K MYA Ö RETMEN ADAYLARININ NTERNET
KAYNAKLARINI KULLANIMLA LG L TUTUMLARI VE
KAR ILA TIKLARI ZORLUKLAR
Selçuk KARAMAN
Atatürk Üniversitesi, Kazım Karabekir E itim Fakültesi, BÖTE Bölümü, Erzurum
Metin AÇIKYILDIZ
Atatürk Üniversitesi, Kazım Karabekir E itim Fakültesi, OFMAE Bölümü, Erzurum
Geli Tarihi: 07.06.2006 Yayına Kabul Tarihi: 04.12.2006
ÖZET
Günümüzde dijital materyallerin kullanımı bilgisayarla maya paralel olarak hızla artmaktadır. Bünyesinde sayısız içerik bulunduran internet, bu tür materyallerin temininde önemli bir rol oynar. Ö retmenler internet üzerinden edindikleri materyalleri küçük parçalara ayırıp kendilerine göre birle tirerek özel içerikler olu turma e ilimindedirler.
nternetteki kaynakları kullanarak yeni materyal geli tirme sürecinde, arama yapma, kaydetme, düzenleme, birle tirme gibi birçok i lem yapılır. Bu çalı mada, kimya ö retmen adaylarının internet kaynaklarının kullanımı ile ilgili tutumları ve bu kaynakların kullanıldı ı materyal geli tirme sürecinde kar ıla tıkları güçlükler belirlenmeye çalı ılmı tır
Anahtar Kelimeler: Materyal geli tirme, tutum, internet kullanımı, ö retmen yeti tirme
CHEMISTRY PROSPECTIVE TEACHERS’ ATTITUDES
TOWARD USING INTERNET RESOURCES AND
DIFFICULTIES
ABSTRACTNowadays needs to digital materials are rapidly increasing related to widespread use of computer. Internet including countless contents has an important role in obtaining these materials. Teachers tend to develop specific contents by separating materials into sub contents and aggregating them considering self needs.
There are many operations such as searching, saving, arrangement, aggregating in the process of developing new materials by using of internet resources. In this study, it was aimed to determine chemistry prospective teachers’ attitudes towards using of internet resources and the difficulties they have experienced in the process of material development by using these resources.
1. G R
E itimde materyal kullanımı, etkili bir e itim-ö retim ortamı hazırlayarak, ö rencilerin öngörülen hedeflere daha kolay ula malarında önemli bir rol oynar (Akpınar ve Turan, 2002). Bu çerçevede, materyallerin çoklu ö renme ortamı sa laması, dikkat çekmesi, hatırlamayı kolayla tırması, soyut içerikleri somutla tırması, zaman tasarrufu sa laması gibi yararlılıkları ortaya konulmu tur (Yalın, 2002).
Teknolojik olanaklar, ders araç-gereçlerinin olu turulması ve temininde ciddi de i ikliklere neden olmu tur. Özellikle her geçen gün hızla geli en bilgi ve ileti im teknolojileri, çoklu ortam materyallerinin olu turulması, payla ımı ve ö retim ortamlarına entegrasyonu konusunda büyük imkanlar sunmu tur.
Sınırsız sayıda grafik, ekil, ses ve video, sunu ve benzetim gibi kaynakları içeren internet, e itimi çe itli ekillerde destekleyebilir. Bu kaynakların sınıf içi e itimlerde kullanılması yaygın bir uygulamadır. Ö retmenler bunları ya oldu u gibi ya da aldıktan sonra kendilerine göre de i iklik yaparak kullanırlar. Ancak Reigeluth and Nelson (1997) ’a göre ö retmenlerin bu kaynakları de i tirme e ilimleri daha fazladır. Di er yandan ö retmenler, kendi hazırladıkları materyaller içerisine, önceden hazırlanmı
resim, simülasyon vb. kaynakları yerle tirerek özel içerikler olu turabilirler.
Bilgisayar destekli materyallerin olu turulmasında internetin bu potansiyeli ülke politikalarına yansımı , tüm okulların internet ba lantısının yapılmasına öncelik verilmi tir. Ancak di er teknoloji uygulamalarında oldu u gibi nternetin ö retim ortamlarında kullanılmasında da ö retmenler anahtar rol oynarlar ve etkili uygulamalar ö retmenlerin bu kaynakların kullanımına ili kin tutum ve beceri seviyeleri ile ili kilidir (Wiesenmayer, and Meadows, 1997).
Teknolojik imkanların sınıf içi etkinliklere entegrasyonu için; ö retmenlerin a) yeniliklere açık olması b) bilgisayarın ö retim ortamlarındaki rolünün farkında olması c) bilgisayar kullanım becerisine sahip olması d) bilgi teknolojilerini ö retim amaçlı kullanımına ili kin bilgi ve becerilere sahip olması e) bilgi teknolojilerinin ö retim amaçlı kullanımı konusunda meslekta larıyla i birli i içinde olması gerekmektedir (Becker, 1994; Chiero, 1997; Evans-Andris, 1995). Ö retmenlerin internet kaynaklarının kullanımına yönelik tutum ve zorluklarının belirlenmesi yukarıdaki becerilerin kazandırılmasını amaçlayan hizmet içi ve/veya hizmet öncesi e itimlerin düzenlenmesinde önemli katkılar sa layacaktır. Ayrıca ö retmenlerin uygulamada kar ıla tıkları zorlukların
ortaya konulması, ço unlukla ö retmenlerin internet ve bilgisayara kar ı tutumların ara tırıldı ı Türkçe literatürü zenginle tirecektir.
Bu çalı mada, kimya ö retmen adaylarının internet kaynaklarının kullanımı ile ilgili tutumları ve bu kaynakların kullanıldı ı materyal geli tirme sürecinde kar ıla tıkları güçlükler belirlenmeye çalı ılmı tır.
2. YÖNTEM 2.1 Örneklem
2004-2005 ö retim yılı güz yarıyılında yürütülen bu çalı manın örneklemi, Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir E itim Fakültesi Kimya E itimi Anabilim Dalı Lisans son dönem ö rencisi 44 (A), Tezsiz Yüksek Lisans III. Dönem ö rencisi 35 (B) ve Tezsiz Yüksek Lisans I. Dönem ö rencisi 37 (C) olmak üzere toplam 116 ki iden olu maktadır.
2.2. Veri Toplama araçları
Tarama modelinin kullanıldı ı bu çalı mada veriler bilgisayar yeterlik ölçe i, bilgi ve ileti im teknolojilerine kar ı tutum ölçe i ve materyal geli tirme ve kullanımı ölçe i yardımıyla toplanmı tır.
2.2.a. Bilgisayar Yeterlik Ölçe i: Adayların bilgisayar uygulamaları yeterliklerini belirlenmesi amacıyla Yıldırım (1997) tarafından geli tirilen ve CCS (Computer Competency Scale-
Bilgisayar yeterlik ölçe i) adı verilen ölçek kullanılmı tır. Bu ölçekte Likert tipi (1- Çok yabancıyım, 2- A inayım fakat yeterli de ilim, 3- Yeteri derecede biliyorum, 4- Uzman sayılırım) 8 madde yer almaktadır.
2.2.b. Bilgi ve leti im Teknolojilerine Kar ı Tutum Ölçe i:
Ö retmen adaylarının bilgi ve ileti im teknolojilerine kar ı tutumlarını belirlemek için gerekli verileri toplamak ve genel profillerini ortaya koymak amacıyla likert tipi 102 maddeden olu an bir ölçek hazırlanmı tır. Bu ölçek hazırlanırken literatürdeki benzer ölçeklerden (Berbero lu ve Çalıko lu, 1992; Kay, 1993; Selwyn, 1997; Levine & Schmidt, 1998; Knezek et al, 1999; Tsai et al, 2001) yararlanılmı tır. 43 ki i üzerinde ölçe in pilot çalı ması yapılmı ve güvenirlik katsayısı “cronbach =0,89”olarak bulunmu tur.
Ölçek, ö retmen adaylarının bilgisayara kar ı tutumlarını belirlemeye yönelik 57 madde (ör: Fırsat buldukça bilgisayar kullanırım...), internete kar ı tutumlarını
belirlemeye yönelik 32 madde (ör:
nternetsiz bir bilgisayar dü ünemi-yorum…) ve sınıf içinde çoklu ortam
materyallerinin kullanımına kar ı tutumlarını belirmeye yönelik 13 madde (ör: Çoklu ortam kullanımı ders anlatmamı
2.2.c. Materyal Geli tirme ve Kullanımı Ölçe i:
Materyal geli tirme ve kullanım ölçe i, ö retmen adaylarının bilgi teknolojilerini kullanım amaçlarını (8) ve nternet üzerinden materyal edinme ve yeni materyal hazırlama sürecinde kar ıla ılan güçlükleri (8) belirlemek amacıyla geli tirilmi 16 maddeden olu maktadır. Ölçekteki, maddeler ö retmen adaylarıyla yapılan ön görü melerden elde edilen sonuçlar ı ı ında belirlenmi tir.
KKEF’de materyal geli tirme dersini yürüten iki farklı uzmanın görü leri do rultusunda ölçek üzerinde gerekli düzenlemeler yapıldıktan sonra, toplam 32 ki inin katıldı ı pilot çalı ma sonucu ölçe in güvenirlik katsayısı “cronbach
=0,78” olarak bulunmu tur. 2.3. Verilerin Analizi
Ara tırma kapsamında toplanan veriler a a ıda yer alan ba lıklara göre betimsel olarak analiz edilmi tir.
• Bilgisayar uygulamaları kullanım
yeterlikleri,
• Bilgi teknolojilerine yönelik tutumlar, • Bilgi teknolojileri kullanım amaçları, • nternet üzerinden materyal edinme
ve yeni materyal hazırlama sürecinde kar ıla ılan güçlükler.
3. BULGULAR VE TARTI MA Kimya ö retmen adaylarının internet kaynaklarının kullanımı ile ilgili tutumları ve bu kaynakların kullanıldı ı materyal geli tirme sürecinde kar ıla tıkları güçlüklerin belirlenmesi amacıyla, adaylardan toplanan veriler SPSS 10.0 istatistik programı yardımıyla analiz edilmi tir.
3.1. Bilgisayar uygulamaları
kullanım yeterliklerine ili kin bulgular
nternet üzerindeki kaynakların kullanımı ve bunları kullanarak yeni materyallerin geli tirilmesinde bilgisayar kullanım becerileri önem ta ır. Uygulamaya katılan ö retmen adaylarının bilgisayar uygulamalarını kullanım yeterlilik seviyelerine ili kin bulgular Tablo-1’de gösterilmi tir.
Tablo-1: Adayların Uygulama Türlerini Kullanma Konusundaki Yeterlilik Seviyeleri (Puanlar 1-4)
Uygulama Türleri Ort. S. S.
Sunum Programları (Ör. PowerPoint) 2,73 0,76 leti im Programları (Ör. e-mail) 2,62 0,79 Kelime lemciler (Ör. Ms. Word) 2,50 0,80 Web Tarayıcıları (Ör. Netscape Navigator, Internet Explorer) 2,30 0,81
Elektronik Hesap Tabloları
(Ör. Excel) 2,16 0,80
E itim Yazılımları
(Ör. Drill, Simülasyon) 1,56 0,73 Veritabanları
(Ör. Access, FileMaker Pro) 1,40 0,55 statistik Yazılımları
Tablo-1’deki veriler, 1-4 puan aralı ına göre de erlendirilirse adayların, bilgisayar kullanma becerilerinin çok iyi oldu u söylenemez. Ancak ö retmen adaylarının özellikle sunum programları, ileti im programları ve kelime i lemciler konusunda nispeten daha yeterli (
x
>2,5) oldukları görülmektedir. Web tarayıcı kullanım yeterli inin yüksek olmadı ı (x
=2,3) dikkat çekmektedir.3.2. Bilgi teknolojilerine yönelik tutumlara ili kin bulgular Okullardaki bilgisayarla manın önemsen-mesi ve bilgi teknolojilerinin sınıf içi ö retim etkinliklerinde kullanımı genel olarak bu teknolojilere yönelik tutumlarla ili kilidir (Kluever et. al, 1994). Bu yüzden adayların bilgisayara, nternet’e ve çoklu ortam uygulamalarına kar ı tutumlarına yönelik veriler toplanmı ve analiz edilerek Tablo-2’de gösterilmi tir.
Tablo-2: Ö retmen Adaylarının Bilgi Teknolojilerine Yönelik Tutumları (Puanlar 1-5)
Grup Ort. S. S.
Bilgisayara Kar ı Tutumlar 3,84 0,45 nternet’e Kar ı Tutumlar 3,87 0,41 Çoklu Ortam Kullanımına
Kar ı Tutumlar 3,94 0,51
Tablo-2’deki tutum puanları en az bir (1) ve en çok be (5) puan üzerinden de erlendirildi inde, genel olarak tutumların oldukça iyi (
x
>3,65) oldu u görülmektedir. Ö retmen adaylarının, çoklu ortam kullanımı ve nternet'e yöneliktutumlarının bilgisayara kar ı tutumlarından daha yüksek oldu u gözlenmi tir. Tablo 1 ve Tablo 2’de yer alan standart sapmalar dikkate alınarak adayların bilgisayar yeterlik seviyeleri ile kar ıla tırıldı ında tutum puanlarının daha dar bir aralıkta da ıldı ı söylenebilir. Dolayısıyla farklı bilgisayar yeterlik seviyesinde olan adayların tutumlarının birbirine yakın oldu u sonucu çıkarılabilir.
3.3. Bilgi teknolojileri kullanım amaçlarına ili kin bulgular Ö retmen adaylarına, ö retmenin ki isel olarak bilgisayar kullanım amaçlarının bir listesi verilmi ve hangi amaçlarla kullanmayı dü ündüklerini belirtmeleri istenmi tir. Ö retmen adaylarının verdikleri cevaplar analiz edilmi , da ılımı Tablo 3’te gösterilmi tir. Tablo-3: Adayların Bilgi Teknolojilerini Kullanma
Amaçları
Evet Hayır
fadeler % %
nternet'ten dersim için
bilgi ve materyal edinme 94,1 5,9
Ders notu hazırlama 81,4 17,8
Ba kalarıyla ileti im
kurma 72,0 27,1
Ders planı hazırlama 64,4 34,7 Ö renci puanlarını
kaydetme ve hesaplama 61,9 38,1 Derse hazırlanmak için
web kamera, dijital kamera veya tarayıcı kullanma
40,7 57,6
Ö rencilerin ödev, kaynak ya da görü lerini
web üzerinden iletme 40,7 58,5
ö retmenlerle payla ma
Tablo 3. incelendi inde, ö retmen adaylarının dersleri için bilgi ve materyal elde etme amaçlı kullanım konusunda oldukça yüksek (%94,1) bir görü birli inde oldukları görülmü tür. Ayrıca ö retmen adaylarının tarayıcı vb. cihazları derse hazırlanmak amacıyla kullanma ve web ortamında materyal payla ımı konusunda daha isteksiz oldukları ortaya çıkmı tır.
3.4. nternet üzerinden materyal edinme ve yeni materyal
hazırlama sürecinde
kar ıla ılan güçlüklere ili kin bulgular
Ö retmenlerin internetten faydalanarak yeni materyaller hazırlarken sıkıntı ya adıkları hususların belirlenmesi amacıyla adaylardan genellikle kar ıla tıkları zorlukların yer aldı ı görü lere katılma derecelerini bir (1) ile be (5) arasında bir de erle ifade etmeleri istenmi tir. Bu verilerden elde edilen sonuçlar Tablo 4’de gösterilmi tir.
Tablo-4: Adayların Materyal Hazırlarken Kar ıla tıkları Zorluklar (Puanlar 1-5)
fadeler Ort. S. S.
ngilizce bilgisi
yetersizli inden dolayı yabancı dilde anahtar kelimelerle arama yapmakta zorlanırım.
3,38 1,37
nternetteki kaynakları dersim için kullanırken, kopyala yapı tır i leminde, özellikle
ekillerinin bozulmasında sıkıntı ya arım
3,26 1,18
nternet’ten indirdi im materyaller üzerinde de i iklik
yapmakta zorlanırım 3,14 1,17
nternet üzerindeki kaynakları dersim için kullanırken, kopyala yapı tır i leminde, özellikle yazı tipi bozulmasında sıkıntı ya arım
3,11 1,17
nternet üzerinden kaynak edinirken Türkçe materyal
bulmakta zorlanırım 2,99 1,15
nternet’ten indirdi im materyalleri bir araya getirerek anlamlı bir bütün olu turmakta zorlanırım
2,82 1,10
nternetteki kaynaklara eri mek
oldukça fazla zamanımı alır 2,82 1,12 Bilgisayar destekli materyaller
hazırlamak amacıyla tarayıcı
(scanner) kullanabilirim 2,50 1,14
Tablo 4’teki verilere göre ö retmen adaylarının eri im konusunda en çok yabancı dildeki anahtar kelimeleri kullanma (
x
=3,38) olmak üzere, Türkçe materyal bulmakta zorlanma (x
=2,99) ve aramanın uzun zaman alması (x=2,82) gibi sıkıntılarla kar ıla tıkları söylenebilir.Kayna a eri menin yanı sıra materyal olu turmak üzere bu kaynakları kullanma noktasında, materyalleri bir araya getirirken daha çok ekillerin bozulması (x=3,26), materyaller üzerinde de i iklik yapamama (x=3,14) ve yazı tipi bozulması (x=3,11) gibi zorluklar ya adıkları ortaya çıkmı tır. Ayrıca materyal olu turma ba lamında tarayıcı kullanma yeterli inin çok dü ük (x=2,56) oldu u göze çarpmaktadır.
4. SONUÇLAR
Son yıllardaki teknolojik geli meler, okullarda artan teknolojik imkanlar ve nternetin önemli bir kaynak haline gelmesi, ö retmenleri mevcut ö retim teknolojileri uygulamalarında yenilik yapmaya zorlamaktadır. Bu yeniliklere açık ö retmen adaylarının yeti tirilmesi son derece önemlidir.
Bu çalı mada, kimya ö retmen adaylarının internet kaynaklarını kullanım konusundaki tutumları ve bu kaynakların kullanıldı ı materyal geli tirme sürecinde kar ıla tıkları güçlükler belirlenmeye çalı ılmı tır. Elde edilen bulgular ı ı ında adayların interneti ders materyali olu turma sürecinde bir kaynak olarak kullanma konusunda oldukça olumlu bir tutum içinde oldukları söylenebilir. Hatta internetin bu tür kullanımını, ö rencilerle veya di er ö retmenlerle ileti im, ödev teslim ya da payla ım aracı olarak kullanımından daha çok benimsedikleri ortaya çıkmı tır. Buna
ra men adayların, materyali bulma, indirme ve üzerinde de i iklik yapma konusunda ciddi sıkıntılar ya adıkları ortaya çıkmı tır.
Sonuç olarak, ö retmen e itiminde gerek bilgisayara giri dersi gerekse ö retim teknolojileri ve materyal geli tirme dersi kapsamında arama motorlarının kullanımı, web üzerindeki bilgilerin uygulama programlarına aktarılması, belgeler arasında ba lantıların olu turulması gibi hususlara daha çok yer verilmesi gerekti i söylenebilir.
5. KAYNAKLAR
Akpınar, B., Turan, M. (2002). lkö retim Okullarında Fen Bilgisi E itiminde Materyal Kullanımı. V. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik E itimi Kongresi, ODTU, Ankara.
Becker, H. J. (1994). How Exemplary Computer-Using Teachers Differ From Other Teachers: Implications For Realizing The Potential Of Computers In Schools. Journal of Research on Computing in Education, 26(3), 291-321.
Berbero lu, G. ve Çalıko lu.G. (1992). Türkçe Bilgisayar Tutum Ölçe inin Yapı Geçerlili i. E itim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 24(2), Ankara Üniversitesi Yay. Ankara.
Chiero, R.T. (1997). Teacher’s Perspectives On Factors That Affect Computer Use. Journal of Research on
Computing in Education, 30(2), 133-145.
Evans-Andris, M. (1995). An Examination Of Computing Styles Among Teachers In Elementary Schools. Educational Technology Research and Development, 43(1), 15-31. Kay, R. H. (1993). An Exploration Of
Theoretical And Practical Foundations For Assessing Attitudes Toward Computers: The Computer Attitude Measure (CAM). Computers in Human Behaviour, 9, 371-386.
Knezek, G., Christensen, R., Gilmore, E., Kim, H., Morales, C., Voogt, J. & Moonen, B. (1999). Teacher & Student Attitudes toward Information Technology in Four Nations. Panel presented at Society of Information Technology & Teacher Education (SITE)'s 10th International Conference, San Antonio, TX, March 2, 1999. Kluever, R.C., Lam, T.C., Hoffman, E.R.,
Green, K.E. & Swearingen, D.L. (1994). The Computer Attitude Scale: Assessing Changes in Teachers’ Attitudes toward Computer. Journal Educational Computing Research, 11(3), 251-261
Levine, T. & Schmidt D.S. (1998). Computer Use, Confidence, Attitudes, and Knowledge: A Causal Analysis. Computer and Human Behaviour, 14(1), 125-146. Reigeluth, C. M. & Nelson, L. M. (1997). A
New Paradigm Of ISD? In R. C. Branch & B. B. Minor (Eds.), Educational media and technology yearbook (Vol. 22, pp. 24- 35). Englewood, CO: Libraries Unlimited.
Selwyn, N. (1997). Students' Attitudes toward Computers: Validation of a Computer Attitude Scale for 16-19 Education. Computers & Education, 28, 35-41.
Tsai, C.-C., Lin, SSJ, & Tsai, M. J. (2001). Developing an Internet Attitude Scale for High School Students. Computer & Education, 37, p.41-51.
Wiesenmayer, R. L. and Meadows, G.R. (1997). Addressing Science Teacher's Initial Perceptions of the Classroom Uses of Internet and World Wide Web-Based Resource Materials. Journal of Science Education and Technology, 6(4), 329 - 335
Yalın, H. .(2002). Ö retim Teknolojileri ve Materyal Geli tirme. 6. Baskı, Ankara, Nobel Yayın Da ıtım.
Yıldırım, S. (1997). Effects of an Educational Computing Course on Preservice and Inservice Teachers Attitudes toward Computers. Yayınlanmamı doktora tezi. University of Southern California. Los Angeles.
