L
a¡
t u m m j H H M30 Mart 1972
• Y ayıııeviuizln ta r i- hin i kısaca an latır m ısınız?
— S ander Y ay ın lan , Sander K itabevl ile b erab er y ü rü m ek tedir. 1948-1952 arasında yöne ticiliğini yaptığım GEN Ki- ta p sa ra y ı’ndan ay rıld ık tan son ra, İstik lâl C addesinde eski K arlm an P asajın ın cephesinde ilk K itabevim i açtım . İlk y a yın denem esine de orada gi riştim . D ört-beş resim li çocuk k itab ı ile H aldun T aner'in ilk oyunu olan «Günün Adamı»m ve babam M ithat Sadullah S an d er’in «Divan E debiyatı A ntolojisi»ni yayınladım . A r kadan, P a ris'te O thm ar’ın fo to ğ rafla rıy la «İstanbul» adlı F ransızca - İngilizce b ir kitap b astırd ım . B irkaç yıllık bir arad an sonra, 1964'de G alata sa ra y ’daki şim diki S ander Ki- tabevinde yeniden sürekli y a y ın a giriştim . Bu dönem de ilk yayınım ız, Lord K inross’un «ATATÜRK» adlı eseridir. 1969’ da O sm anbey’deki k itabevini de açtım . Şim di otuz k a d a r y ay ı nım ız v a r. Y akında daha da hızlanacağız.
• Size göre T ürk yayıncısının k ü ltü r hayatım ızdaki yeri nedir?
— T ürk yayıncısının k ü ltü r h ay atın d a olum lu ya da olum suz etkisi olduğu m u h ak k ak tır. A ncak, geniş halk k itleleri göz önünde tu tu lu rsa , olum suz e t kin in daha ağ ır bastığı kuşk u - sundayım . O k u r-y azar oranı düşük b ir ülk ed e kitabın e tk i si vaizin, n u tu k atıcısının, ra d yo ve televizyonun etkisinden daha hafif k a lır. A ydın yayın cıların görevi, hiç olm azsa o- k u m a-yazm a b ilen lerin k afa sını, olayları kendi başlarına değerlendirebilecek şekilde güç lendirm ek olm alıdır.
A En az ve en çok tira jla rın ız ?
— O rtalam a d ö rt-b e ş bin. E n çok tir a jla r : Ç ıplak May m un 8.000, A m erika Meydan O kuyor 15.000. A ta tü rk 20.000, A şk'H ikâyesi 32.000.
A K ita p la r nasıl u - cuzlayabilir?
— B ütün dünyada kitap fi y a tla rı yılda ortalam a % 5 a r tış gösteriyor. Bizde de ucuz- layam az. Aksine, kaliteyi d ü zeltm ek istiyorsak fiy atların yükselm esini kabul etm eliyiz. Ancak, kazanç seviyesinin y ü k selmesi kitabı daha kolay sa tın alın ab ilir hale getirir.
• K âğıt fiyatları, k a litesi ve posta ü cret le ri için düşünceleri niz?
— K âğıt fiy a tla rı yüksek, k a litesi düşük, posta ü c re tle ri a - ğırdır. SEKA, k âğ ıt kalitesini düşük tutm ak, fiy atı yükselt mek, üretim i aksatm ak su re tiy le m aalesef yayın hayatını b a l talam ak tad ır. Son günlerde, hüküm etçe k a ra rla ştırıla n ufak b ir fiyat indirim ini bile uygu lam am akta direndiğini h a y re t le öğrenm iş bulunuyoruz.
• T elif ve çeviri h a k ve ü c re tle ri ko n u sunda söylem ek is . te d ik le rin iı v a r mı? — B ir fik ir eserinin h erh an gi b ir ü rü n gibi m addi b ir de ğer taşıdığı düşüncesi bizde yeni kabul olunuyor. Telif e- eerlerde yazara ödenecek ü cre tin , «mal»m iyiliğine, kötülüğü ne göre değerlendirilm esi ge rekir. Ç evirilerde, bugünkü Copyright keşmekeşinin önüne geçmek için, m uafiyet sın ırı nın on yıldan elli yıla çık arıl ması şa rttır. Copyright A jans ların ın , fik ir ürün lerin in ko runm ası ve değerlendirilm esi konusunda önemli ro lleri oldu ğu kanısındayım .
A Mesleğinizde d e vam lı ve kalifiye e- lem an bulabiliyor mu sonuz?
— H ayır! Hele T ürkçesi düz gün, im lâsı yanlışsız, kafası dengeli elem anı m um la arıy o ruz.
• K itap lar daha iyi ve daha çok nasıl ta nıtılabilir?
— Daha çok ilân ve reklâm gazetelerde hergün parasız «Yeni Yayınlar» köşesi, radyo da aynı şekilde kısa ve parasız d u y u ru lar, bütün gündelik ga zetelerde hiç olm azsa haftad a b ir gerçek kitap eleştirileri, kitapçılara hitap eden esaslı b ir meslek dergisi, kitap se r gileri ve saire voluyla.
• Dağıtım h ak k ın d a düşünceleriniz? Y a yıncılar k itap çılarla nasıl daha iyi b ir iş birliği yapabilir? — Bizde dağıtım örgütü diye b ir şey yok. Bugünkü sözde dağıtım şirketleri kendileri hiç çaba harcam adan, riske girm e den yayıncıyı da. kitapçıyı da zora koşan, kitap dağıtm a ve tanıtm a prensibini benim sem e miş b ire r kom isyoncudan baş ka b ir şev değildir. Y ayınev lerinin m addî katkısıyla k u ru lacak ve çalışacak b ir dağıtım örgütüne ih t’vaç vardır.
A Cocnk k itap ları hakkındaki düşüncele riııizi öğrenebilir m i yiz?
— Çocuk yayınlarının özelli ği. vüksek tira ia m üsait b ir dal olm asıdır K apkaççılıktan a rın mış. iyi niyetli ve rasyonel bir çalışma ile ucuz ve kaliteli ço cuk yayını y an ılab ilir Bu a - lan, henüz arıktır.
A G ençler İçin y eter derecede iyi ve güzel k itan lar basılabiliyor mu?
— Çok az Son zam anlarda ufak bir gelişme var. A slında bu konu, çağımızın gelişimleri göz önünde tu tu la ra k , bilim sel b ir açıdan ele alınm alıdır.
A Sizce b ir balk k i tabı nedir? Bizde b u gün ne dnrıım d ad ır bunlar?
— Halk kitabı denince ben, halkın k ü ltü r düzeyini y ük seltm eye yönelmiş bir yayın tü rü anlıyorum Bugünkü halk kitabı bu düşüncenin tam aksi yönünde gelişm ektedir. Amaç, balkı kısır dönge içinde tu tm ak
~ ~'<raline
yönelt-Necdet Sander konuşuyor
«EN AZINDAN ° /0 10
KAĞIT TASARRUFU
SAĞLANABİLİR»
NECDET SANDER k a t böyle b ir girişim e atılm a
dan önce bilim sel piyasa araş tırm a la rı ş a rttır,
A Ya teknik k ita p lar?
— T eknik kitap derecelidir. P o p ü le r ve pratik, mesleki, b i lim sel ve ihtisas kitabı olarak sıra la n a b ilir. H er sırada b u g ü n k ü y ayınların nicelik ve n ite lik bakım ından y e te rli o l duğu söylenemez. Bu da, genel d u ru m a bağlı b ir sorundur.
• A nsiklopediler, m il racaat k itap ları, el kitapları bizde y e te r li mi? Bu konuda ne yapm alı?
— Tam am lanm ış b ir ansiklo pediye sahip değiliz henüz. B un la r tam am lansa bile, ancak ge nel ve yüzeyde kalan b ir b il gi verebileceklerdir, ö z e l ko n u la rı (Tarih, Coğrafya, E de b iy at, Felsefe v.b.l d erin lem e sine İşleyen aksiplopediler h a zırlandığına dair b ir belirti yok o rtad a.
• Bizdeki yayıncılar kaç gruba ay rılab i lir? H an g ilerid ir b u n lar?
— Üç kâğıtçılar, kâğıtçılar, k ita p ç ıla r, hevesliler, il k üç g ru b u n sınırları belirsizdir.
• M atbaalar kaç gru ba ay rılır? B u n ların teknik im k ân ları ve bilgi seviyeleri ne durum dadır?
— M atb aalar arasında tek n ik İm kânları çok yüksek ve p a h alı o lan lar kadar, çok ilk el o lan lar da var, o rtası da. B i rincilere yanaşabilm ek çok güç tü r . Y a kendi yayınlarını b a sa rla r, ya da b üyük kazançlı ih ale işleri a lırla r. Ö tek iler, «hababam futbolu» m isali «ba- babam baskısı» y ap arlar. B un la r arasında kendi m izanpajcı- sı, m usahhihi olan, editöre g er çek ten yardım ı dokunan basım evleri p arm ak la sayılacak k a d a r azdır. Çoğu kez, dizgi baş ka yerde, baskı başka yerde yapılır. K endi k âğ ıt stoku, m ü- cellithanesi Olan renkli ve renk siz b askı yapabilen m atbaa ise galiba yok.
• Tipo, ofset ve tif d ru k , T ü rk yayın b a y a tın a n eler getirdi? — Tipo fa k ir işid ir ve en çok k u llan ılan , en iyi sonuç alınan baskı tü rü d ü r. Baskı adedinin düşüklüğü k aliteli ofset b askı dan faydalanm ayı engelliyor. T ifdruk ise arslan ağzında.
• T ü rk E ditörler D em eği nasıl daha etkili b ir d urum a ge lebilir?
— T ü rk E d itö rle r D em eği, bildiğim e göre, ism i v a r cismi yok b ir k u ruluş. B ir derneğin canlılığı, fonksiyonunun belir li olm asına ve bu fonksiyonu y erin e getirebilecek etkiyi gös terebilm esine bağlıdır. Bu di nam izm e kavuştuğu anda, Edi tö rle r D em eği çok önemli b ir rol oynayabilir. Bu da şa rttır.
• Bizde h er b ak ım dan d aha kaliteli, d a ha güzel k itap lar çık ması için neler yapı labilir?
— Daha kaliteli, daha güzel k ita p la r çıkm ası m em leketin ge nel okum a-vazm a ve refah se viyesinin yükselm esine olduğu k ad ar, öteki m addelerde açık ladığım ız şa rtla rın gerçekleş m esine bağlı karm aşık b ir so ru n d u r.
A Yayıncılarım ız gra fik sanatçılarım ızdan gerektiği k ad ar y a ra rla n ıy o rla r mı? — Son yıllarda, kapak kom pozisyonunda biraz y ararlan ı yorlar. Bu yeterli değildir K a ligrafi, tipografi, orijinal de sen ve şekil çizimi, renkli p lân şlar, cilt biçimi ve ilâ n - reklâm konularında da y a ra r la nılm ası gerekir. Bu sorun da ötekilere bağlıdır.
• Yayın hayatım ız gelişiyor mn? Nicelik, nitelik ve kapsam ası gereken konular b a kım ından sonuç sizi tatm in ediyor mu? — Yayıncılığın geliştiği in k âr edilemez. Nicelik bakım ından, zaman zaman enflâsyona v a ra cak derecede. M addi nitelik ba kım ından, kâğıt kalitesi hariç, daha ele alın ab ilir k ita p la r - a - yınlanıyor bugün. K apsam ına gelince, burad a henüz çok e k siklerim iz var. özellikle, telif lerde olsun, çevirilerde olsun temiz, güzel, yanlışsız Türkçe.
® Ru yıl kaç eser y a yınlam ayı düşünüyor sunuz? A dlarını v ere b ilir misiniz? — On kadar eser yayınlaya cağız. B unlar arasında m u h te mel olarak Jön T ü rk ler (R am - sau r), In san at Bahçesi (D es- mond M orris), T ü rk ih tilâlin in Sosyolojisi (K u rt S teinhaur), T ren (Jam es Baldıvip), Au
' —i«« M iens (M
ar-(Jo h n B a rth ) _ bu iki kitabın Türkçe ad ları henüz kesinleş m edi -, b ir G üney A m erikalı yazarın ve T ü rk asıllı b ir Sov y e t y azarın ın rom anları var.
0 Y ayıncılıkta ki tapçılıkta bunalım lı dönem ler oluyor mu? Ne gibi etkenlerle o- luyor bu bunalım lar? A yrıca ölü mevsim canlı mevsim diye b ir şey de v ar mı? — K itapçılık ve yayıncılıkta bunalım lı dönem ler oluyor. E n başta, herhangi b ir siyasal, ya da ekonom ik bunalım , h er şeyden önce k itap satışını ve dolayısıyla yayın faaliy etin i e t kiler. D üşünce özgürlüğünün kısıtlanm ası, yasaklanm a ve suçlanm a kuşkusu dolayısıyla yayına en b ü y ü k d arb ey i v u ran etkendir. A yrıca, k âğ ıt k ıt lığı, pahalılığı, karaborsası gi bi nedenler de bunalım y a ra tır.
Y ayıncılıkta ölü mevsim di ye b ir gelenek v ar. Bu dönem de - yani yaz a y ların d a - ya yın azalır. Bence bu, d oğrulu ğu ispatlanm am ış b ir tah m in den başka b ir şey değildir. Ni tekim , bu ay lard ak i yayın boş luğundan y ararlan m asın ı bi le n le rin kazançlı çıktığı da gö rü lm ü ştü r.
• D ünya K itap Yı lın d a yapm ak istedik leriniz? M eslekdaşla- rınızdan ve devletten bekledikleriniz? — D ünya K itap Yılı dolayı- siyle m em leketim izde u fak te fek k ıp ırd an m alara tan ık olu yoruz. Biz, S an d er K itabevi o- larak, K itap Yılı faaliyetine katılm ak isteğindeyiz. N isanın yedisinden M ayısın ortasına ka dar, O sm anbey’deki K itabevi- mizde kitap sergileri düzenle yeceğiz. D evletten beklediği miz, K itap Yılı gibi sınırlı bir süreyi aşabilecek b ir ilgidir.
• D evletin y ay ın cılı
ğı ve y ay ın cılara y ar dim i nasıl olm alıdır? — D evletin yayıncılığı, k ita p çıların yapabileceği şeyi ü s t lenm ek şeklinde olm am alıdır, bu birinci şart. A nsiplopedik, teknik, bilim sel yayın k o n u la rında, eski eserlerin tra n sk rip siyonlarında devletin im k ân la rın ı rah atça kullanabileceği a- cık a la n la r v a rd ır. B unlara el atm asını te şe k k ü rle karşılarız. Y ay ın cılara yardım konusunda ilk akla gelen, k âğ ıt so ru n u d u r. K âğıt ith al ve üretim i, dev le t tekelinde olduğuna göre, devletin piyasa ihtiyacını k a r şılam ası gerekir. Sorum luluğu olan b ir iş tir bu, ve ne yazık ki, D evlet, bu sorum luluğun önem ini k avram ış o lm ak tan u - zak tır. Önce, b ü tü n ark a d a şla rım ızın ısra rla b elittiğ l gibi, u- cuz ve kaliteli kâğıt istiyoruz. D ünya sta n d a rtla rın a uygun, tok ve beyaz kâğıt. Bu kâğıt, kitabı sevim li hale getirm ekle kalm ayacak, baskının kolay ve
rah at okunm ası yoluyla halkın k ü ltü rü n e ve sağlığına hizm et edecektir. Devlet, en azından, belli b ir k alitedeki kâğıdı d ü n ya o rtalam a fiy atlarıy la ü r e t mek ve satm ak zorundadır. Ka raborsacılık DEVLET’e yakış maz. Bu gerçeğin id rak edilm e si lâzım dır, ikinci b ir istek de, kâğıt ü retim in d e çeşitliliğin sağlanm asıdır. O rta, iyi ve ü s tün k alitede kâğıdın yanında, fireyi önleyecek b oyutlarda kâ ğıt çıkarılm ası şa rttır, ö rn e ğ in bugünkü sta n d a rt tip le r olan 57x82 ve 68xl00’den ayrı o la rak, cep kitabı basm aya u y gun y aklaşık 48x72 b o y u tu n da kâğıda ihtiyaç v ard ır. Böy- lece en azından % 10 kâğıt ta sarru fu sağlanabilir.
ö n e m li b ir konu daha v a r: Devlet, reeksport şartıy la k â ğıt ith alin e İzin v erirse, m a t baalarım ız yabancı ülkelerden baskı işi alm ak olanağına k a v u şu rla r. Bugün Jap o n y a, H in distan, Hong Kong, H ollanda, İtalya, Y ugoslavya ve Çekos lovakya bu işi yapm akta, ge lişmiş ülkelerin m atbaa işlerini daha ucuza görm ekle iş im k â nı ve döviz elde etm ektedir. Bizde bu işe girişilm esi m em lekete döviz, m atbaacılığım ıza gelişm e im kânı sağlar.
D evletin y ayıncılara sağlaya bileceği m anevî y ardım lardan b iri de 15 ve 16’ncı m ad d eler de sözünü ettiğim iz bilim sel, pedagojik, sosyal incelem eleri ve piyasa a ra ştırm a la rın ı ken di İm kânlarıyla y ap arak yol göstericilik, ışık tu tu c u lu k gö revini yüklenm esidir.
• M esleğinizin en önemli üç problem i nedir?
— P ara, para, para.
0 B ankaların büyük serm ayenin, büyük gazetelerin yayıncılı ğım ıza b ir katkısı o- lu y o r m u? O luyorsa y eterli m idir? N eler yapm aları gerekir? — B ankacılığın esas görevi, p ara taşıyıcılığı ve aracılığı yapm ak, gazeteciliğin görevi de geniş halk k itlelerin e h ab er ve yorum ile tm e k tir benim bil diğim. ö te yandan, bugün b ü tü n d ünyada yayıncılık, e n düstrileşm e eğilim indedir. Ras yonel yaratım , üretim , dağıtım olanaklarını organize edem
e-r ^ S O ^ b / l
yen, gelişm e p lân ların ı ger çekleştirem eyen yayın k u ru luşları, sınırlı bir alanda ye rin d e saym aya, sonunda silin meye m ahkûm dur. Ülkem izde özel yayıncılık, çoğunlukla, en düstrileşm e şöyle d u rsun, d a ha em eklem e çağında, am atö r ce ç a b a la r İçerisindedir. Bu boş luğu gören ve bundan y a ra r lanm ak isteyen büyük serm aye hâm illeri, yani b an k ala r ve gazeteler yayıncılığa atılm ış la rd ır. O nların yapacakları a- sıl hizm et, b ankaların kredi yoluyla y ayıncıların e n d ü stri leşm esine, gazetelerin de k ü l tü re l desteklem e yoluyla k ita bın yayılm asına yardım etm e leri olm alıydı. Bunun yerine, ya sırf kendi rek lâm ların ı y ap m ak, ideolojik eğ ilim lerini y a yınlam ak am acıyla, ya da para ca zayıf yayınevlerinin ekm e ğini ağızlarından alm ak gibi küçük ih tira sla rla o rtaya a tıl m ışa benzer bu dev k u ru lu ş lar. Y ayınları, çoğunlukla, o r ta kelitenin bile altına d ü ş m üştür. Bu şekliyle, banka ve gazete yayıncılığının herhangi b ir yararı olduğu söylenemez. A ksine, küçük yayıncıları, a- yakta kalm ak endişesiyle olum
suz rek ab ete zorlay arak , daha kalitesiz, daha aşağılık yayın lara doğru itm eleri bile ak la gelebilir. Dünya yüzünde ya yıncı bir banka adı gelm iyor aklım a. G azetelere gelince, ga zete değil de büyük dergilerin yayın faaliy etin e giriştik leri o l m u ş tu r: «Time - Life», «Pa ris - Match» gibi. B unlar da yeni bir fik irle, yeni bir gö rüşle, başk aların ın gerçekleş tirm e k te güçlük çekecekleri k ü ltü re l ve bilim sel y ay ın lar la çık m ışlard ır ortaya Z a ra r ları değil, fa y d a la n olm uştur. Üç otuz p aralık polis kitabı yayınlam ak d u ru m u n a düşm e m iştir hiç birisi. Bizdeki p a ra sal k u ru lu şla rın meslek adam larını malî yoldan desteklem e leri, gazetelerin ise kendi sü tu n la rın ın kalitesini birazıcık y ükseltm eye çalışm aları en doğru yol o lu r bence.
— . Gelecek h a fta
----Doğan Kardeş
Yayınları
ŞEVKET RADO
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
