• Sonuç bulunamadı

Kürsü: Türkiye Enerjide Nereye Gidiyor?

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Kürsü: Türkiye Enerjide Nereye Gidiyor?"

Copied!
7
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

ENERJÝDE DIÞA BAÐIMLILIK ARTIYOR

2009'da 78 060 bintep deðerine milyar dolara, 2008'de ise 48.252 milyar dolara yükselmiþtir. 2010'da 38.462 ulaþmýþtýr. Enerji ithalatý tutarýnýn

ürkiye'nin 1990-2011 2011'de 82 700 bintep'e ulaþacaðý tahmin milyar dolar olan enerji girdileri ithalatý döneminde enerji talep, üretim, edilmektedir. 2011'in ilk çeyreðinde 11.7 milyar dolar

ithalat ve ihracatýnýn geliþimiyle olarak gerçekleþmiþ olup, yýl sonunda

2011 programýnda yer alan bilgilere göre

ilgili veriler incelendiðinde, 1990'dan bu 50 milyar dolara ulaþmasý söz

2009'da birincil enerji tüketimi içinde

yana hýzla artan bir dýþ baðýmlýlýðýn konusudur. Toplam ithalatýn dörtte birine

doðal gaz yüzde 31.6'lýk payla birinci

olduðunu görmekteyiz. 1990'da yüzde ulaþan enerji girdileri ithalatý, dýþ ticaret

gelirken petrol yüzde 27.9'luk payla

48.1 olan talebin yerli üretimle açýðýnýn da en önemli etkenlerindendir.

ikinci, taþ kömürü yüzde 15.8'le üçüncü, karþýlanma oraný 2000'de yüzde 33.1'e

linyit yüzde 14.8'le dördüncü sýrada yer

gerilemiþ, 2008'de ise yüzde 27.2'ye

ELEKTRÝK KURULU GÜCÜNDE VE

almýþtýr. 2011'de de bu eðilimin sürmesi

düþmüþ olup, 2011 program hedefi ise

ÜRETÝMÝNDEKÝ ARTIÞ

yüzde 27.6'dýr. Son dönemlerde izlenen doðal gazýn payýnýn yüzde 33.3'e

Ekonomide krizin yaþanmadýðý yýllarda politikalarýn sürdürülmesi halinde yükselmesi ve fosil yakýtlarýn payýnýn

elektrik talebi yýlda yüzde 8'ler birincil enerji tüketiminde dörtte üç yüzde 91.3'e ulaþmasý beklenmektedir. düzeyinde artmaktadýr. 1990'da 57 463 oranýnda dýþa baðýmlýlýðýn devam

GWh olan yýllýk elektrik üretimi, edeceðini ve daha da artacaðýný

ENERJÝ ÝTHALAT FATURASI AÐIRLAÞIYOR

2000'de 124 922 GWh'a yükselmiþtir. söylemek mümkündür.

Birincil enerji tüketimi içinde ilk üç Üretim 2010'da 210 120 Gwh'a sýrada yer alan ve neredeyse tamamýna

Yerli kaynaklardan üretilen enerji ulaþmýþtýr. Kurulu güç miktarý da

yakýn bir bölümü ithal edilen ve petrol,

miktarýndaki artýþlar çok sýnýrlý olduðu 2000'de 27 264 MW iken Haziran 2011

doðal gaz ve taþ kömürü için ödenen

için hýzla artan enerji talebini itibarýyla 50 625.80 MW'ye ulaþmýþtýr.

ithalat bedeli 2000'de 9.398 milyar Kurulu gücün kuruluþlara göre daðýlýmý karþýlamamýþ ve net enerji ithalatý

dolarken, ithalat faturasý 2005'te 21.226 Tablo 1 ve Grafik 1'de gösterilmiþtir. 1990'daki 28 500 bintep deðerinden

T

TÜRKÝYE ENERJÝDE NEREYE GÝDÝYOR?

Oðuz TÜRKYILMAZ

Dünya Enerji Konseyi Türk Milli Komitesi Yönetim Kurulu Üyesi oguz.turkyilmaz@mmo.org.tr

TMMOB Makina Mühendisleri Odasý Enerji Çalýþma Grubu Baþkaný

Tablo 1. Kurulu Gücün Kuruluþlara Göre Daðýlýmý (16 Haziran 2011)

Grafik 1. Kurulu Gücün Kuruluþlara Göre Daðýlýmý (16 Haziran 2011)

KAMU KURULUÞLARI

EÜAÞ 20.330,0 40,2

EÜAÞ'a Baðlý Ortaklýk Santralleri 3.834,0 7,6 KAMU KURULUÞLARI TOPLAMI 24.164,0 47,7 ÖZEL SEKTÖR KURULUÞLARI

Ýþletme Hakký Devredilen Santraller 688,3 1,4

Mobil Santraller 131,3 0,3

Yap-Ýþlet Santralleri 6.101,8 12,1

Yap-Ýþlet-Devret Santralleri 2.429,8 4,8 Serbest Üretim Þirketleri 14.096,5 27,8 Otoprodüktör Santralleri 3.014,1 6,0 ÖZEL SEKTÖR KURULUÞLARI TOPLAMI 26.461,8 52,3

TOPLAM 50.625,8 100,0 Kuruluþlar Kurulu Güç (MW) Pay (%) EÜAÞ 40,2% EÜAÞ'a Baðlý Ortaklýk Santralleri 7,6% Ýþletme Hakký Devredilen Santraller 1,4% Mobil Santraller 0,3% Yap-Ýþlet Santralleri 12,1% Yap-Ýþlet-Devret Santralleri 4,8% Serbest Üretim Þirketleri 27,8% Otoprodüktör Santralleri 6,0%

Kurulu Gücün Kuruluþlara Göre Daðýlýmý

16.06.2011

Kürsü

(2)

Hamitabat Doðal Gaz Santrali'nin

enerji kaynaklarýnýn (hidrolik, rüzgâr, özelleþtirilmesi için teklifler toplanma 3'te yer alan veriler durumun ciddiyetini

jeotermal) payý ise yüzde 36.3'dür. aþamasýndadýr. ortaya koymaktadýr.

Lisans alan yatýrýmlarýn yüzde 8.07'si

ELEKTRÝK ENERJÝSÝ DAÐITIMI VE

SEKTÖR ÖZEL TEKELLERE DEVREDÝLÝYOR

yatýrýmlarýn gerçekleþme düzeyiyle ilgili

ÜRETÝMÝ ÖZELLEÞÝYOR

Elektrik üretimi, toptan satýþý ve EPDK'ya bilgi bile vermezken,

Ülkemizde 1980'lerden bu yana izlenen daðýtýmýnda rekabet getirileceði yatýrýmlarýn yüzde 49.93'ünün

gerçekleþme oraný yüzde 0-10'dur. Baþka ve son yýllarda en üst düzeye varan gerekçesiyle kamu tekeli özelleþtirmeler

bir ifadeyle, lisans alan yatýrýmlarýn özelleþtirme-piyasalaþtýrma eliyle yok edilirken, daðýtýmda tek bir

yüzde 59'u yatýrýmlara baþlamamýþtýr. faaliyetlerinin en yoðun olarak özel sektör þirketler grubunun sektörün

uygulandýðý alanlardan biri enerji sektörü yüzde 30'unu kontrol altýnda tutabilmesi EPDK sürecindeki yatýrýmlarla ilgili olmuþtur. Özellikle elektrik üretimi rekabet hukukuna uygun Tablo 4'te yer alan EPDK verileri, çok alanýnda kamunun yeni yatýrým yapmasý görülebilmektedir. Belli baþlý birkaç grup daha ciddi sorunlara iþaret etmektedir. önlenmiþ, yatýrýmlarýn tamamen özel sadece elektrik daðýtýmýnda deðil,

Enerjide Dýþa Baðýmlýlýk sektör eliyle yapýlmasý esasý üretimi ve toptan satýþ alanlarýnda da

Perçinleniyor! benimsenmiþ ve uygulanmýþtýr. faaliyet göstererek yatay ve dikey

Mevcut kurulu gücün 1.2889 katý bütünleþmeyle hâkimiyetlerini

Elektrik daðýtým þirketlerinin büyük bir

oranýnda çok sayýda yeni ithal kömür ve perçinlemektedir. Kamu tekeli yerini

bölümü özelleþtirilmiþ olup, kalan birkaç

doðal gaz santrali yatýrýmý gündemde. hýzla az sayýda özel tekele býrakmaktadýr.

daðýtým þirketi de devir aþamasýndadýr.

Ulus ötesi enerji þirketlerinin birçoðu Mevcut kurulu gücün yüzde 17.71'i Elektrik üretiminde toplam kurulu gücün

Türkiye'de faaliyete baþlamýþ olup, faal düzeyinde olan 8 964.39 MW yüzde 47.7'si oranýnda EÜAÞ'ýn 24

özel sektör þirketleriyle kapasitedeki taþ kömürü santrallerine birleþmeler ve devralmalar lisans verilmiþ olup, 11 764.60 MW

kapasitesindeki yatýrýmlarýn lisans gündemdedir.

baþvurularý ise baþvuru, inceleme-461.18 MW olan kurulu gücünün 13 320

Tablo 2 .Kurulu Gücün Kaynak Türlerine Göre Daðýlýmý (16 Haziran 2011) Yakýt Türleri Kurulu Güç (MW) Pay (%) Petrol Türevleri Fuel-Oil 1.313,4 2,6 Motorin 26,5 0,1 Nafta 16,9 0,0

PETROL TÜREVLERÝ TOPLAMI 1.356,7 2,7

Ýthal Kömür 3.281,0 6,5 Taþ Kömürü 335,0 0,7 Linyit 8.139,7 16,1 Asfaltit 135,0 0,3 Doðal Gaz 16.277,2 32,2 Diðer Yenilenebilir 98,3 0,2 Çok Yakýtlýlar Katý+Sývý 531,5 1,0 Sývý+D.Gaz 2.101,8 4,2 ÇOK YAKITLILAR TOPLAMI 2.633,3 5,2

Jeotermal 94,2 0,2 Hidrolik Barajlý 13.481,6 26,6 Akarsu 3.310,3 6,5 HÝDROLÝK TOPLAMI 16.791,9 33,2 Rüzgar 1.483,6 2,9 GENEL TOPLAM 50.625,8 100,0 Kaynak: TEÝAÞ

Grafik 2. Kurulu Gücün Kaynak Türlerine Göre Daðýlýmý (16 Haziran 2011)

Fuel-Oil 2,59% Motorin 0,05% Ýthal Kömür 6,48% Taþ Kömürü 0,66% Linyit 16,08% Asfaltit 0,27% Doðal Gaz 32,15% Nafta 0,03% Diðer Yenilenebilir 0,19% Çok Yakýtlýlar Katý+Sývý

1,05% Çok Yakýtlýlar Sývý+D.Gaz 4,15% Jeotermal 0,19% Hidrolik - Barajlý 26,63% Hidrolik - Akarsu 6,54% Rüzgar 2,93%

Kurulu Gücün Kaynak Türlerine Göre Daðýlýmý

(3)

deðerlendirme ve uygun bulma ithal kömüre dayalý santrallerin mevcut Türkiye kurulu gücünün yüzde aþamasýndadýr. Bu santrallere de lisans yaratacaðý ilave kapasite 20 728.98 40.95'i kadar yeni ithal kömür santrali verilmesi halinde çok büyük çoðunluðu MW'ye ulaþacaktýr. Baþka bir deyiþle, kurulmasý söz konusudur.

Tablo 3. EPDK'dan Lisans Alan Enerji Yatýrýmlarýnýn Gerçekleþme Oranlarý (Ocak 2011)

* Ocak 2011 döneminde ilerleme raporu sunulmayan veya sunulan ilerleme raporunda oranlarý belirtilmeyen projeler. Hazýrlayan: Can Özgiresun, MMO Enerji Birimi, Makina Mühendisi

Kaynak: EPDK

Tablo 4.Yakýt/ Kaynak Tiplerine Göre EPDK Lisanslarý (20 Haziran 2011)

Kaynak: EPDK

Yakýt/Kaynak Türü ÝO Bilgisi Yok * 0>ÝO<10 10<ÝO<35 35<ÝO<70 ÝO>70 Genel Toplam Payý %

Asfaltit 553,75 553,75 1,82 Biyogaz 7,94 1,80 2,51 12,25 0,04 Biyokütle 1,50 14,41 1,45 17,36 0,06 Çöp Gazý (LFG) 13,75 15,65 29,40 0,10 Diðer Kömür 1.093,00 1.930,00 1.214,71 607,91 4.845,62 15,89 Diðer Termik 1,50 16,20 17,70 0,06 Doðal Gaz 184,74 2.170,42 825,58 1.174,82 525,81 4.881,37 16,01 Fuel Oil 71,52 865,20 936,72 3,07 Hidrolik 1.012,49 7.094,02 2.161,16 2.329,79 1.455,10 14.052,56 46,08 Jeotermal 9,50 14,35 94,00 117,85 0,39 Linyit 917,20 810,12 2,20 1.729,52 5,67 Rüzgâr 78,00 1.365,75 324,35 196,85 170,40 2.135,35 7,00 Taþ Kömürü 1.168,05 1.168,05 3,83 Genel Toplam 2.460,19 15.227,95 5.446,12 4.582,21 2.781,03 30.497,50 100,00 % 8,07 49,93 17,86 15,02 9,12 100,00 100,00

Kürsü

EPDK LÝSANSLARI -20.06.2011 Yakýt / Kaynak Tipi Baþvuru Ýnceleme

-Deðerlendirme Uygun Bulunanlar Lisans Verilenler TOPLAM

Adet Kurulu Güç (MW) Adet Kurulu Güç (MW) Adet Kurulu Güç (MW) Adet Kurulu Güç (MW) Adet Kurulu Güç (MW) Rüzgar 15 579,20 567 26.694,33 57 2.084,50 128 4.844,90 767 34.202,93 Hidrolik 112 3.167,75 177 2.390,80 280 3.048,52 698 17.692,62 1267 26.299,67 Fuel-Oil 1 32,10 1 7,92 1 25,32 40 1.264,83 43 1.330,17 Doðalgaz 65 19.239,62 25 6.454,11 14 4.727,69 210 14.103,17 314 44.524,59 Linyit 1 500,00 1 37,00 1 270,00 32 4.281,25 35 5.088,25 Taþ Kömürü 8 6.156,69 10 4.686,55 3 921,36 22 8.964,39 43 20.728,98 Asfaltit 0 0,00 1 135,00 0 0,00 1 675,00 2 810,00 Çöp 0 0,00 0 0,00 0 0,00 0 0,00 0 0,00 Jeotermal 4 99,90 1 25,00 3 69,90 10 162,05 18 356,85 Çöp Gazý 1 4,02 0 0,00 0 0,00 7 45,96 8 49,99 Biyogaz 5 9,15 3 9,37 0 0,00 12 18,67 20 37,19 Biyokütle 1 4,60 0 0,00 2 9,66 5 21,28 8 35,54 Güneþ 0 0,00 0 0,00 0 0,00 0 0,00 0 0,00 Prit 1 11,50 1 11,50 Nafta 4 47,98 4 47,98 LPG 2 14,95 2 14,95 TOPLAM 213 29.793,03 786 40.440,07 361 11.156,94 1172 52.148,53 2532 133.538,58

(4)

deðerlendirme ve uygun bulma olan Türkiye enerji politikalarýnda ciddi

alt sektörler hâkimdir- enerji aþamasýndaki santrallerin kurulu gücü paradigma, politika ve uygulama

maliyetleri toplam üretim ise 30 421.42 MW'dir. Bu santrallerin deðiþikliklerine ihtiyaç vardýr. Aþaðýdaki maliyetlerinin yüzde 20 ile 50 de lisans almasý durumunda lisans saptamalar dikkatle incelenmeli ve arasýnda bir oranýný

alanlarla birlikte toplam 44 524.59 MW sorulara doðru yanýtlar verilmelidir. oluþturmaktadýr. kapasiteyle bugünkü toplam kurulu

✓ Yýllýk yüzde 8-10 düzeyinde bir 8Sanayi sektöründe Türkiye yýllýk gücün yüzde 87.94'ü oranýnda ilave

talep artýþý sürdürülebilir mi? 3,0 milyar ABD dolarý civarýnda bir doðal gaz santrali kurulacaktýr. Bu

enerji tasarruf potansiyeline santrallerin gereksineceði yýllýk gaz ✓ Toplam ve kiþi baþýna elektrik

3 sahiptir. Bu potansiyel sanayide

ihtiyacý ise yaklaþýk 50 milyar m ü tüketimi kisa bir süre sonra

yýllýk yaklaþýk 8,0 milyon TEP aþmaktadýr. BOTAÞ'ýn, Rusya ve düþmeye baþlamayacak mýdýr?

enerjiye veya sektörde 2007 Cezayir'le 2011 ve 2012 yýllarýnda

✓ Türkiye'nin her yedi-sekiz yýlda bir yýlýndaki enerji tüketim seviyesinin süreleri dolacak olan ve yenilenmeleri

yüzde 25'ine karþýlýk gelmektedir. ciddi ekonomik krizle karþý karþýya

beklenmeyen sözleþmeleri düþünülünce

3 kaldýðý (1994, 1999, 2001, 2008- Sanayide bu tasarrufa ulaþmak için Türkiye'nin yýllýk 40 milyar m lük alým

düzenlemeler ne zman yürürlüðe 2009) dikkate alýndýðýnda talebin ve

sözleþmeleri ancak cari ihtiyacý

konulacaktýr? tüketimin neredeyse doðrusal

karþýlayabilecektir. Bu durumda

olarak artacaðýný varsayan öngörüler

kurulmasý öngörülen yeni doðal gaz 8Tüm bu potansiyel yeterince

ve talep tahminleri ne derece

yakýtlý elektrik üretim santrallerinin gaz deðerlendirilmeden, özellikle ithal

saðlýklýdýr?

ihtiyaçlarýnýn hangi ülkeden, hangi kömüre ve doðal gaza dayalý çok

anlaþmalarla, hangi boru hatlarýyla ve ✓ Artan elektrik ihtiyacýný karþýlamak sayýda yeni yatýrýma yönelmek hangi yatýrýmlarla karþýlanacaðý ise için ilk yol, çok sayýda ithal doðru mudur?

merak konusudur. yakýtlara dayalý yeni elektrik tesisi

Diðer taraftan, Türkiye'nin kurmak yerine talebi yönetmek,

Yeni ithal kömür ve doðal gaz deðerlendirilmeyi bekleyen ciddi yerli

enerjiyi daha verimli kullanarak

santrallerinin yaratacaðý 65 253.57 MW ve yenilenebilir enerji kaynaðý

saðlanan tasarrufla talep artýþlarýný

potansiyeli bulunmaktadýr. kapasiteyle mevcut toplam kurulu

karþýlamak olamaz mý? gücün yüzde 128.89'u kadar ithal doðal

✓ EÝE Genel Müdürlüðü tarafýndan

YERLÝ VE YENÝLENEBÝLÝR KAYNAKLAR

gaz ve kömür yakýtlý santral tesis

açýklanan Kasým 2009 tarihli

DEÐERLENDÝRÝLMEYÝ BEKLÝYOR

edilmiþ olacaktýr. ETKB ve EPDK'nýn

“Enerji Verimliliði, Statüsü ve

sorumlu olduðu bu tablo, Türkiye'nin Enerjide dýþa baðýmlýlýk, arz güvenliðini

Gelecek Planlamasý” konulu

genel olarak dýþa baðýmlýlýðýný, özel ve ülkenin ekonomik ve sýnaî geleceðini

dokümanda

olarak ise elektrik üretimindeki dýþa riske sokan önemli bir etkendir. Bu

• Sanayide %15

baðýmlýðýný daha da perçinleyecektir. nedenle dýþa baðýmlýlýðýmýzý süratle

azaltma yoluna gidilmelidir. Bu amaca • Ýnþaat sektöründe %35

Bu bilgiler, ETKB'nin strateji

yönelik olarak yerli ve yenilenebilir • Ulaþým sektöründe %15

belgelerinde yer alan “elektrik

enerji kaynaklarý potansiyeli mevcuttur. üretiminde doðal gazýn payýný yüzde asgari enerji tasarrufu potansiyelinin var

• Hidroelektrik: 90-100 milyar kWs 30'un altýna düþürme” hedefinin olduðu belirtilmiþtir. Bu potansiyel

• Rüzgâr: 120 milyar kWs maalesef boþ bir hayal olarak kalacaðýný hýzla deðerlendirilemez mi?

ortaya koymaktadýr. • Jeotermal: 5-16 milyar kWs

82020 yýlý için talep tahmini yüzde • Güneþ: 380 milyar kWs Öte yanda, mevcut kurulu gücün yüzde 20 oranýnda azaltýlabilir (45

• Yerli Linyit: 108-116 milyar kWs 263,8'i oranýnda yeni kapasitelerin MTEP). Bu miktar, yerel ve

• Biyogaz: 35 milyar kWs herhangi bir strateji ve plan yenilenebilir enerji kaynaklarýyla

gözetilmeksizin inþa edilmesiyle üretilenin ve 30 milyon yerleþim olmak üzere toplam 767 milyar kWs ulaþýlmasý öngörülen toplam 184 164.38 birimi için yýllýk enerji talebinin 2,5 yýllýk elektrik üretim kapasitesi

kurulu gücün, enerji planlamasýna ne katý daha fazla enerji anlamýna deðerlendirilmeyi beklemektedir. Ancak denli uygun olacaðý ayrý bir tartýþma gelmektedir. Bu hedef ne zaman Türkiye'de son yýllarda uygulana gelen, konusudur. ETKB politikalarýnda yer alacak ve dileyenin dilediði yerde, dilediði kaynak

(5)

geliþtirilmelidir. Enerji ekipmanlarý müsteþarlýðý vb. bir organizasyonla kamu yol gösterici ve yönlendirici olmalýdýr.

DOÐAL GAZ VE PETROL SEKTÖRÜ

YENÝDEN YAPILANDIRILMALI

4646 sayýlý Doðalgaz Piyasasý Yasasý çýktýðýndan bugüne 10 yýl geçti. Bu süreçte kentsel doðal gaz daðýtým yatýrýmlarý özel sektör eliyle yapýldý; BOTAÞ'ýn Bursa ve Eskiþehir, Ýzmit Belediyesi'nin ÝZGAZ kentsel gaz daðýtým þirketleri özelleþti. Kamunun elinde kalan son iki þirket olan Ankara'daki Baþkent Gaz ve

Ýstanbul'daki ÝGDAÞ ise özelleþtirilme sürecinde. BOTAÞ'ýn doðal gaz alým

3

sözleþmelerinin 4 milyar m lük bölümü özel sektöre devredildi, altý milyar

3

veya yakýtla, dilediði teknolojiyle, deðerlendirilmesi için ihtiyaç duyulan m lük bölümünün de devri için ihale dilediði zaman aralýðýnda, yeterli enerji ekipmanlarýnýn yurt içinde süreci baþladý. Süresi sona eren Rusya

3 üretimi temel bir politika olmak

denetim olmaksýzýn yaptýðý enerji yatýrým Batý Hattý 6 milyar m lük sözleþmenin

zorundadýr. Bu kapsamda ETKB,

uygulamalarýndan vazgeçilmelidir. de BOTAÞ tarafýndan uzatýlmayarak

EPDK, DPT, TÜBÝTAK, üniversiteler, özel sektöre devredilmesi gündemde. Bu kaynaklarý yerli mühendislik, yerli

üretici sanayi kuruluþlarý, meslek

müteahhitlik ve yerli makine ekipman Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlýðýnýn

örgütlerinin katýlýmýyla; rüzgâr

kullanýmýný öngören, yatýrým yapýlacak doðal gazla ilgili yasalarda deðiþiklik

türbinlerinin, fotovoltaik panellerin,

yörenin insanýyla, doðasýyla, çevreyle yapýlmasýna yönelik bir taslak hazýrlýðý

yoðunlaþtýrmalý güneþ elektrik üretim

barýþýk, çevreye olumsuz etkileri bulunmaktadýr. Taslak BOTAÞ'ýn ikiye

sistemlerinin, jeotermal ekipmanlarýnýn,

asgariye indirilmiþ olarak, belirli planlar bölünmesini ve doðal gaz ticaretiyle

hidrolik türbinlerin ve kazanlarýn yurt dahilinde beþ, on, yirmi, otuz yýllýk kýsa

ilgilenen bölümün süreç içinde içinde üretimini öngören strateji ve

ve orta vadeli programlar dahilinde

özelleþtirilmesini, kamu þirketi olarak planlar hazýrlanmalý ve uygulanmalýdýr.

deðerlendirmek gerekir.

BOTAÞ'ýn faaliyetinin yalnýzca iletimle Yatýrým planlamasýnda ve lisanslamada

Bu kapasite ülkenin 2010 yýllýk yerli makine ekipman kullanýmýna sýnýrlý kalmasýný öngörmektedir. üretiminin 3.65 katýdýr. Saniyede üç destek verilmelidir.

Öte yanda BOTAÞ tarafýndan bir metreden daha hýzlý esen rüzgârýn

süredir kamuoyu eriþimine engellenen EPDK analizlerine göre Türkiye'de

enerjisini deðerlendirebilecek rüzgâr

kaynak bazýnda ithalat bilgileri, 2010-2030 döneminde yapýlacak enerji

türbinlerinin de yaygýn olarak

satýþlarýn sektörel daðýlým bilgileri ve yatýrýmlarýnýn toplamý 225-280 milyar

kullanýmýna baþlanmasýyla bu kapasite

ana tüketici gruplarýna aylýk bazda satýþ 210 milyar kWs daha da artabilecektir. USD'ye varabilecektir. Bu büyük tutarýn

fiyatlarý þeffaf bir þekilde kamuoyuna Kuþkusuz tüm bu çalýþmalar akþamdan azami bölümünün yurt içinde

duyurulmalýdýr. sabaha sonuçlanabilecek iþler deðildir. kalabilmesi için enerji üretim

Kýsa ve orta vadeli planlamalarla ve bu ekipmanlarýnýn yerli üretiminin yaný Ýþlemediði açýkça belli olan sözleþme planlarý gerçekleþtirmeye yönelik sýra enerji yatýrýmlarýnda ihtiyaç devirleri uygulamasýndan ve BOTAÞ'ý uygulamalarla, bu kapasiteyi azami duyulan tasarým, avan ve detay ikiye bölme planlarýndan

yerli katkýyla deðerlendirmek vazgeçilmelidir. Tersine doðal gaz ve

mühendislik, teknik iþ gücü ve

mümkündür. petrol sektörlerinde dikey bütünleþmeyi

müteahhitlik hizmetlerinin yerli

saðlayacak yasal düzenlemeler kuruluþlarca yurt içinden karþýlanmasý

YERLÝ ENERJÝ EKÝPMANLARI ÜRETÝMÝ,

esas olmalýdýr. yapýlmalý; TPAO ve BOTAÞ'ý

YERLÝ TASARIM, MÜHENDÝSLÝK, TEKNÝK

bünyesine alacak Türkiye Petrol ve

ÝÞ GÜCÜ VE MÜTEAHHÝTLÝK

Enerji sektörüne makina ekipman Doðal Gaz Kurumu (TPDK) üreten sanayilerin kümelenmesi teþvik oluþturulmalýdýr. Arz güvenliði Yerli ve yenilenebilir enerji kaynaklarý

edilmeli ve iþ birliði aðlarý açýsýndan iletimin kamu tekelinde

(6)

planlamayý, kamusal üretimi ve yerli gösterecek kamu þirketleri, kurulmasý planlama, eþgüdüm ve denetleme kaynak kullanýmýna aðýrlýk vermeyi önerilen TPDK bünyesinde faaliyet faaliyetlerinin koordinasyonu açýsýndan reddeden özelleþtirme politikalarý son göstermelidir. TPDK, çalýþanlarýn merkezi bir yapýya ihtiyaç vardýr. Bu bulmalý; kamunun eli kolu

yönetim ve denetimde söz ve karar açýdan ETKB; ülke, halk ve kamu, baðlanmamalý ve kamu eliyle yatýrýmlar sahibi olacaðý bir yapýda, kamu kýsaca toplum çýkarlarý doðrultusunda yapýlmalýdýr.

bünyesinde idari ve mali açýdan özerk temel stratejileri ve politikalarý

6. TEÝAÞ tarafýndan hazýrlanan 2010-bir þirket olmalýdýr. Baþkent Gaz geliþtirmek ve uygulamakla

2019 dönemini kapsayan “Türkiye BOTAÞ'a olan ve yýllardýr sabitlenen yükümlüdür. ETKB güçlendirilmeli,

Elektrik Enerjisi 10 Yýllýk Üretim borçlarýna karþýlýk, kurulmasý önerilen uzman ve liyakatli kadrolar istihdam

Kapasite Projeksiyon (2010-2019) TPDK'ya devredilmelidir. etmelidir. Güçlü bir ETKB'nin ülke

Çalýþmasý” yenilenebilir enerji çýkarlarýna uygun politikalar

Doðal gaz alým sözleþmelerinin hazýrlýk kaynaklarýnýn tam olarak

geliþtirmesi ve uygulamasý

süreçlerinin zaman aldýðý ve sona deðerlendirilmesini hedeflememekte,

saðlanmalýdýr.

erecek sözleþmeler nedeniyle yenilenebilir enerjiye dayalý üretim

önümüzdeki yýllarda arz açýðý oluþmasý 4. Tüm enerji sektörleri olan petrol, yatýrýmlarýnýn düþük kapasitede tesisini ihtimali göze alýnarak, uygulanan doðal kömür, hidrolik, jeotermal, rüzgâr, öngörmektedir. Yerli ve yenilenebilir gaz ithalat yasaðý son bulmalýdýr. güneþ, biyoyakýt vb. için de Strateji enerjiye dayalý elektrik ve yakýt üretim Yeniden baþlanan BOTAÞ Doðal Gaz Belgeleri hazýrlanmalýdýr. Daha sonra hedefleri kýsa-orta-uzun vadeli olarak Alým Sözleþmelerinin devri bütün bu alt sektör strateji belgelerini belirlenmelidir.

uygulamalarý durdurulmalýdýr. Gerçekçi dikkate alan Yenilenebilir Enerji

7. Elektrik enerjisi talebinin ve güncel bir doðal gaz arz planý Stratejisi ve Faaliyet Planý ile Türkiye

önümüzdeki dönemlerde artacaðýnýn ve çerçevesinde, BOTAÞ ile talepte Genel Enerji Strateji Belgesi ve Faaliyet

buna baðlý olarak yeni üretim bulunan diðer kuruluþlara yeni doðal Planý oluþturulmalýdýr.

gaz alým sözleþmesi yapma ve ithalat tesislerinin yapýlmasý gerektiði göz

Bu strateji belgelerinin hazýrlýk

hakký verilmelidir. önünde bulundurulduðunda bir üretim

çalýþmalarýna üniversiteler, bilimsel tesisinin baþvuru aþamasýndan araþtýrma kurumlarý, meslek odalarý ve

ÖNERÝLER

iþletmeye giriþ aþamasýna kadar olan

uzmanlýk derneklerinin katýlým ve tüm süreç belirli ilkeler çerçevesinde 1. Enerjiden yararlanmak çaðdaþ bir katkýlarý saðlanmalýdýr. Bu amaçla,

gerçekleþmelidir. Bu ilkelerin saðlýklý insan hakkýdýr. Bu nedenle enerjinin genel olarak enerji planlamasý, özel

ve toplumsal ekonomik çýkarlar göz tüm tüketicilere yeterli, kaliteli, sürekli, olarak elektrik enerjisi ve doðal gaz,

önüne alýnarak belirlenmesi düþük maliyetli ve sürdürülebilir bir kömür, petrol vb. enerji kaynaklarýnýn

gerekmektedir. Yukarýda da söylendiði þekilde sunulmasý temel bir enerji üretimi ile tüketim planlamasýnda

gibi elektrik enerjisi ihtiyaç duyulduðu politikasý olmalýdýr. strateji, politika ve önceliklerin

anda üretilmesi gereken bir ürün tartýþýlýp, yeniden belirleneceði,

2. Enerji üretiminde aðýrlýk; yerli, yeni olduðu, yüksek maliyetli ve uzun süreli

toplumun tüm kesimlerinin ve konunun

ve yenilenebilir enerji kaynaklarýna yatýrýmlar gerektirdiði için kesinlikle bir

tüm taraflarýnýn görüþlerini ifade

verilmelidir. Enerji planlamalarý ulusal plan çerçevesinde hareket edilmelidir.

edebileceði geniþ katýlýmlý bir “Ulusal

ve kamusal çýkarlarýn korunmasýný ve Kýsaca, halen devam eden, isteyenin

Enerji Platformu” oluþturulmalýdýr.

toplumsal yararýn arttýrýlmasýný, istediði yerde, istediði kapasitede,

Ayrýca ETKB bünyesinde, bu

yurttaþlarýn ucuz, sürekli ve güvenilir istediði zamanda, istediði kaynaða baðlý

platformla eþgüdüm içinde olacak bir

enerjiye kolaylýkla eriþebilmesini olarak ve karþýlaþtýðý verimlilikte

“Ulusal Enerji Strateji Merkezi”

hedeflemelidir. elektrik üretimi yatýrýmý yapýlmasý

kurulmalýdýr. Bu merkezde yerli uygulamasý yerine; ihtiyaç duyulan 3. Ülkemizde enerji sektöründe kaynaklar ve yenilenebilir enerji

yýllýk kapasite büyüklüðü, kaynak ve 1980'lerden bu yana uygulanan

kaynaklarý dikkate alýnarak enerji

iþletmeye girmesi gereken tarihin politikalarla toplumsal ihtiyaçlar ve

yatýrýmlarýna yön verecek enerji arz

belirlendiði planlar dahilinde bu bunlarýn karþýlanabilirliði arasýndaki açý

talep projeksiyonlarý hazýrlanýp sektöre

yatýrýmlarýn gerçekleþtirilmesi yoluna her geçen gün daha da artmaktadýr.

sunulmalýdýr.

bir an önce geçilmelidir. Mevcut Enerji politikalarý üretimden tüketime

(7)

baþarýyla yerine getirebilecek yönelik elektrik enerjisi ihtiyacý yýllara küçültülmesi, bölünmesi ve

kapasitededirler. Elektrik üretim göre belirlendikten sonra kaynaklarýn iþlevsizleþtirilmesi uygulamalarý son kullanýlma politikalarý da belirlenerek

yatýrýmlarýnýn gerçekleþmesinin bulmalýdýr.

yýllýk kapasite ihtiyacý, kaynak çeþidi izlenmesi Fransa, Yunanistan ve

11. Enerji sektöründe süregelen ve ve kapasite kurulmasýnýn zamanlamasý

Portekiz'in bulunduðu bazý Avrupa

sorunlara çözüm getirmediði ortaya bir plan dahilinde belirlenerek

ülkelerinde olduðu gibi düzenleyici

çýkan kamu kurumlarýný küçültme, uygulamaya geçilmelidir. EPDK

kurum tarafýndan deðil, hükümet adýna

iþlevsizleþtirme, özelleþtirme amaçlý tarafýndan verilen lisans uygulamasýnýn

bakanlýk veya yetkili ihtisas kurumu

politika ve uygulamalar son bulmalý; süreci deðiþtirilmeli, belirlenen plan

tarafýndan yapýlmalý ve olasý

mevcut kamu kuruluþlarý dahilinde yýllara göre kurulacak yeni

gecikmelere en kýsa sürede çözüm

etkinleþtirilmeli ve güçlendirilmelidir. üretim kapasitesinin kaynak, verimlilik,

aranarak yatýrýmlarýn gecikmesinin

Bu kapsamda doðal gaz ve petrol maliyet, finans saðlama olanaklarý göz

önüne geçilmelidir. Düzenleyici

arama, üretim, iletim, rafinaj, daðýtým önüne alýnarak yatýrýmlarýn önü

kurumlarýn görevi elektrik sisteminin

ve satýþ faaliyetlerinin entegre bir yapý açýlmalý, bu kapsamda da gerekirse

ileriye yönelik tasarým ve geliþmelerini

içinde sürdürülmesi için BOTAÞ ve yatýrýmcýya tesis kurma izni

oluþturmak deðil, mevcut sistemde

TPAO, Türkiye Petrol ve Doðal Gaz verilmelidir. Özet olarak elektrik

uygulamaya yönelik düzenlemeler ve

Kurumu bünyesinde; elektrik üretim, üretim tesisi yatýrýmlarýnýn her aþamasý

denetlemeler yapmaktýr. Ýleriye yönelik

iletim, daðýtým faaliyetlerinin bütünlük kamu tarafýndan planlanmak,

geliþmelerin kararýnýn verilmesi önemli

içinde olmasý için de EÜAÞ, TEÝAÞ, yönetilmek, yönlendirilmek ve

bir devlet politikasý olduðu için bu

TEDAÞ, TETAÞ, eskiden olduðu gibi denetlenmek kaydýyla bu yatýrýmlarýn

görev siyasi otorite olan hükümet adýna

Türkiye Elektrik Kurumu (TEK) doðrudan kamu ve özel sektör

bakanlýk tarafýndan Ulusal Enerji

bünyesinde birleþtirilmelidir. tarafýndan gerçekleþtirilmesi

Platformunun görüþleri ve Ulusal

saðlanmalýdýr.

Enerji Strateji Merkezinin önerileri 12. Yetiþmiþ ve nitelikli insan gücümüz

dikkate alýnarak yerine getirilmelidir. 10. Enerji planlamalarý, bir ülkenin özelleþtirme uygulamalarý ve politik müdahalelerle tasfiye edilmemelidir. geleceði, refahý ve ayný zamanda

8. Elektrik sektöründeki faaliyetlerde

Enerjinin üretimi ve yönetiminde en krizlerinde de etkin olmaktadýr. Ülke

planlama gerekliliði kabul edilmelidir.

temel unsur olan insan kaynaðýmýzýn enerji yönetimlerinin ileriye dönük

Bu planlama, birincil enerji kaynaðý

eðitimi, istihdamý, ücreti vb. konular planlama hatasý yapma rahatlýðý

kullanýmýnda dýþa baðýmlýlýk,

enerji politikalarýnýn temeli olmalýdýr. bulunmamaktadýr. Hata yapýldýðýnda

sürdürülebilirlik ve maliyet unsurlarýný

bunun bedelinin çok aðýr/pahalý

kýsaca arz güvenilirliði unsurlarýný 13. Genel olarak enerji yatýrýmlarýnda,

ödendiði görülmektedir. Ülkemiz

içermelidir. Gerek özel sektör gerekse özel olarak elektrik enerjisi üretim

kamu sektörü yatýrýmlarý için bu gerçekleri de göz önüne alýnmak yatýrýmlarýnda çevreye asgari zarar planlamaya uymak zorunluluðu þartýyla enerji sektörünün gerek verilmesi temel bir ilke olmalýdýr. ÇED getirilmelidir. stratejik önemi gerekse kaynaklarýn raporlarý ve EPDK lisans detaylarýna

rasyonel kullanýmý açýsýndan ulaþýmda kamuoyu için saydamlýk 9. Mevcut yasal düzenlemeyle

düzenleme, planlama, eþgüdüm ve saðlanmalý, detaylarda ve proje geliþim oluþturulan yaklaþýmda yeni üretim

denetleme faaliyetlerinin raporlarýnda aylýk güncelleme yatýrýmlarýnýn serbest piyasa

koordinasyonu için merkezi bir yapýya yapýlmalýdýr. Tüm enerji yatýrýmlarýnda koþullarýnda ve tümüyle piyasa

ihtiyacý vardýr. Bu çerçevede enerji lisans verilmeden önce “ÇED katýlýmcýlarýnýn inisiyatifinde

sektöründe yapýlacak yeni yatýrýmlarýn Uygundur” Belgesinin alýnmasý zorunlu gerçekleþmesi, en azýndan Türkiye gibi

lisanslanmasý, teknik açýdan olmalýdýr. “ÇED Uygundur” Belgesi yýllýk elektrik talebinin kriz dýþý olaðan

denetlenmesi ve gerekli yatýrým alamayan kuruluþlara lisans koþullarda hýzlý artmasýnýn beklendiði

ihalelerinin yapýlmasý da dahil olmak verilmemeli, daha önce lisans almýþ ülkelerde pek olasý görülmemektedir.

üzere ETKB'nin yukarýda belirtilen asli olup da “ÇED Uygundur” Belgesi Yukarýda da belirtildiði üzere yeni

görevlerini ifa etmesi; EPDK'nýn ise alamayan ve mevcut belgeleri iptal yatýrýmlarýn gerçekleþmesi konusunda

oluþturulmakta olduðu öne sürülen edilen yatýrýmlarýn lisanslarý iptal oldukça büyük belirsizlikler

enerji piyasalarýndaki düzenleme ve edilmelidir. ÇED raporu ve EPDK bulunmaktadýr. Bu yaklaþýmla gereken

denetimlerle müteakip yaptýrýmlarý lisans tadilat baþvurularýnda sonradan yatýrýmlarýn zamanýnda

belirleyen kuruluþ rolüne dönmesi daha yakýt deðiþimine, özellikle yerli sonuçlanmayabileceði gibi bazý

kömürden ithal kömüre geçiþe, abartýlý gerçekçi bir yapý olarak

dönemlerde atýl yatýrým yapýlmasý riski

kapasite artýrýmlarýna kesinlikle izin de bulunmaktadýr. Mevcut yaklaþýmýn düþünülmektedir. Bu baðlamda enerji

verilmemelidir. bir an önce deðiþtirilerek ileriye sektöründeki kamu kuruluþlarýnýn

Referanslar

Benzer Belgeler

Kapasitif ekranlar dokunma hassasiyeti ile çalışan ekran modelleridir. Telefon, tablet ve yeni nesil bilgisayarlarda kullanılır. Bu ekranlar dokunan kişinin

İlgili grupta bulunan derslerden açılmış olanlar arasından 1 ders alınacaktır.. Not: Toplam 30 AKTS

Fonksiyonlar: Fonksiyonlar, birebir, üzerine, eşit, birim fonksiyon, morfizm ve konu ile ilgili soruların çözülmesi; Sayılar: Reel sayılar, Tamsayılarda bölünebilme ve konu

Mezun

Mozart Keman Konçertosu No.3, No.4 veya No.5’ ten biri, sadece 1 ve 2 nci bölüm, kadansıyla (Piyano eşlikli). b) Deşifraj; Komisyonca sınav sırasında belirlenecek önemli

Kadro Ünvanı: Araştırma Görevlisi Bölümü: Temel Eczacılık Bilimleri Birimi :Eczacılık Fakültesi..

[r]

[r]