A N I L A R :
r t - £ & - 2 - ‘ ö
ALİ EMÎRÎ’NİN KÜTÜPHANECİLİK ANLAYIŞI
S am i N. Ö ZER D İM
F
A T İH 'te k i M illet K ü tü p h a n e s in in , A li E m irî ta ra fın d a n m e y d a n a g e tirild iğ i ve m ille te v ak fe d ild iğ i b ilin ir. A li E m irî 1924 y ılın d a ö lm ü ş tü v e ö m rü n d e fo to ğ ra f ç e k tirm e d iğ i için b u g ü n b ir resm i b ile k alm a m ıştır. A m a, işte, F a tih ’te k i g en e l k ü tü p h a n e o n u n a d ın ı y a ş a tıy o r.B u rad a , M. Ş a k ir Ü lk ü ta ş ır ’d an d in le d iğ im b ir olayı a n la ta c a ğ ım : Ü lk ü ta - ş ır on yed i - on se k iz y a ş ın d a b ir öğ ren ci ik e n M illet K ü tü p h a n e s in e g id e r, S e rv e tifü n u n d e rg isin d e b ir y azı d izisin i incelerm iş. B ir gün, e lin d ek i cildi ta m am lam ış, b u n d a n so n ra g elen cilde u z a n a n y az ıy ı iz liy e b ilm e k için k ü tü p h a n e m e m u ru n d a n ö te k i cildi de istem iş. A n cak , k ü tü p h a n e m e m u ru , o k u y u cu su n u k ü çü m sem iş o lacak ki y ü z ü n ü e k ş ite re k : «H adi a r tık y eter!» d iyecek olm uş.. G enç Ü lk ü ta ş ır b ir şey d iyem em iş. F a k a t k a rşıs ın d a o tu ra n , so n ra d a n k e n d isin i gaz ete y a z a rı o la ra k ta n ıta n b ir b a y k ü tü p h a n e m e m u ru n a ç ık ışa ra k iste n ile n h e r şeyi v e rm e k le y ü k ü m lü o ld u ğ u n u h a tırla tm ış .. O s ıra d a , y ü k s e k çe b ir y e rd e o tu rd u ğ u k ö şe d en o lay ı izliy en A li E m irî, eliy le iş a re t ed e re k Ü lk ü ta ş ır ’ı çağırm ış:
«Ç ekinerek, ü r k e r e k y an m a gittim » d iy e a n la ttı Ü lk ü ta şır. «B ana, olayı sordu. Y ine ç e k in e re k a n la ttım . E m irî E fendi, önce k e n d in e özgü g ü lü şü y le güldü. S o n ra k ü tü p h a n e m e m u ru n u ç a ğ ıra ra k b ir güzel h a ş la d ı: «Ben b u k ü tü p h a n e y i g en ç le r o k u su n la r, y a r a rla n s ın la r diye k u rd u m . O n lara b ıra k tım . N asıl o lu r da b u efe n d iy e isted iğ i cildi verm ezsin?» E m irî E fe n d i’n in s e rt a z a rla y ış la rı k a rşıs ın d a iki b ü k lü m olan k ü tü p h a n e m e m u ru ne d iy e ce ğ in i b i lem iy o rd u . E m irî E fe n d i ona h ışım la g ö rev in i h a tır la ttı. B en de b ö y le ce d e r g in in ö te k i cildini k a n ş tıra b ilm iştim .»
O lay b u n d a n belk i elli y ıl önce g eç m iştir, ö m r ü k ita p to p la m a k la , o k u m ak v e y a z m a k la geçm iş o la n b ir b ilim ad am ı ile, genç b ir o k u y u c u y u k ü ç ü m seyen —h e rh a ld e ca h il— k ü tü p h a n e m e m u ru n u n a n la y ış la rın ı g ö ste rm esi b a k ı m ın d a n ilgi çekicidir.
İlk o k u lu n so n sın ıfın d a ve o rta o k u lu n ilk sın ıfla rın d a ik e n İz m ir'in M illî K ü tü p h a n e s i’ne g id er, y aşlıb a şlı a d a m la rla aynı u zu n m a sad a b ir y e r b u la ra k o k u rd u m . B abam H ü sey in R ahm i G ü rp ın a r ’ı sa lık v erm işti. R o m a n la rın ı s ır a d a n g eç irird im . O z a m a n la r çocuk k ü tü p h a n e si y o k tu , çocuk k ü tü p h a n e si d ü şüncesi de y o k tu . O lsaydı d a b e n a r tık H ü sey in R a h m i’y e d alm ıştım . K ü tü p h a n e m e m u ru ne iste rse m v e rird i. H a ttâ b ir gün, Ş e h b e n d e rz a d e A h m e t H il m i’n in  m a k -ı H ay a l ad lı eserin i — b ir b a şk a o k u y u cu için — d o la p ta n ç ık a rırk e n b a n a g ö ste rm iş ve: «B unun an la m ın ı b ilirse n h e r iste d iğ in k ita b ı v e r i rim !» d em işti. O y aşım d a «âm ak» ı b ile m e d im , am a h â fız -ı k ü tü p b en i y in e k ita p la rd a n y o k su n etm edi.
K ü tü p h a n e c i o ld u k ta n so n ra , o k u y u cu y a a ra d ığ ın ı m u tla k a b u lu p v e rm e k b en im için baş ilk e oldu. O k u y u c u g eri çev rilem ezd i. Bu, hem onu o k u m a k is te d iğ i k ita p ta n , y a da y ap a ca ğ ı a r a ş tır m a d a n y o k su n etm ek o lu rd u ; h em de K ü tü p h a n e c i için: «Yok!» d em ek b ir çeşit ay ıp tı. K ü tü p h a n e ’n in ilk y ılla rın d a , o k u y u c u y u d ö n d ü rm em ek için ev im d en k ita p ve d erg i g e tirm e y i zevkli b ir iş sa y ard ım . H a ttâ , a y la rc a izlediğim g azeted e n k esilm iş k ü p ü rle ri, s ın a v a g ire cek b ir su b a y a v e rm iştim de g eri g elm em işti. O ysa, g az eten in o a y la ra a it s a y ıları M illî K ü tü p h a n e ’de b ile y o k tu . Ş im d i, eğ e r su b a y sın a v ın ı v e rd iy se h e lâl o lsu n d ey ip g ü lü y o ru m .
4
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi