ÇUKUROVA BÖLGESİ KOŞULLARINDA YETİŞTİRİLEN
FİĞ (Vicia sativa L.) +BUĞDAY (Triticum aestivum L.)
KARIŞIMINDA OTLATMA AMENAJMANI İLKELERİNİN
SAPTANMASI ÜZERİNDE BİR ARAŞTIRMA
Kağan K Ö K T E N
1, Rüştü H A T İ P O Ğ L U
2ve Tuncay T Ü K E L
2')Bingöl Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü, Bingöl
2
)Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü, Adana
ÖZET
Bu araştırma, Çukurova Bölgesi koşullarında otlatma amacıyla yetiştirilecek fiğ + buğday karışımında uygulanacak otlatma amenajmanı ilkelerinin saptanması amacıyla Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla-Bitkileri Bölümü araştırma alanında 2006-2009 yılları arasında 3 yıl süre ile yürütülmüştür. Araştırmada, 4 farklı biçim zamanı (bitkiler 15 cm, 20 cm, 25 cm veya 30 cm bitki boyuna eriştiğinde) ve 4 farklı biçim yüksekliğinin (2.5, 5.0, 7.5. 10 cm) karışımın ot verimi ve kalitesine etkileri incelenmiştir.
Araştırma sonuçları, ot verimi ve kalitesinin yıllara bağlı olarak önemli farklılıklar gösterdiğini, biçim zamanı geciktikçe ot verimi ve ham protein veriminin arttığını, otun ham protein oranının biçim zamanından çok fazla etkilenmediğini, biçim yüksekliğinin ot verimi ve otun fiğ içeriği üzerine önemli etkide bulunduğunu ortaya koymuştur. Araştırma sonuçlarına dayanılarak. Çukurova koşullarında otlatma amacıyla yetiştirilecek fığ+buğday karışımının bitkiler 25 cm bitki boyuna eriştiğinde 10 cm anız kalacak şekilde otlatılması d u r u m u n d a 15 Mart-30 Nisan döneminde otlatılarak kaliteli ve yüksek ot verimi sağlanabileceği sonucuna varılmıştır.
A n a h t a r K e l i m e l e r : Fiğ, Buğday. Karışım, Biçim Zamanı. Biçim Yüksekliği
RESEARCH ON THE GRAZİNG MANAGEMENT PRINCIPLES OF VETCH (Vicia sativa
L.) + YVHEAT (Triticum aestivum L.) M1XTURE UNDER ÇUKUROVA CONDITIONS
ABSTRACT
This research \vas conducted to determine grazing management principles of vetch+vvheat mixture under Çukurova conditions. The experiment was done during the years of 2006-2009 at the research area of Field Crops Department of Agricultural Faculty of Çukurova University. İn the experiment, the effects of four differeııt cutting times (cutting vvhen plant reached 15, 20, 25 or 30 cm plant height) and tour cutting height (2, 5, 5, 7.5 or 10 cm above ground level) on the hay yield and quality were studied.
Hay yield and quality were significantly influenced by the years. Delaying the cutting increased the hay yield and crude protein yield. Cutting height significantly affected hay yield and vetclı ratio of hay. From the results of the research, it vvas concluded that if the mixture of vetch+vvheat is grazed by leaving 10 cm stubble height vvhen plants reached 25 cm plant height during 15th March- 30th April, could be obtained high hay yield and quality.
Key \ V o r d s : Vetch. Wheat. Mixture, Cutting time. Cutting height
G İ R İ Ş
Ü l k e m i z i n e k o l o j i k k o ş u l l a r ı n ı n u y g u n l u ğ u n e d e n i y l e b i t k i s e l ü r e t i m a ç ı s ı n d a n y ü k s e k p o t a n s i -y e l e s a h i p o l a n b ö l g e l e r i n d e n b i r i s i o l a n Ç u k u r o v a b ö l g e s i n d e d i ğ e r t a r l a b i t k i l e r i -y a n ı n d a -y e m b i t k i l e r i d e d i ğ e r b i r ç o k b ö l g e m i z e g ö r e d a h a y ü k s e k v e r i m p o t a n s i y e l i n e s a h i p t i r . B ö l g e d e y a p ı l a n a r a ş t ı r m a l a r d a . ö z e l l i k l e s u l a n a n a l a n l a r d a y e m b i t k i l e r i n i n a n a ü r ü n , a r a ü r ü n v e y a i k i n c i ü r ü n o l a r a k y e t i ş t i r i l e -b i l e e e ğ i s a p t a n m ı ş t ı r ( G e n ç v e a r k . . 1 9 7 7 ) . F i ğ t ü r l e r i , m ü r d ü m ü k , İ r a n ü ç g ü l ü v e i s k e n d e r i y e ü ç g ü l ü g i b i b i r y ı l l ı k b a k l a g i l l e r i n s a f o l a r a k v e y a t a h ı l l a r l a k a r ı ş ı m h a l i n d e k ı ş l ı k a r a ü r ü n o l a r a k b a ş a r ı l ı bir ş e k i l d e y e t i ş t i r i l e b i l e c e ğ i s ü r d ü r ü l e n a r a ş t ı r m a l a r l a o r t a y a k o n m u ş t u r ( G e n ç v e a r k . . 1 9 7 7 ; Y ı l m a z v e T ü k e l , 1 9 8 7 : H a t i p o ğ l u v e a r k . , 1 9 9 0 ; K ö k t e n v e T a n s ı , 2 0 0 4 ) . B u g ü n e k a d a r y a p ı l a n a r a ş t ı r m a l a r d a s ö z k o n u s u k a r ı ş ı m l a r ı n y e ş i l ot, k u r u ot v e y a s i l a j a m a c ı y l a y e t i ş t i r i l m e e s a s l a r ı ü z e r i n d e d u r u l m u ş t u r . B u k a r ı ş ı m l a r ı n o t l a t ı l m a s ı ü z e r i n d e b ö l g e d e y a p ı l m ı ş b i r a r a ş t ı r m a b u l u n m a m a k t a d ı r . A n c a k , ö z e l l i k l e h a y v a n c ı l ı k i ş l e t m e l e r i n d e b u k a r ı ş ı m l a r ı n o t l a t ı l a r a k t a d e ğ e r l e n d i r i l d i ğ i g ö z e ç a r p m a k t a d ı r . M u n z u r ( 1 9 8 4 ) , O r t a A n a d o l u k o ş u l l a r ı n d a M a c a r f i ğ i v e t ü y l ü f i ğ i n ç a v d a r v e y a a r p a ile v e a d i f i ğ i n y u l a file k a r ı ş ı m l a r ı n ı n o t l a t ı l m a s ı ü z e r i n d e s ü r d ü r d ü ğ ü a r a ş t ı r m a d a , fiğlerin o t l a t m a d a n s o n r a b ü y ü m e s i n i n t a h ı l l a r a g ö r e d a h a hızlı o l d u ğ u n u , h a y v a n l a r ı n g e n e l l i k l e fiğleri t a h ı l l a r a g ö r e d a h a f a z l a t e r c i h ettiğini s a p t a m ı ş t ı r . C a n g i r v e ark. ( 1 9 8 4 ) , O r t a A n a d o l u k o ş u l l a r ı n d a M a c a r fiği+ a r p a k a r ı ş ı m ı n d a k u z u l a r l a s ü r d ü r d ü k l e r i o t l a t m a d e n e m e l e r i n d e 5 6 g ü n l ü k s ü r e d e y a l n ı z c a k a r ı ş ı m d a o t l a y a n k u z u l a r ı n t o p l a m 8.6 k g c a n l ı a ğ ı r l ı k k a z a n c ı s a ğ l a d ı k l a r ı n ı , k a r ı ş ı m ı n hanı p r o t e i n i ç e r i ğ i n i n bitkilerin b ü y ü m e d ö n e m i -n e g ö r e f a r k l ı l ı k g ö s t e r d i ğ i -n i , b o t a -n i k k o m p o z i s y o -n d a M a c a r fiği o r a -n ı -n ı -n g e -n e l l i k l e d ü ş ü k o l d u ğ u -n u s a p t a m ı ş l a r d ı r . Bu a r a ş t ı r m a , Ç u k u r o v a k o ş u l l a r ı n d a o t l a t m a a m a c ı y l a y e t i ş t i r i l e c e k fiğ+buğday k a r ı ş ı m ı n d a u y g u l a n a c a k o t l a t m a a m e n a j m a n ı p r e n s i p l e r i n i n o r t a y a k o n u l m a s ı a m a c ı y l a y ü r ü t ü l m ü ş t ü r .
MATERYAL VE Y Ö N T E M
A r a ş t ı r m a ile ilgili t a r l a d e n e m e l e r i Ç u k u r o v a Ü n i v e r s i t e s i Z i r a a t F a k ü l t e s i T a r l a Bitkileri B ö -l ü m ü a r a ş t ı r m a a -l a n ı n d a , 2 0 0 6 - 2 0 0 9 y ı -l -l a r ı n d a üç yı-l s ü r e i-le y ü r ü t ü -l m ü ş t ü r . D e n e m e a-lanı d ü z b i r arazi,., o l u p . t o p r a k l a r ı killitınlı bir t e k s t ü r d e , t o p r a k d e r i n l i ğ i n e b a ğ l ı o l a r a k p H ' ı 7 . 7 2 . k i r e ç o r a n ı % 7 . 3 0 % 6 . 7 8 . elverişli f o s f o r m i k t a r ı 5 . 0 1 4 . 8 4 k g / d a v e o r g a n i k m a d d e o r a n ı % l . 4 9 % 1 . 8 1 a r a s ı n d a d e ğ i ş -m e k t e d i r . D e n e -m e a l a n ı n ı içine a l a n a A d a n a İ l i n ' d e K a s ı -m - N i s a n d ö n e -m i n d e k i u z u n y ı l l a r o r t a l a -m a s ı s ı c a k l ı k 11.6 ° C , t o p l a m y a ğ ı ş m i k t a r ı 5 5 0 . 5 m m ' d i r ( A d a n a M e t e o r o l o j i İl M ü d ü r l ü ğ ü , 2 0 0 9 ) . 2 0 0 6 -2 0 0 7 v e -2 0 0 7 - -2 0 0 8 y e t i ş t i r m e s e z o n l a r ı u z u n yıllar o r t a l a m a s ı n a g ö r e d a h a s ı c a k v e k u r a k , -2 0 0 8 - -2 0 0 9 y e t i ş t i r m e s e z o n u ise d a h a serin v e y a ğ ı ş l ı g e ç m i ş t i r . A r a ş t ı r m a d a . % 6 0 fiğ+% 4 0 b u ğ d a y t o h u m k a r ı ş ı m ı o l a r a k y e t i ş t i r i l e n k a r ı ş ı m d a o t l a t m a z a -m a n ı n ı n ot v e r i -m i v e k a l i t e s i n e e t k i s i n i n s a p t a n -m a s ı a -m a c ı y l a p a r s e l d e k i b u ğ d a y b i t k i l e r i n i n o r t a l a -m a bitki b o y l a r ı n a g ö r e d ö r t f a r k l ı z a m a n d a ( o r t a l a m a bitki b o y u 15, 2 0 . 2 5 v e y a 3 0 c ı r f y e e r i ş t i ğ i n d e ) b i ç i m v e o t l a t m a i n t e n s i t e s i n i n v e r i m v e k a l i t e y e e t k i s i n i n s a p t a n m a s ı a m a c ı y l a 4 farklı b i ç i m y ü k s e k l i -ğ i n d e ( 2 . 5 . 5. 7.5 v e y a 10 c m ) b i ç i m u y g u l a m a l a r ı , b i ç i m z a m a n l a r ı a n a p a r s e l l e r i , b i ç i m y ü k s e k l i k l e r i d e alt p a r s e l l e r i o l u ş t u r a c a k ş e k i l d e k o m b i n e edilmiştir. K a r ı ş ı m d a K ü b i l a y - 8 2 fiğ çeşidi v e A d a n a 9 9 b u ğ d a y çeşidi k u l l a n ı l m ı ş t ı r . P a r s e l b o y u t l a r ı 5 m x 1.2 m = 6 m2 o l a r a k d ü z e n l e n m i ş t i r . S ı r a arası 2 0 c m o l a r a k t u t u l m u ş t u r . K a r ı ş ı m a g i r e n fiğin s a f e k i m d e 12 k g / d a , b u ğ d a y ı n ise 2 0 k g / d a e k i m n o r m u ile e k i l d i ğ i d i k k a t e a l ı n a r a k t o h u m k a r ı ş ı m ı h a z ı r l a n m ı ş t ı r . D e n e m e alanı e k i m d e n ö n c c d e r i n o l a r a k p u l l u k l a i ş l e n m i ş , d a h a s o n r a ikincil t o p r a k i ş l e m e a l e t l e r i y l e i ş l e n e r e k e k i m e h a z ı r l a n m ı ş t ı r . E k i m ö n c e s i n d e p a r s e l l e r e 5 k g / d a s a f N + 5 k g / d a s a f P o l a c a k ş e k i l d e 2 0 - 2 0 g ü b r e s i u y g u l a n m ı ş t ı r . E k i m i ş l e m i , h e r üç y ı l d a d a K a s ı m ' ı ı ı ilk h a f t a s ı n d a y a p ı l m ı ş t ı r . H e r yıl 15 M a r t 3 0 N i s a n d ö n e m i n d e y a p ı -lan b i ç i m l e r d e , k e n a r tesirleri a l ı n d ı k t a n s o n r a g e r i y e k a l a n 4 m x 0 . 8 m = 3.2 i n ç l i k a l a n b i ç i l m i ş v e u y g u l a m a p a r s e l l e r i n d e y a ş ot v e k u r u ot v e r i m i ile k u r u otta fiğ o r a n ı s a p t a n m ı ş t ı r . A y r ı c a , ilk iki y ı l d a p a r s e l l e r d e n a l ı n ı p k u r u t u l a n ö r n e k l e r d e K j e l d a h l y ö n t e m i n e ( K a ç a r . 1977) g ö r e a z o t a n a l i z i y a p ı l m ı ş v e % a z o t d e ğ e r l e r i 6 . 2 5 k a t s a y ı s ı ile ç a r p ı l a r a k h a m p r o t e i n o r a n l a r ı v e h a m p r o t e i n o r a n l a r ı k u r u ot v e r i m l e r i ile ç a r p ı l a r a k h a m p r o t e i n v e r i m i d e ğ e r l e r i h e s a p l a n m ı ş t ı r .
A r a ş t ı r m a d a n e l d e e d i l e n v e r i l e r e M S T A T C p a k e t p r o g r a m ı n d a ü ç t e k r a r l a m a l ı t e s a d ü f b l o k l a -r ı n d a k u -r u ot v e -r i m i v e k u -r u o t t a fiğ o -r a n ı için 3 yıl, h a m p -r o t e i n o -r a n ı v e v e -r i m i için 2 yıl t e k -r a -r l a n a n b ö l ü n m ü ş p a r s e l l e r d e n e m e d e s e n i n e g ö r e (Steel v e T o r r i e , 1960) v a r y a n s analizi u y g u l a n m ı ş v e ö n e m l i ç ı k a n f a k t ö r o r t a l a m a l a r ı L S D t e s t i n e g ö r e k a r ş ı l a ş t ı r m ı ş t ı r .
B U L G U L A R VE TARTİŞMA
A r a ş t ı r m a d a , v e j e t a s y o n m e v s i m i n d e d ü ş e n y a ğ ı ş m i k t a r ı y ı l l a r a bağlı o l a r a k d e ğ i ş m i ş v e bu d e ğ i ş i m e b a ğ l ı o l a r a k k u r u ot v e r i m i d e d e ğ i ş m i ş t i r . N i t e k i m , e n y ü k s e k k u r u ot v e r i m i o r t a l a m a s ı en y ü k s e k y a ğ ı ş ı n k a y d e d i l d i ğ i ü ç ü n c ü y ı l d a s a p t a n m ı ş t ı r ( Ç i z e l g e 1). D a h a d ü ş ü k y a ğ ı ş ı n d ü ş t ü ğ ü birinci y ı l d a k u r u ot v e r i m i o r t a l a m a s ı her iki y ı l d a k i o r t a l a m a d a n ö n e m l i d e r e c e d e d a h a d ü ş ü k o l m u ş t u r . B i ç i m z a m a n ı ve b i ç i m y ü k s e k l i ğ i k u r u ot v e r i m i n i ö n e m l i d e r e c e d e e t k i l e m i ş t i r . A n c a k , h e r iki f a k t ö r ü n etkisi y ı l l a r a bağlı o l a r a k f a r k l ı l ı k g ö s t e r m i ş t i r ( Ç i z e l g e 1). A r a ş t ı r m a n ı n birinci y ı l ı n d a b i ç i m z a m a n ı n ı n k u r u ot v e r i m i ü z e r i n d e k i etkisi istatistiksel o l a r a k ö n e m l i ç ı k m a m ı ş t ı r . İ k i n c i ve ü ç ü n c üy ı l l a r d a i s e b i ç i m z a m a n ı g e c i k t i k ç e k u r u o t v e r i m i a r t ı ş g ö s t e r m i ş v e b i t k i b o y u 2 5 c m v e y a 3 0 c m ' y e e r i ş t i ğ i n d e y a p ı l a n b i ç i m l e r d e n i k i n c i y ı l d a b i t k i b o y u 15 v e y a 2 0 c m ' y e e r i ş t i ğ i n d e y a p ı l a n b i ç i m l e r e g ö r e , ü ç ü n c ü y ı l d a i s e b i t k i b o y u 15 c m ' y e e r i ş t i ğ i n d e y a p ı l a n b i ç i m e g ö r e ö n e m l i d e r e c e d e d a h a y ü k s e k k u r u o t v e r i m i e l d e e d i l m i ş t i r . Ü ç y ı l l ı k o r t a l a m a y a g ö r e i s e . b i ç i m z a m a n ı n ı n b i t k i b o y u n u n 15 c m ' y e e r i ş m e s i n d e n 2 5 c m ' y e e r i ş t i ğ i d ö n e m e k a d a r g e c i k t i r i l m e s i k u r u o t v e r i m i n d e i s t a t i s t i k s e l o l a r a k ö n e m l i d e r e c e d e a r t ı ş a n e d e n o l m u ş t u r . B u s o n u ç , H a t i p o ğ l u v e a r k . ( 1 9 9 0 ) ' n ı n f ı ğ + a r p a k a r ı ş ı m ı i ç i n s a p t a d ı k l a r ı b u l g u l a r ı d e s t e k l e m e k t e d i r . B i ç i m y ü k s e k l i ğ i n i n k u r u o t v e r i m i ü z e r i n d e k i e t k i s i d e y ı l l a r a b a ğ l ı o l a r a k f a r k l ı l ı k g ö s t e r m i ş t i r . B i r i n c i y ı l d a b i ç i m y ü k s e k l i ğ i k u r u o t v e r i m i n i e t k i l e m e m i ş t i r ( Ç i z e l g e 1). İ k i n c i y ı l d a , b i ç i m y ü k s e k l i ğ i n i n 2 . 5 c m ' d e n 5 c m ' y e ç ı k a r t ı l m a s ı , ü ç ü n c ü y ı l d a i s e 1 0 c m ' y e k a d a r ç ı k a r t ı l m a s ı k u r u o t v e r i m i n d e i s t a t i s t i k s e l o l a r a k ö n e m l i d e r e c e d e a r t ı ş a n e d e n o l m u ş t u r . Ü ç y ı l l ı k o r t a l a m a y a g ö r e i s e , b i ç i m y ü k s e k l i ğ i n i n a r t ı ş ı k u r u o t v e r i m i n d e ö n e m l i d e r e c e d e a r t ı ş a n e d e n o l m u ş t u r . Ç i z e l g e 1. B i ç i m Z a m a n ı v e B i ç i m Y ü k s e k l i ğ i n i n F i ğ + B u ğ d a y K a r ı ş ı m ı n d a K u r u O t Verimi ( k g / d a ) ve K u r u O t t a F i ğ O r a n ı n a ( % ) Etkisi B i ç i m Z a m a n ı B i ç i m Y ü k . K u r u O t Verimi ( k g / d a ) Fiğ O r a n ı ( % ) B i ç i m Z a m a n ı B i ç i m Y ü k . 2 0 0 7 2 0 0 8 2 0 0 9 O r t . 2 0 0 7 2 0 0 8 2 0 0 9 O r t . 15 c m 2 . 5 163.0 2 9 0 . 1 2 7 0 . 7 2 4 1 . 3 61.1 11.4 4 2 . 5 3 8 . 3 15 c m 5 . 0 159.9 3 7 3 . 1 3 7 3 . 8 3 0 2 . 3 6 2 . 4 13.6 4 7 . 1 4 1 . 0 15 c m 7.5 1 5 0 . 8 3 5 7 . 5 3 7 8 . 1 2 9 5 . 4 60.1 13.6 5 1 . 4 4 1 . 7 15 c m 10 165.1 3 4 9 . 5 4 1 8 . 4 3 1 1 . 0 6 4 . 2 16.0 5 2 . 8 4 4 . 4 O r t a l a m a 159.7 3 4 2 . 5 b * 3 6 0 . 3 b 2 8 7 . 5 c 6 2 . 0 b 13.6 4 8 . 4 4 1 . 3 b 2 0 c m 2 . 5 2 0 4 . 6 3 4 6 . 6 3 0 6 . 6 2 8 5 . 9 7 2 . 6 14.7 4 4 . 2 4 3 . 8 2 0 c m 5 . 0 2 0 1 . 9 3 4 9 . 3 3 7 7 . 8 3 0 9 . 7 6 5 . 2 16.0 4 7 . 5 4 2 . 9 2 0 c m 7 . 5 1 9 9 . 8 3 6 6 . 0 4 1 4 . 0 3 2 6 . 6 6 5 . 0 11.0 5 1 . 9 4 2 . 6 2 0 c m 10 179.7 3 8 1 . 6 4 8 0 . 0 3 4 7 . 1 6 9 . 8 15.2 5 5 . 6 4 6 . 9 O r t a l a m a 1 9 6 . 5 3 6 0 . 9 b 3 9 4 . 6 a b 3 1 7 . 3 b 6 8 . 2 a 14.2 4 9 . 8 44.1 a 25 c m 2 . 5 2 1 2 . 1 3 6 5 . 2 3 5 5 . 6 3 1 1 . 0 6 5 . 2 11.0 4 4 . 6 4 0 . 3 25 c m 5 . 0 2 1 5 . 4 4 0 8 . 4 4 3 0 . 1 3 5 1 . 3 6 5 . 0 12.7 4 8 . 1 4 1 . 9 25 c m 7 . 5 2 0 9 . 5 4 0 1 . 1 4 2 8 . 7 3 4 6 . 4 6 8 . 1 13.9 5 1 . 9 4 4 . 7 25 c m 10 2 1 3 . 6 4 1 1 . 5 4 8 4 . 1 3 6 9 . 7 6 7 . 0 14.1 5 3 . 4 4 4 . 8 O r t a l a m a 2 1 2 . 6 3 9 6 . 6 a 4 2 4 . 6 a 3 4 4 . 6 a 6 6 . 3 a b 12.9 4 9 . 5 4 2 . 9 a 3 0 c m 2 . 5 195.1 4 1 1 . 7 3 6 2 . 7 3 2 3 . 2 7 2 . 7 11.5 4 3 . 4 4 2 . 5 3 0 c m 5 . 0 2 0 9 . 7 4 1 6 . 6 4 1 0 . 1 3 4 5 . 5 71.1 13.5 4 9 . 2 4 4 . 6 3 0 c m 7 . 5 199.0 4 1 1 . 0 4 4 6 . 6 3 5 2 . 2 6 9 . 6 12.6 5 1 . 5 4 4 . 6 3 0 c m 10 2 0 8 . 8 4 3 8 . 2 5 6 4 . 9 4 0 4 . 0 6 3 . 1 12.6 52.4 4 2 . 7 O r t a l a m a 2 0 3 . 2 4 1 9 . 4 a 4 4 6 . 1 a 3 5 6 . 2 a 6 9 . 2 a 12.6 4 9 . 1 4 3 . 6 a O r t a l a m a 2 . 5 193.7 3 5 3 . 4 b 3 2 3 . 9 c 2 9 0 . 3 c 6 7 . 9 12.2 b 4 3 . 7 c 4 1 . 2 c O r t a l a m a 5 . 0 196.7 3 8 6 . 9 a 3 9 8 . 0 b 3 2 7 . 2 b 6 5 . 9 14.0 a 4 8 . 0 b 4 2 . 6 b c O r t a l a m a 7.5 189.8 3 8 3 . 9 a 4 1 6 . 9 b 3 3 0 . 2 b 6 5 . 7 12.8 b 5 1 . 7 a 4 3 . 4 a b O r t a l a m a 10 191.9 3 9 5 . 2 a 4 8 6 . 9 a 3 5 7 . 9 a 6 6 . 0 14.5 a 5 3 . 6 a 4 4 . 7 a 193.0 c + 3 7 9 . 8 b 4 0 6 . 4 a 3 2 6 . 4 6 6 . 4 a + 1 3 . 3 c 4 9 . 2 b 4 3 . 0
*) Aynı s ü t u n i ç e r i s i n d e / + ) Aynı s a t ı r içerisinde b e n z e r h a r f ile g ö s t e r i l e n o r t a l a m a l a r L S D Testine g ö r e P < 0 . 0 5 h a t a sınırları i ç e r i s i n d e istatistiksel o l a r a k b i r b i r i n d e n f a r k s ı z d ı r . K u r u o t t a f i ğ o r a n ı y ı l l a r a b a ğ l ı o l a r a k ö n e m l i d e r e c e d e d e ğ i ş i m g ö s t e r m i ş v e b i r i n c i y ı l d a 2 . v e 3 . y ı l l a r a , 3 . y ı l d a i s e 2 . y ı l a g ö r e i s t a t i s t i k s e l o l a r a k d a h a y ü k s e k o r a n d a f i ğ i ç e r e n k u r u o t v e r i m i e l d e e d i l m i ş t i r . B i ç i m z a m a n ı v e b i ç i m y ü k s e k l i ğ i n i n k u r u o t t a f i ğ o r a n ı n a e t k i s i y ı l l a r a b a ğ l ı o l a r a k f a r k l ı l ı k g ö s t e r m i ş t i r . B i r i n c i y ı l d a , b i ç i m z a m a n ı n ı n b i t k i b o y u n u n 1 5 c m ' y e e r i ş t i ğ i d ö n e m d e n 2 0 c m ' y e e r i ş t i ğ i d ö n e m e k a d a r g e c i k t i r i l m e s i f i ğ o r a n ı n d a i s t a t i s t i k s e l o l a r a k a r t ı ş a n e d e n o l m u ş t u r . İ k i n c i v e ü ç ü n c ü
y ı l l a r d a b i ç i m z a m a n ı k u r u o t t a f i ğ o r a n ı n ı ö n e m l i d e r e c e d e e t k i l e m e m i ş t i r . Ü ç y ı l l ı k o r t a l a m a y a g ö r e ise, b i t k i b o y u 2 0 c m e r i ş t i ğ i n d e y a p ı l a n b i ç i m b i t k i b o y u 15 c m i k e n y a p ı l a n b i ç i m e g ö r e i s t a t i s t i k s e l o l a r a k ö n e m l i d e r e c e d e d a h a y ü k s e k o r a n d a f i ğ i ç e r e n k u r u ot s a ğ l a m ı ş t ı r . B i ç i m y ü k s e k l i ğ i n i n f i ğ o r a n ı ü z e r i n d e k i e t k i s i d e y ı l l a r a b a ğ l ı o l a r a k f a r k l ı l ı k g ö s t e r m i ş t i r . B i r i n c i y ı l d a b i ç i m y ü k s e k l i k l e r i f i ğ o r a n ı n d a ö n e m l i b i r f a r k l ı l ı k y a r a t m a m ı ş t ı r , i k i n c i y ı l d a 5 c m v e 10 c m b i ç i m y ü k s e k l i ğ i 2 . c m v e 7 . 5 c m ' y e g ö r e i s t a t i s t i k s e l o l a r a k ö n e m l i d e r e c e d e d a h a y ü k s e k f i ğ o r a n ı n a n e d e n o l m u ş t u r . 3. y ı l d a v e 3 y ı l ı n o r t a l a m a s ı n d a ise b i ç i m y ü k s e k l i ğ i a r t t ı k ç a k u r u o t t a f i ğ o r a n ı a r t m ı ş 10 c m b i ç i m y ü k s e k l i ğ i n d e e n y ü k s e k f i ğ o r a n ı s a ğ l a n m ı ş t ı r . K a r ş ı m o t u n u n h a m p r o t e i n i ç e r i ğ i y ı l l a r a b a ğ l ı o l a r a k ö n e m l i d e r e c e d e f a r k l ı l ı k g ö s t e r m i ş v e 1. y ı l d a 2 y ı l a g ö r e ö n e m l i d e r e c e d e d a h a y ü k s e k o l m u ş t u r ( Ç i z e l g e 2 ) . B i ç i m z a m a n ı n ı n h a m p r o t e i n o r a n ı n a e t k i s i y ı l l a r a b a ğ l ı o l a r a k f a r k l ı l ı k g ö s t e r m i ş t i r . B i r i n c i y ı l d a , bitki b o y u 15 c m ' y e e r i ş t i ğ i n d e y a p ı l a n b i ç i m d e n d a h a g e ç b i ç i m l e r e g ö r e i s t a t i s t i k s e l o l a r a k d a h a y ü k s e k h a m p r o t e i n o r a n ı e l d e e d i l -m i ş t i r . 2 y ı l d a b i ç i -m z a -m a n ı h a -m p r o t e i n o r a n ı n ı e t k i l e -m e -m i ş t i r . B i ç i -m y ü k s e k l i ğ i h a -m p r o t e i n o r a n ı n ı i s t a t i s t i k s e l o l a r a k ö n e m l i d e r e c e d e e t k i l e m e m i ş t i r . v H a m p r o t e i n v e r i m i y ı l l a r a b a ğ l ı o l a r a k f a r k l ı l ı k g ö s t e r m i ş v e 2. y ı l d a d i ğ e r 1. y ı l a g ö r e d a h a y ü k s e k h a m p r o t e i n v e r i m i e l d e e d i l m i ş t i r . B i ç i m z a m a n ı H a m p r o t e i n v e r i m i n d e y a l n ı z c a 2. y ı l d a f a r k l ı l ı k y a r a t m ı ş v e b i ç i m z a m a n ı g e c i k t i k ç e h a m p r o t e i n v e r i m i a r t m ı ş t ı r , t k i y ı l l ı k o r t a l a m a y a g ö r e ise, b i ç i m z a m a n ı n ı n bitki b o y u 2 5 c m ' y e e r i ş i n c e y e k a d a r g e c i k t i r i l m e s i h a m p r o t e i n v e r i m i n d e ö n e m l i d e r e c e d e a r t ı ş a n e d e n o l m u ş t u r . B i ç i m y ü k s e k l i ğ i h a m p r o t e i n v e r i m i n d e i s t a t i s t i k s e l o l a r a k ö n e m l i b i r f a r k l ı l ı k y a r a t m a m ı ş t ı r . B u s o n u ç l a r a g ö r e , Ç u k u r o v a k o ş u l l a r ı n d a y e t i ş t i r i l e c e k F i ğ + B u ğ d a y k a r ı ş ı m ı 15 M a r t 3 0 N i -s a n d ö n e m i n d e b i t k i l e r 2 5 c m b o y l a n d ı ğ ı n d a o t l a t m a y a b a ş l a n m a -s ı v e 10 c m a n ı z k a l ı n c a y a o t l a t m a y a p ı l m a s ı d u r u m u n d a h a y v a n l a r için y ü k s e k v e k a l i t e l i ot s a ğ l a n a b i l e c e ğ i s ö y l e n e b i l i r .
Çizelge 2. Biçim Z a m a n ı ve Biçim Yüksekliğinin Fiğ+Buğday Karışımında Ham Protein Oranı (%) ve Ham Protein Verimine (kg/da) Etkisi
Biçim
zamanı Biçim Yük.
Ham Protein Oranı (%) Ham Protein Verimi Biçim
zamanı Biçim Yük. 2007 2008 Ortalama 2007 2008 Ortalama
15 2.5 22.7 19.6 21.1 36.9 56.9 46.9 15 5.0 23.3 18.2 20.7 37.3 67.7 52.5 15 7.5 22.5 19.1 20.8 33.6 68.3 51.0 15 10 22.0 18.5 20.3 36.2 64.9 50.6 Ortalama 22.6 a 18.9 20.7 36.0 64.5 c 50.2 b 20 2.5 20.2 19.6 19.9 41.0 67.6 54.3 20 5.0 20.4 18.6 19.5 40.8 64.8 52.8 20 7.5 20.3 18.9 19.6 40.2 69.1 54.6 20 10 21.2 18.5 19.9 37.3 70.4 53.8 Ortalama 20.6 b 18.9 19.7 39.8 68.0 bc 53.9 b 25 2.5 20.8 19.8 20.3 43.4 72.1 57.8 25 5.0 19.8 20.6 20.2 42.7 83.7 63.2 25 7.5 21.1 19.1 20.1 44.0 76.8 60.4 25 10 20.1 19.3 19.7 43.6 79.6 61.6 Ortalama 20.5 b 19.7 20.1 43.4 78.1 a b 60.8 a 30 2.5 20.2 20.2 20.2 39.2 83.4 61.3 30 5.0 21.3 19.3 20.3 45.0 80.3 62.6 30 7.5 21.4 18.6 20.0 42.7 76.4 59.6 30 10 21.2 18.8 20.0 44.2 82.4 63.3 Ortalama 21.0 b 19.2 20.1 42.8 80.6 a 61.7 a Ortalama 2.5 21.0 19.8 20.4 40.2 70.0 55.1 Ortalama 5.0 21.2 19.1 20.2 41.4 74.1 57.8 Ortalama 7.5 21.3 18.9 20.1 40.2 72.6 56.4 Ortalama 10 21.2 18.8 20.0 40.3 74.3 57.3 Ortalama 21.2 a 19.2 b 20.2 40.5 b 72.8 a 56.7
*) Aynı sütun içerisinde / +) Aynı satır içerisinde benzer harf ile gösterilen ortalamalar L S D Testine göre P<0.05 hata sınırları içerisinde istatistiksel olarak birbirinden farksızdır.
KAYNAKLAR
C a ı ı g i r . S . . E l i ç i n . A . . K a r a b u l u t , M u n z u r . M . v e İ l a s l a n , M . 1 9 8 4 . N a d a s A l a n l a r ı n a E k i l e n K a r ı ş ı m l a r d a O t l a t ı l a n S ü t t e n K e s i l m i ş K u z u l a r ı n B e s i G ü ç l e r i Ü z e r i n d e A r a ş t ı r m a l a r . A n k a r a Ç a y ı r - M e r a v e Z o o t e k n i A r a ş t ı r m a E n s t i t ü s ü Y a y ı n N o : 9 8 . G e n ç , İ . . A t a k i ş i , İ. v e S a ğ l a m t i m u r . T . . 1 9 7 7 . Ç u k u r o v a ' n ı n S u l u K o ş u l l a r ı n d a U y g u l a n a b i l e c e k E k i m N ö b e t i S i s t e m l e r i Ü z e r i n d e B i r A r a ş t ı r m a . Ç . Ü . Z i r a a t F a k ü l t e s i Y ı l l ı ğ ı , Y ı l 8 . S a y ı : 2 , 7 7 - 8 7 , 1 9 7 7 H a t i p o ğ l u , R . , A n l a r s a k A . E . . T ü k e l , T. v e B a y t e k i n , H . , 1 9 9 0 . Ç u k u r o v a B ö l g e s i K ı r a ç K o ş u l l a r ı n d a Y e t i ş t i r i l e n F i ğ + A r p a K a r ı ş ı m ı n d a B i ç i m Z a m a n ı n ı n O t V e r i m i v e B o t a n i k K o m p o z i s y o n a E t k i s i Ü z e r i n e B i r A r a ş t ı r ı n a . Ç . Ü . Zir. F a k . D e r g i s i 5 ( 3 ) : 1 7 3 - 1 8 2 K a ç a r , 1 9 7 7 . B i t k i B e s l e m e U y g u l a m a K l a v u z u . A . Ü . Zir. F a k Yay.: 6 4 7 , U y g u l a m a K l a v u z u : 2 0 6 . K ö k t e n . , K . , v e T a n s ı , V.. 2 0 0 4 . Ç u k u r o v a K o ş u l l a r ı n d a M t i r d ü m ü k(Lathyrus sativus
L . ) ile D e ğ i ş i kT a h ı l T ü r l e r i K a r ı ş ı m O r a n l a r ı n ı n V e r i m v e K a l i t e y e E t k i s i . Ç . Ü . Zir. F a k . D e r g i s i . 2 0 0 4 . 19 ( 4 ) : 6 9 - 7 6 . M u n z u r . M . , 1 9 8 4 E x p e r i m e n t s o n T h e O p t i m u m S e e d R e t e s o f S o m e V e t c h + C e r e a l M i x t u r e a n d T h e R e s u l t i n g g r a z i n g P o s s i b i l i t i e s a n d H a y Y i e l d in T h e R e g i o n o f A n k a r a . G r a s s l a n d a n d H u s b a n d r y R e s a r c h A c t i v i t i e s E d i t e d b y K a r a b u l u t , A . A n d M u n z u r . M . , A n k a r a Ç a y ı r - M e r a v e Z o o t e k n i A r a ş t ı r m a E n s t i t ü s ü Y a y ı n l a r ı . 9 7 . 2 9 - 3 1 S t e e l , R . G . D a n d T o r r i e , J . H . 1 9 6 0 . P r i n c i p l e s a n d P r o c e d u r e s o f S t a t i s t i c s . M c G r a v v - H i l l B o o k C o „ L o n d o n .
Y ı l m a z . E., v e T ü k e l , T. 1 9 8 7 . Ç u k u r o v a K ı r a ç k o ş u l l a r ı n d a Y e t i ş t i r i l e b i l e c e k F i ğ
