GAZİ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
YABANCI DİLLER EĞİTİMİ ANA BİLİM DALI FRANSIZCA ÖĞRETMENLİĞİ BİLİM DALI
YARATICI DRAMA YÖNTEMİNİN ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN
AKADEMİK BAŞARILARINA VE FRANSIZCA KONUŞMAYA
YÖNELİK TUTUMLARINA ETKİSİ
YÜKSEK LİSANS TEZİ
Hazırlayan Hande AYDENİZ
Ankara Mayıs, 2012
GAZİ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
YABANCI DİLLER EĞİTİMİ ANA BİLİM DALI FRANSIZCA ÖĞRETMENLİĞİ BİLİM DALI
YARATICI DRAMA YÖNTEMİNİN ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN
AKADEMİK BAŞARILARINA VE FRANSIZCA KONUŞMAYA
YÖNELİK TUTUMLARINA ETKİSİ
YÜKSEK LİSANS TEZİ
Hande AYDENİZ
Danışman: Yrd. Doç. Dr. Nurten ÖZÇELİK
Ankara Mayıs, 2012
iii
Hande Aydeniz’in Yaratıcı Drama Yönteminin Üniversite Öğrencilerinin Akademik Başarılarına ve Fransızca Konuşmaya Yönelik Tutumlarına Etkisi başlıklı tezi 15.05.2012 tarihinde, jürimiz tarafından Yüksek Lisans Tezi olarak kabul edilmiştir.
Adı Soyadı İmza
Başkan: Doç. Dr. Perihan YALÇIN
Üye (Tez Danışmanı): Yrd. Doç. Dr. Nurten ÖZÇELİK
iv
YARATICI DRAMA YÖNTEMİNİN ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN AKADEMİK BAŞARILARINA VE FRANSIZCA KONUŞMAYA YÖNELİK
TUTUMLARINA ETKİSİ
Araştırma sürecinde, uygulama okulu olarak yararlandığım Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yabancı Diller Anabilim Dalı Fransızca Öğretmenliği Bilim Dalı hazırlık sınıfı koordinatörüne, değerli okutman arkadaşlarıma, Fransızca hazırlık sınıfı öğrencilerine, uygulama esnasında bana canla destek veren Avrupa Projeleri Koordinatörü ablam Burcu Aydeniz’e, çalışmanın her aşamasında bana kılavuzluk eden, sonsuz desteğini gördüğüm dostum Araştırma Görevlisi Burcu Ulutaş’a ve Araştırma Görevlisi Dr. Ayşe Yalçın Çelik’e, değerli arkadaşım Gökçe Yörükoğlu’na, her zaman moral kaynağım olan nişanlım Arif Mert Öztürk’e ve yardımlarını gördüğüm tüm arkadaşlarıma teşekkür ederim
Araştırma sürecinde en büyük yardımcım olan ve yaşamımın her anında bana destek veren, engin bilgilerini benimle paylaşan sevgili annem Mediha Aydeniz’e ve babam Hüseyin Aydeniz’e çok teşekkür ederim.
Yüksek lisans öğrenimim sürecinde ve araştırmanın her aşamasında, bana yol gösteren, destek olan, emek veren sevgili danışmanım Sayın Yrd. Doç. Dr. Nurten Özçelik’e sonsuz teşekkür ediyorum.
Nisan 2012 Hande Aydeniz
v
YARATICI DRAMA YÖNTEMİNİN ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN AKADEMİK BAŞARILARINA VE FRANSIZCA KONUŞMAYA YÖNELİK
TUTUMLARINA ETKİSİ AYDENİZ, Hande
Yüksek Lisans, Fransızca Öğretmenliği Bilim Dalı Tez Danışmanı: Yrd. Doç. Dr. Nurten ÖZÇELİK
Mayıs–2012, 106 sayfa
Ülkemizde öğrenciler yıllarca yabancı dil eğitimi aldıkları halde çeşitli nedenlerden dolayı öğrendiklerini günlük yaşama taşıyamamaktadırlar. Öğretim tekniklerinin yetersiz oluşu, ezbercilik ve yeterli çalışmama bunlardan bazılarıdır. Bu araştırmanın amacı, yaratıcı drama yönteminin üniversite Fransızca hazırlık sınıflarında okuyan öğretmen adaylarının Fransızca akademik başarılarına ve Fransızca konuşmaya yönelik tutumlarına etkisini araştırmaktır.
Araştırma ile ilgili uygulama, Ankara’da bir devlet üniversitesinde, Fransızca hazırlık sınıfı öğrencileri ile üç hafta boyunca gerçekleştirilmiştir. Uygun örnekleme tekniğiyle oluşturulan örneklem gruplarından biri (N= 15) kontrol grubu, diğeri (N= 16) ise deney grubu olarak atanmıştır. Nicel bir çalışma olan bu araştırmada, öğrencilerin Fransızca başarılarını tespit etmek için zayıf deneysel desenlerden sontest kontrol gruplu deneysel desen ve öğrencilerin Fransızca konuşmaya yönelik tutumlarını tespit etmek için de yarı deneysel desenlerden öntest-sontest kontrol gruplu deneysel desen kullanılmıştır.
Araştırmanın verileri, başarı testi, tutum ölçeği ve deney grubuna ders sonunda yazdırılan günlüklerden elde edilmiştir. Öğrencilere, başarı testi ders sonlarında, tutum ölçeği ise uygulama öncesinde ve sonrasında uygulanmıştır. Toplanan nicel verilerin analizinde ortalamalar arasındaki farkları saptamak için parametrik analiz türlerinden t-Testi ve ANCOVA testi uygulanmıştır.
Bulgular, deney grubu öğretmen adaylarının Fransızca başarılarında istatistiksel olarak anlamlı bir farkın olduğunu, öğrencilerin Fransızca konuşmaya yönelik
vi
adaylarının günlüklerine dair bulgular, yapılan sınıf içi öğretim uygulamalarının yararlı ve etkili olduğuna işaret etmektedir.
Bu bulgular ışığında, yaratıcı drama yönteminin öğrencilerin Fransızca öğrenme başarılarına olumlu yönde etkisi olduğu söylenebilir.
Anahtar Sözcükler: Yaratıcı drama, Fransızca öğretmenliği, Fransızca öğretimi/öğrenimi
vii
IMPACT OF CREATIVE DRAMA METHOD ON THE ACADEMIC ACHIEVEMENT OF UNIVERSITY STUDENTS AND ON THEIR ATTITUDE
TOWARDS FRENCH SPEAKING AYDENİZ, Hande
Master Thesis, French Language Teaching Thesis Advisor: Assist. Prof. Dr. Nurten ÖZÇELİK
May–2012, 106 pages
Although they receive years of foreign language training, students in our country cannot carry their knowledge into daily life due to various reasons. Some of the reasons for this are the insufficiency of teaching methods, rote learning and lack of adequate study. The objective of this research is to determine the impact of creative drama method on university French preparatory class students’ academic achievement and on their attitutude towards French speaking.
The implementation of this research was conducted in a state university in Ankara for three weeks with French preparatory class students. The sample groups were assigned as the control group (N= 15) and the experimental group (N= 16) by convenience sampling method. In this research, which is a quantitative study, posttest control group weak experimental design method was used to determine students’ French class achievements, and pre and posttest control group quasi-experimental design method was used to determine their attitude towards French speaking.
The data for the research was obtained from the achievement test, attitude scale and journals kept by the experiment group after each class. The achievement test was applied to students after classes and the attitude scale was applied before and after implementation. In order to identify the differences between the averages in the analysis of the quantitative data collected; the t-Test and the ANCOVA Test among parametric analysis were applied.
The findings of the research show that there has been a statistical meaningful difference in the French achievement of teacher candidates of the experimental group
viii
French speaking. The findings pertaining to the journals of the teacher candidates in the experiment group indicate that the in-class education practices have been beneficial and effective.
In the light of these findings, it may be assumed that creative drama has a positive effect on the French learning achievement of students.
Key Words: Creative drama, French language teaching, French teaching/learning
ix
İÇİNDEKİLER
JÜRİ ÜYELERİNİN İMZA SAYFASI ... iii
ÖN SÖZ ...iv
ÖZET ... v
ABSTRACT ... vii
TABLOLAR LİSTESİ ...xi
ŞEKİLLER VE ÇİZELGE LİSTESİ ... xii
KISALTMALAR LİSTESİ ... xiii
1. GİRİŞ ... 1 1.1 Problem Durumu ...1 1.2 Araştırmanın Amacı ...2 1.3 Araştırmanın Önemi ...4 1.4 Araştırmanın Sınırlılıkları...5 1.5 Araştırmanın Varsayımları ...5 1.6 Tanımlar ...6 2. KAVRAMSAL ÇERÇEVE ... 7 2.1 Yaratıcı Drama ...7
2.2 Yaratıcı Dramanın Kısa Tarihi...8
2.3 Yaratıcı Dramanın Aşamaları ...9
2.3.1 Isınma - Rahatlama Çalışmaları ... 10
2.3.2 Rol Oynama - Doğaçlama ... 10
2.3.3 Değerlendirme - Tartışma ... 11
2.4 Yaratıcı Drama Sürecindeki Ögeler ... 12
2.4.1 Çalışma Ortamı ... 12
2.4.2 Oyun Grubu / Öğrenci Grubu ... 14
2.4.3 Çalışmanın Kendisi ... 14
2.4.4 Drama Lideri / Öğretmen ... 14
2.5 Eğitimde Yaratıcı Drama ... 15
2.6 Eğitimde Yaratıcı Drama Kullanımının Yararları ... 16
2.7 Yabancı Dil Eğitiminde Yaratıcı Dramanın Önemi ... 17
2.8 İlgili Araştırmalar ... 18
2.8.1 Yaratıcı Dramanın Eğitimin Farklı Alanlarına Olan Etkisinin İncelendiği Çalışmaların Bulguları ... 19
2.8.2 Yaratıcı Dramanın Sözel İletişim Becerilerine Ve Yabancı Dile Olan Etkisinin İncelendiği Çalışmaların Bulguları ... 21
3. YÖNTEM ... 24 3.1 Araştırmanın Modeli ... 24 3.2 Evren ve Örneklem ... 26 3.3 Verilerin Toplanması ... 26 3.3.1 Başarı Testleri ... 27 3.3.2 Tutum Ölçeği ... 27 3.3.3 Günlükler ... 28 3.4 Çalışma Planı ... 28 3.4.1 Hazırlık Aşaması ... 28 3.4.2 Uygulama Aşaması ... 28
x
3.4.3.2 Deney Grubu 2. Ders Planı ... 36
3.4.3.3 Deney Grubu 3. Ders Planı ... 39
3.4.3.4 Kontrol Grubu 1. Ders Planı ... 45
3.4.3.5 Kontrol Grubu 2. Ders Planı ... 46
3.4.3.6 Kontrol Grubu 3. Ders Planı ... 47
3.5 Verilerin Analizi ... 48
4. BULGULAR VE YORUMLAR... 50
4.1 Öntest-Sontest Verilerinin Analizi ... 50
4.2 Hipotezlerin Test Edilmesi ... 53
4.3 Yorumlar ... 56
5. SONUÇ VE ÖNERİLER ... 60
5.1 Sonuçlar ... 60
5.2 Öneriler ... 61
5.2.1 Araştırmanın Sonuçlarına Yönelik Öneriler ... 61
5.2.2 Araştırmacılara Yönelik Öneriler... 62
KAYNAKÇA ... 64
EKLER ... 69
Ek–1 BAŞARI TESTLERİ ... 69
Ek–2 BAŞARI TESTLERİ CEVAP ANAHTARLARI ... 73
Ek–3 FRANSIZCA KONUŞMAYA İLİŞKİN TUTUM ANKETİ ... 77
Ek–4 UYGULAMA ÇALIŞMALARINDAN FOTOĞRAFLAR ... 79
Ek–5 ÖĞRENCİLERİN GÜNLÜKLERİ ... 87
xi
TABLOLAR LİSTESİ
Tablo 3.2.1 Araştırmaya Katılan Öğrencilerin Sayıları ve Cinsiyetlerine Göre
Dağılımı ... 26
Tablo 4.1.1 Öntest Puanlarının Betimsel İstatistik Sonuçları ... 51
Tablo 4.1.2 Öntest Puan Ortalamalarının t-Testi ile Karşılaştırılması ... 52
Tablo 4.1.3 Sontest Puanlarının Betimsel İstatistik Sonuçları ... 52
Tablo 4.2.1 Deney Grubu Tutum Testi Puan Ortalamalarının t-Testi Sonuçları ... 53
Tablo 4.2.2 Kontrol Grubu Tutum Testi Puan Ortalamalarının t-Testi Sonuçları ... 54
Tablo 4.2.3 Deney ve Kontrol Grubu Öğrencilerinin Tutum Sontest Puanlarına Ait ANCOVA Sonuçları ... 54
Tablo 4.2.4 Deney ve Kontrol Grubu Öğrencilerinin Başarı Testi Puanlarına Ait t-Testi Sonuçları ... 55
xii
ŞEKİLLER VE ÇİZELGE LİSTESİ
Şekil 2.1 Masalar ve Sandalyeler Duvara Yaslanmış Sınıf Düzeni ... 12
Şekil 2.2 Atnalı / Yarım Daire Sınıf Düzeni ... 13
Şekil 2.3 Tam Daire Sınıf Düzeni ... 13
Şekil 2.4 Grup Oturuşu Sınıf Düzeni ... 13
Şekil 3.1 Sontest Kontrol Gruplu Zayıf Deneysel Desenin Simgesel Görünümü ... 25
Şekil 3.2 Öntest-Sontest Kontrol Gruplu Yarı Deneysel Desenin Simgesel Görünümü 25 Şekil 3.3 Araştırmada ki Uygulamalar, Yaratıcı Drama Aşamaları ve Kazanımlar ... 30
xiii
KISALTMALAR LİSTESİ
SPSS: Statistical Package for Social Sciences N: Örneklem Sayısı
S: Standart Sapma
X : Aritmetik Ortalama Puanları
EK: Ölçekten Alınan En Küçük Puan EB: Ölçekten Alınan En Büyük Puan ÇK-BK: Çarpıklık- Basıklık Katsayıları SD: Serbestlik Derecesi
P: Anlamlılık Düzeyi t-Testi: Anlamlılık Farkı η2: Etki Büyüklüğü Değeri MEB: Milli Eğitim Bakanlığı
1. GİRİŞ
‘Ölü kitapları kapatın, doğanın canlı kitabını okuyun, çocuklar her şeyi başkalarının aktardığı gibi değil; kendi gözleriyle, dokunarak, tüm duygularını kullanarak tanısınlar.’
Comenius
1.1 Problem Durumu
Yabancı dil eğitiminde günümüze kadar birçok yöntem kullanılmıştır. Bunlardan bazıları benimsenmiş bazıları ise yetersiz görülüp terkedilmiş yeni yöntem arayışlarına devam edilmiştir. Ülkemizde ders programlarında yeni yöntemlerin kullanımından bahsedilse de, uygulamalarda ne yazık ki hala ezbere dayalı olan geleneksel yöntem kullanımı genelde devam etmektedir. Kullanılan yöntemlerin çoğu “bilişsel alana hitap etmekte, duyuşsal ve devinişsel alanın gelişimini ihmal etmektedir” (San, 1990: 574). Bu da ülkemizde uzun yıllar okulda yabancı dil öğrendikleri halde günlük hayatta yabancı dili kullanamayan birey sayısını arttırmaktadır. Artık öğrencilerin okul ortamında bilgiyi öğretmenden almaları yeterli değildir. Derslerdeki başarıyı arttırmak için öğrencilere bilgiye nasıl ulaşacaklarını, bilgiyi nasıl kullanacaklarını, eğitim ve öğretimde nasıl etkin rol oynayacaklarını, kısacası “öğrenmeyi öğretmek” gerekmektedir. Bu da bireyi öğrenme sürecinde etkin kılan, yaparak ve yaşayarak öğrenmesine olanak sağlayan, kendisini gerçekleştirmesine ve yaratıcı, üretken bir birey olmasına, kısaca bireyin tüm yönleriyle gelişmesine katkıda bulunan bir yöntem olan yaratıcı dramanın kullanımıyla sağlanabilir (Kaf, 1999).
Alanyazında yaratıcı drama yönteminin okul öncesinde kullanımıyla ilgili pek çok araştırmaya rastlanmıştır (Kalkancı, 1991; Eti, 2010; Ömeroğlu, 1990; Solmaz, 1997). Ayrıca alanyazında yaratıcı dramanın İngilizce öğretiminde etkili bir yöntem olduğunu ortaya koyan araştırmalar da bulunmaktadır. Tokmakçıoğlu (1993), İngilizce sınıflarında drama ile etkin sözcük dağarcığı ve konuşma gelişimini
araştırdığı çalışmasında, drama uygulamalarının öğrencilerin sözcük dağarcığı ve konuşma gelişimlerini olumlu etkilediğini belirtmiştir. Paksoy (2008), araştırmasında, dramanın İngilizce sınıflarındaki öğrencilerin özsaygılarının ve konuşma becerilerinin gelişmesine önemli bir etkisi olduğunu saptamıştır. Aynal (1989), dramatizasyon tekniğinin yabancı dil öğretimi üzerindeki etkisini incelemiş ve bilişsel amaçlara ulaşmada geleneksel yöntemlere göre daha başarılı bir teknik olduğunu belirtmiştir. Uzer (2008), 8.sınıf öğrencilerinin İngilizce dersindeki başarılarını araştırdığı yüksek lisans tezinde, yaratıcı drama yöntemi ile öğrenim gören deney grubu öğrencilerinin başarı düzeyinin arttığını saptamıştır. Kılıç (2009), çalışmasında drama yöntemi sayesinde öğrencilerin İngilizce konuşma seviyelerinin ve İngilizce konuşmaya yönelik tutumlarının geliştiğini vurgulamıştır.
Alanyazında eğitimde yaratıcı drama yöntemini konu alan ancak olumlu etkilerin tespit edilemediği çalışmalara da rastlanmıştır. Okvuran (1995) yaratıcı drama eğitiminin üniversite öğrencilerinin empatik beceri ve empatik eğitim düzeylerine etkisini araştırdığı çalışmasında, 14 haftalık drama eğitiminin ardından uyguladığı empati ölçekleriyle olumlu sonuç elde edememiştir. Yaratıcı drama yöntemiyle yapmış olduğu çalışmada, öğrenciler kendilerinde olumlu değişiklikler hissetmiş olsalar da, empatinin öğretilmesi kolay olmadığı ve bir sürece bağlı olduğu için dramanın etkileri hemen fark edilememiştir.
Yukarıda vurgulanan çalışmaların çoğunda yaratıcı drama yöntemi okul öncesi çocuklarına uygulanmış, ayrıca yöntemin daha çok yabancı dil İngilizce başarısına olan etkisi araştırılmış ancak yaratıcı drama kullanımının, öğretmen adaylarının akademik başarılarına ve Fransızca konuşmaya yönelik tutumlarına etkisini irdeleyen herhangi bir çalışma tespit edilememiştir.
1.2 Araştırmanın Amacı
Bu araştırmanın amacı, yaratıcı drama yönteminin, Gazi Üniversitesinin Fransızca hazırlık sınıflarında okuyan öğretmen adaylarının, derslerdeki akademik başarılarına olan etkisini araştırmak, ayrıca yöntemin, öğrencilerin Fransızca konuşmaya yönelik tutumlarına etkisini saptamaktır. Bu araştırma ile öğretmen adaylarını gelecekte
kullanabilecekleri, eğitimde etkili bir yöntem olan yaratıcı drama ile tanıştırmak ve yabancı dil öğretimi/öğrenimine katkısını ortaya koymak hedeflenmiştir. Araştırmada, yaratıcı dramaya göre düzenlenen öğretimin akademik başarıya ve öğrencilerin yabancı dil Fransızca konuşmaya yönelik tutumlarına etkisi araştırılarak, normal ders programının öngördüğü öğretime göre farklılıklar olup olmadığı konusu ele alınacaktır. Diğer bir anlatımla, normal ders programının öngördüğü öğretimin sınırlılıkları karşısında yaratıcı drama etkinlikleriyle zenginleştirilmiş farklı bir seçenek önerilmeye çalışılacaktır.
Yukarıda açıklanan genel amaç doğrultusunda belirlediğimiz alt amaçları aşağıdaki şekilde sıralamak mümkündür:
1. Yaratıcı drama etkinlikleri uygulanan deney grubunun, Fransızca konuşmaya yönelik etkinlik öncesi ve sonrası tutumları arasında anlamlı bir fark var mıdır? 2. Kontrol grubunun, Fransızca konuşmaya yönelik etkinlik öncesi ve sonrası
tutumları arasında anlamlı bir fark var mıdır?
3. Yaratıcı drama yöntemine göre öğrenim gören Fransızca hazırlık sınıfı öğrencileri ile normal programın öngördüğü eğitimin uygulandığı öğrencilerin Fransızca konuşmaya yönelik tutumları arasında anlamlı bir fark var mıdır?
4. Yaratıcı drama yöntemiyle öğrenim gören Fransızca öğretmenliği hazırlık sınıfı öğrencileri ile normal programın öngördüğü öğretimin uygulandığı öğrencilerin yapılan derslere ilişkin genel Fransızca başarı düzeyleri arasında anlamlı bir fark var mıdır?
Yukarıda belirtilen alt amaçlar doğrultusunda araştırmanın hipotezlerini aşağıdaki şekilde sıralamak mümkündür:
Ho1: Yaratıcı drama etkinlikleri uygulanan deney grubunun, Fransızca konuşmaya yönelik etkinlik öncesi ve sonrası tutumları arasında anlamlı bir fark yoktur.
Ho2: Kontrol grubunun, Fransızca konuşmaya yönelik etkinlik öncesi ve sonrası tutumları arasında anlamlı bir fark yoktur.
Ho3: Yaratıcı drama yöntemine göre öğrenim gören Fransızca hazırlık sınıfı öğrencileri ile normal programın öngördüğü eğitimin uygulandığı öğrencilerin Fransızca konuşmaya yönelik tutumları arasında anlamlı bir fark yoktur.
Ho4: Yaratıcı drama yöntemiyle öğrenim gören Fransızca öğretmenliği hazırlık sınıfı öğrencileri ile normal programın öngördüğü öğretimin uygulandığı öğrencilerin yapılan derslere ilişkin genel Fransızca başarı düzeyleri arasında anlamlı bir fark yoktur.
Yapılan araştırma ile Fransızca öğretmenliği bölümü Fransızca hazırlık sınıfı derslerinde, programın öngördüğü yöntemlerden farklı olarak, yaratıcı drama kapsamında hazırlanmış etkinlikleri uygulamanın lisans düzeyi Fransızca derslerine örnek olması ve bu etkinliklerin uygulanabilirliğini belirleyerek, öğrencilerin elde ettikleri kazanımları öğretmenlik hayatlarında ve günlük yaşamlarında kullanabilmelerine yönelik bir davranış kazandırması da beklenmektedir.
1.3 Araştırmanın Önemi
Yabancı ülkelere kıyasla ülkemizde yabancı dil öğretimi/öğrenimi konusunda yetersizlikler olduğu bilinen bir gerçektir. Yabancı dil öğretimini dilbilgisi kalıplarıyla sınırlı tutan ezberci yaklaşımla, sadece sınavlara yönelik dili öğretmek yanlıştır. Yabancı dil öğretiminde öğrencinin dili kullanabilmesi önem verilmesi gereken konuların başında gelmelidir. Yeni yaklaşımlarla dil öğretiminde olumlu sonuçlar elde edilebilmektedir. Yabancı dil öğretiminde kullanılan yöntemin, duyu organlarına hitap etmesi ve öğrencilerin dili kullanması sağlanmalıdır (Tarcan, 1997: 23). Bu açıdan yaratıcı drama, duyuların tümünün kullanılması fırsatını verdiği için dil öğretiminde önemli bir yere sahiptir (Üstündağ, 1998: 458). Öğrenciler yaratıcı drama yöntemiyle grup içi etkileşimlerde bulunurlar, kendilerine ve etrafındakilere olan farkındalıkları artar ve öğrendikleri dili günlük yaşantılarıyla ilişkilendirme olanağı bularak öğrenme fırsatı yakalarlar. Bu araştırmada yaratıcı drama aracılığıyla öğrencilerin Fransızca derslerindeki akademik başarıları ve Fransızca konuşmaya yönelik tutumlarının geliştirilmesi için bazı örnekler sunulup, öğrenenlerin görüşleri alınacaktır.
Araştırmacının yaptığı alanyazın taraması sonucunda yaratıcı dramanın öğrencilerin akademik başarılarına ve tutumlarına olan etkisine dair pek çok araştırma olmasına karşın, Fransızca başarıları ve konuşmaya yönelik tutumlarına etkisini araştıran herhangi bir araştırmaya rastlanmamıştır. Ayrıca, yaratıcı drama yöntemiyle ilgili çalışmaların çoğu okul öncesiyle ilgilidir (Kalkancı, 1991; Eti, 2010; Ömeroğlu,
1990; Solmaz, 1997). Bu araştırma üniversitede Fransızca hazırlık sınıfları düzeyinde gerçekleştirilecektir. Araştırmadan elde edilecek bulguların yabancı dil Fransızcanın öğretimi/öğrenimine ve geleceğin öğretmen adaylarına önemli katkılar sağlayacağı görüşündeyiz. Öğretmen adayları bu yöntemle tanışarak, hem gelecekte bu yöntemi öğrencilerine uygulayabilecekler, hem de kendi gelişimlerine katkıda bulunabileceklerdir.
1.4 Araştırmanın Sınırlılıkları
1. Araştırmanın evreni, Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Yabancı Diller Eğitimi Ana Bilim Dalı Fransızca Öğretmenliği Bilim Dalı ile sınırlıdır. Örneklemi ise 2010–2011 eğitim-öğretim yılının birinci döneminde araştırmanın yapıldığı Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Yabancı Diller Eğitimi Ana Bilim Dalı Fransızca Öğretmenliği Bilim Dalında okuyan hazırlık sınıfı öğrencileri ile sınırlıdır.
2. Araştırma, yöntem olarak yaratıcı drama ile sınırlıdır.
3. Araştırma, Fransızca hazırlık sınıflarındaki yoğun ders programı nedeniyle 3 haftalık bir süre ile sınırlıdır.
4. Araştırmanın ders içeriği, Gazi Üniversitesi Fransızca hazırlık sınıflarında okutulan Francofolie 1 kitabından seçilen ünitelerin konuşma becerisini ilgilendiren bölümleriyle, bulgular, yapılan istatistiksel analizlerle, hesaplamalar ise başarı testi ve tutum ölçeğinin maddeleriyle sınırlıdır.
1.5 Araştırmanın Varsayımları
1. Araştırmaya katılacak olan öğrenciler ölçüm araçlarındaki tüm sorulara içtenlikle ve dikkatlice cevap verecektir.
2. Araştırmaya katılacak olan öğrenciler gönüllü ve istekli olacaklardır.
3. Araştırmada, kontrol altına alınamayan değişkenler her iki grubu da aynı şekilde etkileyecektir.
1.6 Tanımlar
Yaratıcı dramanın amaçlarını, yöntemini ve özelliklerini anlayabilmek için bazı temel kavramlar hakkında bilgi sahibi olmak yararlı olacaktır. Bu kavramlardan bazıları aşağıda sıralanmıştır:
Drama: “Bir sözcüğü, bir kavramı, bir davranışı, bir tümceyi, bir fikri, bir yaşantıyı ya da bir olayı, tiyatro tekniklerinden yararlanarak, oyun ya da oyunlar geliştirerek canlandırmaktır” (San, 1990: 573–582).
“Drama, Yunancada “yapmak, etmek, eylemek” anlamına gelen “Dran”dan türetilmiştir. Halk arasında kullanılan “dram” sözcüğü de bu kökten gelmektedir ve acıklı durumları ifade etmek için kullanılmaktadır” (Milli Eğitim Bakanlığı [MEB], 2007: 3).
Yaratıcılık: “Daha önceden kurulmamış ilişkiler arasındaki ilişkileri kurabilme, böylece yeni bir düşünce şeması içinde, yeni yaşantılar, deneyimler, düşünceler ve ürünler ortaya koyabilme yetisidir” (San, 1985: 51–59).
Doğaçlama: “Önceden hiçbir hazırlık yapılmaksızın bir durumun o anda birey ya da çoğunlukla grup tarafından yaratılmasıdır” (Okvuran, 1995: 185–194).
Yaratıcı Drama: “Eğitim sürecinde oyunlarla geliştirilen bir etkinliktir ve bu özelliği ile eğitimin yaşamsal bir parçasıdır” (Üstündağ, 1994: 7–10).
“Çocukların spontan oyunlarında ortaya çıkan, katılımcıların sanatsal duyarlılığını, kendisi, başka insanlar ve dünya hakkındaki bilincini arttıran ve hayal gücünü geliştiren bir öğrenme aracıdır” (Pinciotti, 1993: 24) .
Empati:
“En yalın anlamıyla karşısındakinin söylediklerini anlamak ve karşısındakinin hissettiklerini hissetmektir” (Üstündağ, 2000: 50).
“Bir başkasının duyguları, içinde bulunduğu durum ya da davranışlarındaki motivasyonu anlamak ve içselleştirmek demektir” (Vikipedi).
2. KAVRAMSAL ÇERÇEVE
‘Duyduğumu unuturum… Gördüğümü hatırlarım… Yaptığımı anlarım…’
Çin Atasözü
2.1 Yaratıcı Drama
Drama, Yunancada “yapmak, etmek, eylemek” anlamına gelen “Dran”dan türetilmiştir. Halk arasında kullanılan “dram” sözcüğü de bu kökten gelmektedir ve acıklı durumları ifade etmek için kullanılmaktadır. Drama sözcüğünün bu kullanım ile anlam açısından bir ilgisi yoktur (MEB, 2007: 3). Yaratıcı drama ise oyuna katılarak, yaşayarak, tartışarak türlü şekillerde hayatı ortaya koymaktır. Grup içi etkileşimlerle eğitimde kullanılan yaratıcı drama yöntemi öğrenmeye ve tecrübeleri zenginleştirmeye de olanak sağlar. Yaratıcı drama temelde bireylerin yaratıcılıklarını geliştirmek için dramanın kullanılmasıdır. Çağdaş bir eğitim yöntemi olan yaratıcı dramanın birçok tanımı vardır.
Doğaçlama, rol oynama vb. tiyatro ya da drama tekniklerinden yararlanılarak, bir grup çalışması içinde, bireylerin bir yaşantıyı, bir olayı, bir fikri, kimi zaman bir soyut kavramı ya da bir davranışı, eski bilişsel örüntülerin yeniden düzenlenmesi yoluyla gözlem, deneyim, duygu ve yaşantıların gözden geçirildiği “oyunsu” süreçlerde anlamlandırması, canlandırmasıdır. Ancak, yaratıcı eğitsel drama çalışmaları 1) tiyatro yapmak 2) oyunculuk değildir (San, 1996:149).
San’a göre (1998) yaratıcı drama, “önceden yazılmış bir metin olmaksızın, katılımcıların kendi yaratıcı buluşları, özgün düşünceleri, öznel anıları ve bilgilerine dayanarak oluşturdukları eylem durumları ve doğaçlama canlandırmaları”dır (s.434). Yaratıcı drama doğaldır, yazılı bir metni yoktur ve sahneleme gerektirmez. Bu yöntemde hiçbir zaman, bir şeyi, olduğu gibi kabul etme söz konusu değildir
Burada dikkat edilmesi gereken yaratıcı drama başlı başına ne tiyatro ne de oyundur. Tiyatro ve oyundan beslenen bir yöntemdir. Tiyatroda sonuca yönelik bir çalışma ve beğenilme kaygısı vardır. Yaratıcı dramada tiyatrodaki gibi seyirci yoktur, herkes oyunun bir parçasıdır. Oyunda ise eğlenme kaygısı vardır. Yaratıcı drama sürece önem verir ve canlandırılan oyunlarda da bir eğitme kaygısı vardır. Bu öğrenme sürecinde herkesin sürece katılımı sağlanmalıdır. Pinciotti (1993) yaratıcı dramayı, “çocukların spontan oyunlarında ortaya çıkan, katılımcıların sanatsal duyarlılığını, kendisi, başka insanlar ve dünya hakkındaki bilincini arttıran ve hayal gücünü geliştiren bir öğrenme aracı” (s.24) olarak tanımlar.
Adıgüzel (2000) ise, eğitimde drama çalışmalarının genel amacını, “her alanda yaratıcı, kendine yetebilen, kendini tanıyan, çevresiyle iletişim kurabilen ve bunu geliştiren, ifade gücü ve biçimleri artmış bireyler yetiştirme” (s.5) olarak ifade eder. Yaratıcı drama kavramı, alanyazında eğitimde drama, gelişimsel drama, pedagojik oyun, rol oyunu, tiyatro eğitim bilimi gibi adlarla da anılmaktadır. Bu çalışmada “yaratıcı drama” kullanımı tercih edilmiştir.
2.2 Yaratıcı Dramanın Kısa Tarihi
Eğitimde baskıya karşı çıkan Erasmus “Öğrenimden baskıyı, cezayı çıkarıp onun yerine özgürlüğü ve eğlenceyi koyun.” demiştir. Evrensel eğitim alanında yaptığı çalışmalarla “milletlerin öğretmeni” ünvanını almış olan Comenius’da “Ölü kitapları kapatın, doğanın canlı kitabını okuyun, çocuklar her şeyi başkalarının aktardığı gibi değil; kendi gözleriyle, dokunarak, tüm duygularını kullanarak tanısınlar.” demiştir (Vikipedi; Susüzer, 2006). Erasmus ve Comenius’un dediği gibi yaratıcı drama yöntemi de, eğitimde bireyin özgürlüğünü, yaratıcılığını, yaşayarak öğrenmesini savunur.
Yaratıcı drama yönteminin uygulanışı bugünkü halini alana kadar pek çok evreden geçmiştir. Yurtdışında ilk yaratıcı drama niteliğindeki uygulama olarak bir köy öğretmeni olan Harriet-Finloy Johnson’ın sınıfta uyguladığı “make believe play” “öyleymiş gibi yapma” yı örnek gösterebiliriz. John Dewey, 1921’de, eğitimde sonuçtan çok sürece önem veren, çocuk merkezli eğitim anlayışını ve oynayarak davranış geliştirmeyi ortaya koymuştur. 1954’te Peter Slade, Finlay Johnson’ın “öyleymiş gibi
yapma”sına doğallık boyutunu katarak, bugün kullandığımız doğaçlama tekniğinin kullanımını başlatmıştır. 1960’larda Brian Way, sınıfta dramaya duyusal yaşantıları da eklemiştir. Öğrencilere, gerçek yaşantılar yaşatma dönemi 1970’lerde yaratıcı dramanın anası olarak bilinen Heathcote’un çalışmalarıyla başlamıştır. Heathcote diğerlerinden farklı olarak, bireye kendilerini ifade etme özgürlüğünü hemen vermeyip bu özgürlüğü kazanmalarını ve bağımsızlıkları için biraz uğraşmalarını savunmuştur (San, 1991; Tuluk, 2004: 12).
Eğitimde yaratıcı drama uygulamaları ülkemizde her ne kadar yeni başlamış gibi görünse de Osmanlıların son dönemine dayanmaktadır. 1914 tarihli bir anaokulu ders programında dramanın ilk izlerini görülmektedir. Bu programda özellikle Lisan, Jimnastik, Eşya ve Bahçe, Hayat ve Hareket derslerinin uygulanışında, çocukların özgürlüğüne, kendilerini serbestçe ifadelerine, kendi hayal dünyalarını kurmalarına ve yaratıcılıklarına dayalı kurgusal bir yaklaşımın uygulandığı görülmektedir (Akyüz, 2004). 1950’li yıllarda okul içinde oyun ağırlıklı eğitim anlayışıyla müzik ve beden derslerine önem verilmeye başlanmıştır. Dışa dönük öğrenci yetiştirmede köy enstitülerinin önemli katkıları olmuştur ve ders programlarında drama benzeri etkinliklere yer verilmiştir. 1960’larda ilköğretim öğrencilerinin Anadolu Halk Türküleriyle okullarına girişleri bu yöntemin o yıllarda yaratıcı dramanın temelinin atıldığının göstergesidir (Selek, 2008; Ünal, 2004). Ancak Türkiye’de yaratıcı dramanın çağdaş bir yaklaşımla ele alınması 1980’lerde San ve Levent’in çalışmalarıyla başlamıştır.
2.3 Yaratıcı Dramanın Aşamaları
Yaratıcı drama uygulama basamakları genel olarak ısınma-rahatlama, canlandırma-doğaçlama ve değerlendirme olmak üzere üç aşamadan oluşur. Her bir aşama birbirini destekleyecek niteliktedir (Çevik, 2006; San, 1999; Adıgüzel, 1993; Üstündağ, 1998).
2.3.1 Isınma - Rahatlama Çalışmaları
Isınma çalışmaları yaratıcı dramanın ilk aşamasıdır. Isınma çalışmalarının doğru bir şekilde gerçekleştirilmesi sonraki aşamalardaki verimi de arttıracaktır. Öğrenciler bu aşamada rahatlar, birbirlerine alışır ve birlikte çalışma isteği duyarlar. Aynı zamanda öğrenciler kendileriyle de iletişim kurdukları ve bedenlerini tanıdıkları içinde bu aşamanın doğru yürütülmesi çok önemlidir. Isınma çalışmaları beş duyuyu kullanma, gözlem yetisini geliştirme, güven kazanma, uyum sağlama, beynini ve bedenini duyumsamaya dönük olarak yapılan çalışmalardır. “Isınma ve rahatlama çalışmaları kesin kurallarla benimsenmiştir ve grup lideri tarafından yürütülür” (San, 1991: 108).
Isınma çalışmaları grubu bedensel ve psikolojik açıdan uygulama sürecine hazırlar. Bu aşamada çocuk oyunları, bedene dayalı oyunlar, yürüyüşler, ritim ve müzik eşliğinde ısınma, fiziksel ısınma hareketleri vb. kullanılabilir. Bu çalışma asıl çalışmaya geçiş ve ön hazırlık amaçlı olduğu için asıl çalışmaya uygun oyunlar seçilmelidir (MEB, 2006: 6).
Isınma çalışmaları öğrencilerin yaratıcı dramayı sevmeleri açısından en önemli aşamadır. Liderin bu aşamaya hazırlıklı olması ve sürece her öğrencinin katılımını sağlaması gerekmektedir. Rahatlama çalışmaları bazen ısınma çalışmalarından sonra, bazen de değerlendirme aşamasına geçmeden yapılmakta ve bu çalışmalarda müzik kullanmak, bedensel ve düşünsel rahatlamayı sağlamaktadır (Öztürk, 1999). Bu aşamada öğrencilerde oluşan enerji birikiminin boşaltılması ve gerçek hayata dönmeleri amaçlanır.
2.3.2 Rol Oynama - Doğaçlama
Rol oynama çalışmaları öğrencilerin sınıfta etkin oldukları süreyi uzatır, bu da öğretmene öğrencilerin eğilimlerini gözlemleme fırsatı verir. Rol oynama sayesinde çok çeşitli deneyimler sınıf içerisinde edinilebilir. Öğrenciler hayali karakterlerin rollerine bürünerek belki de hiç olmayacakları karakterlerin hayatlarını da deneyimleyip, günlük hayatta ihtiyaç duyacakları dili önceden güvenli bir ortamda denemiş olurlar. Rol oynamanın en önemli özelliği öğrencilerin eğlenerek öğrenmesidir. Yapılan çalışmalar sayesinde hayal güçleri harekete geçer ve empati yetenekleri gelişir.
“Yaygın kullanımıyla bir metine bağlı olmadan, içten geldiği gibi ve aniden gelişen durum olarak tanımlanan doğaçlama; yaratıcı dramada bireysel ve grup yaratıcılığının en çok ortaya çıktığı çalışmalardır” (Üstündağ, 1998: 28–35). Doğaçlamalarda hedef önceden öğretmen tarafından belirlenmiştir ama ortaya çıkan ürünler özgündür ve kazanmak, kaybetmek gibi bir şey söz konusu değildir. Öğrencilerin bunu iyi algılaması bu sürecin doğal ve doğru uygulanması açısından çok önemlidir.
Özet olarak, bu aşama öğrencinin, “birçok öğrenme yaşantısı kazanmasına, çok yönlü gelişmesine, yaratıcı olmasına, ders konularını kalıcı olarak algılamasına, araştırma istek ve duygusunun gelişmesine, eğitim ve öğretimde etkin rol almasına, kendini ifade edebilmesine, öğrenme isteğinin artmasına yardımcı olmaktadır” (Karakaya, 2007: 123). Doğaçlama ve rol oynama yaratıcı dramanın en önemli unsurlarından biridir, hatta doğaçlama ve rol oynamanın olmadığı bir yaratıcı drama çalışması düşünülemez.
2.3.3 Değerlendirme - Tartışma
Değerlendirme aşaması, öğretmenin ve öğrencilerin kendilerini değerlendirmesi biçimde gerçekleşir. Ayrıca öğretmen öğrencilerden süreç boyunca neler hissettiklerini, neler yaşadıklarını, yapılanların onlara neler kattığını ve nerelerde zorluk yaşadıklarını anlatmalarını ister. Öğrencilerin not kaygısı gütmeden kendi öz değerlendirmelerini yapmaları öğrenme sürecinde daha çok sorumluluk almalarına ve etkin olmalarına yardımcı olur. Yani bu aşamada yaratıcı drama ile işlenen derste önceden belirlenen hedef ve davranışların kazanılıp kazanılmadığı, nerelerde hatalar yapıldığı ve nerelerde doğru yol izlendiğinin eleştirel bir değerlendirilmesi yapılır.
Değerlendirme aşamasında sadece sözlü olarak değil, gereksinimlere göre farklı değerlendirme araçlarından da faydalanılabilir. “Test tekniğine uygun objektif ölçme araçları, test dışı ölçme araçlarına uygun olarak hazırlanan anketler, görüşme ve gözlem formları, ölçtükleri özelliklere göre geliştirilen başarı ölçme araçları, ilgi envanterleri ve tutum ölçekleri de değerlendirmeler sırasında kullanılabilecek ölçme araçlarıdır” (Üstündağ, 1998: 28–35). Yaratıcı dramada gereksinimlere bağlı olarak çalışma öncesinde ve çalışma anında da değerlendirme yapılabilir. Değerlendirme aşaması öğrencilerdeki değerlendirme
yetisini geliştireceği gibi paylaşımda bulunma, eleştiriye açık olma ve yapıcı eleştiri yapabilme taraflarını da geliştireceği için yaratıcı dramanın önemli bir aşamasıdır.
2.4 Yaratıcı Drama Sürecindeki Ögeler
Yaratıcı drama sürecindeki ögeler dramanın uygulama aşamalarında olduğu gibi birbirini etkileyen ve tamamlayan bir bütünü oluşturur. Bu ögeler çalışma ortamı, oyun grubu/öğrenci grubu, çalışmanın kendisi ve lider/öğretmen olarak sıralanabilir (Güllü, 2009; Adıgüzel, 2006)
2.4.1 Çalışma Ortamı
Yaratıcı drama çalışmaları açık ya da kapalı her ortamda yapılabilir. Ancak yaratıcı drama uygulamalarından önce, çalışma ortamının en ince ayrıntısına kadar hazırlanması ve olumsuzluk yaratabilecek her durumun önceden düşünülmesi gerekmektedir. Yaratıcı drama çalışmalarının verimi açısından ortam öğrencilerin rahat edebileceği şekilde hazırlanmalı, gerekiyorsa gerekli araç gereçlerle donatılmalıdır. Ülkemizdeki farklı bölgeleri ve eğitim şartlarını da göz önüne alacak olursak, eğitimde yaratıcı drama çalışmalarının daha çok sınıf ortamında yapılacağı varsayılabilir. Bunun için de klasik düzendeki bir sınıf ortamının değiştirilmesi bile öğrencilerin rahat etmelerini, başarılarını ve derse bakışlarını etkileyecek olumlu bir etken olarak kabul edilebilir.
Yaratıcı drama çalışmaları sırasında öğretmenin karşıda oturduğu geleneksel sınıf ortamını değiştirecek bazı sınıf düzeni örnekleri aşağıdaki şekillerde verilmiştir.
Şekil 2.1’de masalar ve sandalyeler duvara yaslanmış ve ortada geniş bir alan bırakılmıştır. Bu düzenleme şekli, oyunlar, mim ve dramatize ederek oyun oynama için uygundur.
Şekil 2.2 Atnalı / Yarım Daire Sınıf Düzeni
Şekil 2.2’deki atnalı / yarım daire düzenlemede, tartışma, ikili çalışma, grup çalışmaları, bireysel gösteriler ve bazı rol oynama etkinlikleri için uygundur.
Şekil 2.3 Tam Daire Sınıf Düzeni
Şekil 2.3’deki tam daire oturma şekli, rol oynama ve seminer sunuları için uygundur.
Şekil 2.4 Grup Oturuşu Sınıf Düzeni
Şekil 2.4’deki grup oturuşu da rol oynama ve diğer grup çalışmaları için uygundur. Lider bu çalışma düzeninde gruptan gruba dolaşır (Çevik, 2006: 39).
2.4.2 Oyun Grubu / Öğrenci Grubu
Yaratıcı drama uygulamalarını etkileyebilecek diğer bir etken de öğrenci grubunun yaşı, cinsiyeti, ilgi, ihtiyaç ve yetenekleridir. Bireyler arasındaki farklılıklar ilk başta olumsuz olarak görünse de drama çalışmalarına zenginlik katan olumlu bir faktördür. Bu farklılıklar sayesinde öğrenciler birbirlerini tanıyıp, anlayabilir ve empati becerilerini geliştirebilirler. Burada önemli olan liderin/öğretmenin oyun grubunun/öğrencilerin özelliklerini göz önüne alarak bir çevre ve etkinlik geliştirebilme yetisine sahip olmasıdır. Oluşturulacak olumlu bir sınıf ortamı öğrencilerin kendilerine ve birbirlerine olan güvenini geliştirir ve çekingen öğrencilerin bile bir süre sonra etkin rol aldıkları gözlemlenebilir.
2.4.3 Çalışmanın Kendisi
Çalışmanın kendisi liderin/öğretmenin hazırladığı etkinlik planıdır. Bu planda lider/öğretmen kazandırmak istediği davranışları, uygulama amacını, uygulama süresini, uygulayacağı etkinlikleri kısaca not alır. Öğretmenin çalışmayı belirlerken öğrencilerin kendilerini en iyi şekilde ifade edebilecekleri, karmaşık olmayan ve günlük hayatta karşılaşabilecekleri türden etkinlik seçmeleri gerekir. Bu seçim sırasında ayrıca çalışma grubundaki öğrencilerin cinsiyetini, yaşını ve fiziksel özelliklerini de göz önünde bulundurmalıdır.
2.4.4 Drama Lideri / Öğretmen
İyi bir drama lideri olmak için öğretmenin çok iyi bir tiyatro oyuncusu ya da çok iyi bir psikolog olmasına gerek yoktur. Asıl önemli olan öğretmenin kendisini bu konuda yetiştirmesi ve gelişime açık bir birey olmasıdır. Başlangıçta öğretmen grubun güvenini kazanmalıdır. Öğretmen sınıf içinde öğrencilerle iletişim kurarken yapıcı olmalı ve kendilerini hissettikleri gibi ifade etmelerine olanak vermelidir. Öğretmen sınıfa girmeden önce uygulayacağı konuya yaratıcı dramanın aşamalarını ve ögelerini
de göz önünde bulundurarak hazırlanmalı ve oluşabilecek olumsuz tüm koşullara karşı tedbirli olmalıdır.
Öğretmenin öğrencilere oluşturacakları karakterlerin kendilerine özgü olduğunu ve özgür hissetmelerinin önemli olduğunu vurgulaması, etkinliğin not almak için uygulanmadığını anlatması gerekmektedir. Yaratıcı drama eğitimde çok etkili bir süreçtir fakat bu sürecin doğru ve etkili işlenmesindeki en temel faktör drama lideri/öğretmenin donanımıdır.
2.5 Eğitimde Yaratıcı Drama
Dünya Bankasının “Türkiye’de Temel Eğitimde Kalite ve Eşitliği Arttırmak: Zorluklar ve Seçenekler” raporuna göre, ülkemizdeki aileler çocuklarının eğitimi için, Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü’ne üye ortalama bir ülkedeki aileye göre iki kat daha fazla para harcamakta ve çocuklar o ülkelere kıyasla daha kalitesiz bir eğitim almaktadır. Hazırlanan raporda, ülkemizdeki öğretmenler OECD ülkelerindeki öğretmenlerden daha genç, deneyimsiz ve az etkin bulunmuş, yapılan eğitimin de sınav odaklı olduğu tespit edilmiştir (Dünya Bankası, 2011). Sınav odaklı eğitim, çocukların düşünme becerilerini kullanmasını, ayrıca özgür düşünme ve karar verme yetilerinin de gelişmesini engelleyecektir. Bu açıdan, yaratıcı ve özgür bireyler yetiştirmek adına yaratıcı drama yöntemi ülkemizde özellikle eğitim alanında kullanılması gereken yöntemlerden biridir.
Yaratıcı drama yöntemi, matematik, fen, kimya, beden eğitimi, yabancı dil gibi eğitimin bütün alanlarında kullanılabilecek bir yöntem olduğu için, ülkemiz eğitimindeki kısıtlı olanaklara karşı, sayısız faydalar sağlayacağı görüşü son dönemlerde yapılan çalışmalarla da desteklenmektedir. Günümüzde yaratıcı drama yüksek lisans programına olan ilgi ve Liderlik sertifikası alan eğitimcilerin sayısı hızla artmaktadır.
Eğitimde yaratıcı drama kullanımı, her şeyden önce öğrencilerin ilgisini çeken ve neşe veren bir yöntemdir. Öğrenciler zaman içinde topluluk önünde olmaya ve heyecanlarını kontrol etmeye alışırlar. Metne bağlı olmadan yapılan doğaçlama çalışmalarında da kendi yorumlarını çalışmalara katacakları için daha özgür bir
öğrenme ortamında kendilerini geliştirme olanağı yakalarlar. Öğretmen de öğrencilerin gözündeki kalıplaşmış otoriter havadan çıkıp yol gösterici olacağı için öğrenciler daha çok sorgulayabilecek ve daha özgür bir öğrenme gerçekleşecektir. Eğitimde yaratıcı drama kullanımı öğrencilerdeki bilişsel, duyuşsal ve devinimsel tüm duyuları harekete geçirdiği için çok yönlü ve çok boyutlu bir öğrenme öğretme ortamı sunar (Üstündağ, 1998). Güneysu (1991), eğitimde dramayı; insanın kendisini başkasının yerine koyarak çok yönlü gelişmesi, bireyin eğitim ve öğretimde etkin rol alması, kendini ifade edebilmesi, yaratıcı olması, yaşamı çok yönlü algılaması, araştırma istek ve duygusunun gelişmesi, bireyin eğitim ve öğrenme isteğini arttırıcı eğitim yöntemi olarak tanımlamıştır.
Ayrıca yaratıcı drama yöntemi, yaratıcı düşüncenin geliştirilmesinde kullanılan yaklaşımlardan yapılandırmacı yaklaşım ve çoklu zeka kuramını da içinde barındırdığı için günümüz eğitim sisteminde önemli bir yere sahiptir (İlhan, 2007). “Yaratıcı drama
etkinlikleri sonucunda kazanılan davranışlar incelendiğinde; birçok davranış, tutum ya da becerinin çoklu zeka ve duygusal zeka ile bir yandan da bireysel farklılıklar ile doğrudan örtüştüğü söylenebilir” (Üstündağ, 1999: 17–23). Tüm zeka alanlarıyla bütünleştirilerek hazırlanacak yaratıcı drama etkinlikleri sayesinde, öğrenciye öğretilmek istenen kazanımlar aynı derste işlenebilir ve bu sayede zaman etkili şekilde kullanılmış olur (Karabağ, 2006).
2.6 Eğitimde Yaratıcı Drama Kullanımının Yararları
Milli Eğitim Bakanlığı’nın Mesleki Eğitim ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesinin Çocuk Gelişimi ve Eğitimi modülünde, yaratıcı drama kullanımının yararları şu şekilde belirtilmiştir:
- Problemlere duyarlı olmayı sağlar.
- Fikir akıcılığı sağlar. Serbest düşünme becerisi kazandırır. - Zihinsel uygulamalarda esneklik sağlar.
- Orijinal fikirlerin ortaya çıkmasını sağlar. Yaratıcılık ve estetik gelişimlerini sağlar.
- Etkili zihinsel süreçlere sahip olmayı sağlar.
- Durumları belirleme kapasitesini ve dikkati artırır, yoğunlaşmayı sağlar. - Deneyimlere açık olmayı sağlar.
- Hayal gücünü kullanmayı ve doğaçlamalarla anında eğitim sağlar.
- Bazı çocukların yaratıcı drama veya oyun sırasında bastırdığı rahatsız edici duyguların ortaya çıkmasına yardım eder.
- Öğretmenin sosyal ve öğrenme problemlerini teşhis etmesine yardımcıdır. - Programın her alanında her konunun öğretiminde kullanılır.
- Hem görsel hem de sunuşsal sanatlar için kullanılabilir.
- Kendini ve başkalarını anlama becerisini geliştirmeye yardımcıdır. - İletişim becerilerine olumlu bir katkı sağlar.
- Kendine güven duyma, destekleme, karar verme becerisi kazandırır. - Çocukların ahlaki değerleri keşfetmelerine olanak tanır.
- Beden dilini kullanmayı sağlar.
- Duyguların farkına varmasını ve ifade edilmesini sağlar.
- Çocukların arkadaşları ve öğretmenleriyle ilişkilerine olumlu katkılar sağlar. - Çocuğun değerlendirme yapma becerisini geliştirir.
- Yaratıcı drama, bireyin bilinçlenmesi, toplumsal bir varlık olabilmesi konusunda geliştirici özelliğe sahiptir.
- Yaratıcı drama, eğitimde sınıf ortamında soyut ders konularının somut hale getirilerek kavranmasını sağlar.
- Öğrenmeyi öğrencilerin ilgisini çekerek kalıcı hale getirir.
- Konuşurken kendine güven duymanın gelişmesine, kelime hazinesinin artmasına, fikirlerin ifade edilmesine, insanlarla ilişki kurma becerisinin kazanılmasına, farklı durumlarda farklı dilin kullanılmasına, tanımlama, tartışma ve değerlendirme becerilerinin gelişmesine yardımcı olur (MEB, 2009: 24–25).
Görüldüğü gibi, yaratıcı drama süreci, doğru bir şekilde uygulandığı takdirde, bireylerin sınıf içindeki ve derslerdeki gelişimlerini desteklemenin yanında, bireysel kazanımlar açısından da çok yönlü bir gelişime katkı sağlar.
2.7 Yabancı Dil Eğitiminde Yaratıcı Dramanın Önemi
Küreselleşmenin bir sonucu olarak artık başka dilleri öğrenmemiz gerekliliği her geçen gün önem kazanmaktadır. Dünyamızda olan biteni izlemek ve bu gerçeklerden geri kalmamak için yabancı dile hakim bireyler yetiştirmemiz gerekmektedir. Ülkemizde, yabancı dil öğretiminde, geleneksel yaklaşımlara bir alternatif olarak, dil öğretimini/öğrenimini keyifli ve etkin hale getirmeyi amaçlayan yapılandırmacı yaklaşımlar bir süredir kullanılmaya başlanmıştır. Teyfur ve Gökalp (2009) öğretmenler üzerinde yaptıkları araştırmanın sonucunda, öğretmenlerin 2005 yılından itibaren okullarda uygulamaya konulan yapılandırmacı yaklaşım çerçevesinde dramaya yer verilmesini çok önemli bulduklarını dile getirmişlerdir.
Avrupa Dil Pasaportuna göre, artık yabancı dil öğretiminde, dinleme, okuma, karşılıklı konuşma, etkili konuşma ve yazma becerilerinin geliştirilmesi hedef alınmaktadır. Dil öğretiminde/öğreniminde bu beş becerinin birlikte yürütülmesi dili etkin kullanmak için gereklidir (Demirel, 1990: 23; 2010: 24). Yaratıcı drama yönteminde kullanılan etkinliklerin içinde de bu becerileride geliştirecek birçok çalışma yer almaktadır. Yabancı dil sınıflarında yaratıcı drama yönteminin kullanımı ile öğrenciler öğrendikleri dilbilgisi yapılarını bir metne bağlı olmadan kullanma fırsatı yakalar ve kendilerini ifade edebilmeyi deneyimlemiş olurlar. Yaratıcı dramanın yabancı dil sınıflarında kullanımı öğrencilerin hedef dile ve o dilin kültürüne olan farkındalıklarını arttırır. Yaratıcı drama yönteminin kullanıldığı dil sınıflarında öğrenciler hedef dili daha çok kullanma olanağı buldukları için anlatma, anlama, ikna etme gibi beceriler ileride gelişmiş olur. Öğrenciler kazandıkları bu becerileri de gerçek hayatta karşılaştıklarında rahatça kullanabilecek hale gelirler.
Dil öğretiminde yaratıcı drama kullanımı, dersi tekdüzelikten çıkartır, öğretimi/öğrenimi daha eğlenceli hale getirir. Yapılan çeşitli araştırma sonuçlarına göre, bugün gelinen nokta, yaratıcı dramanın yabancı dil öğretiminde etkili bulunduğu yönündedir (Karamanoğlu, 1999; Güllü, 2009; Uzer, 2008; Paksoy, 2008; Aynal, 1989).
2.8 İlgili Araştırmalar
Yapılan alanyazın taramasında, yaratıcı dramanın, sanat, matematik, sosyal bilgiler eğitimine ve eğitimin daha birçok alanına etkisine dair yapılan araştırmalara rastlanmıştır. Aynı zamanda yaratıcı dramanın sözel iletişim becerilerine ve yabancı dil öğretimi/öğrenimine olan etkisi üzerine de araştırmalar bulunmaktadır. Bu araştırmalardan bazıları yabancı dil eğitimi dışında kalanlar ve yabancı dil eğitimi alanında olanlar olmak üzere aşağıda verilmektedir.
2.8.1 Yaratıcı Dramanın Eğitimin Farklı Alanlarına Olan Etkisinin İncelendiği Çalışmaların Bulguları
Karadağ (2005) drama yöntemini, eğitim yönetimi ve öğretim yöntemleri ilişkisi çerçevesinde değerlendirmiştir. Bilişsel alan basamağını dikkate alarak drama yönteminin ve geleneksel yöntemin öğrencilerin başarıları ve derslere yönelik tutumlarına yönelik etkilerini tespit etmeye çalışmıştır. Bu amaçla yapılan araştırmada, seçilen bir ders ünitesi kontrol grubuna geleneksel öğretim yöntemi, deney grubuna ise drama yöntemi kullanılarak işlenmiştir ve her iki gruba ders öncesi ve sonrasında öğrencilere başarı testi ve tutum ölçekleri uygulanmıştır. Uygulama sonunda drama yöntemi uygulanan sınıftaki öğrencilerin bilişsel alanın kavrama ve uygulama basamaklarına göre geleneksel yöntemin uygulandığı sınıfta bulunan öğrencilerden daha başarılı oldukları ve tutumlarının olumlu yönde etkilendiği saptanmıştır.
Kayhan’ın 2004 yılında yapmış olduğu çalışmasında, yaratıcı dramaya göre hazırlanan öğretim etkinliklerinin öğrencilerin matematik başarısına, öğrenilen bilgilerin kalıcılığına ve matematiğe yönelik tutumlarına etkisi araştırılmıştır. Veriler değerlendirildiğinde, yaratıcı drama yönteminin, uzunluk ölçüleri konusunun öğretiminde, öğrenme, bilgilerin kalıcılığı ve derse yönelik öğrenci tutumları üzerinde etkili olduğu sonucuna varılmıştır.
Aykaç (2008), “Sosyal bilgiler dersinde yaratıcı dramanın yöntem olarak kullanılmasının öğrenci başarısına etkisi” adlı çalışmasında, İlköğretim 4. sınıfa giden toplam 64 öğrencinin üzerinde, öntest-sontest kontrol gruplu deneysel desen modelini kullanmıştır. Uygulama sonuçlarına göre, deney ve kontrol gruplarının sontest toplam puanları arasında fark olduğu ve bu farkın yaratıcı drama yönteminin uygulandığı deney grubu lehine olduğu görülmüştür.
Arieli (2007), “Yaratıcı dramanın Fen eğitimine entegrasyonu” başlıklı doktora çalışmasında, Amerika’da ilköğretim 6.sınıflardan seçilmiş deney grubu öğrencilerine yaratıcı drama yöntemiyle, yine aynı sınıflardan seçilmiş kontrol grubuna ise programın ön gördüğü yöntemlerle fen dersinde karışımlar ve çözeltiler konularını işlemiştir. Uygulama sonucunda deney grubu öğrencilerinin kontrol grubu öğrencilerinden Fen testlerinde daha başarılı sonuçlar elde ettikleri saptanmıştır. Aynı zamanda yaratıcı
drama ile bütünleştirilmiş yöntemin öğrencilerin sosyal davranışlarını olumlu etkilediği ve sınıf etkileşimine olumlu katkılar getirdiği ortaya konulmuştur.
Üstündağ (1988) “Dramatizasyon ağırlıklı yöntemin etkililiği” adlı çalışmasında, İlkokul 2. sınıf Hayat Bilgisi dersi kapsamında bir ünitenin öğretiminde dramatizasyon ağırlıklı yöntem ile geleneksel yöntemin öğrencilerin başarısı üzerindeki etkililiğini araştırmıştır. Çalışma sonucunda ünitenin öğretiminde, dramatizasyon ağırlıklı yöntemin, geleneksel yönteme göre daha etkili olduğu saptanmıştır.
Koç’un 1999’da 4.sınıf Sosyal Bilgiler dersinin öğretiminde yaratıcı drama yönteminin etkililiğini araştırdığı çalışmasında, öntest-sontest kontrol gruplu deneysel model kullanılmış, veri toplama aracı olarak başarı testi uygulanmıştır. Araştırmanın sonucunda, Sosyal Bilgiler dersi öğretiminde yaratıcı drama yönteminin başarısını arttırmada daha etkili olduğu saptanmıştır.
Yağcı 1995’te yaptığı çalışmada, bir yöntem olarak dramanın Müzik eğitiminde uygulanabilirliğini ve etkinliğini araştırmıştır. Araştırmada, gündüz bakımevinde okuyan 3 yaş grubu çocukları arasından seçilen 10 çocukla çalışmıştır. Bir yöntem olarak dramanın Müzik eğitimindeki etkililiğini belirlemeye yönelik drama uygulaması tasarlanmış, öğretim sürecinin etkililiğini belirleyebilmek için gözlem formu geliştirilmiştir. Yapılan uygulama sonunda çocuğun yaşamında oyun ve müziğin iç içe olduğu vurgulanarak, müzik eğitiminde dramanın bir yöntem olarak kullanılmasının etkili sonuçlar doğurduğu gözlenmiştir.
Vural (1999), İlköğretim Resim-İş derslerinde dramatizasyon kullanılan ders modeli ile anlatmaya dayalı ders modelinin öğrencilerin başarılarına ve psiko-motor becerilerindeki gelişmelerine etkisi bakımından karşılaştırmıştır. Araştırmanın sonucuna göre, Resim-İş derslerini drama yöntemiyle işleyen deney grubunun resim başarıları ve psiko-motor becerilerindeki gelişmelerinde anlatıma dayalı model ile ders işlenmiş kontrol grubuna göre anlamlı bir fark tespit edilmiştir.
2.8.2 Yaratıcı Dramanın Sözel İletişim Becerilerine Ve Yabancı Dile Olan Etkisinin İncelendiği Çalışmaların Bulguları
Öztürk (1998), “Yaratıcı drama yöntemiyle işlenen tiyatro dersinin öğretmen adaylarındaki sözel iletişim becerilerine etkileri” adlı araştırmasının sonucunda, yaratıcı dramadan yararlanılarak işlenen tiyatro dersine katılan deney grubunun sözel iletişim becerileri ile geleneksel olarak işlenen tiyatro dersine katılan kontrol grubunun sözel iletişim becerileri arasında yaratıcı drama yönteminin daha etkili olduğu yönünde anlamlı bir fark bulmuştur.
Çebi’nin 1996 yılında yaptığı, “Öğretim amaçlı yaratıcı drama yoluyla imgesel dil becerisinin geliştirilmesi” adlı araştırmasında drama yöntemi ve imgesel dil becerisi arasındaki etki ilişkisi araştırılmış ve bu ilişki üzerinde kuramsal bir çerçeve oluşturmaya çalışılmıştır. Araştırmacı, “Şiir Drama Atölyesi” adını verdiği çalışma gruplarında öğrencilerle farklı hipotezler üzerinde uygulamalar gerçekleştirmiştir. Araştırma sonunda öğretim amaçlı drama yönteminin imgesel dil becerisinin geliştirilmesinde etkili bir yöntem olabileceği sonucuna varılmıştır.
Ömeroğlu (1990), yapmış olduğu araştırmasında, yaratıcı drama eğitiminin anaokulu öğrencilerinin sözel yaratıcılıklarının geliştirilmesindeki etkisini ele almıştır. 5–6 yaşlarındaki 80 çocuk üzerinde yapılan araştırmada, yaratıcı düşünce geliştirme testleri kullanmış ve elde edilen sonuçlarda drama eğitimi alan çocukların kontrol grubuna oranla daha başarılı olduğu görülmüştür.
Akoğuz (2002), Türkiye Eğitim Gönüllüleri Vakfı eğitimlerine katılan gönüllü öğrencilerin iletişim becerisinde yaratıcı dramanın etkisini belirlemeyi amaçlayan çalışmasında, 12 hafta boyunca yaratıcı drama atölyesine katılan örneklem grubunun iletişim becerilerindeki gelişimini düzenli olarak gözlemlemiş ve kaydetmiştir. Elde edilen verilerin analizi sonucunda, yaratıcı dramanın gönüllü öğrencilerin iletişim becerilerini geliştirdiği, deney grubunda bulunan istatistiksel olarak anlamlı değişiklikle ortaya konulmuştur.
Marschke (2005), dramanın bir şekli olan süreçsel dramayı yabancı dil eğitiminde iletişimsel yaklaşım oluşturması ve yabancı dil sınıflarındaki öğrenme ortamı üzerindeki
etkileri açısından araştırmıştır. Çalışmada anadil öğretiminde iletişimsel yaklaşım uygulamaları da incelenmiştir. Ünite ve ders planlamalarında süreçsel dramanın kullanıldığı uygulamalar ve örnekler araştırılmış, sonuç olarak yabancı dil eğitiminde süreçsel dramanın ortam ve karakter oluşturmada etkili olduğu ve buna bağlı olarak iletişimsel yaklaşımı destekleyerek yabancı dil öğrenimini için etkili bir araç olduğu vurgulanmıştır.
Güllü (2009) çalışmasında 5. Sınıf İngilizce derslerinde dramatizasyon ağırlıklı yöntemin, geleneksel anlatım yöntemine kıyasla başarıya etkisini incelemek için kontrol gruplu öntest ve sontest deneme modelini kullanmıştır. Araştırmada 5. Sınıfta okuyan toplam 60 öğrenciye sağlık problemleri konusu kontrol grubuna geleneksel yöntem, deney grubuna dramatizasyon ağırlıklı yöntem kullanılarak işlenmiştir. Araştırma sonucunda dramatizasyon ağırlıklı yöntemin uygulandığı grubun daha başarılı sonuçlar elde ettiği saptanmıştır.
Saraç (2007), “Çocukların konuşma becerisinin geliştirilmesinde yaratıcı dramanın kullanılması” adlı yüksek lisans tezinde, yaratıcı dramanın konuşma becerisi üzerinde olumlu etkisini araştırmıştır. Bu amaçla 8 hafta süresince Ankara’da bulunan uluslararası bir ilköğretim okulu öğrencilerine yaratıcı drama yönteminin uygulandığı yabancı dil dersleri verilmiş, öğrencilerin gelişimi gözlemlenmiş ve öğrencilere günlükler tutturulmuştur. Elde edilen verilerin değerlendirilmesi sonucunda öğrencilerin konuşma becerilerinin her geçen hafta arttığı ve yabancı dil eğitimine yaklaşımlarının olumlu bir şekilde değiştiği görülmüştür.
Çevik, 2006 yılında hazırladığı “Çocuklara yabancı dil öğretiminde drama tekniğinin kullanımı” adlı betimlemeli yüksek lisans tezinde, ülkemizde yabancı dil öğretiminin kısa tarihçesini sunmuş, ilgili kavramları ortaya koymuştur. Türkiye’den ve dünyadan yabancı dil öğretiminde yaratıcı drama uygulamalarını incelemiştir. Ülkemizde yaratıcı drama yönteminin kullanılmadığının vurgulandığı çalışmada, yaratıcı dramının çocuk eğitimindeki faydaları ile dil eğitiminde konuşma ve yazma becerilerinin geliştirmesindeki olumlu etkileri örneklerle açıklanmıştır.
Karamanoğlu (1999), yaratıcı drama yönteminin İngilizce öğretiminde hedef kelime bilgisi ve hatırlamaya olan etkisini araştırdığı çalışmasını, Çok Programlı
Astsubay Hazırlama Okulu birinci sınıf motor bölümünden 71 öğrenci ile gerçekleştirmiştir. Araştırmada, kontrol grubuna geleneksel yöntem ile deney grubuna ise drama yöntemi kullanılarak dersler gerçekleştirilmiştir. Veri toplamak amacıyla öğrencilere öntest ve sontest olarak başarı testi uygulanmış, iki ay sonra kalıcılığı kontrol etmek için tekrar ölçümler yapılmıştır. Çalışma sonucunda, geleneksel yöntemlere göre drama uygulamalarının öğrenci başarısı ve öğrenmenin kalıcılığı üzerinde daha etkili olduğu görülmüştür.
Kılıç (2009) “Yaratıcı dramanın İngilizce konuşmaya ve tutuma etkisi” başlıklı yüksek lisans tezinde, öğrencilerin İngilizce konuşma seviyelerini ve İngilizce konuşmaya yönelik tutumlarını ölçmek amacıyla her iki ünite öncesi ve sonrasında konuşma sınavı ve tutum ölçeği uygulamıştır. Anadolu lisesine giden 10.sınıf öğrencilerinin 4 hafta boyunca uygulanan yaratıcı drama etkinlikleri sayesinde konuşma seviyelerinin ve İngilizce konuşmaya yönelik tutumlarının geliştiğini vurgulamıştır.
3. YÖNTEM
Bu bölümde araştırmanın modeli, evren ve örneklem, verilerin toplanması, araçların uygulanması ve elde edilen verilerin analizinde kullanılan istatistiksel yöntem ve teknikler açıklanmıştır.
3.1 Araştırmanın Modeli
Bu araştırmanın amacı, yaratıcı drama yönteminin üniversite Fransızca hazırlık sınıflarında okuyan öğretmen adaylarının Fransızca derslerindeki başarılarına ve Fransızca konuşmaya yönelik tutumlarına etkisini araştırmaktır. Bu nedenle nicel bir çalışma olan bu araştırmada, öğrencilerin Fransızca başarılarını tespit etmek için zayıf deneysel desenlerden sontest kontrol gruplu deneysel desen ve öğrencilerin Fransızca konuşmaya yönelik tutumlarını tespit etmek için de yarı deneysel desenlerden öntest-sontest kontrol gruplu deneysel desen kullanılmıştır.
“Deneysel araştırma gerçek neden-sonuç ilişkisi için uygun bir araştırma desenidir” (Balcı, 2005: 191). “Deneme modelleri, neden sonuç ilişkilerini belirlemeye çalışmak amacıyla doğrudan araştırmacının kontrolü altında, gözlenmek istenen verilerin üretildiği araştırma modelleridir” (Karasar, 2009: 87).
Sontest kontrol gruplu zayıf deneysel desen, nicel bir hipotezi test etmek için, deney ve kontrol grubunun uygulama sonrasında elde edilen puanlarının ortalamaları arasındaki farkı tespit eder (Fraenkel ve Wallen, 2003: 272). Öntest-sontest kontrol gruplu yarı deneysel desen, nicel bir hipotezi test etmek için hazır bulunan 2 grubun eş olduğu varsayılarak deney ve kontrol grubu olarak atanması ve bu gruplar arasındaki farkı tespit etmek için öntest ve sontest kullanılarak ölçülmesidir (Büyüköztürk, 2009: 206).
Şekil 3.1 ve Şekil 3.2’de deneysel desenlerin simgesel görünümleri verilmektedir.
Grup İşlem Sontest
D (Deney) X
Yaratıcı Dramayı Destekleyen Öğretim Modeli
O1
Fransızca Başarı Testi- Sontest
K (Kontrol) Programın Öngördüğü Öğretim Modeli
O2
Fransızca Başarı Testi- Sontest
Şekil 3.1 Sontest Kontrol Gruplu Zayıf Deneysel Desenin Simgesel Görünümü
Grup Öntest İşlem Sontest
D (Deney) O1 Fransızca Konuşmaya yönelik Tutum Ölçeği X Yaratıcı Dramayı Destekleyen Öğretim Modeli O2 Fransızca Konuşmaya yönelik Tutum Ölçeği K (Kontrol) O1 Fransızca Konuşmaya yönelik Tutum Ölçeği Programın Öngördüğü Öğretim Modeli O2 Fransızca Konuşmaya yönelik Tutum Ölçeği
Şekil 3.2 Öntest-Sontest Kontrol Gruplu Yarı Deneysel Desenin Simgesel Görünümü
Araştırmada deney ve kontrol grubu olmak üzere toplam 31 öğrenci yer almıştır. Araştırmanın bağımsız değişkenini yaratıcı drama yöntemi, araştırmanın bağımlı değişkenlerini öğrencilerin Fransızca başarıları ve Fransızca konuşmaya yönelik tutumları oluşturmaktadır. Araştırmada, deney grubu öğrencileri ile La Francofolie 1 kitabındaki bazı üniteler yaratıcı drama yöntemiyle işlenirken, kontrol grubunda aynı üniteler programın öngördüğü şekilde işlenmiştir.
Araştırmada, 2010 – 2011 eğitim-öğretim yılı güz döneminde Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yabancı Diller Anabilim dalı Fransızca Öğretmenliği Bilim Dalı hazırlık sınıfı öğrencilerine araştırmacı tarafından hazırlanan başarı testleri her dersin sonunda uygulanmıştır. Fransızca konuşmaya yönelik tutum ölçeği de uygulama öncesi
ve sonrasında uygulanmış, ayrıca deney grubu öğrencilerinden her dersin sonunda günlük tutmaları istenilmiştir.
3.2 Evren ve Örneklem
Araştırmanın evrenini Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi, Yabancı Diller Eğitimi Ana Bilim Dalı Fransızca Öğretmenliği Bilim Dalı, örneklemini ise 2010 – 2011 öğretim yılında Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Yabancı Diller Eğitimi Ana Bilim Dalı Fransızca Öğretmenliği Bilim Dalı hazırlık sınıfına devam eden 31 öğrenci (N=31) oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemi uygun örnekleme tekniği ile oluşturulmuştur. Uygun örnekleme tekniği zaman, para, iş gücü kaybını önlemeyi temel amaç edinen ve araştırmacının kolayca uygulama yapabileceğini düşündüğü örneklemi seçmesidir (Büyüköztürk, 2009: 91). Uygun örnekleme tekniği ile belirlenmiş olan iki şubeden biri deney grubunu, diğeri ise kontrol grubunu oluşturmaktadır. Deney ve kontrol gruplarında yer alan öğrencilerin sayıları ve cinsiyetlerine göre dağılımı Tablo 3.2.1’de yer almaktadır.
Tablo 3.2.1
Araştırmaya Katılan Öğrencilerin Sayıları ve Cinsiyetlerine Göre Dağılımı
Grup Kız öğrenci sayısı Erkek öğrenci sayısı Toplam
Kontrol 12 3 15
Deney 15 1 16
Toplam 27 4 31
3.3 Verilerin Toplanması
Öğrencilerin Fransızca derslerindeki başarılarına yaratıcı drama yönteminin etkisinin araştırıldığı bu araştırmada veriler, araştırmacı tarafından geliştirilen başarı testleri, öğrencilerin Fransızca konuşmaya yönelik genel tutumlarını ölçmek için Fransızca konuşmaya yönelik tutum anketi (Zeytin, 2006) ve ders sonlarında öğrencilerin yazdıkları günlükler aracılığıyla toplanmıştır.
