123 ŞEMSEDDİN SAMİ [FRAŞE^] K am usal -A'
S o l 3- ’m S s i j 8!-). 2 5 x 1 7 cm. Şehzade Selim Efendi'nin kütüphanesinden Ç i ş t i r .
Filozof Rıza Tevfik Bölükbaşı tarafından satın alınmıştır.
T7& b i b i
Fraşeri Şemseddin Sami (1850- 1904), dilimize ve kültürümüze büyük hizmetler vermiş bir fikir adamımızdır. Yanya'da, Fra- şeri’de doğmuştur. Babası Halit Bey ve büyükbabası, yörenin
Beylerindendi. Ailesinin
Yanya'ya nakli üzerine ağabeyleri tarafından Zosimeon adlı Rum Jimnazına verildi. Bu okulda Rumca, eski Yunanca, Fransızca ve İtalyanca okumuştur. Özel ho calardan da Arapça ve Farsça öğ renmiştir. Vilayet Mektupçu Ka leminde bulumuş, 1871'de İstanbul'a gelip Matbuat Ka lemine devam etmiş ve ter cümelerini yayınlamaya baş lamıştır. "Muhtasar Tarihi Fransa" adlı tercümesi, ya yınladığı ilk eseridir. Yine o sı rada "Taaşuku Talât ve Fitnat" adlı bir millî roman yazmıştır. Ancak, ana dili Rumca ol duğundan, o zamanki Türkçesi pek düzgün değildi. Bir ara "Ha- dika" gazetesinde çalışmıştır. Makale ve piyesleri Abdülhamit istibdadının şüphelerini uyan dırdığından, Trablusgarp’a sü rülmüştür. Vali bulunan Sami Paşa kendisine Türkçe ve Arapça "Trablusgarp" gazetesinin neşri işini vermiştir. Daha sonra Mih- ran Efendi'nin çıkardığı "Ter
cümanı Şark" gazetesinde yazarlık yapmıştır. Bu gazete kapanınca, Cep Kütüphanesi adı al tında küçük kitaplar yayınlamıştır. (Medeniyeti İslâmiye, Esatîr, Kadınlar, Gök, Yer, İnsan, Yine İnsan, Letâif, v.b.). O sıralarda Mabeynde oluşan Teftişi Askerî Komisyonu Kâtipliğine tayin edilmiş, sonra bu komisyonun Başkâtibi olmuş ve ölümüne dek bu vazifede bu lunmuştur.
Şemseddin Sami, çok yararlı ve büyük eserler meydana getirmiştir. Birincisi Fransızcadaıı Türkçeye, öteki Türkçeden Fransızcaya iki büyük lügat ile küçük Kamusu Fransevî'yi, 6 büyük ciltten oluşan (Kamus-ül-Alâm)'ı ve iki ciltlik Kamusu Türki'yi yayınlamıştır. Bun lardan başka, Tarifatı arabiye adlı arapça bir gramer kitabı, Hurdeçin adlı bazı seçme farsça şiirler içeren küçük bir risale, küçük piyesler yazmış, Viktor Hugo'nun Sefiller'ini tercüme et miştir. Şemseddin Sami 54 yaşında, Erenköy'deki köşkünde vefat etmiş ve Sahrayıcedit me zarlığına gömülmüştür.
Müzayedeye sunduğumuz eser, Şemsettin Sami'nin hazırladığı ansiklopedik bir tarih- coğrafya sözlüğüdür. Bütün dünyayı kapsamakla birlikte, Türk dünyası çerçevesinde bulunan yerlere dair verilen kapsamlı ve doğru bilgiler dolayısıyla önemli bir başvuru kaynağıdır.
Yukarıdaki nüsha, Sultan II. Abdülhaınid'in oğlu olan Osnıanlı Şehzadesi Mehmed Selim Efendi'nin Beyrut'un sahil kasabası olan Cünye'deki sarayında bulunan ki taplığından çıkmıştır. Her bir cildin ön yüzünde altın yaldızla basılmış hanedan arması,
sırtında ise Selim Efendi'nin Se ve Mim harflerinden oluşan inisiyali ve hanedan tacı bu lunmaktadır. Devrinde dillere destan olan bu kütüphane, Selim Efendi'nin 5. 5. 1937 yılında ölümünden sonra Beyrut'un Cünye kasabasında yapılan bir müzayede ile satılmıştır. Yu
karıdaki nüsha, Filozof Rıza Tevfik tarafından satın alınmış olup, her cildin birinci say
fasında "Bu kitabı Merhum Şehzade Selim Efendi'nin Terekesinden bugünkü müzayedede 12
Taha Toros Arşivi
