız? Kahveciden testi testi su doldurtup kesenin dibine da rı mı ekeceğiz? Küp üstünde o- turmuyoruzf
Doğru söze amenna denir, h e men Sanyer seferine karar ve rilirdi. Bu kişilerin dörtte iiçü yazı İstanbul İçinde geçiren kü
çük evlilerdi. *
Camadan bir gün evvel ayak lanılır, türlüye lâzım olan zer zevat, sade yağ, et en yakın pa- 1 zardan tedarik edilip eve dö- ! niiliir; koca sepet mutfağın ra- ! fına konurken, akla gelir J — Sulara gideceğiz ayol, h a
raret verecek çerezleri unuttuk! Tekrar sokağa koşulur, K a ramanlı bakkaldan kâfi miktar
( * ) Ahmet İhsan Matbaası;
İstanbul 1014,
[Sermet Muhtar
ALlisj
fıçı sardalyası, sucuk, pastırma, hıyar turşusu alınır. Ertesi sa bah horozlar öterken herkes hazır, ayaktadır. Pişecekler, ye necekler çıkınlara konmuş; h a nım nineler yeldirmelerini, orta yaşlılarla tazeler çarşaflanın, peçelerini örtünmüşler; çocuk lar elde, sıbyanlar kucakta; er kekler iki ayağı bir pabuca sokmada
— Davranın yahu, geciktik. Buradan tramvaya, Eminönün- den Boğaziçi iskelesine taban tepeceğiz; bire beş kala (yatıl sekizi 25 geçe) vapuruna yetişe mezsek hapı yuttuk. Alimallah öğlelere kalırız!
İskele mahaşerallah! Erkekli, kadınlı kimler yok? Haliç Fe nerli Rumlaı-, Kumkapılı Er- meniler, Kuledipli Yahudiler; hepsi Sarıyere, Sulara gidiyor.,
O seneler Köprü gişelerine ü- şüşme, sıra kapma güçlüğü yok; zira biletler v -.pur içinde satı lırdı. Gel gelelim yandan çarklı teknecise kalabalıktan haddin varsa gir; glrinöe de oturacak yer bulabilirsen bul. Ayakta di kilmeğe razı İsen febiha. Hafa zanallah dilenci vapuruna ras- ladm mı, iki buçuk, üç saat heyheyler getir.
Yalnız Rumeli kıyısı işliyen vapurlar Mesarbumuna bir saat evvel varır, karaya ayak bası lır, paralılar talikalarla, eşek lerle; züğürtler tabana kuvvet yolu tutardı.
İlerideki üç yoi ağzından sola sapanlar Hünkâr suyuna, sağa kıvrılanlar Şifaya, Çırçıra; dosdoğru gidenler Fındık ve Kestane sularına vururlar.
Hünkâr suyu, bilindiği gibi, tepededir. Arabalar dağın ete ğinde durur; eşekliler tıkır tıkır bayırı aşar; yayanlar soluk so luğa, kan ter içinde; şişmanlar yüz göz alçuha; hanım nineler, sıska hatunlar yorgunluktan bitik, sık sık mola vere vere da ğa tırmanırlar.
Hünkâr suyu mesiregâhmın
alt kısmı erkeklere, kat kat Meydanın ortasında beyzi bir havuz, havuzun yanında kah vecinin tezgâhı, öbür yanında derme çatma tiyatro şanosu
vardı. Meydancıkta Kemanı
Memduhun veya Tatyosun ince saz takımı çalar; fasıl araların da hokkabaz OrtakÖylü Yasefin oğlu ile yardağı Boyacıoğlu ma rifetler ve şaklabanlıklar yapar; şanoda Kel Haşan, yahut Şevki tulûat oynardı.
Tepenin yamaçlarında küme küme halk. Güveçte türlü, şişte kebap pişirecekler yol yorgun luğunu gidermeden kollan sı var; kimi zerzevatları ayıklar, kim! ocakta yakılacak çalı çır pıyı toplar; kimi de sofra yay gısını yayıp tuzlu çerezler!, ka vun karpuz dilimlerin! dizer. İç kiye düşkün efendiler, bu faali yet esnasında rakı şişesine ya naşarak (Bir iki tek İştah a- çar!) deyip işi azıtır
— Böyle havadar mevkide, bu kevser şarabı gibi su ile arı- zorııt İnsanı çabuk sarmıyor, hemen uçuyor! derken çakır keylfle.şlr, ardından İşi azıtıp mesti lâya’kal oluııp çıkarlar...
İnce sazdan, hokkabazdan, salaş şanodaki kantolardan, C-
biş’ln tuhaflıklarından kimin haberi var? Karnı doyurulmuş,
su içile içile mideler lıkır lıkır, büyüğe küçüğe gevşeklik çök müş; hepsi sanki sabaha kadar salıncak sallamıştan beter. Ko ca kanlar, hatunlar, tazeler, ka fayı tütsülemiş efendiler, çoluk çocuk, kilimler üstünde sergi; horul horul uykuda. Kafeslerin arkasındaki fingirnozlarla aşa ğıdaki burma bıyıklılar birbir lerine türlü türlü işaretler, ilti fatlar teatisinde,
\
Çırçır, Fındık, Kestane suları basık, kuytu, lodos havalarda
yaprak kımıldamaz, hamam
halvetinden farksız yerlerdi. Çırçırın müşterileri geçkin, sa çı b.ışı ağarmış, karaciğer, böbrek, mesane rahatsızlığı, id rar zoru çeken pupuldaklarîa o dertlere müptelâ kadınlardı. Burada da cuma, pazarları saz, ince saz bulunurdu. Öbür iki sinde çalgı çağana arama.
Büyükdere sırtlarındaki Fıs tık suyu ve Büyükdere çayırının nihayetindeki Sultan suyu ha valinin rağbet gören mesirele- rindeııdi. Sultan suyuna, kah vecisinin kamburlu; undan ötü rü Kambur^ suyu da derlerdi.
Son vapur ezan suları Mesar- burnundan hareket ettiğinden:
— Aman kaçım ¡yalım, kaçı rırsak ne yaparız, dağ başların da perişan oluruz! telâşiyle S u lardan alelâceîe fırlandım, ta ll- kacılar, eşek sürücüler iskeleye bırakmağa çabalarının nikâhını ister, çar naçar yine tabanvay göze ahmr, yorgun argın iske leye seğirtiilrdi.
Çıkagelen vapur yine tıklım tıklım. Devletlilere adaklar, S e lâmet Dedeye mumlar adanıp f- çlne kapak atılır, Yatsılar oku nurken Köprüye varılır. Eve düşer düşmez kadınların başın da çatkı, benizleri henüz kur tulmuş loğusalar gibi mumya sarısı; erkekler taş taşımış ka dar takatsiz minderlere serilir ler, günlerce kendilerini toph- yamazlardr.
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
