^Â hdcıli
cızız
A bdülm eeid
S
ULTAN Meeid şehzadelerinin olgunluk çağına erisen seki zi arasındaki rekabetler, Os manlI tarihinin son devresin- eki konular arasındadır Bu se- ızden en sonuncular, deı.kanlıliK ığıııa ancak II. ÂbdiiUıamid ın cü- ısundan sonra girdikleri gibi, ir tanesi de —hiç bir rol oyna- iadan— bahis konusu cülusun a- abinde ölüp gitmişse de ötekile- ıı birbirleriyle ve Abdüıazız şeh- ıdelerinden ikisiyle rekabetleri anedanın sukutuna kadar fasıla mla dev:.m etmiştir. ADöjlmecirt ğulların--' 1876 dan ,ona ka-’ar ahtta kalmalarına mukaDi, A!;uü- âziz’in beşi olgunluk çağına er- niş hiç bir oğluna taht nas.r ol- nadığına göre bunların kendi .-alarmdaki rekabetler aynı şiddet te olmamışsa da gene mevcut bu lunmuş ve tâ Abdülâziz devrinden, Abdülâziz’in bütün biraderzadele- rini ve kendi diğer oğullarını ve raset hakkından mahrum ederek tahtı büyük şehzadesi Husuf Iz- eddin Efendiye bırakmak isteme yle başlamıştır. Gerçi o sırada o- llarından üçü pek ufak ve biri nüz doğmamıştır. Fakat ikinci- olan Mahmud Celâleddin E -' li Yusuf tzzeddin’den ancak al-aş ufak olup onun müşir ya- nş olmasın: mukabil terik
gözde riyenı ı fp-ikidiı e
< tzzeddin Efendin
din iken bu İkincinin annesi menkûp bir halde ölmüş ısa bile bu İkincinin —ve öte- in— üstünlük hususunda bı- iddiaları vardır. Bu iddia da, .suf Efendinin henüz babası htta değilken doğup gizli büyü- jlmüş ve sonra meydana çıkarıl mış bulunmasına mukabil kendi lerinin padişah oğlu olarak ve do ğumları törenle ilân edilmek şar tiyle dünyaya gelişleridir
Abdüıâ-Gördüğünüz imzalardan oaş ka gelecek sayılarımızda, alfa be sifasiyle)
Abdülkadir Karahan (Doçent) Ali Fuad Başgil (Ord. Prof.)
Burhan Toprak
Cüneyt Gökçer (Devlet Tiyat rosu) Haşan Basri Çantay
Kâzım İsmail Gürkan (Or. Prof.) Muhip Dranas
Nureddin Topçu (Doçent) Salih Murat Uzdilek (Ord
Prof.) Şahap Sıtkı Üter
ülken Hilmi Ziya (Prof.) Tevfik Remzi Kazanogtl (Ord.
Prof.) Vesaire..
şe h z a d e le r i
a ra M n ı i a
ISahid Sırrı ÖRİK
d ı
ziz’in hal’inde ikinci şehzadesi Mahmud Celâleddin 15 yaşının va üçüncü şehzadesi Abdülmeeid, ya ni müstakbel halife, 10 un içinde dirler; ve hiç değilse babalarının hal’iyle Yusuf İzzeddin’in artık taht hakkını gasbetmesi ihtimali nin korkusundan kurtulmuş ola caklardır. Abdüiâziz’in 1873 yazın da vukua gelen hafinden itibaren şehzadelerinin birbirleriyle iyi ge çinerek Yusuf İzzeddin Efendinin de yaşça kendinden ’eri üç Ab- düimecid şehzadesinin ölümleri sa yesinde 1905 te tahtın ikinci va risliğine ulaşmasına sevindikleri söylenebilir. Kaldı ki, o tarih* ı önce ölüm, Abdülâziz oğullarından da ikisir; " mud Celâleddin ve Şevket Efendileri alıp götüımüş- tür. Diğer taraftan ve sürgünde bizzat Abdülmeeid Efendi dan hikâyeyi duymuş muhterem bir şahsiyetin ifadesine nazaran II. Abdülhamid saltanatı sırasında Abdülmeeid Efendinin Yusuf İz zeddin ile münasebetleri bir ara evvelkinin küçük biraderinden hü kümdara şikâyet etmesini icap et tirecek, bunun üzerine de Sultan Hamid her ikisini davet edip ay rılış sırasında Yusuf İzzeddin Efen diye manalı bir bakışla «— Abdüı- meeid Efendinin nazarımda ken di evlâtlarımdan farkı yoktur. O da aynı derecede oğlumdur.» diye cektir.
1909 da V. Mehmed in cülusu ile Yusuf izzeddin Efendinin veliaht liği ihraz etmesinden öbürlerinin pek memnun kaldıkları söyleneli:* lirse de, Abdülmeeid Efçndinin 10 Temmuz inkılâbından itibaren kendini tanıtmak ve Osmanoğul- larımn en değerlisi olduğunu her kese tasdik ettirmek için giriştiği propagandadan Yusuf İzzeddıa şüphesiz ki, hiç hoş’ •*~>amı;tır. llele ih*i',-sr ve has* Yılı -.n Reşad ilüp Yusuf İzzeddin p acf-
şah olduğu takdirde pek uzun in tizar yıllarından sonra doğan Ni zameddin isimli oğlunu veliaht ya pacağı hakkındaki rivayetler ' • ortaya çıkınca, ki Abdülâziz şeh zadesinin, büyük L>iı «derlerine kar
Y usuf İzzeddin
şı besledikleri sevgi pek azami ş olsa gerektir. Yıısu* İzzeddinln uğradığı akıl hastalığı neticesin de ve 1916 da intiharı üzerine ise Abdülâziz - ' ' i ikiye inoooi^ iq*o -»->-• saltann' tebeddülü üzerine de bunların büyüğü, yani Abdülmeeid veıiaht olacak, Seyfeddin ise tabı niza mmda ancak beşineiliğe ulaşabile cektir. B’i Seyfeddin Efendi deniz ciliğe meraklı, kendi hanı de hu susî hayatında gayetle muhafaza kâr, musikimizle meşgul ve polii'- kaya tam ıen aigâne nr 'am olduğu için Yusuf İzzedd'ıvin ö’ü münden itibaren Abdülâziz şehz deleri arasındaki rekabeti maziye maletmek icap eder. ilâve ede lim ki, Yusuf İzzeddin şifa bulmaz bir akıl hastalığına tutulunca on dan sonra gelen Abdülmeeid şeh zadesi Va’' "’' ' 'rn’in, yani VI. Men med’in padişahlığı istenmiyerek, kendisini takip edenler arasından bir veliaht arandığı sırada, Abdül meeid büyük biraderinin karşısı na rakip olarak çıkabilirdi. Ne ça re ki, hiç de siyasî ferasete sahip olmadığı için kendisini Ittihad ve Terakkiye düşman durumuna sok muş bulunuyordu.
Mütarekeden itibaren de, V. Men medTe sinsice bir rekabete girmek le beraber kendi ifadesiyle Cem Sultan rolünü tekrar e' ıekten çekinerek Anadoluya geçmeği red dedişi ve neticede İsviçre; e lamverişi ayrı kon-dardır. Fakat sürgünde g e ç ird i " ■ *av
e-nasında biraderlerinin adlarını hiç anmamakla beraber, 10 Temmuzu birlikte idrâk ettikleri iki karde şinden birini, Yusuf İzzeddin Efen diyi durmadan tenkid edecek, di ğerini, yani yakınında ve eline muhtaç bir halde 1927 de öleces olan Seyfeddin Efendiyi de istib lafa lâyık bu! çaktır. ^
Yusuf tzzeddlr. Efendi 10 Tem muz inkılâbından itibaren İttihat çıların kendisine düşmanlıkların dan çekinerek c’ intiharı tezinde musirken Abdülmeeid katıl şıkkını müdafaa etmiş, Yusuf iz zeddin iıı intiharından sonra ve hele sürgün yıllarında. 'ai.in.il felâketinde büyük birader ne ağ ı bir sorumluluk ayırmış, onun taht tan indirme hazırlıklarından ta mamiyle h berdar bulunduğu hıl de Hüseyin Avni Paşa tarafından tahta çıkarılacağı hayaline k a p ılıp
sustuğunu anlatmış durmuş, yani muhakkak n’->r> bir gafleti bir İh; net şekline sokmuştur. Babasın dan hiç bir miras yiyemediğinden üç haremi ve dört evlâdiyie ken dişine muhle, :alarak a. da verdi ği 200 lira aylık’" M:‘ te arzor.ge çinen Seyfeddin Efendiye karş. ise her hangi bir ithama kalkışama- mış, fakat onu da, muhatabı olma ya bile lâyık görmemiştir. Nite kim, hem de Abdülmeeid kolun, bağlı bir şahsiyete yazmış olup ‘e- sadüfeıı elime geçen bir iki mek tupta bu son biraderinden yakışık sız denmesıi zarurî bir lisanla bah setmekte ve birinde tBiradeı Sey feddin Efendi geldi Kendisiyle ne konuşabilirim! Onu kadınn.r ve çocuklarla müsahabeye terke derek İlmî, edebî tetebbularım'-i iştigal için odama dön*’"--'» diye yazmaktadır.
Abdülâziz şehzadeleri arasında kol kol binbir tezad h -’*-* O’ manoğullarının —Abdülhamid ve Abdülâziz tezadı bir çizgisine ait hususiyet aşikârdır
Taha Toros Arşivi
