120 A IR DÜZEYDE Z#H#NSEL Ö RENME YETERS#ZL# # (Ö RET#LEB#L#R DÜZEYDE) OLAN ÇOCUKLARIN TAR#H KONULARINDAN M#LL# DE ERLER# Ö RENME SÜREC# #LE
#LG#L# B#R ÇALI1MA
Kadir ULUSOY* Bülent D#LMAÇ**
Özet
Bu çal ma 2007–2008 e itim ö retim y l n n 2. döneminde Ad yaman ili “ E itim Merkezi ve E itim Uygulama Okulu”na devam eden 28 ö renci ve bu okulda görevli 8 ö retmenin kat l m ile yap lm t r. Çal mada a r düzeyde zihinsel ö renme yetersizli i (ö retilebilir düzey) olan çocuklar n milli de erleri ö renme süreci gözlemlenmi ve ö retmenlerle görü meler yap lm t r. Elde edilen bulgular sonucunda yap lan etkinlikler ve ö retmenlerin anlatt klar na göre ö rencilerin, okul program n n genel amaçlar bölümünde yer alan “Atatürk’e sevgi ve sayg duyar” maddesinin amac na ula t klar söylenebilir. Program n özel amaçlar bölümünde yer alan “Türk Bayra ve Atatürk’ü tan malar , stiklal Mar n n anlam n bilmeleri, Bayrak törenine kat lmalar , Bayrak töreninde yapmas gerekenleri bilmeleri, Milli bayramlarda yap lan haz rl klar bilmeleri ve Bayram sevinci duymalar ” amaçlar na ise ö rencilerin genel olarak ula amad klar saptanm t r.
Anahtar Kelimeler: ö retilebilir düzeydeki ö renciler, tarih konular , millî de erler.
A STUDY ON THE LEARNING PROCESS OF NATIONAL VALUES IN HISTORY COURSE OF THE CHILDREN WITH LEARNING DISABILITIES AT HIGH LEVELS
Abstract
This study is held with the participation of 28 students and 8 teachers of Ad yaman Province Business Education Center and Education Application School in the 2nd term of 2007-2008 academic year. In the study, the learning process of national values of the children with learning disabilities at high levels (at teachable level) has been observed and their teachers were interviewed. In the light of the findings, the activities held and the teachers’ remarks, students seem to have achieved the objective of “to love and respect Atatürk”, which is among the overall objectives whereas, in general, missed the such specific objectives as “to recognize Turkish Flag, to understand the National Anthem, to volunteer to join the flag ceremonies, to know how to behave in ceremonies, to know the prepaparation for national festival and to enjoy the festivals”.
Key Words: the students at teachable levels, history subjects, national values.
G#R#1
Dünya Sa l k Örgütünün verilerine göre, a r düzeyde zihinsel ö renme yetersizli i (ö retilebilir) olarak adland r lan ve ciddi biçimde konu ma ve dil geli imi güçlü ü, sosyal, duygusal veya davran problemleri ile temel öz bak m becerilerini ö renmede gecikme gösteren ö renciler genel nüfusun % 0,3’ünü olu turmaktad r. Bu sebeple yap lan bu çal ma daha da önem ta maktad r.
“Toplumu olu turan bireyler çe itli yetenek seviyelerine sahiptir. Bunlar n yakla k % 95’i normal yetenek seviyesindeki bireylerdir. Bundan dolay e itim programlar normal seviyedeki bireylerin ihtiyaçlar na
*Yrd. Doç. Dr., Ad yaman Üniversitesi, E itim Fakültesi, Sosyal Bilgiler Ö retmenli i ABD., ulusoykadir@gmail.com. ** Dr., Selçuk Üniversitesi, Ahmet Kele o lu E itim Fakültesi, bdilmac73@hotmail.com.
Not: Bu çal man n uygulama safhas nda yard mlar n esirgemeyen Ad yaman E itim Merkezi ve E itim Uygulama Okulu Müdürü Say n Ramazan Çoban’a ve ö retmenlerine te ekkür ederiz.
121 göre planlanmakta ve uygulanmaktad r. Geriye kalan % 5’lik grup baz toplumlarda ayn programlar yolu ile e itilmeye çal lm t r. Bu grup yetenek yönünden normalin üstündeki ve normalin alt ndaki bireylerden olu maktad r. Normalin alt nda yetene e sahip olan bireylerin yard ma ihtiyaçlar oldu u dü üncesinden hareketle birçok e itim projesi gerçekle tirilmi ve bu bireyler için özel e itim programlar haz rlanm t r1”.
Günümüzde, ö renme güçlü ü çeken ki iler diye adland r lan ancak baz çal malarda ve belgelerde zihinsel engelli, geri zekâl gibi adland rmalarla da an lan bu ö rencilerin zihinsel yetenekleri normal s n rlar n alt ndad r. Bu ki iler ö renme sorunlar ya amaktad rlar. Ö renme güçlüklerinin tan mlanmas da tarihsel bir geli im göstermi tir. Ancak günümüze de in i levsel bir tan m yap lamam t r. Tan mlardaki farkl l n önemli nedenlerinden biri, bu s n flamaya giren bireylerin ö renme güçlükleri bak m ndan birbirlerinden oldukça farkl özelliklere sahip olmalar d r. Önerilen tan mlardan baz lar , ö rencilerde gözlenen bu ortak özellikleri içerirken, baz lar ise ö renme güçlü üne yol açmas olas olan fakat geçerlili i kan tlanamam baz nedenleri (örne in, minimal beyin hasarlar , nörolojik bozukluklar) içermektedir. Ö renme güçlükleri, dinleme, konu ma, okuma, yazma, usa vurma, çe itli yeteneklerinin kazan m nda ve kullan m nda önemli ölçüde güçlüklerle kendini gösteren, heterojen bir grup bozuklu u içeren bir terimdir. Ö renme güçlü ü, di er özür gruplar yla (duyusal özür, zihinsel özür, sosyal ve duygusal özür) veya çevresel etkilerle (kültürel farkl l klar, yetersiz ya da uygun olmayan ö retim) bir arada olabilmekle birlikte, bu ko ullar n veya etkilerin do rudan sonucu de ildir2.
Ö renme güçlü ü çeken ki iler genelde zihinsel engelliler olarak adland r lmaktad r3.
Zihinsel Engelli Çocuklar n S n fland r lmas :
Zihinsel engelli çocuklar n büyük bir ço unlu unun fark na hamilelik döneminde veya do um sonras nda var l r. Bu çocuklar, ço u zaman ihtiyaçlar n kar lamada yetersiz kal rlar, hareketleri s n rl d r ve ba ms z hareket etmeleri çok zordur4. Zihinsel ö renme yetersizli i; zihinsel geli im yetersizli inden dolay , bireyin e itim ba ar m n n (performans n n) ve sosyal uyumunun olumsuz yönde, hafif-orta-a r düzeyde etkilenmesi durumudur. A r düzeyde zihinsel ö renme yetersizli i; bireyin, ciddi biçimde konu ma ve dil geli imi güçlü ü, sosyal, duygusal veya davran problemleri ile temel öz bak m becerilerini ö renmesinde ortaya ç kan gecikme durumunu ifade etmektedir5. Zihinsel engellilerle ilgili çe itli tan mlar yap lm t r. Zihinsel engelli çocuklar, geli im süreci içerisinde genel zihinsel i levlerde normalden önemli derecede gerilik, uyumsal davran larda yetersizlik gösterme durumu olarak tan mlam t r6.
Zihinsel engelliler, zekâ bölümü esas al narak u ekilde s n fland r lmaktad rlar: Zihinsel engellilik IQ seviyelerine göre; hafif (e itilebilir, IQ: 45-75),
Orta (ö retilebilir, IQ: 25- 44)
1Gökdere, M. & ÇEPN , S. (2003). Üstün Yetenekli Çocuklara Verilen De<erler E<itiminde Ö<retmenin Rolü, De erler
E itimi Dergisi 1(2), 93-107.
2Topba S. Ö<renme Güçlü<ü Gözlenenler ttp://www.aof.anadolu.edu.tr/kitap/IOLTP/1267/unite05.pdf (26.06.2008) 3National Joint Committee for Learning Disabilities. Learning Disabilities: Issues on Definition. a Position Paper of the National Joint Committee for Learning Disabilities. In Collective Perspectives on Issues Affecting Learning Disabilities. Position Papers and Statements. Austin, TX, 1994.
4Eripek, S. (2003). Zekâ Gerili i Olan Çocuklar, (Ed: Ay egül Ataman), Özel E itime Giri , Ankara: Gündüz E itim ve Yay nc l k.
5Millî E itim Bakanl , Özel E itim Okullar Çerçeve Yönetmeli i Resmi Gazete Tarihi : 22/07/2005 Resmi Gazete Say s :
25883
122 A r (IQ: 0-25) olarak incelenmektedir7.
Bir ba ka ara t rmada ise;
50-55 ile 70-75 aras ndakiler e itilebilir, 25-35 ile 50-55 aras ndakiler ö retilebilir,
25 ve daha dü ük olanlar a r ve çok a r derecede geri zekâl olarak s n fland r lm t r8. DSM-IV’e göre, zihinsel engelli çocuklar n s n fland r lmas u ekilde yap lmaktad r; 50-55 ile yakla k 70 aras hafif derecede zihinsel engelli
35-40 ile 50-55 aras orta derecede zihinsel engelli 20-25 ile 35-40 aras a r derecede zihinsel engelli 20-25’in alt nda ileri derecede a r zihinsel engelli9.
Genelde zihinsel yetersizli i olanlarla ilgili de u ekilde bir s n flama yoluna gidilmi tir: Hafif düzeyde zihinsel ö renme yetersizli i olan bireyler,
Orta düzeyde zihinsel ö renme yetersizli i olan bireyler, A r düzeyde zihinsel ö renme yetersizli i olan bireyler .
Hafif mental engellili e sahip çocuklar normal ya tlar ndan önemli bir farkl l k göstermedi i için genellikle okula gidene kadar fark edilmezler. Bu çocuklar okuma, yazma gibi temel akademik becerileri ö renebilirler. Bunun yan s ra öz bak m becerileri de geli tirilebilirler. Normal ya tlar ndan daha geç ve güç ö renirler, dikkatleri da n k ve k sa sürelidir. Kazand klar bilgileri aktaramazlar, konu ma bozukluklar yayg nd r. Sosyal kavramlar ö renmede grup etkinliklerine kat lma ve kurallar na uymada güçlük çekerler. Orta derecede mental engellili e sahip olan çocuklar n durumlar okuldan önce fark edilir. Geli im özellikleri sa l kl ya tlar ndan önemli farkl l klar gösterir. Erken tan ile ana-baba yard m ve yeterli e itim f rsatlar ile k smen ba ms z olarak ya amlar n sürdürebilirler. Genellikle a r konu ma bozukluklar gösteren bu çocuklarda kendilerini ifade etmede güçlük görülür. Sosyal kurallar ö renmeleri ve uygulamalar zay ft r. Ö renmeleri yava , kavramla t rma yetenekleri çok k s tl d r.10
Zihinsel gerili i olan ki i, yeterince geli emedi i için ki isel ve sosyal ya ant s nda kendi ya am n destek almadan sürdüremeyen birey olarak tan mlanmaktad r. Zihinsel engelli çocuklar, ö renme için dikkatini bir noktaya toplamada güçlük çekmektedirler. Bu çocuklar n dikkatleri da n k ve k sa sürelidir11. Ayn zamanda çal malar s ras nda çok çabuk yorulmakta, engeller kar s nda çok çabuk y lg nl k göstermekte ve yeni durumlara kar uyum problemleri ya ayabilmektedirler. Bu nedenle çocuklar n ö renme için motivasyonlar da dü üktür. Bunun sonucunda da herhangi bir problemi çözmede ba kalar n n yard m na ihtiyaç duymaktad rlar
7 Ay, Z. Y., Ero lu, E., Türkaslan, S., Bozkurt, F. Y. & Y lmaz H. R. “Aile ve Ö<retmenlere Verilen Oral Hijyen E<itiminin Mental Engelli Çocuklar n A< z Sa<l < Durumu Üzerindeki Etkisi” S.D.Ü. T p Fakültesi Dergisi. 2005:12(3) (17-22).
8 Garg ulo, R. M. (2003). Special Education in Contemporary Society an Introduction to Exceptionality. (7 th. Ed). Wardsworth, Australia, Canada, Mexico, Singapore, Spain, United Kingtom & United States: Thomson Learning.
9DSM-IV (1998) Tan Ölçütleri BaAvuru El Kitab . Çev: Ertu rul Köro lu, Ankara: Amerikan Psikiyatri Birli i Hekimler Yay n Birli i, MED KOMAT Bas mevi.
10 Ay, Z. Y., Ero lu, E., Türkaslan, S., Bozkurt, F. Y. & Y lmaz H. R. “Aile ve Ö<retmenlere Verilen Oral Hijyen E<itiminin Mental Engelli Çocuklar n A< z Sa<l < Durumu Üzerindeki Etkisi” S.D.Ü. T p Fakültesi Dergisi. 2005:12(3) (17-22).
11 Küçükkaraca, N. (2000). Zihinsel Özürlü Birey, Cinsel YaAam ve Aile E<itimi. Özel E itimde Aile E itimi Sempozyumu. 13-14 Nisan. Ankara
123 veya bir problemi çözseler bile bunu yapabildiklerine inanmazlar12. E itilebilir terimi, k s tl da olsa akademik becerilerin kazand r labilece i anlam n ta maktad r. Ö retilebilir terimi ise, zihinsel engelli çocu a akademik beceriler d ndaki becerilerin kazand r labilece ini ifade etmektedir13. leri derecedeki zihinsel engelli çocuklar n bir k sm arkada ça ve yeni gördükleri ki ilere sar lmak isterken, bir k sm da yanlar na yakla an ki ileri fark etmemektedirler14. Yap lan çal ma esnas nda da en çok zorlan lan konulardan birisi bu durum olmu tur. Ö renciler, genelde sar lmak istemi lerdir, bir ö renciye sar ld n veya onunla tokala t n zaman hepsi tokala mak ve sar lmak istemektedir.
Ö retilebilir zihinsel engelli çocuklar n akademik beceri ve bilgileri ö renmede güçlük çekti i görülmü tür. Bu çocuklara soyut kavramlar ö retmenin çok zor oldu u gözlemlenmi tir. Birçok tekrara ra men ö renmenin gerçekle mesinin çok zor oldu u ortaya ç km t r. Bu çocuklara, program kitab nda da özellikle vurguland gibi; daha çok öz bak m(tuvalet, giyinme, yemek yeme, içme vb) becerilerinin ve baz günlük ya am becerilerinin ö retilebildi i gözlemlenmi tir. Tarih konular n n ö retiminin çok zor oldu u söylenebilir. A r düzeyde zihinsel ö renme yetersizli i (ö retilebilir) olan ö renciler için “E itim Uygulama Okulu E itim Program ” yürürlüktedir. Bu program n amaçlar ndan birisi de; çocuklar n, toplum içindeki rollerini gerçekle tirebilen, ba kalar ile iyi ili kiler kurabilen, i birli i içinde çal abilen, çevresine uyum sa layabilen, bir birey olarak yeti melerini sa lamakt r15.
A r düzeyde zihinsel ö renme yetersizli i (ö retilebilir düzey) olan çocuklar n özellikleri unlard r: Bireyler, ciddi biçimde konu ma ve dil geli imi güçlü ü, sosyal, duygusal veya davran problemleri ile temel öz bak m becerilerini ö renmede gecikme gösterirler. Bu çocuklar, ba ms z ya am becerilerini ö renebilirler; ancak akademik ö renmede güçlük çekerler. Zihinsel ö renme yetersizli i olan çocuklar n dikkatleri da n kt r. K sa süreli bellekteki bilgileri, uzun süreli belle e aktarmada problemleri vard r. Ancak uzun süreli bellekte problemleri yoktur. Tam olarak ö rendikleri bilgiyi uzun süre unutmazlar. A r düzeyde ö renme yetersizli i (ö retilebilir) olan çocuklar n dikkat, bellekte tutma, hat rlama, vb. ö renme süreçlerinde eksikliklerine ra men, onlara uygun ö retim yöntemlerinin seçilmesi, e itim ortamlar n n haz rlanmas , peki tireçlerin kullan lmas , güvenlerinin art r lmas gibi ögelerin önemle üzerinde durulmal ve ba arabilecekleri düzeye ula t rmalar yolunda çal malar yap lmal d r16. Özel e itime muhtaç çocuklar grubu içinde yer alan, zihinsel engelli çocuklara götürülen e itim ve ö retim hizmetlerinin, nicel ve nitel yönden yetersiz kald söylenebilir. Bunun sonucu olarak da, zihinsel engelli çocuklar n temel beceri ve kavramlar ö renmesi gecikmekte, ya da hiç gerçekle memektedir17. 1993’ten bu yana bu konuda büyük at l mlar n yap ld dikkate al narak bu konudaki birçok eksikli in giderildi i söylenebilir. Ba ka bir görü e göre; zihinsel
12 Culatta, R. A. & Tompk ns, J. R. (1999). Fundamentals of Special Education. Upper Saddle River & New Jersey: Merrill of Prentice Hall.
13 Garg ulo, R. M. (2003). Special Education in Contemporary Society an Introduction to Exceptionality. (7 th. Ed). Wardsworth, Australia, Canada, Mexico, Singapore, Spain, United Kingtom & United States: Thomson Learning.
14 Davison, G. C. and Neale, J. M. (1998). Abnormal Psychology. (2 th. Ed). Chichester, Weinheim, Brisbane & Singapore, Toronto: John Wiley & Sons Inc.
15 Milli E<itim Bakanl < Talim ve Terbiye Kurulu BaAkanl < E<itim Uygulama Okulu E<itim Program , (2002) Ankara: Milli E itim Bas mevi.
16 Milli E<itim Bakanl < Talim ve Terbiye Kurulu BaAkanl < E<itim Uygulama Okulu E<itim Program , (2002) Ankara: Milli E itim Bas mevi.
17 Gürsel, O. (1993). Zihinsel Engelli Çocuklar n Do<al Say lar , Gerçek Nesneleri Kullanarak EAleme Resimleri #Aaret Ederek Gösterme, Rakamlar Gösterildi<inde Söyleme Becerilerini GerçekleAtirilmede BireyselleAtirilmiA Ö<retim Materyallerinin Basamakland r lm A Yöntemle Sunulmas n n Etkilili<i. Yay nlanmam Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
124 engelli çocuklar, normal zekâya sahip ya tlar ndan bili sel, psikomotor, dil, öz bak m ve günlük ya am becerilerinde daha dü ük performans göstermektedir18.
A< r Düzeyde Zihinsel Ö<renme Yetersizli<i Olan Bireyler Ve Özellikleri Ve E<itim Uygulama Okullar
Dünya Sa l k Örgütü’nün verilerine göre; a r düzeyde zihinsel ö renme yetersizli i (ö retilebilir) olarak adland r lan ve ciddi biçimde konu ma ve dil geli imi güçlü ü, sosyal, duygusal veya davran problemleri ile temel öz bak m becerilerini ö renmede gecikme gösteren ö renciler genel nüfusun %0,3’ünü olu turmaktad rlar19.
Özel e itim okullar na; orta veya a r düzeyde zihinsel ö renme yetersizli i olan çocuklar n zekâ testi sonucuna göre aday kayd yap l r. Rehberlik ara t rma merkezlerinde yap lan test ve de erlendirmelere göre kay t yap l r20.
Türkiye’de Milli E itim Bakanl taraf ndan özel e itime ihtiyaç duyan bireyler için özür gruplar na göre çe itli e itim kurumlar aç lmaktad r. Türk Milli E itim politikas olarak, kayna t rma e itimi yoluyla bireylerin topluma daha etkin biçimde kat l m hedeflenmekle birlikte, çe itli özür gruplar için özrün niteli ine göre okullar ve kurumlar aç labilmektedir.
Özel e itime ihtiyaç duyan bireyler için aç lan okullarda 6-14 ya aras grubundaki çocuklar ilkö retim ö rencisi olarak kabul edilir. lkö retim ça ndaki özel e itime ihtiyac olan bireyler, ö renimlerini, kayna t rma uygulamalar yoluyla, akranlar ile bir arada sürdürebilecekleri gibi özel e itime ihtiyac olan bireyler için aç lan ilkö retim okullar nda da sürdürebilirler21 .
E itim uygulama okullar n n amac nedir? E itim Uygulama Okullar n n Amac : Özel e itim gerektiren bireylerin;
(a) Dlgi, istek, yeterlilik ve yetenekleri do rultusunda, genel ve meslekî e itim görme haklar n kullanabilmelerini sa lamak,
(b) Ö renciyi merkez alan bir yakla mla haz rlanan programlarla konu ma ve dil geli imi güçlü ü, zihinsel, fiziksel, i itsel, görsel, sosyal, duygusal veya davran problemleri ile temel öz bak m becerilerini, ba ms z ya am becerilerini, i levsel akademik becerilerini geli tirmek ve topluma uyumlar n sa lamak,
(c) Toplum içindeki rollerini gerçekle tiren, ba kalar ile iyi ili kiler kurabilen, i birli i içinde çal abilen, çevresine uyum sa layabilen, üretici ve mutlu bir vatanda olarak yeti melerini sa lamak,
(d) Kendi kendilerine yeterli bir duruma gelmeleri için temel ya am becerilerini geli tirmelerini sa lamak,
18 Özyürek, M. (1983). Zihinsel Yetersiz Çocuklara Giyinme Becerisinin Kazand r lmas , Uyan Dergisi. 1(2) (20-33). 19 Özel E itim “Zihinsel Yetersizli<i Olan Bireyler” Zihinsel Yetersizlik http://www.kisiselbasari.com/Bilgi.asp?ID=180 (eri im tarihi: 21.08.2008).
20 Tebli ler Dergisi (2003). Millî E<itim Bakanl < Özel, Özel E<itim Okullar Çerçeve Yönetmeli<i, TC. Milli E itim Bakanl , cilt:66, say :2551. s:421.
21 Eurybase The Information Database on Education Systems in Europe “Türk E<itim Sisteminin Örgütlenmesi”
Directorate-General for Education and Culture 2006/07 http://www.eurydice.org/ressources/eurydice/eurybase/pdf/section/TR_TR_C10_6.pdf (Eri im tarihi:21.05.2008).
125 (e) Uygun e itim programlar ile özel yöntem, personel ve araç-gereç kullanarak; ilgileri, gereksinimleri, yetenekleri ve yeterlilikleri do rultusunda üst ö renime, i ve meslek alanlar na ve hayata haz rlanmalar n sa lamak hedef kabul edilmi tir22.
ARA1TIRMANIN YÖNTEM# AraAt rma Modeli
Ara t rmada a r düzeyde zihinsel ö renme yetersizli i (ö retilebilir düzey) olan çocuklara etkinlikler yapt r ld ve ö rencilerle yap lan etkinlikler gözlemlendi; bu gözlemler analiz edildi. Leary (1996) 23, Rosenfeld, Giacalone ve Riordan (1995) 24, Bas m, Tatar ve ^ahin (2006) 25’ göre; gözlem yap lan çal malarda nsanlar, ba kalar nda kendileri ile ilgili bu izlenimleri olu tururken, zaman zaman kendilerini olduklar ndan daha iyi ya da kötü göstermeye yönelik davran larda bulunabilirler. Bu sebeple insanlar n baz izlenim yönetimi davran lar abart l , baz lar da aldat c olabilir. Ancak bu çal madaki ö renciler, zekâ düzeylerine ba l olarak gayet do al bir davran sergilemi olup; yapmac k veya aldatmacaya yönelik bir eylemde bulunmam lard r. Ö retmenlerle de yap lan görü meler bizi bu sonuca ula t rd . Kolay anla labilecek sorular yazma, deneyimlerle yak ndan ilgili sorular olu turma, aç k uçlu sorular sorma ve görü me yap lan etkilemekten kaç nma oldukça önemlidir Bogdan ve Biklen (1992) 26, Brookfield (1992) 27, Mil (2007) 28. Yap lan görü meden sonra ö retmenler için bir görü me formu haz rland . Görü me formu haz rlan rken kolay alg lanabilecek sorular soruldu. Çünkü görü me formunun haz rlanmas nda, görü mede elde edilen bulgulara göre ö rencilere hangi etkinliklerin yapt r laca karar na var ld .
Örneklem
Bu çal ma 2007-2008 e itim ö retim y l n n 2. döneminde Ad yaman li E itim Merkezi ve E itim Uygulama Okuluna devam eden 28 ö renci ve bu okulda görevli 8 ö retmenin kat l m ile yap lm t r. Çal mada, a r düzeyde zihinsel ö renme yetersizli i (ö retilebilir düzey) olan çocuklar n, milli de erleri ö renme süreci gözlemlenmi ve ö retmenlerle görü meler yap lm t r. Ara t rma, çal maya kat lan ö retmenlerin görü leri ve ö rencilerle yap lan çal malarda elde edilen bulgularla s n rl d r.
Veri Toplama Yöntemi
Çal mada a r düzeyde zihinsel ö renme yetersizli i (ö retilebilir düzey) olan çocuklar n milli de erleri ö renme süreci 3 hafta boyunca, hafta da iki gün gözlemlenmi tir. Bu süreçte ö retmenlerle birlikte yap lmas na karar verilen etkinlikler yap lm ve etkinlikler s ras nda ö rencilerin sergiledi i davran lar video 22 Tebli ler Dergisi (2003). Millî E<itim Bakanl < Özel, Özel E<itim Okullar Çerçeve Yönetmeli<i, TC. Milli E itim Bakanl , cilt:66, say :2551. s:410.
23 Leary, M. R. (1996). Self-Presentation, Impression Management And Interpersonal Behavior. Oxford: Westview Press.
24 Rosenfeld, P., Giacalone, R. A., & Riordan, C. A. (1995). Impression Management In Organizations. New York: Routledge.
25 Bas m, H. N., Nesrin, . T., ^ahin, H. (2006). #zlenim Yönetiminde Kendilik Alg s , Kontrol Odas , Mesleki Hedeflere UlaAma Düzeyi ve Stres: Bir Kamu Sektörü Örne<i, Türk Psikoloji Dergisi, 21 (58), (1-14).
26 Bogdan, R.C. ve Biklen (1992), Qualitative Research for Education: An Introduction to Theory and Methods. Boston: Allyn and Bacon.
27 Brookfield S. (1992), Ethnographic Research Methods Course Notes. Teachers College, Columbia University. 28 Mil, B. (2007). Nitel AraAt rma Tekni<i olarak GörüAme. (Ed: Atila Yüksel, Burak Mil, Yasin Bilim), Nitel Arart rma: Neden, Nas l, Niçin? Ankara: Detay Yay nc l k.
126 ile kay t alt na al nm t r. Daha sonra video kay tlar analiz edilmi tir. Ö rencilere, Atatürk ve bayrak töreni ilgili bilgilerin i leni i ile ilgili çal ma yap ld . Gözlemlenen konular ö rencilerin bayra tan malar , bayrak törenine kat lmalar , Atatürk’ü tan ma süreci gözlemlendi ve süreçte ö rencilerin çal malar izlendi. Ö retmenlerin; ö rencilerin bayra tan malar , bayrak törenine kat lmalar , Atatürk’ü tan ma süreçleri ve milli bayramlar ö renme ve milli bayramlara kat lma süreçleri ile ilgili ya ad klar örnekler görü me formlar na yazd r ld .
BULGULAR
Çal maya 21’i erkek, 7’si k z toplam 28 ö renci ve 8 ö retmen kat lm t r. A a da ilkolarak ö rencilerle yap lan çal malar ile ilgili bulgulara, 2. bölümde ö retmenlerle yap lan görü melerde elde edilen bilgilere yer verilecektir.
I. Ö<rencilerle Yap lan Çal Amalar
Bu bölümde ö rencilerin bayrak ile ilgili yapt etkinlikler yer almaktad r.
Ö rencilerle yap lan çal malar 7 etkinlikten olu maktad r. Önce bayrak ile ilgili çal malar yap ld . Daha sonra, bayrak töreni ve Atatürk(çülük) konular ile ilgili çal malar yap ld .
Önce ö rencilere bayrak ile ilgili konu i lenirken, ö retmen taraf ndan bayrak gösterilerek, bayrak hakk nda bilgi verildi. Sonra ö rencilere, bu neydi? Sorusu soruldu. Ö rencilerden s rayla soruya cevap vermeleri istendi. Birçok ö renci “Türk bayra , bayrak ve bayra m z” ifadeleri kullan l rken, 3 ö renci susup, cevap vermemeyi tercih etti. 1 ö renci “o bizim” cevab n verirken, 1 ö renci “unuttum”, cevab n verdi. Ö rencilerin genelde bayra ö rendikleri gözlemlendi. Bu çal madan sonra ö rencilerle; bayrak boyama, bayrak çizme vb. çe itli çal malar yap ld . Bu çal malar s ras nda ne yap yorsunuz? Sorusu soruldu unda tamam na yak n “bayrak” cevab verdi. A a da yap lan etkinliklerle ilgili foto raflar ve foto raftaki etkinliklerle ilgili geçen süreç yer almaktad r. Daha sonra yap lan bir etkinlikte ö rencilerden bo bir kâ da Türk Bayra n çizmeleri istendi, ö renciler bo bir kâ da Türk Bayra çizemediler. Daha sonra önlerine boyamalar için bir bayrak resmi konuldu, ö rencilerden bunu boyamalar istendi. Ö renciler ay ve y ld zda dâhil tüm sayfay oldu u gibi k rm z ya boyad lar. Bu da bize ö rencilerin o anda bayra an msayamad n gösteriyor. Ö retmen taraf ndan bayra n ekli önlerine konuldu u zaman ona bakarak 1. foto raftaki gibi bayra boyayabildiler. Bu çal may ö retmen yard m yla yapabildiler. Bu çal malarda özellikle resimle ilgili etkinlikler seçildi. Çünkü resim yapmak çocuklar için kendilerini ifade etmede kulland klar en önemli yollardan biridir. Resim ki ili in, duygular n ifadesi ile sürekli ilintili olmu tur. Çocuklar resim yoluyla bize duygular n yans tabilirler ve olaylar hakk ndaki his ve dü üncelerini ifade edebilirler. Çocu un yapt resimler onun iç dünyas n n aynas olarak kabul edilmektedir (Ece; Çelik:2008).
Bu etkinlikten anla ld na göre; ö renciler çerçevesi çizilen bayrak figürünün içini boyayabilmektedirler. Bu çal ma s ras nda ne yap yordun? Ne boyuyorsun? Sorular na; “bayrak, bayra m z boyuyorum” cevaplar verildi. Ö renciler ilk iki etkinlikte de “ne yap yorsunuz?” sorusuna “bayrak” cevab vermi tir. Bu etkinlikten sonra düzgün boyayan ö rencilere hediye olarak meyve suyu verildi, ödüle ula mak için etkinli i bitiremeyen ö rencilerde etkinli i bitirmek için büyük bir çaba sarf ettiler. Etkinlik sonunda,
127 etkinli e kat lan 28 ö rencinin 26 tanesi bayra çizginin d na ta rmadan
boyad . Etkinlik sonunda tüm ö rencilere tekrar meyve suyu da t ld . Üç gün sonra yap lan bir di er etkinlikte ö rencilerden, ö retmenler taraf nda haz rlanan Türk Bayra n pamuk kullanarak ekillendirmeleri istendi. Bu çal ma bittikten sonrada ö rencilerden baz lar tekrar meyve suyu istedi. Bu durum ö rencilerin üç gün önce yap lan etkinli i unutmam oldu unu göstermesi aç s ndan önemlidir.
Bayrak ile ilgili son etkinlik olarak ö retmenlerin de yard m yla 2.
foto raftaki bayra yapmak oldu. Ö retmenler taraf ndan ta lar boyand . Ö rencilerin bayrak foto raf na bakarak ta lardan bayrak yapmalar istendi, bu etkinlik di er etkinlikler gibi tüm ö rencilerle yap lmad , sadece 5. s n f ö rencileriyle yap ld . Ara ara ö retmeninde yard mlar sonucunda ikinci foto raftaki bayrak çal mas ortaya ç kar ld .
Bu bölümde bayrak töreni ile ilgili gözlemler yer almaktad r.
Pazartesi günü sabah bayrak töreni s ras nda; ö renciler s raya girdi, haz r ol durumuna geçtiler ve büyük ço unlu u stiklal Mar n söylemeye çal t . Baz ö renciler ö retmenin söylediklerini tekrar etmeye çal t , bayrak töreni s ras nda bir ö rencinin bayra tutmas istendi. Ö retmenler, bu ö rencinin bayra ta yabilecek güçte biri olmas na dikkat ediyorlar. Bu durum di er ö rencilerin de ö retmenlere ben, bende vb. isteklerle bayra ta mak istedikleri gösteriyor. stiklal Mar söylenmeden önce nöbetçi ö retmen “haydi bakal m imdi stiklal Mar m z söyleyece iz, hiç k p rdamayal m, bak n bende kar n zda duruyorum, bende k p rdamayaca m” eklinde aç klama yapmas ndan sonra ö renciler bir yandan stiklal Mar n okurken, bir yandan da ö retmeni gözlemlediler ve k p rdamadan büyük bir sayg ile stiklal Mar n n bitmesini beklediler.
Bu bölümde Atatürk(çülük) ile ilgili yap lan etkinlikteki gözlemler yer almaktad r.
Ö rencilerin Atatürk hakk nda neler bilip bilmedi ini ö renmek için ö retmenlerle birlikte; Atatürk ve anne, babas n n da foto raflar n n oldu u bir tablo haz rlad k. Ö rencilere tablodan, “Atatürk’ü” gösterilip, bu kim? diye sordum; sadece 5 ö renci parmak kald rd . lk söz verdi im ö renci “Ata” dedi, o ö renciden sonra söz alan ö renci “Atatürk” dedi. Sonra s n fa tekrar, foto rafta kimi görüyorsunuz? diye sordu umda cevap vermek isteyen ö renci say s nda art oldu ve konu ma izni almadan birkaç ö renci “Atatürk” cevab n verdi.
Böylece ö rencilerin daha önce ö rendikleri bilgileri tekrar etme ve kullanma s kl na göre hat rlamalar n n kolay oldu u görüldü. 3. foto raftaki etkinlikte; Atatürk foto raf kartona yap t r larak ö rencilere verildi. Ö rencilerden, ö retmenlerin haz rlad süsleri foto raf n üstüne gelmeyecek ekilde kartona yap t rmalar istendi. Çal ma bitti i zaman kimin foto raf n süslediniz? Sorusu soruldu, ö renciler “Atatürk” cevab n verdi. Çal ma bittikten sonra en iyi çal ma tahtaya as ld . Bu s rada 2 ö rencinin gelip tahtaya as lan Atatürk foto raf n öpmeleri ve Atatürk’ün yüzüne el sürmeleri oldukça etkileyiciydi. Bu bize ö rencilerin, Atatürk hakk nda sevgi beslediklerini ve Atatürk’ü sevgi ile ö rendiklerini göstermesi bak m ndan oldukça önemlidir.
Foto raf:2
128
Bu bölümde film izleme etkinli i ile ilgili gözlemler yer almaktad r.
Ö renciler televizyonun kar s na, her ö rencinin televizyonu kolayl kla görebilece i ekilde yerle tirildi. Ö rencilere “Kurtulu Belgeselini” izlettirilmek istendi, ancak ö rencilerin dikkatleri çok çabuk da ld için belgeseli yakla k 25 dakika sonra kapatmak zorunda kald k. Belgesel izlenirken ö rencilerin Atatürk’ü tan d dikkat çekti. Belgesel izlerken ö rencilerin dikkatinin da lmas ndan sonra VCD kapat ld . O s rada ö retmenlerden “M.T”, imdi bir çizgi film koysak hemen dikkatlerini çeker dedi. VCD’ye “Tom ve Jerry konuldu, “Tom ve Jerry” ba lay nca ö renciler gülmeye ba lad lar ve çizgi filmin hemen dikkatlerini çekti i gözlemlendi. Ö retmen “M.T” bu e itim uygulama okulundaki 4 y ll k tecrübesine dayanarak, ö rencilerin çizgi film ve animasyon tarz yap mlar n dikkatini çekti ini tarih ile ilgili konular nda bu yöntemle ö retilmesinin daha kolay olabilece ini söyledi.
II. Ö<retmenlerle Yap lan Çal Ama
Bu bölümde ö retmenlerin bayrak, Atatürk, bayrak töreni ve mili bayramlarla ilgili an lar na yer verilmi-tir.
Ö<retmenlerden “A.F.” bayrak töreni ve önemli günlerde yap lan törenler ile ilgili olarak Aunlar aç klad :
Her Pazartesi ve Cuma günü törenden önce ö renciler “ö retmenim bayra ben tutabilir miyim?” sorusu ile bizi kap da kar l yorlar. Okulumuzdaki bayrak dire inde bayra m z sürekli as l durdu u için törende ö rencilerin birisinin bayra tutmas n isteriz. Törende bayra tutmak onlar için büyük bir gururdur. Arkada larla anla p özellikle Cuma günleri sabahtan “bu gün kim uslu durursa bayra o tutacak” diyoruz ve o gün yaramazl k yapan ö renci say s çok az oluyor.
Milli bayramlarla ilgili olarak ö retmenimiz unlar aç klad :
23 Nisan’a ö rencilerimiz büyük ilgi göstermektedir. Bu sebeple ikinci dönem ba lar ba lamaz ö retmen arkada larla görev da l m yaparak haz rl klara ba l yoruz. Bir keresinde 23 Nisan kutlamalar için halk oyunlar ekibi haz rlamam gerekti. Ö rencilerle “Delilo” parças n çal t k. 1 ay, 8 ö renciyle günde bir saat çal t k. Spor salonumuz yok, bu sebeple okulun bahçesinde çal t m z için ö rencilerin hepsi “Delilo”yu her gün dinlemek zorunda kal yordu. 23 Nisan günü tören alan na ç kaca m zda halk oyunlar ekibinden sadece 3 ki i geldi, 5 ki i gelmedi, mecburen bende oynamak zorunda kald m, o ekilde töreni tamamlad k.
Ba ka bir 23 Nisan Milli Egemenlik ve Çocuk Bayram nda okuldan seçti imiz 10 izci ö renciyle törene kat lmam gerekiyordu. Ö rencilerim görevlerine çok dü kündü, tören alan na di er ö rencilere göre 1 saat önce gitmemize ra men ne s ray bozdular, ne de yere bir tane çöp att lar, bu durum di er okullar n ö retmen ve ö rencilerinin de dikkatini çekmi olacak ki törenden sonra beni ve ö rencilerimi tebrik ettiler.
Atatürk ile ilgili bilgileri ö rencilerimize okulun ilk günlerinden itibaren vermeye ba l yoruz. Ö rencilere, Atatürk foto raf n gösterip bu kim? Diye soruyorduk ve Atatürk’ü, foto raflar ndan tan malar n sa l yorduk. Atatürk’ün çocuklar çok sevdi ini anlat yorduk. Burada olsayd sizi severdi, saç n z ok ard diyordum. Daha sonra anne ve babas n n da foto raflar n gösteriyor ve onlar ö retiyorduk.
10 Kas m Atatürk’ü anma töreninde, okulumuzun önünde bayra yar ya indirdi imizde ö rencimizin bir tanesi bayra neden indirdiniz? Sorusunu sordu. Biz de “Bugün böyle olmas gerekiyor, yar n yine yukar da olacak dedik.” Törenden sonra s n fa geçti imizde ö rencilere, Atatürk’ün 10 Kas m 1938’de saat 9’u 5 geçe öldü ünü ve bu sebeple sirenlerin çald n söyledim. Ö renciler siren deyince bir ey anlamad lar. Ben de biraz
129 önce ç kan ses, korna sesleri var ya, i te bu sebeple çal yor dedim. Ö rencilerin ölüm kavram n da anlayamad n gördüm. Konuyu anlamalar için çe itli örnekler verdim; ancak ö rencilerin “ölüm” kavram n anlayamad n gördüm. Bir ö rencim Atatürk kö esindeki An tkabir foto raf n gösterip “Atatürk burada de il mi?” diye sordu. Ölüm kavram n anlatmak gerçekten çok zordu.
Ö<retmenlerden “M.T.” bayrak töreni ve önemli günlerde yap lan törenler ile ilgili olarak Aunlar aç klad :
23 Nisan töreninden önce velilerle bir toplant yapar m. Bu toplant da 23 Nisan kutlamalar öncesinde ve tören s ras nda neler yap laca n velilerle birlikte planlar m. Bayram haz rl ile ilgili;
a.Evde neler yapabiliriz? (Veli destekli) b.Çevrede neler yapabiliriz?
c.Okulda neler yapabiliriz?
d.Tören yerinde neler yapabiliriz? Sorular üzerinde konu uruz. Bu plandan sonra genelde unlar yap l r:
Evde veli, çocu un elbisesini ütüler, ayakkab s n boyar, çocu u ile birlikte balkonuna asmak için bayrak al n r, Atatürk ile ilgili çe itli resimler toplan r. Evde bayram ile ilgili konu malar yap lmas n tavsiye ediyorum. Böylece ö renci bayram kelimesini sürekli duydu u için ö renmesi kolayla yor. Velinin çevrede as l bayraklar gösterip; “Bak bunlar bizim bayra m z, Türk bayra , bayra m z” gibi ifadeler kullanmas n tavsiye ediyorum. Ayn ekilde Atatürk foto raflar görüldü ü zaman da “bak Atatürk” vb. ifadelerle ö renciye söylemelerini istiyorum.
Okulda s n flar ö rencilerle birlikte süsleniyor ve s n fa Türk Bayra ile Atatürk foto raflar as l yor. Bu s rada ne ast k? Ne yapt k? Gibi sorularla bayrak ve Atatürk’ü ö rencilerin tekrar etmesini sa l yorum. Daha sonra Atatürk foto raflar n ve Türk Bayra n boyamalar n sa l yorum. Tören yerinde, tüm ö rencilerin eline Atatürk foto raf ve Türk Bayra veriyorum. Gö üslerine küçük Atatürk foto raf tak yorum. Sonra tören yerine götürüyorum. Tören esnas nda onlara, burada bayram yap yoruz, bayrama geldik, bu bayram Atatürk verdi, Atatürk çocuklar çok severdi vb. cümlelerle “bayram, bayrak ve Atatürk” ile ilgili peki tirmeler yapar m. Törenden sonra okula gelindi inde derste; bayram günü evde, okulda ve tören yerinde neler yapt klar n ve gö sünüze kimin foto raf n ast klar n sorar m.
Konu makta zorlanan bir ö rencime bayramda ne oldu? Dedim. Bana elbiselerini gösterip; “cici, cici, giy” dedi. Bazen ö rencilerim bayram haftas n n d nda, ö retmenim s n f süsleyelim, bayrak asal m gibi isteklerde bulunabiliyorlar.
Ö<retmenlerden “#.F.” bayrak töreni ve önemli günlerde yap lan törenler ile ilgili olarak Aunlar aç klad :
Ö renciler milli bayramlarda; bayrak asacaklar n , okulu ve s n f süsleyeceklerini bilirler. 23 Nisan’dan sonraki gün okul tatil olmu tu. Bir ö rencim 25 Nisanda gelip “ö retmenim özür dilerim dün okula gelemedim, çünkü servis gelmedi” demi ti.
Atatürk ile ilgili konu i lenirken ö renciler Atatürk’ün foto raflar n tan r, birço u foto raf n görünce “Atatürk” der. Bazen Atatürk ne yapt ? Sorusuna; “bizi dü mandan kurtard ” diyen ö renciler de oluyor.
130 Türk bayra n sizinle yapt m z gibi farkl yöntemlerle ö retiyorum. Ö renci bayra biliyor; ancak bayra n anlam ve önemini ö renemiyor. Konunun i lendi i an ö rense de bir gün sonra hat rlayam yor. Somut ö renmenin d na ç k nca, ö retimde çok zorlan yoruz.
Ö<retmenlerden “L.C.” bayrak töreni ve önemli günlerde yap lan törenler ile ilgili olarak Aunlar aç klad :
Ö rencilere Cumhuriyet Bayram haftas nda, “Cumhuriyet” kavram n ve “Cumhuriyetin” bir yönetim ekli oldu unu ö retmeye çal rken çok zorlan yorum. Ancak Cumhuriyet Bayram ile ilgili, okulda yap lan haz rl klara ö renciler büyük bir co kuyla kat lmaktad rlar. Bayram etkinliklerinde baz ö rencilere iir okutup, ark söyletiyorum. Bayram kutlamalar ndan sonra ö rencilerim bayramda; iir okundu unu, bayrak ta nd n , stiklal Mar okundu unu, tören geçidi düzenlendi ini söyleyebiliyorlar.
Ö<retmenlerden “R.Ç.” bayrak töreni ve önemli günlerde yap lan törenler ile ilgili olarak Aunlar aç klad :
Ö rencilerimize bayra m z , bayra m z n eklini, rengini ö retiyorum, bu konular sürekli tekrar ederim. Ö rencilerime, stiklal Mar n ö retiyorum, daha sonra sürekli tekrar ettiriyorum. Ö rencilerime Atatürk’ü ö retirken; s n ftaki Atatürk kö esinden faydalan r m, okulumuzun içinde yer alan Atatürk foto raflar n inceletirim, velilere evde Atatürk’le ilgili foto raflar göstermelerini isterim. Televizyonda Atatürk görüldü ü zaman ö rencilere foto raf n göstermelerini belirtirim. Ö rencilerime An tkabir, Zübeyde Han m ve Ali R za Bey’in foto raflar n da gösteririm. Yap lan çal mada da gördü ünüz gibi ö rencilerim genelde bu foto raflar tan r ve isimlerini söylerler. Ö rencilerim genelde tarih konular n ilgilendiren soyut kavramlar ve konular ö renmekte çok zorlanmaktad rlar.
Ö<retmenlerden “F.#.” bayrak töreni ve önemli günlerde yap lan törenler ile ilgili olarak Aunlar aç klad :
2008 y l ndaki 23 Nisan töreninden önce; “Çocuklar iki gün sonra 23 Nisan çocuk bayram demi tim”, çocuklar hemen; “balon i irip s n f süsleyelim dediler” bu beni çok heyecanland rm t .
F. . 2 y ll k bir ö retmen ve belirtti i baz hususlar gerçekten de dikkate de erdir. “2 y ll k ö retmenim. Okula ilk geldi im zamanlar bir eyler ö retememekten çok korkmu tum; ama zamanla insan bir eyler yapabildi ini görünce çok mutlu oluyor. Her gün ak am, yar n ne yapay m? Diye dü ünüyorum. Çe itli etkinlikler haz rlay p, bir plan yap p, okula öyle geliyorum. Ö rencilerimdeki ö renme evkini gördükçe, mesle ime olan sayg m ve evkim bin kat daha art yor.
Ö retmenlerle yap lan görü mede, ö retmenler; ö rencilere milli bayramlar n yan nda dini bayramlarla ilgili de temel bilgileri verdiklerini söylediler. Bu konu ile ilgili unlar belirttiler: Ö renciler Ramazan Bayram nda eker yediklerini, Kurban Bayram nda “meee, mööö” kestiklerini söylediler. Ö retmenlere göre; ö renciler dini bayramla, milli bayramlar ay rt edebilmektedirler.
TARTI1MA ve ÖNER#LER
Ö rencilerin haftada iki gün olmak üzere, üç haftal k süreçte 7 etkinlik yapmalar ve bu etkinliklere genelde kat l m göstermeleri oldukça önemlidir. Yap lan çal mada 7 etkinli in 6’s ndan olumlu sonuç
131 al nm t r. Film izleme ile ilgili etkinlikten sonuç al namam t r. Ancak bu filmin hemen arkas ndan konulan çizgi filme ö rencilerin ilgi göstermeleri, onlar n bu konudaki ilgilerini ve isteklerini ortaya koymas aç s ndan oldukça önemlidir. Çünkü çocuk resimleri, çocuklar n psikolojik durumlar n , ki iler aras stilleriyle ilgili bilgileri ve çe itli duygular sergileyerek iç dünyalar n yans t r. Beklide bu durumun etkisiyle de olabilir, ö renciler özellikle resim ile ilgili konularda oldukça ba ar l sonuçlar ortaya koydular29.
Çal mada ö rencilerin bayra görünce “Türk Bayra ”, “bizim bayra m z”, “bayrak” ifadelerini kulland görüldü. Ö rencilerin tekrarlarla ö renmeleri daha kolay olmaktad r. Ö rencilerin bayrak ve Atatürk ile ilgili i leyi te genelde ilk söylenen kelimeyi ve cümleyi tekrarlamaya çal t klar gözlemlenmi tir. Ö rencilerin kendilerine verilen görevi yapmaya çal t klar ve ö retmenlerine kar büyük bir ba l l klar n n oldu u gözlemlenmi tir. ki ö retmenin anlatt gibi, törenlerde da lmamalar , yerlere çöp atmamalar , yerlerini ö retmenden izinsiz terk etmemeleri, oldukça dikkate de er bir davran t r. Bu çal mada, ö rencilerin bayrak töreninde ve stiklal Mar okunurken dikkatlice ö retmene bakmalar ; gözlemledi imiz en önemli ayr nt lardan birisidir.
Yap lan etkinlikler ve ö retmenlerin anlatt klar na göre;
Ö rencilerin, okul program n n genel amaçlar bölümünde yer alan30 (MEB; 2002: 51); Atatürk’e sevgi ve sayg duyar amac na ula t klar söylenebilir.
Program n özel amaçlar bölümünde yer alan (MEB;2002: 52);
Türk Bayra ve Atatürk’ü tan malar , Dstiklal Mar n n anlam n bilmeleri, Bayrak törenine kat lmalar , Bayrak töreninde yapmas gerekenleri bilmeleri, Milli bayramlarda yap lan haz rl klar bilmeleri ve Bayram sevinci duymalar31 amaçlar na, ö rencilerin genel anlamda ula t görülmektedir.
Ö retmenlerin belirtti ine göre, bu ö rencileri ya tlar ndan ay ran en önemli fark n, ya tlar olan di er çocuklara göre daha geç ve güç ö renmeleridir. Öyleyse bu çocuklara ya lar na göre de il, zekâ düzeylerine göre e itim yap lmas en önemli noktad r.
Zihinsel engelli ö rencilerin büyük bir k sm n n okudu unu anlama becerilerinde yard ma ihtiyaç duyduklar görülmü tür. E itilebilir ö renciler bile okudu unu anlamda zorlan yorsa, ö retilebilir ö rencilerde bu durum daha da zor olacakt r32.
Ö retilebilir zihinsel engelli çocuklar, kendilerini ifade etmekte zorlanmaktad r. Bunun yan nda ö retilebilir ö rencilerin birço u okumay da yeterince yapamamaktad r. O sebeple, ö retilebilir düzeydeki ö rencilere tarih ile ilgili bir konuda okuma çal mas , okudu unu anlama, yorumlama, anlatma, hikâye inceleme gibi çal malar yapmak anlams z olmaktad r. Bu sebeple, görsel ve i itsel duyulara ait materyaller tasarlanmal ve bu alanda çal malar yap lmal d r. Ö retmen görü lerine bak ld nda; ö retmenler, müfredatta var olan konular tam olarak uygulamaya çal makta, ancak uygulama s ras nda baz aksakl klar ya amaktad rlar. Özellikle soyut konular ve kavramlar n ö retiminde, ba ar n n somut konulara ve kavramlara göre daha zay f oldu u görülmektedir. Müfredatta var olan baz amaçlar n yap labilirli i, pilot uygulamalar yap ld ktan sonra müfredat programlar na ilave edilirse daha faydal olaca dü üncesindeyim.
29 Malchiodi, A. C, (1998). Çocuk Resimlerini Anlamak (Çev.: TülinYurtbay) stanbul: Epsilon Yay nc l k.
30 Milli E<itim Bakanl < Talim ve Terbiye Kurulu BaAkanl < E<itim Uygulama Okulu E<itim Program , (2002) Ankara: Milli E itim Bas mevi, s.51.
31 Milli E<itim Bakanl < Talim ve Terbiye Kurulu BaAkanl < E<itim Uygulama Okulu E<itim Program , (2002) Ankara: Milli E itim Bas mevi, s.52.
32 Eripek S. (1989) “Alt Özel S n f Ö<rencilerinin #lkokul S n flar Düzeyinde Sesli Okuma BaAar lar n n De<erlendirilmesi” Anadolu Üniversitesi E itim Fakültesi Dergisi. V.
132 Ö retmenlerin ö renme güçlü ü çeken ö rencilere konular anlat rken; i lenilen konular ö renmelerini sa lamaya çal t klar esnada, büyük çaba ve emek harcad klar görülmektedir. Çünkü bu ö rencilerin dikkati çok çabuk da lmaktad r. Bu sebeple, özellikle e itim uygulama okullar nda ö retmenlik yapacak ö retmenlerin çok sab rl ve sakin ö retmenler olmas oldukça önemlidir. Buralara yap lacak ö retmen atamalar nda, ö retmen seçimine çok dikkat etmek gerekmektedir. Ö retmenler gerekirse mülakat s nav na tabi tutularak al nmal d r. Ba ka bir görü e göre, bu çocuklar akademik bir alan yöneltilemeyecektir. Öyleyse bu ö rencilere çe itli beceriler kazand r lmas yeterlidir. Ö rencilere, resim çal malar yapt r labilir, çizilmi resimler boyatt r l r33.
Eliason, ve Jenkins’ n da belirtti i gibi “Resim uygulamalar çocuklar n sürekli yüz yüze geldikleri e lenceli bir alan olmu tur. Sanat e itimi süreci ve sonras nda çocuklar n, ya am biçimleri geli mi , her dönemde ve her toplumda, farkl bak aç lar ve yarat c dü ünceler ortaya ç karm t r. Sanat e itiminin temel amaçlar aras nda, yarat c dü ünebilen ve kendine yetebilen insan modeli haz rlamak vard r. Özel e itimde sanat e itimi uygun ekilde haz rland nda, çocuklar n yarat c l klar n geli tiren büyük bir potansiyel olu maktad r. Duygular n dille ve programdaki di er etkinliklerle ifade edemeyen çocuklar, sanat etkinlikleri ile kendilerini ifade etme imkân olu turarak doyuma ula maktad rlar. Ayr ca çocuklar n sanat ürünleri onlar n duygular ve dü ünceleri hakk nda e itimcilere bilgiler verebilmektedir. Erken y llarda çocuklar n neler dü ündükleri, resimlerine bak larak anla lamamaktad r. Ancak, resimler hakk nda yap lan sohbetlerde bunu anlamam z mümkün olmaktad r. Çocuklar n sanat e itimi s ras nda makas, tutkal, boya ve f rçalar kullanmas el-göz koordinasyonlar n n geli mesini, kavramlar ve problemler hakk nda dü ünmelerini sa lamaktad r” (akt: 34)
Ö rencilerle yap lan etkinlikler sonucunda mutlaka ödüller verilmeli. Ö rencilere yapt r lacak etkinliklerde fiziki yard m artt r, bu sebeple ö retmenin etkinlikler s ras nda çok dikkatli olmas gerekmektedir. Bu okullardaki ö retmenlerin s k yer de i tirmemeleri gerekmektedir. Böylece ö rencileri sürekli gözlemleyip, takipleri daha kolay ve sa l kl olur. Bu durumun bir ba ka sonucu da; ö retmenler, ö rencilerin kolay ö rendikleri ve geç ö rendikleri konu, kavram ve becerileri belirleyerek o yönde planl bir çal ma yapabilmelerine olanak sa lamaktad r.
Bu ö rencilere anlat m yönteminden daha ziyade; i itsel, görsel, dokunarak, yaparak, ya ayarak vb. faaliyetler yapt r larak konular i lendi i zaman, ö rencilerin ö renmeleri ve dikkatlerini toplamalar daha kolay olmaktad r. Bu yönde çal malara a rl k verilmelidir. Oyunlar oynanarak, ö rencilere birçok soyut tarihi kavram ö retilebilir. Aileler, evde oyunla, çizgi film, animasyon filmler, belgeseller yard m yla çocuklara okulda i lenilen tarih konular n ö renmelerinde yard mc olabilirler. Bilim ve teknoloji alan ndaki geli meler, yaz l m ve çe itli programlar, bu ö rencilerin e itiminde de kullan lmal d r. Bu okullarda görev yapan ö retmenlerin, ö retilebilir zekâ seviyesindeki ö rencilere yönelik geli tirilen yaz l m ve programlar , yöntem ve teknikleri yak ndan takip etmesi gerekmektedir. Hizmet içi kurslarla bu alandaki eksiklikler giderilmelidir. H zla geli en teknolojik dünyada, çe itli yaz l mlar ve programlarla a r düzeyde ö renme güçlü ü çeken ö rencilere göre programlar, yaz l mlar haz rlanmal ve ö retmenler bu programlar ve yaz l mlar kullanabilmek için hizmet içi kurslara tabii tutulmal d r. Yap lan çal mada görüldü ü üzere; ö retmenlerin özellikle tarih konular n içeren yerlerde, ö rencilere daha fazla ilgi göstermeleri beklenir. Çünkü bu ö rencilerin soyut ö renme düzeyleri çok dü üktür. Somut konularda da s k s k tekrara gidilmelidir.
33 Ça lar, D. (1979). Geri Zekâl Çocuklar ve E<itimleri. Ankara: Kad o lu Matbaas .
34 Ece, A. S. & Çelik A. (2008). Ö<retilebilir Zihinsel Engelli Ö<rencilerin Renk Seçimleri, Uluslararas nsan Bilimleri Dergisi Cilt:5 Say :1 (1-24) Eri im: http://www.insanbilimleri.com (Eri im Tarihi:10.07.2008).
133 Tarih ö retmenleri yava ö renen ö rencilerle uzun zaman harcar. Ö retmen yava ö renenler için olumlu bir yakla m sergilemelidir. Bu yakla m çocuklara verilmi olabilecek beceriksizlik duygusunun üstünden gelebilmek için bilinçli bir çaba do rultusunda geli tirilmelidir35. Buna göre, tarih konular i lenirken görselli e önem verilmelidir. Bu okullardaki ö renciler için tarih konular n n anlat ld , milli ve evrensel de erlerin i lendi i animasyon ve çizgi filmler haz rlanmal d r. Çünkü ö rencilerin animasyon ve çizgi filmleri kolayl kla izledi i; ancak film ve belgesel tarz yay nlar izlemede çok çabuk dikkatlerinin da ld gözlemlendi. Ö rencilerin günlük hayatta kullanabilece i veya kar la abilece i, dinleyip, izleyebilece i konular, okul-aile i birli i çerçevesinde peki tirilebilir.
Ö retmenlerin anlatt klar deneyimlere göre, ö renciler görev ve sorumluluklar n yerine getirme konusunda yard ma ihtiyaç duymaktad rlar. Örne in;23 Nisan törenine kat lmayan 5 ö renci gibi. Bu konuda, veli - ö retmen i birli i çok önemlidir. Etkinliklerle ilgili çal malar yap l rken görüldü ki, ö renciler do ru yönlendirildikleri zaman görevlerini yapmaktad rlar. Sosyal bir devlet olmay prensip edinmi Türkiye Cumhuriyetinin, bu ve benzeri okullar kanal yla, vatanda lar n n yan nda olmas i in sevindirici taraf d r.
nsanlar n sosyal ve örgütsel ortamlarda, sosyal ili kide bulunduklar di er ki iler üzerinde, çe itli izlenimler olu turmaya çal t klar öteden beri bilinmektedir36. Bu çal ma esnas nda ö rencilerin a r ö renme güçlü ü çekmelerine ra men, bir çal ma yap laca zaman heyecanland klar ve çal ma esnas nda takdir edilmeyi bekledikleri görüldü.
KAYNAKÇA
• Ay, Z. Y., Ero lu, E., Türkaslan, S., Bozkurt, F. Y. & Y lmaz H. R. “Aile ve Ö<retmenlere Verilen Oral Hijyen E<itiminin Mental Engelli Çocuklar n A< z Sa<l < Durumu Üzerindeki Etkisi” S.D.Ü. T p Fakültesi Dergisi. 2005:12(3) (17-22).
• Bas m, H. N., Nesrin, . T., ^ahin, H. (2006). #zlenim Yönetiminde Kendilik Alg s , Kontrol Odas , Mesleki Hedeflere UlaAma Düzeyi ve Stres: Bir Kamu Sektörü Örne<i, Türk Psikoloji Dergisi, 21 (58), (1-14).
• Bogdan, R.C. ve Biklen (1992), Qualitative Research for Education: An Introduction to Theory and
Methods. Boston: Allyn and Bacon.
• Brookfield S. (1992), Ethnographic Research Methods Course Notes. Teachers College, Columbia University.
• Culatta, R. A. & Tompk ns, J. R. (1999). Fundamentals of Special Education. Upper Saddle River & New Jersey: Merrill of Prentice Hall.
• Ça lar, D. (1979). Geri Zekal Çocuklar ve E itimleri. Ankara: Kad o lu Matbaas .
• Davison, G. C. and Neale, J. M. (1998). Abnormal Psychology. (2 th. Ed). Chichester, Weinheim, Brisbane & Singapore, Toronto: John Wiley & Sons Inc.
• DSM-IV (1998) Tan Ölçütleri Ba-vuru El Kitab . Çev: Ertu rul Köro lu, Ankara: Amerikan Psikiyatri Birli i Hekimler Yay n Birli i, MED KOMAT Bas mevi.
35 Nichol, J.(1996). Tarih Ö<retimi. (Çev: Mustafa Safran) Ankara.
36 Bas m, H. N., Nesrin, . T., ^ahin, H. (2006). #zlenim Yönetiminde Kendilik Alg s , Kontrol Odas , Mesleki Hedeflere Ula ma Düzeyi ve Stres: Bir Kamu Sektörü Örne i Türk Psikoloji Dergisi, 21 (58), (1-14).
134 • Ece, A. S. & Çelik A. (2008). Ö<retilebilir Zihinsel Engelli Ö<rencilerin Renk Seçimleri,
Uluslararas Dnsan Bilimleri Dergisi Cilt:5 Say :1 (1-24) Eri im: http://www.insanbilimleri.com (Eri im Tarihi:10.07.2008)
• Eripek S. vd. (1989) Geri Zekâl Çocuklar. Özel E itime Giri , Ankara: Karatepe Yay nlar .
• Eripek S. (1989) “Alt Özel S n f Ö<rencilerinin #lkokul S n flar Düzeyinde Sesli Okuma BaAar lar n n De<erlendirilmesi” Anadolu Üniversitesi E itim Fakültesi Dergisi. V.
• Eripek, S. (2003). Zekâ Gerili i Olan Çocuklar, (Ed: Ay egül Ataman), Özel E itime Giri , Ankara: Gündüz E itim ve Yay nc l k.
• Garg ulo, R. M. (2003). Special Education in Contemporary Society an Introduction to
Exceptionality. (7 th. Ed). Wardsworth, Australia, Canada, Mexico, Singapore, Spain, United Kingtom
& United States: Thomson Learning.
• Gökdere, M. & ÇEPN , S. (2003). Üstün Yetenekli Çocuklara Verilen De<erler E<itiminde Ö<retmenin Rolü, De erler E itimi Dergisi 1(2), 93-107.
• Gürsel, O. (1993). Zihinsel Engelli Çocuklar n Do al Say lar , Gerçek Nesneleri Kullanarak E-leme
Resimleri :-aret Ederek Gösterme, Rakamlar Gösterildi inde Söyleme Becerilerini
Gerçekle-tirilmede Bireyselle-tirilmi- Ö retim Materyallerinin Basamakland r lm - Yöntemle Sunulmas n n Etkilili i. Yay nlanmam Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü.
• Küçükkaraca, N. (2000). Zihinsel Özürlü Birey, Cinsel Ya-am ve Aile E itimi. Özel E itimde Aile E itimi Sempozyumu. 13-14 Nisan. Ankara
• Leary, M. R. (1996). Self-Presentation, Impression Management And Interpersonal Behavior. Oxford: Westview Press.
• Malchiodi, A. C, (1998). Çocuk Resimlerini Anlamak (Çev.: TülinYurtbay) stanbul: Epsilon Yay nc l k.
• Mil, B. (2007). Nitel Ara-t rma Tekni i olarak Görü-me. (Ed:Atila Yüksel, Burak Mil, Yasin Bilim), Nitel Arart rma: Neden, Nas l, Niçin? Ankara: Detay Yay nc l k.
• Milli E<itim Bakanl < Talim ve Terbiye Kurulu BaAkanl < E<itim Uygulama Okulu E<itim Program , (2002) Ankara: Milli E itim Bas mevi.
• Millî E<itim Bakanl < , Özel E itim Okullar Çerçeve Yönetmeli i, Resmi Gazete Tarihi: 22/07/2005 Resmi Gazete Say s : 25883
• National Joint Committee for Learning Disabilities. Learning Disabilities: Issues on Definition. a Position Paper of the National Joint Committee for Learning Disabilities. In Collective Perspectives on Issues Affecting Learning Disabilities. Position Papers and Statements. Austin, TX, 1994.
• Nichol, J.(1996). Tarih Ö retimi. (Çev: Mustafa Safran) Ankara.
• Özyürek, M. (1983). Zihinsel Yetersiz Çocuklara Giyinme Becerisinin Kazand r lmas , Uyan Dergisi. 1(2) (20-33).
• Rosenfeld, P., Giacalone, R. A., & Riordan, C. A. (1995). Impression Management In Organizations. New York: Routledge.
135 • Topba S. Ö renme Güçlü ü Gözlenenler http://www.aof.anadolu.edu.tr/kitap/IOLTP/1267/unite05.pdf
(26.06.2008)
• (Özel E itim “Zihinsel Yetersizli i Olan Bireyler” Zihinsel Yetersizlik http://www.kisiselbasari.com/Bilgi.asp?ID=180
• Eurybase The Information Database on Education Systems in Europe “Türk E itim Sisteminin Örgütlenmesi” Directorate-General for Education and Culture 2006/07 http://www.eurydice.org/ressources/eurydice/eurybase/pdf/section/TR_TR_C10_6.pdf (Eri im tarihi: 21.05.2008).
