Başlık: HOLŞTAYN SIĞIRLARINDA CİNSİYET VE BESLEMENİN CANLI AĞIRLIK KAZANCINA ETKİSİYazar(lar):ARPACIK, RafetCilt: 20 Sayı: 4 DOI: 10.1501/Vetfak_0000001520 Yayın Tarihi: 1973 PDF

(1)

A. C. Veteriner Fakültesi -(aotekili Kürsüsü Pro/. Dr. Emin Arıtürk

HOLŞTAYN SIGIRLARINDA CİNSİYET VE BESLEMENİN

CANLı AGıRLIK KAZANCıNA ETKİst*

Rafet Arpacık

* *

Effect of sex and nutrition on live-weight gain of friesian cattle

Summary: The l)tırpose of this investigation was lo study ıhe effecıs ofscx and nuıri-tion upon the rates of live-weight gain. Thc material of tlıis study consisted of 36 Holstein-Friesian eattle. The weight gains of tlıe animals were studied in five developmenta! stages hased on live-wcights. Tlıe live-wcight periods were: ı. go-ıi~J kg, 2. ıi3-2j i kg, 3- 25 i-3 18 kg, 4. :iI8-3i9 kg and 5. 3i9-440 kg.

All the ealves wcre wcaned ai s:x wceks of age and at the same time ii ealves were

cas-trated. The same managemerıt praetieed wcre performed to all calves up to the livc-weight of go kg and af ter that ıhe animals were placed irı individual perıs. Thcv were alloeatcd to one of four treatmcrıLs undcr two rations. Thcre were ıhree sex groups (males. castraıes and females) under Raıion A and one group (castraıes orıly) under Ratiorı B.

Ration A \vas an all eoneerılrat" mix consisting mainly roııed barlev and supplemented with protein: minerals and vitamins. This ration was fed Ad. /ibi/um. The Raıion B was a com pk te diet in pellet form arıd eonsisted of iO % coneentrates and 30 % dıopped barley straw. Tlıis ration \vas also given lo lll!'animals on Ad. !ibi/ıım basis.

Thc animals wen: weighed evcry week ıhrongoııl ıhe experimenıal period' (C)0-440 kg). In general, the order of magnificience for the live-weiglıt gairıs on Ration A was in ıhe form of males> castrates> females. The overall analysis of varianee revealed that the dif-("renecs were not statisticallay significant. However, iı was found ıhat the males grcw significanıly faster ıhan castrates in thc periods of two, three and four and fastcr than kmales in aıı pcriods except five. The maximum growth rates were aehieved by males, cas-rates and females in the periods ıhn'e, Iwo and two with tlıe average daily gains of 1.44. 1.24 and 1.lg kg, respectivdy.

The growth rales of castrates were: significanıly highcr on Ration A than Ration B in ]Jeriod two having rcspt'ctive daily gains of i.24 and ı.01kg.

* Doçcnılik Tezinden Özetlenmiştir.

(2)

Holştany Sığırlarında Cinsiyet Ve fle"lemenin Canlı ... 503

Özet: Cinsiyetin ve farklı beslemenin canlı ağırlık artış hızına etkisini incelemek i\jn 36 adet İngiliz Holstayn sığırı materyalolarak kullanılmış ve analizler beş canlı ağırlık peı i-yodunda: 90-'73 kg, In-257 kg. 257-318 kg, :ıI8-37~j kg ve 379-440 kg yapılmıştır.

Bütün buzağılar altı hafta ,omında süllen kesilmişler ve erkek buzağılaıdan i7 adedi

yine altı hafta sonunda kastre edilmişlerdir. Hayvanlaı süt kesiminden !LO kg canlı ağırlığa kadar aynı tip rasyon ilc beslenmişıCı ve araştırma sonuna kadar hcı hay,'an ayrı bir böl-mede muhafaza edilmiştir. i Ian.anlar 90 kg canlı ağırlı,ğa ulaştıklarında töadüfi örnekleme ilc dört guruba ayrılmışlardır: i. A Rasyonu ilc Ad, /ibi/um beslenen eıkekler.:ı. A Rasyonu

ile Ad. fibi/um beslenen kastrder. 3, :\ Rasyonu ile Ad. /ibi/um beslenen dişiler. 4. B Rasyonu ilc Ad. /ibi/um beslenen kastrder.

A Rasyonu protein, mineıal ve "itamin ilave edilmiş kırılmış arpadan teşkil etmiştir. rı Rasyonu % 30 arpa samanı, %22 arpa, % 23 buğday kepeği, % ıo mdas, % 8 yer fbıığı hülasası, % i üre, % i donyağı ve diğer mineral ''c "itaminlerden ibaret olup pelet haline getirilmiştir.

Araştırma dönemi boyunca ('Jo-44o) kg) hayvanlar Iıer hafta tartılmışlardır. Cinsiyetin canlı ağırlık artış hızına etkisi :\ Rasyonu içerisinde incelenmiştir. A Rasyonu ile Ad, /ibi/um beslenen hayvanlarda ortalama günlük canlı ağırlık kazancında fazlalığa göre sıralama Erkek> Kastre> Dişi şeklinde olmuştur. Fakat cinsiyetler arası farklar bütün araştırma döneminde istatistiki yöndenönemli bulunmamıştır. İkinci (173-257 kg), üçüncü (257-3l8kg) ve dördüncü (3i8-379 kg) canlı ağırlık periyodlarında erkekler ilc kastreler arasındaki fark

önemli çıkmıştır. Erkekler ile dişiler arasındaki fark, sad ,'ce beşinci periyod (:l79-440 kg) hariç, istatistik önem taşımıştır. Maksimum ağırlık kazancına erkekler üçüncü periyotda (1.44 kg /gün), kastrder ikinci periyotda (1.24 kg /gün) ve dişiler de yine ikinci periyotda (1.19 kg/gün) ulaşmışlardır.

Farklı beslemenin canlı ağırlık artış hızına etkisi A ve B Rasyonu ile beslenen kastreler mukaye.sc edilerek araştırılmıştır. A Rasyonu ilc beslenenlerin üstünlükleri ikinci periyotda (I73-257 kg) maksimum bir seviyeye (1.24 kg /gün) ulaşmış verı Rasyonu (LOI kg/gün) ile arasındaki fark istatistik önem taşımıştır.

Giriş

Avrupa'da sığır eti genellikle kombine sığır ırkıarından sağ'lan-makta ve bunlar arasında Holştayn sığır ırkı önemli yer tutmaktadır. Son yıllarda Türkiye'ye bazı Avrupa ülkelerinden etçİ-sütçü Holştayn sığırları ithal edilmekte, iç ve dış kredi kaynaklarının kullanılması ile bu ithahltın gelecekte daha da artacağı belirtilmektedir. Türkiye'de gittikçe önem kazanan Holştayn yetiştiriciliği ve besiciliğine destek olabilecek araştırma ve bilgilerin önemi de o oranda artmaktadır. Bu nedenle araştırmanın Türkiye Holştayn yetiştiriciliğ'ine ışık tutucu nitelikte olması esas alınmıştır.

Değişik cinsiyette ve farklı rasyonlarla beslenen ve değişik canlı ağırlıklarda kesilen Holştayn sığırların büyüme hızlarına ait karşılaş-tırmalı bilgiler oldukça sınırlıdır. Bu konuya katkıda bulunmak için, tamamen konsantre yemle beslenen erkek, kastre edilmiş erkek ve dişi

(3)

504 Rafet Arpacık

Holştayn sığırların canlı ağırlık artış hızları karşılaştırılmış, canlı ağır-lık artış hızına farklı rasyonların etkisi incelenmiştir.

Erkek ve kastre edilmiş erkek danaların ağırlık kazançlarına iliş-kin pekçok karşılaştırmalı araştırma yayınlanmış olmasına karşılık, bu konuda dişilerle erkek ve kastre edilmiş erkek danalar arasındaki kar-şılaştırmalı araştırmalar oldukça azdır. Çeşitli ırkıardan erkek ve dişi sığırlar üzerinde yapılmı~ olan çalışmalardan elde edilen bilgiler tablo

i de birarada gösterilmiştir.

Tablo i. Sı!!ırların Canlı Ağırlık Kazançları

Irk ve Kuııanılan Başlangıç Araştırıcı Rasyon Ağır!' Kg. Hereford' Kesif Yem Erkek ₁₈₅

Ad. libi/um Kastre ıBo Simental' Kesif Yem Erkek ₄₈

Kastre _4B Holştayn' Kırılmış Erkek _'l'l

Arpa Kastı:e 102

Holştayn6 Silaj, Soya Erkek

Küsbesi Kastre Hereford" Kesif ve Erkek Kaba yem Kastre Holştayn' Kesif Yem Erkek ₄₅

Kastre ₄₆ Clıarolais 10 Ke.sif yem Kastre _'lO

X kuru ot. Dişi _9°

Holştayn Ad. libi/um

Herefordil Kırılmış Erkek ~°7

X arpa, kuru Kaslre 120 Holşıayn Ot. Ad. lib.

Bereford" Kırılmış Erkek

X Arpa Kastre

Holşıayn Ad. !ibi/um

Kırmızı --- Erkek 20~)

Alaca" Kastre ₉₈

Dişi 114 Hereford" :Vlera ve Erkek 182

X kesif yem Kastre 182

Holşlany

Hereford" Keşif yem Kaslre Ad. lib, Dişi günde 2.7 kg. kuru ot

Tabloda gösterilen melezler Fidir.

Besi Sonu Ağır!' Kg. 435 408 437 4DB Canlı Ağır!' Kazancı %) Kg/gün Üstünlük ı. 24 43.3 0.88 0.82 2.5 0.80 1.80 16.0 0.96 1.00 19.0 4.08 1.10 22.0 0.90 1.06 11.6 0.95 ı. 17 11.0 1.05 1.03 14.0 0.90 [.20 9.0 1.10 1.11 E-K 26.0 0.B8 K-D 7.0 0.82 [. [4 17.0 0.97 0.99 7.6 0'9:

(4)

Holştayn Sığırlarında Cinsiyet Ve Beslemenin Canlı ... 505

Tablo iin incelenmesinde, çqitli sığırırkıarında değişik

rasyonla-rın kullanıldığı ve canlı ağırlık kazancında erkeklerin kastre edilmiş er-keklere üstün olduğu görülmektedir. Erkeklerin günlük ortalama canlı ağırlık kazancı 0.82 kg /gün ile i.24 kg /gün arasında değişmekte ve

bunların kastre edilmiş erkeklere

%

2.5-13.3 arasında üstün oldukları anlaşılmaktadır. Tablo i de verilen araştırmalard~n yalnız ikisinde

(10, i5) kastre edilmiş erkekler ile dişiler, bir tanesi nde de (I 3) erkek,

kastre edilmiş erkek ve dişiler aynı çevre şartları altında mukayese edil-mişlerdir. Her üç araştırmada da kastre edilmişlerin dişilerden daha hızlı canlı ağırlık kazandıkları görülmektedir.

Tablo i incelendiğinde, Holştayn melezieri hariç, Holştayn

sı-ğır ırkını materyalolarak alan üç araştırma göze çarpmaktadır (5,6,9.) Her üç araşt.ırmada da erkeler ile kaster edilmiş erkekler karşılaş-tırılmış ve erkekler kastrelere

%

11.6 - i9 arasında bir üstünlük

sağ-lanmışlardır.

Türkiye'de ilk defa canlı ağırlık artış hızına farklı beslemenin etkisi Kendir., et al (7) tarafından incelenmiştir. Araştırıcılar saf ırk ve Melez Esmer hir yaşlı erkek danalarda i20günlük besi süresinde

ortalama canlı ağırlık kazancının halk tipi rasyon için 0.82-0.97 kg/

gün, dengeli rasyon için 1.14-1.20 kg/gün olduğunu ve farkların 0.01

güven eşiğinde önemli bulunduğunu bildirmişlerdir. Alpan (I) Holş-tayn, Esmer ve Simental erkek danaların besi kabiliyetlerini karşılaş-tırmış ve bu ırklar için ortalama canlı ağırlık kazancını sırası ile 1.01

kg /gün, i.03 kg /gün, 0.9° kg /gün bulmuştur. Bu üç ırkın canlı ağır-lık kazanç farkları önemli olmamakla beraber Holştayn erkek dana-ların yaşama gür.ü bakımından diğer iki ırka çok daha üstün olduğu bildirilmektedir.

Materyal ve Metot

Bu araştırmanın materyalini ıo adet erkek, 17 adet kastre edilmiş erkek ve 9 adet dişi Holştayn (İngiliz Friesian) buzağı teşkil etmiştir. Analizler beş canlı ağırlık periyodunda yapılmıştır. Hayvanların can-lı ağırcan-lık periyodıarına dağılışıarı, cinsiyetieri ve dahiloldukları ras-yonlar tablo 2 de toplu olarak verilmiştir.

Araştırmada kullanılan hayvanlar denemeye alındıklarında orta-lama olarak yaşları bir hafta idi. Buzağılar tablo 2 de görülen rasyon

ve cinsiyet guruplarına kura ile ayrıldılar. Elde olmayan ve ekonomik nedenler ile Rasyon B ile beslenen kastre edilmiş erkekler 3i8 kg canlı

ağırlıkta araştırmadan çıkarıldılar. Bu nedenle, bu gurup hayvanlar-dan 3i8 kg canlı ağırlığa kadar veriler toplanabilmiştir.

(5)

506 Hafct Arpacık

Tablo 2. Hay,'uıılarııı Canlı Ağırlık Periyodlarına, Rasyon Guruplarıııa Dağılışıarı ve Cinsiyetlcri Analizleri n

yapıldığı Rasyon A Rasyon B Toplam

canı, ağırlık -~--- --- .._--- - --- --.- fert

periyodları Erkek Kastre Dişi Kastre sayısı

--- ..--_---- - _._---- ---- - ---- ----ı. 90-173 kg 'o 8 9 Q ₃₆ -_._--- _{---- ---} _--- _-- _--- .-._-- --"-_.-ıı. '73-257 kg ıo 8 9 9 36 --- --- --- ---_._- "---- - --- -- ---ııı. 257-318 kg ıo il 7 8 3:1 .-."---_.- - ---i--- -- ---- - -- ---IV. 318-379 kg

-~-I-

:; 4 - li --- ..._-- --,-- --- --- ---- -- --V. 379-440 kg 4 3 - 12

Hayvanlar, her bölmesinde tahtadan yapılmış ferdi bir yemlik ile otomatik bir suluk bulunon demir borulardan yapılmış bölmelere tek tek yerleştirilmişlcrdir. Hayvanlar yüksek oranda bitkisel ya~ (0ı<,

20) ~htiva eden ikame süt ile beslenmişIer ve 6 hafta sonunda sütten kesilerek go kg canlı ağırlığa kadar tek tip bir rasyon iLC(% 50 mısır kırması, % 25 yulaf kırması,

%

25 arpa kırması) Ad.libilum besIendiler. Ayrıca, sindirim bozuklukIarını önlemek için, her buzağı ya 90 kg can-h ağırlığa kadar günde i kg iyi kalitede kuru ot verilmiştir.

Kastre edilecek erkek buzağılar ise 6 hafta sonunda açık kastras-yon metodu ile kastre edilmişlerdir.

90 kg canlı ağırlıktan sonra lıayvanlara cinsiyet guruplarına göre şu rasyonlar verilmiştir.

Rasyon A: Bu rasyon

%

90 kırılmış arpa,

%

ıo protein, mİneral ve vitamin saplementİnden ibaret bir karışım olup % 14,8 ham pro-tein ihtiva ediyordu.

Rasyon LL: Bu rasyon ~i~ 30 arpa samanı, % 22 arpa,

%

23

buğ-day kepeği, % ıo meIfıs, %,8 yer fıstığı bülfısası,

%

i üre,

%

i donyağı,

%

2 dikaIsiyum fosfat,

%

2 sodyum bikarbonat ve

%

i kireç ta~ı,

di-ğer mineral ve vitaminIerden ibaret, pelet haline getirilmiş bir karışım olup

%

i2.3 ham protein ihtiva ediyordu.

Bütün hayvanlar haftada bir defa, platform şeklinde ve yarım kg a kadar hassas bir baskülde tartılmışlardır.

Cinsiyetin canlı ağırlık artış hızına etkisi A Rasyonu içerisİnde incelenmiş ve materyal beş canlı ağırlık periyodunda (9°-~ 73, 173--257,257-318,318-379,379-440 kg) variyans analizine tabi tutulmuş-tur. Variyans analizi tablosunda variyasyon kaynakları toplamı,

(6)

cİn-Holştan)' Sığırlarında Cin~i)'ct V c Bcslcmcnin Canlı ... 507

siyetler arası ve cinsiyetler içi olarak ele alınmı~ ve toplam serbestlik derecesi 26 olmuştur.

Beslemenin canlı ağırlık artış hızına etkisi A ve B Rasyonu içe-risinde bulunan kastre edilmiş erkeler karşılaştırmalı olarak üç canlı ağırlık periyodunda (90- ı 73, ı 73-257, 257-3 ı g kg) incelenmiştir. Bunun için yapılan variyans analizinde gencI serbestlik derecesi 16 olmuştur.

Analizlerde ikiden fazla ortalamaların mukayesesi için L. S. D. (en küçük önemli fark veya Least Significant Differencc) metodu uy-gulanmıştır.

Her canlı ağırlık periyodunda ortalama günlük canlı ağırlık ar-tışı (kg/gün) Wı - 'Wı / tı - tı formiilüı kullanılarak hesap edil-miştir. Burada \""ı= periyod sonu canlı ağırlığı, Wı - periyod başı canlı ağırlığı; tı= periyod sonu gün olarak yaşı ve tıC~ periyod başı

gün olarak ya~ı temsil etmektedir.

Her bir eanlı ağırlık periyodunda, canlı ağırlık ve yaşa ait değer-ler ikişer hafta ara ile alınmış olan kayıtların "İnterpolasyonu" ile dü-zeltilmiştir.

Sonuçlar

i. Cinsiyetin Deği~ik Canlı Ağırlık Periyodlarında Canlı Ağırlık Artış Hızına Etkisi:

Beş müteakip canlı ağırlık periyodunda ortalama canlı ağırlık artış hızları (kg /gün), hayvanların ortalama yaşları (gün) ve bu değer-lere ait standart hatalar ile cinsiyetler arası canlı ağırlık artış hızı fark-ları sırası ile tablo 3, 4, 5, 6 ve 7 de verilmiştir.

ı nci periyod: 90-173 kg canlı ağırlık (tablo 3):

Tablo 3. Birinci Canlı Ağırlık Periyodu: 90-173 kg.

Ağırlık _Yaş _(ı-: ün) kazancı Cinsiyet n Kg/gün 90 kg da 173 kg da --- --- --- --- --- -_._. --_.. -- ---Erkek 10 ı .21 :r o. 13 82 T 8 151 1: 10 ---- ----._---- --- -- -- -- -Kastre 8 i. II :ı= 0.16 87 I:j 163 -' 24 --- ._--- ---_ .._- ... _._-Dişi ₉ ı.O:{ - 0.12 ₇₉ _-+' ₅ ıGı T 12

Ortalama Canlı Ağırlık Artış Farkları (kg)

F L-S-D.

Erkek-Kastre Erkek-Dişi Kastre-Dişi .5 _%

--- ---_.- ...- --_.._... _....---- ---

-_

....

-o. ıo o. ı8 0.08 * o. 14

(7)

508 Rafet Arpacık

Tablo 3 de görüldüğü gibi, bu canlı ağırlık periyodunda erkekler di~ilerden daha hızlı ve istatistik olarak önemli bir derecede (P

<

o. 05) canlı ağırlık kazanmı~lardır. Hemekadar erkekler kastre edilmi~ er-keklere ve kastre edilmi~ erkekler de di~ilere bir üstünlük sağlamış ise-lerde, aradaki farkların istatistik önem ta~ımadıkları bulunmu~tur.

2 nci periyod: 173-257 kg canlı ağırlık: (tablo 4):

Tablo 4.Ikinci Canlı Ağırlık Periyodu: [73-'257kg.

Ağırlık _Yaş _(gün) kazancı Cinsiyet n kg/gün 173kg da 257 kg da -- --- ---Erkek ıo i.4[cr 0.23 15[=r [O 212 'f 14 ---._-- -- _.-.._-.---_. - - ---_.-Kasıre 8 1.24 l' 0.14 163 'f 24 23[ cr: 29 -- ___ o ---_.-..- ---- --- ---Dişi 9 i. [9 T o. ıo 161 'f 12 232 =r 12

F L.S.D.

Erkek-Kustre Erkek-Dişi Kastre-Dişi test _% 5

---_._--0.17 0.22 0.05 •• 0.16

(**)P<O.OI

Tablo 4 tetkik edildiğinde, bu canlı ğırlık periyodunda erkekle-rin kastreIere kar~ı üstünlükleerkekle-rinin istatistik önem ta~ıdığı (P

<

0.05) görülmektedir. Birinci periyodta olduğu gibi, erkekler bu periyodta da di~ilere karşı olan üstünlüklerini önemli derecede (P

<

0.05) de-vam ettirmi~lerdir. Fakat kastre edilmi~ erkekler ile di~iler arasındaki fark yine önemli bulunmamı~tır.

3 ncü periyod: 257-318 kg canlı ağırlık (tablo 5):

Tablo 5.Üçüncü Canlı Ağırlık Periyodu: 257-318kg

Ağırlık Yaş (gün) kazancı Cinsiyet n kg/gün 257 kg da i 318 kg da --- --- __ O i Erkek Lo 1.44 'f 0.35 212 - 14 i 257 =ı= 24 _.. ----1---Kastre il ].00 + O. [O ₃₃₁=r- 29 ı 293 'f 25 - ----1---Dişi 7 [.40ı: 0.24 232 'f 12 _i 291 -ı- 30

F L.S.D.

Erkek-Kastrc Erkek-Dişi Kustre-Dişi test _{% 5}

---0.44 0.40 -0.04

..

0.27

(8)

Hayvanların ortalama günlük canlı ağırlık kazançları ve cinsiyet-ler arası farklar tablo 5 te gösterilmi~tİr.

Bundan önceki her iki canlı ağırlık periyodlarında oluğ'u gibi bu periyotta da erkekler dişilerden önemli derecede (P

<

0.0 ı) daha hız-lı canhız-lı ağırhız-lık artışı sağlamışlardır. Bir önceki periyotda olduğu gibi, bu periyotda da erkeklerin kastre edilmiş erkeklere karşı üstünlükleri önemli derecede (P < 0.0 i) devam etmiştir. Kastre edilmiş erkekler dişilere karşı yine bir üstünlük sağlamış olmalarına rağmen aradaki farkın istatistik önem taşımadığı görülmüştür.

4 ncü periyod: 3ı8-379 kg canlı ağırlık (tablo 6):

Tablo 6. Dördüncü Canlı Ağırlık Periyodu: 318-379 kg. Ağırlık Yaş (gün) kazancı Cinsiyet n kg/gün _{318 kg da} 379 kg da .._-- ---'.- --- --._---Erkek 8 1.42 =ı= 0.29 257 :ı: 24 3°3 I' 37 --- ----'"--Kastre ₅ 0.95 =r Ô.27 293 =F 25 349

+

31 0--_._--_.. _--Dişi ₄ o.go _=ı= 0.18 _{291 =ı=} _3° ₃₄₈ T 32

Ortalama Canlı Ağırlık Artış Farkları (kg) F

i

L.S.D.

Erkek-Kastre Erkek-Dişi Kastre-Dişi test _% ₅

0.47 0.52 0.05

..

0.32

(U) P <0.01

Tablo 6 da görüldüğü gibi, ikinci ve üçüncü periyodlarda bulun-muş olan değerlere benzer olarak, bu periyotda da erkekler ile kast re-ler arasındaki £ark önemli derc':ede (P

<

0.0 i) yüksek bulunmuş ve bu fark bu periyotda maksimum bir değere (0.47 kg/gün) ulaşmıştır. Aynı zamanda, erkekler ile dişiler arsındaki fark ta 0.52 kg Igünlük bir değer ile 0.0 ı güven eşiğinde önemlidir.

Bundan önceki üç periyotda olduğu gibi, kastre edilmiş erkekler ile dişiler arasındaki fark çok küçük bir değere sahip olup, istatistik önem taşımamaktadır.

5 nci periyod: 379-440 kg canlı ağırlık (tablo 7):

Tablo 7 de görüldüğü gibi, bu canlı ağırlık periyodunda, günlük ortalama ağırlık artış değerleri düşüktür ve farklar da istatistik önem taşımamaktadır. Bununla beraber erkekler, kastre edilmiş erkeklere ve dişilere; kastre edilmiş erkekler de dişilere karşı bir üstünlük sağ-lamışlardır.

(9)

510 Rafet Arpacık

Tablo 7. Beşinci Canlı Ağırlık Periyodu: 379-44° kg.

440 kg da Yaş (gün) 379 kg da

i

303 'f' ~ __ ~5 T __55__ 349 'f' 31 /__ 4_0_2_"-_;-__:'0 :)48 + :,2 417 ::- 35 Ağırlık kazancı kg/gün 5 n Dişi Kastre 4 1.01 -,- O. lO

---1---- ---

₃ _0.99 _-: _0.07 Erkek Cinsiyet

F L.S.D.

Erkek-Kaslre Erkek-Dişi Kastre-Dişi test 0/

5

/0

--- - --- --- --- ---

---0.06 0.08 0.02 0.0.

-Ö'ı)-- Önemli değiL.

II. Beslemenin Değişik Canlı Ağırlık Periyodlarında Canlı Ağır-lık Artış Hızına Etkİsİ:

Farklı beslemenİn canlı ağırlık artış hızına etkisi A ve B Rösyonu ile bt.slcnen kastre edilmiş erkekler arasında bqılaştırmalı olarak araş-tırılmıştır.

Üç müteakip canlı ağırlık periyodunda ortalama canlı ağırlık ar-tış hızları (kg fgün), hayvanların ortalama yc:.şları (gün), bu değerlere ait standart hatalar ile rasyonlar arası canlı ağırlık artış hızı farkları toplu olarak tablo 8 de verİlmi~tir.

Tablo. 8. Rasyon ve Periyodlara Göre Ortalama Günlük Canlı Ağırlık Artışları (Kg/gün).

..

F lest Ö.D. Ö.D. 0.06 o ..23 Canlı ağ. arlış farkı -0 ..06 29:,+ 25 308T 20 213--:: 29 253+ 18 -1---_ .. 31Rkg da 257 kg da Rasyon A Rasyon il Rasyon A Rasyon il 8 : i.2(ı:o.141 9 1.01--;- 0.08

---1-- -

i 811.00+0.10 i 8 1.06+0.13 i Ağırlık i Yaş (gün) ! Iikazancı !-~9~ ~-~;;-Rasyonlar n. kg /gün i kg da kg da 90-173 Rasyo~- 81----;-~T__;;~618~:i i:, i 163+ 24

kg Rasyon il 9 , i.05T o. 14 ! 90+ 16 i 170::ı-:15

---

-1- - -

--i i i 173-257 kg 257-3 IR kg

0.0- Önemli değil, (U) P<o.oı

i nci periyod: 90-!f3 kg canlı <1ğırlık:

Tablo 8 de görüldüğü gibi A ve B Rasyonları ile Ad. [ibi/um bes-lenen kastre edilmiş erkekler arasındaki fark 0.06 kg !gün olarak

(10)

bu-Holştany Sığırlarırıua Cinsiyet Ve Beslemenin Canlı ... Sll

lunmu') olup, rasyonlar arası bu farkın istatistik önem taşımadığı he-sap edilmiştir. Bununla beraber, A Rasyonu ile beslenen kastreler B Rasyonu ile beslenenlere bir üstünlük sağlamışlardır.

2 nei periyod: i73-'!57 kg canlı ağırlık:

Bu periyotda, birinci canlı ağırlık periyodunun aksine olarak fark-lı rasyonların günlük ağırlık kazancına etkisi önemli (P < 0.(1)

bu-lunmuştur. Tablo 8 de görüldüğü gibi A Rasyonu ile beslenen kastre-Ier B R?syonu ile beslenen kastrelcre 0.23 kg (günlük bir üstünlük te-min etmişlerdir.

3 ncü periyod: 257-318 kg canlı ağ-ırlık:

İkinci periyodun aksine olarak, bu periyotda A Rasyonu ilc bes-lenen kastrclerin daha dÜ!jük bir büyüme hızına sahip oldukları göriil-mektedir ve fark önemli bulunmamıştır.

Taı_rtışma

Bütün canlı ağırlık periyotlarında canlı ağırlık artış hızı erke!(

>

kastre> dişi şeklinde olmuştur. Cinsiyetier arasındaki canlı ağırlık ar-tıŞ farkları hayvanbrın canlı ağırlıkları arttıkça büyümüştür. Fakat, bütün periyotlarda cinsiyetler arası farklar istatistik olarak önemli bu-lunmamıştır. Örneğin, erkekler kastreIerden ikinci (173-257 kg), üç-üncü (257-318 kg) ve dördüncü (318--379 kg) periyodlarda daha hızlı canlı ağırlık kazanmışlardır. Fakat beşinci (379-440 kg) periyodda fark önemli çıkmamıştır. Bu son periyodda analize tabi tutulan Iıay-van sayısının az olması, cinsiyetier arası farkların önemli bulunmama-sının başlıc;} nedeni olabilir. Aynı zamanda, beşinci periyodda canlı ağırlık kazançları oldukça farklı ve variyaSl'an katsayısı % 25 ..5 olarak bulunmuştur. Buzağılar değişik bölgelerden satın alınmış oldukların-dan, bu durum, buzağıların büyüme için farklı genetik potansiyele sahip olmaları ihtimalini de kuvvetlendirmektedir.

Bu araştırmada ayrı cinsiyetler için elde edilen günlük canlı ağırlık artışlarının tatminkar düzeyde olduğu kabul edilebilir. Nitekim giriş bölümünde verilen araştırmalarda (5, 6, 9, io, i i, 12; 14)

Holş-tayn ve Holştayn melezierinin canlı ağırlık artış hızları ilc, bu araştır-mada elde edilen sonuçların benzer bir nitelik taşıdıkları görülmekte-dir. Bununla beraber, bu araştırmada erkekler için elde edilen ortala-ma canlı ağırlık artqı (I. 3i' kg (gün) diğer araştırmalarda bulunan

neticelere bir üstünlük sağlamıştır. Kastreler için elde edilen ortalama değer ise (ı. ıo kg(gün) giriş bölümünde verilen iki araştırmada (5,

(11)

512 Rafet Arpacık

x

Holştayn melezieri (I 2) için bulunan değer ile aynıdır. Bu araştır-mada dişiler için bulunan ortalama değer de (I .03 kg fgün) literatür olarak verilen bir araştırmada (Io) elde edilen değere yakın durumda-dır. Yayınlanmış oIan çeşitli araştırma sonuçIarı iIe bu araştırmada el-de edilen sonuçlar arasındaki farkIarın: ı. Hayvanların genetik kom-pozisyonu, 2. Materyal sayısındaki farklılık, 3. Bakım ve beslenmeden

ileri gelebileceği ifade ediIebilir.

Farklı rasyonların durumuna gelince, birinci periyotda (90-173 kg) A Rasyonu ile beslenen kastreler II Rasyonuna karşı önemsiz bir üstünlük sağlamışlardır ki, aradaki farkın çok az oluşu (0.06 kg) bEk-lenmiyen bir sonuç olarak ortaya çıkmıştır. Çünkü A Rasyonu tama-men kesif yemden ibaret olmasına karşılık, B Rasyonu

%

3° saman ihtiva ediyordu. Fakat, ikinei periyotdaki ortalama günlük ağırlık ar-tıŞ farkı 0.23 kg a ulaşarak önemli bulunmuştur. eçüneü periyotda da (257-318 kg) rasyonIar arası fark yine önemsiz idi. Bu sonuç ras-)'onların yapısı itibariyle bekIenmiyen bir netice idi. KarşıIaştırıIan fert sayısının yeter sayıda oImasına rağmen, bu periyotda A Rasyonu iIe besIenen kastreler gurubunda iki hayvanın hasta ve iştahsız oIuşu, farkın önemsiz çıkmasını etkiIemiş oIabiIir.

EIde edilen bulguların ve yapıIan tartışmaIarın ışığı aItında so-nuçIar şu şekiIde özetlenebilir:

- ErkekIer, kastre ve dişilerden daha hızlı bir canlı ağırlık ka-zanma potansiyeline sahip oIdukIarından et üretimine daha uygun-durlar.

- Kastrasyon hayvanIarın canlı ağırlık kazancını geciktirmiştir. - Kastre edilen erkek sığırlar et üretimine dişiIerden daha eJ-verişIidir.

_. ErkekIer maksimum günIük ağırlık artış hızına üçüneü (257-3i8 kg), kastreler ve dişiler ise ikinci canlı ağırlık periyodunda (I

73-257 kg) ulaşmışIardır.

Literatür

1- Alpan, O. (I972): Esmer, Holştayn ve Simental erkek danalarında besi kabiliJ'eti ve karkas özellikleri. A. Ü. Veteriner Fak. Derg., 19 (3), 388-400.

2- Dalley, C. M., Probert, L. L., and Dowman, V. R. (1966):

Growth rate,feed utilization and body compositian of young bulls and steers

(12)

3- Brody, S. (I 964): Bioenergetics and growth. Hafner Pu bL. Co. Ine. New York, 1964-, 502-507.

4- Cobic, T. (I 968): Castration experiments with rugoslav Simmelıtal caule. I: The effect of castratian on growth and live-weight gains. Anİm.

Prod., ıo, I03-I07.

5- Harte, F. J., and Curran, S. (1967): The production of be~ffrom ,young bul/s, II. Ir.

J.

Agrİe. Res., 6, IOI-I 18.

6- Jadhav, D. S. (I 968): Studies in raising Holstein males for meat and

an associated stucfy regarding their feedlot activities. Nutr. Abstr. Rev.,

38, No: 5888.

7- Kendir, S., Şenel, S., ve Uludağ, N. (197°): Saf ve Melez Es-mer ırk erkek danaların deği~ik ra~yonlardaki besı kabiliyetleri Vf.et

verim-leri. Lalahan Zoot. Ara~t. Enst. Derg., io (3): 3-29.

8- Klosterınan, E. W., Kunkle, L. E., Gerlaugh, P., and Cahill,

V. R. (I 954): The qfect of age of castration upon rate and economy of gain and careass quali~y of be~l calves.

J.

Anİm. Seİ., 13. 8Ij-825. 9- Nichols, J. R., Zeigler,

J.

H., White,

J.

M., Kesler, E. M.,

and Watkins, J. L. (I 964): Production and careass characteristics of Holstein-Friesian bul/s and steers slaughtered at 800 or IOOOpounds.

J.

Daİry Seİ., 47, 179-185.

10- Owen, E., and Davies, G. M. (1967): Effect of breed, sex, ~ype of cereal and supplementary ho,y upon the peıjormaııce of beef cattle given high-concentrate diets.