MİLLETLERARASI KUKLA VE GÖLGE OYUNLARI
BİRLİĞİ (UNİMA) TÜRKİYE MİLLÎ MERKEZİ
Mevlüt ÖZHAN
\ ________________ ___________ ___________ _______________________ _______________
)
Ç o k eski bir geçm işe sahip olan kukla tiyatrosu geleneği dünyanın her y erinde /a m a n zam an zor anlar yaşam ıştır. S anat çıları ekonom ik vc siyasi baskılar görm üş, oyunları y asaklanm ış am a yine de kukla tiyatrosu yaşatılm ay a çalışılm ıştır. K ukla tiyatrosunun geliştirilm esi am acıyla d eğ i şik ülkelerde uğraş veren sanatçılar, işbir liği yapıldığı takdirde sanatın gelişim ine daha çok katkıda bulunacaklarını düşüne rek bir birlik kurm a kararını alırlar. K ukla cılık sanatıyla ilgilenen sanatçı, bilim ada mı, araştırm acı, uzm an, yazar ve teknisyen ler to planarak U nion Intern atio n ale dela M arionetlc kısaltılm ış adı U N ÎM A (U lus lararası K ukla O yunu Birliği) yı kurarlar
U N İM A ; K ukla sanatıyla ulusların bir birlerini tanım alarına hizm et etm ek, d ost luk vc kardeşliği pekiştirerek barış içeri sinde bir arada yaşam alarını, kukla sana tıyla ilgilenen sanatçı, araştırm acı, uzm an, yazar, bilim adam ı ve teknisyenlerin bir- birleriylc bilgi alışverişinde bulunm alarını sağlam ak am acıyla kurulm uştur. M erkezi Fransa'nın C H A R L E V ÎL L E kentinde b u lunan U N İM A 'ya T ürkiye uzun süre üye olam am ıştır. N edeni dc U N İM A T ürkiye Milli M e ık ez i’nin k urulam ayışıdır. D ü n yanın elliye yakın ülkesinde m illi m erkez, kırka yakın ülkesinde de tem silcilikler dü zeyinde teşkilatlanan U N İM A uzun yıllar tikem izde dc tem silcilik d üzeyinde ç a lış m ıştır. O ülkeden bir sanatçının ülkedeki kukla sanatıyla ilgili gelişm eleri m erkeze bildirm esi, m erkez kanalıyla da d iğer ül
kelerdeki gelişm eleri d e kendi ülkesinde duyurm ası şeklindeki tem silcilik olayı pek sağlıklı yürüm em iştir.
Zengin ve köklü bir kukla geleneği ile gölge oyunu geleneğine sahip olan T ü rk i ye'nin U N İM A iç erisin d e yer alm asın ın yararı uzun yıllar tartışılm ış am a bir türlü olum lu ç a lışm ala r y ap ılm a m ıştır. T ü rk i ye'nin U N İM A M illi M erkczi'ni kurarak U N İM A ’ya üye olm asını ülkem izdeki g öl ge vc kukla tiyatrosu geleneğini bilen y a bancı dostlarım ız daha çok istem işlerdir.
K onu K ü ltü r B a k a n lığ ı’nca 2 3 -2 7 Ekim 1982 tarihleri ara sın d a A n k a ra ’da toplanan 1. Milli K ültür Ş û rası’nda ele alı narak U N İM A T ürkiye M illi M erkczi'nin kurulm ası konusunda ça lışm ala ra b aşlan ması tavsiye edilm iştir.
Ç eşitli nedenlerden dolayı g erç ek le şti rilem eyen kuruluş çalışm aları, 1988 y ılın da K ültür B akanlığı M illi F olklor A ra ştır m a D airesi B aşkanlığı (Ş im diki adı Halk K ültürlerini A raştırm a ve G eliştirm e G e nel M üdürlüğü) nın çalışm aları üstlenerek yürütm esiyle sonuca u laşm ıştır. U N İM A T ürkiye Milli M erkezi 27.09.1990 tarih ve 90-1013 sayıl B akanlar K urulu k ararıy la 2908 sayılı D ernek K anunu’nuıı I 1. m ad desine göre kurulur. T ürk K ukla ve G öglc Oyunu sanatlarının yurt içinde vc yurt d ı şında, d iğer m illetlerin K ukla vc G ög le O yunlarını da ülkem izde tanıtarak, bu sa natların araştırılm asını, gelitirilm esini, ko runm asını ve yaşatılm asını sağlam ak am a cıyla kurulan m erkez Dr. T ekin Ö Z E R T
MTiN, T uncay T A N B O G A vc şahsım dan oluşan geçici yönetim kuruluyla çalışm a larına başlar. Ü ye kayıtlarının yam sıra 9-12 E kim 1991 tarihleri arasın d a A n ta l ya'da düzenlenen "5. G eleneksel Türk T i yatro su F e s tiv a lin in o rg an iz asy o n u n u n K ü ttü r B a k an lığ ı ve A n ad o lu F o lk lo r VaklVyla birlikle gerçekleştirir. 14 Eylül 1991 tarihinde yapılan o lağanüstü genel kurulda Prof. Dr. m etin A N D , Dr. Tekin Ö Z K R T M E N , T uncay T A N B O G A , T a- celtin D İK ER vc şahsım yönetim k u rulu na seçilir. Prof. Dr. M etin A ND başkanlı ğa getirilir. A ynı yönetim 13 M art 1993 tarihinde yapılan genel kurulda da oy bir liği ile seçilir.
K u ru lu şu n d an bu y an a kısa b ir süre geçm esine rağm en U N İM A T ürkiye Milli M erkezi K ukla ve G ö lg e oy u n u m u zu n yurt içi ve yurt dışında tanıtım ı sanatçıla rın haklarının savunulm ası, sanatın gelişti rilm esi, yay g ın laştırılm ası am acıyla bir çok çalışm aları gerçekleştirm iştir. K ültür B ak an !ığ fn ın katkısı ve üye aidatlarıyla henüz bir m ekandan yoksun olan, em ane ten K ültür B akan lığ ı H alk K ü ltü rlerin i A raştırm a ve G eliştirm e G enel M üdürlü- ğü'ndeki bir odadan yararlanm aya çalışan milli m erkezin bugüne kadar gerçekleştir diği ve gerçekleştirm ek üzere çaba harca dığı etk in lik leri kısaca aktarm ak istiy o rum.
I - 9-12 Ekim 1990 yılında A ntalya'da düzenlenen ”5. G eleneksel T ürk T iyatrosu Festivali", 13-15 Aralık 1993 tarihleri ara sında K ırşehir ve A ksaray illerinde düzen lenen "U luslararası K ukla vc G ölge O yun ları F estiv ali” 15-20 Kasını 1993 tarihleri arasında B ursa’da düzenlenen "B ursa M il li K aragöz F estival i "niıı o rganizasyonun da görev alm ıştır.
2- U N İM A G enel M erkezine üye o l
muştur.
3- K ültür B akanlığı ile işbirliği yap a
rak san atçılara eğitini sem ineri d ü z e n le m iştir. 1994 y ılın d a da B u rsa ve İsta n bul'da K aragöz çıra k lık eğitim sem ineri düzenlem eyi planlam ıştır.
4- G ele n ek sel tiy a tro sa n a tç ıla rın ın özel tiyatrolara yardım yönetm eliği çe rçe vesine alınm aları için girişim lerd e bulu n muştur. Bu konuyu sürekli gündem de tu tarak sonuç olm aya çalışm aktadır.
5- G eleneksel T ürk T iyatrosu'na em e ği geçen ve eb ed iy ete ulaşan H ayali K ü çük Ali, R agıp T U G T E K İN , T alat D U M A N L I, İsm ail D Ü M B Ü L L Ü , N evzat A Ç IK G Ö Z , gibi san atçılar için anm a tö renleri düzenlenm ektedir.
6- Y Ö K 'c b ir y a z ıy la b a şv u ru la rak Ü niversiteler ve Y üksek O kullar'daki kon- servatuvarlar ile T iyatro bölüm lerinde ge leneksel T ürk T iyatrosu k onularında teo rik vc uygulam alı dersler konulm ası talep edilm iştir.
7- Y urt dışındaki K ukla sa n atıy la il gili çalışm aları ve gelişm eleri kendi san at çılarım ıza , y u rt için d ek i ç a lışm a la rı da U N İM A M erkezi ile d iğ e r U N İM A M er kezlerine bildirm ektedir.
8- D ünyanın birçok ülkesinde yapılan festivallerden sanatçılarım ızı h aberdar e t m ekte, resm i kuram larla işbirliği içerisin de san atçılarım ızın bu festiv allere k atıl m alarım sağlam aktadır.
B unların d ışın d a sü rek li K arag ö z ve K ukla gösterilerinin yapılm ası için yer te m ini, geleneksel tiyatro m üzesi açılm ası, A rşiv vc K ütüphane oluşturulm ası k o n u sundaki girişim ler sürdürülm ektedir.
U N İM A T ürkiye M illi M erkezi nin d a ha sağlıklı çalışabilm esi için m addi d este ğe, m üstakil bir yere ihtiyacı bulunm akta dır. Ö zellikle m addi sorununu çö z ü m le d i ği zam an d aha büyük çalışm alar yapacak tır.
