Heyeti idare Senelik raporu — Murahhas Seniha
Rauf hanımın Marsilya raporu—Birliğin esbabı
mucibe layihasile senelik bütçesi .
İsta n b u l
Neomiıtikbal matbaası Ebiissuut caddesi No, 75
R e is i C u m h u r G a z i M u s fa fa K e m a l H a z r e tle r i
Z em an ın d a r h u d u d u içinde an c a k asırların ala bile ceği k a d a r b ü y ü k lıatnlesile ve b ü y ü k d ahasile T ü r k lü ğ ü n ü y e n id e n c an la n d ıran Gazimiz geçmiş senelerin loş günleri a ra s ın d a u n u tu l a n Türk k a d ın lığ ım d a emsalsiz İnkılâ bile h a k ve h ü r r i y e t d ü n y a s ı n a ç ık a r m ı ş tı r b u g ü n k ü nıes’u t h a y a tı n a erişen Türk kadın lığ ı C u m h u r i y e t Türkiy esin e la yık olm aya çalışm akta kendis in e bahşedilen h a k la r la m em leketi ve m illeti için faideli yolları a ra y u p b u lm ak tad ır. Türklü ğün e b e d î m i n n e t ve ş ü k r a n la rın ı borçlu olduğu Ulu Gazimizi Kongravnızm şerefli san tiarın d a te k r a r ta zim atla a n a r m ille ti n in ve y u r d u n u n başından e ksilm em esi için b ü y ü k dile k le r dileriz.
Heyeti idare Senelik raporu — Murahhas Seniha
Rauf hanımın Marsilya raporu—Birliğin esbabı
mucibe layihasile senelik bütçesi .
İsta n b u l
Neomistikbal matbaası Ebilssuut caddesi No, 75
11 Haziran 1933
Türk Kadın Birliğinin
kongra raporu
Muhterem hanımefendiler;
lürk Kadın Birliği İdare heyeti bugün karşmızda senelik koBgrasını akdetmekle şerefleniyor.
Zamanımızın herşeyde ve heryerde pek acı bir şekilde kendisini gösteren İçtimaî ve İktisadî buhran zamanı olmasına ve dolayısile birçok teşekküller bile vücut bulmağa imkân hâsıl edemediği bir devirde Birliğimiz siz muhterem azalan ınızın teveccüh ve itimadından aldığı hızla mümkün olabildiği kadar çalışmış ve bir serıenin mahdut gün'erine sığabilecek bir emek safhası içinde gayesini telıakkuk ettirmeğe gayret etmiştir.
Birlik azalarım mümkün olan derece toplu ve samimî bulundurmak ve biribirlerini tanımağa vesile olmak gayesile aynı zamanda da İçtimaî ve bediî bir muhitle bunu temin etmek için konferanlar ve konserler vermeğe karar vermiştir::
Bu karar tatbikatından olarak muhterem muallim Kâzım Kami Beyfendi tarafından «Ailede çocuk terbiyesi» hakkında ve Tıp Fakültesi müderris muavinlerinden Doktor Kâzım İsmail Beyefendi tarafından «Millilik hastalıklardan korunma, çareleri» mevzulu diğer bir konferans verildiği gibi Hukuku düvel müderrisi Ahmet Reşit Beyefendi tarafından da « Ce miyeti Akvam faaliyeti» ve « Cemiyeti Akvamda kadın v&
«çocuk meseleleri» mevzulu iki konferans verilmiş ve bu top lantıların sonunda meşhur musiki üstatlarımızdan Şekip Bey efendi ve refikaları ve tanburî Refik Beyefendi'^Ç’efikaları Cennet ve İnci Hanımefendilerle alafranga musiki müntesip- lerinden Güzin Hanım ve Nurettin Şazi Beyefendiler tarafın dan müteaddit konserler verilmiştir. Muhterem konferansçı üstatlarımızla, pek kıymettar musiki şinaslarımızın Birliğe gös termiş oldukları bu teveccüh ve samimiyetin devam etmesini temenni eder lütüfkâr vait ve yardımlarınızı lıerzaman için beki* diğimizi tekrar teşekkürlerimizle beraber söylerim.
Mezkûr konferanslardan maada Beynelmilel Kadınlar Alyansı azasından Madam Rieder tstanhulu ziyaret ettiği zaman bilhassa Kadın Birliği azalarına malı sus olmak arzu- sile « Dünya kadınr hareketleri » hakkında Halkevinde bir konferans vermiş ve konferansın mevzuunu teşkil eden resim ler pyrjoksiyonla gösterilmiştir. Madam Rieder kadın hare ketlerde pek yakından alâkadar olduğundan kendisine Türk kadınlarına ait bazı- resimler verilmiştir. Azaîarımızla ayrı ayrı görüşen madam evvelce tanıdığı Türk kadınlarile yeni inkılâp Türkiyesinin mes’ut kadınları arasında pek büyük bir fark bulunduğunu ve bu temasından pek memnun kaldı ğını beyan etmiştir.
Memleketimize tetkik maksadile gelen pekçok ecnebi muharrirler, gazeteciler ve heyetler Birliğimizi ziyaret ediyor lar. Bunların ekserisi Avrupadan sefirlerimizin tavsiyesile ge lip Türk kadınlığı hakkında izahat istiyorlar. Bunlar meya lımda Beynelmilel Kadınlar Alyansı Reis vekili Madame Ma-
laterre Seller de bulunmaktadır.
Her fırsatta azaîarımızla görüştürüyoruz ve icap eden yerleri gezdiriysruz ve lâzımgelen izahatda kendilerine veriliyor.
Yalnız şu nokta pek şayanı hayrettir ki Kadın Birliği -âdeta Türkiyadan ziyade Avrupada tanınmış bir vaziyettedir.
Birliğimizi son zamanlarda ziyaret edenler içinde Cenevre Terki teslihat komitesi azasından Madam Fox Birlik azasile -görüşmek arzu etmiş, azalarımız davet edilerek kendilerde «uzun uzadıya hasbihal etmiş ve kendisine gösterilen hüsnü
-—
6
-•kabulden dolayı avdetinden sonra bile mektubile teşekkür Vetmiş ve ’azalanınıza selâm göndermiştir.
Birliğimiz merkezi Londrada bulunan Beynelmilel Alyan sın yardımcı cemiyetleri meyanındadır.
Mezkûr cemiyetin 18 mart 933 senesinde Marsilyada toplanan konferansa hükümetimizin müsaadesi ve yardımile iki murahhas olarak Lâmia Refik ve Seniha Rauf Hanımefen diler iştirak etmişlerdir. Bu husustaki raporu Seniha Hanım efendi ayrıca izah edeeektir.
1932 senesinde Balkan Birliğinin Bükreşte inikat eden Balkan konferansına Kadın Birliği namına Efzayiş Suat H a- üımefendi iştirak etmiştir.
Balkan birliği fikri yaklaştırma komitesi mukarreratmdan olarak Türkiyeden Balkanların birer şehrine talebe mübade lesi yapılacak genç nesil arasında fikrî yaklaşma ve anlaş maya hizmet edilecekti. Bunlar meyanından yalnız Romanya Kadın Birliği bize müracaat etti, talebe istediğini ve talebe göndereceğini yazdı. Biz de Balkan Birliği Cemiyetine ve Maarif Vekâletine yazarak istifsar ettik, aldığımız cevapta bütçelerinin müsait olmadığını ve bu sene buna imkân bulu- namıyacağım bildirdiler. Fakat evvelce Balkan Birliğinde murahhaslarımız tarafından bu hususta söz verildiğinden masarifi Birlik tarafında verilerek Romanyanın Karmen Silva kampına İstanbul Kız lisesi talebelerinden Nezahet Kâmil Hanım gönderildi.
Bu genç Türk kızının orada gösterdiği ciddiyet ve neza- ketile kendisini taktir ettirmesi bizi memnun bırakmış ve kendinden sonra gelen mektuplarda da kamp müdiresi tara fından bilhassa teşekkür edilmiştir.
Birlik her sahada azalarını düşünerek onların biribirlerile- tanışmalarma yardım etmek gayesile hareket eder, bunum için de senede müteaddit toplantılar temin ediyor, bunlardan»
—
7
—biri yazm Yalovaya yapılan tenezzüh, diğeri de geçen ay içinde Maksimde verilen çaydır.
Genç kızlarımızın bedenî ve İçtimaî kabiliyetlerini ten- miye maksadile bir tenis teşkilâtı yapmağa karar vermiştik, fakat arzu edilen sahanın temini biraz güç olduğundan şim dilik bu mesele ile meşgul olunmaktadır.
Mahallî mamulat ve mahsulâtımızın tanınması için İktisat ve tasarruf cemiyetinin tertip etmiş olduğu tatlı müsabaka sına azalarımız iştirak ettirilmiş ve müsabaka neticesinde birinciliği ve ikinciliği azalarımız kazanmışlardır.
İktisat ve tasarruf cemiyeti propaganda heyetinin daveti üzerine Birlik azalarından Meliha Avni, Aliye Esat, Mediha Muzaffer Hanımlar Yerli mallar haftası münasebetile radyoda konferanslar vermişlerdir.
Birlik yerli mallarının sürümünü temin etmek için her fırsatta propaganda yapmaktadır.
Amerikada tesis edilen Şikago sergisine Birliğimiz davet edilmiş ise de mesafenin uzaklığı ve bütçeye fazla bir yük olacağı düşünülerek daha istifadeli yerlere iştirak etmek üzere buraya iştirakten sarfınazar edilmiştir.
İçtimaî dertlerimizin tetkik ve tedavisi için elden gelen gayret ve yardımla uğraşmayı kendine bir vazife kadar yakın gören Birliğimiz ötedenberi düşündüğü bazı meselelerden bir kaçı ile meşgul olmaktadır.
Bunlardan biri ve belki en mühimmi kız talebeye mah sus pansiyondur :
Taşradan gelen kız talebenin tahsil esnasında şurada burada kalmaları pansiyon meselelerde meşgul olup rahat bir tahsil yapamamaları nazarı dikkati celbediyor Birlik genç kızları mızın toplu bir yerde ve temiz bir kontrol altında bulunma
_
8
—larını temin için çok oğraşmış ve Şelızadehaşında merkezî bir vaziyette olan kız talebe yurdunu açmıştır.
Ç ucuk b a k ım e v i :
Birliğimiz memleketimizdeki noksan olan bir çok İçtimaî ihtiyaçlardan birini teşkil eden kadın ve çocuk meslesile de meşgul olmak arzusundadır. İnkılâp hayatının evden çıkar dığı kadının çocukları bakımsızlık yüzünden yarıdan yarıya
perişan oluyor. Bu zavallı yavruların ayda bir kaç lira kar şısında komşu evlerinde ve yahut ellerinde birer kuru ek mekle virane köşelerinde sürünmeleri hazanda kardaşlarden henüz mektep çağında olan en büyüğüne tevdi edilerek üç dört çocuğu bir odaya kiltleyerek havasız, ziyasız ve her an tehlikeye maruz bırakılmaları suretile sefil, perişan ekseriyetle hasta zaif ahlaklı bir nesil hazırlanıyor biz anneler bu acı hakikat karşısında elleri bağlı durmak istemedik, işe giden annelerin çocuklarına gündüzleri bakmak üzre bir bakım evi tesisini düşündük bunun için de Sıhhiye ve Muaveneti İçtima iye Vekâletine müracaat ettik yardımlari temin edilişe böyle pek hayırlı bir müessesenin açılmasıla kadın birliği kadınlığa ve memlekete en samimi bir hizmetini daha yapmış ola caktır.
İçtimaî yaralarımızdan biride gençler ve işsizler üzerinde en fena tesirler yapan ve bilhassa tenbelliğe sevk eden kahvelerdir.Bunların miktarı günden güne artmaktadır. Meselâ Edirne kapı, Kara Kömrük civarında yedi mahalleye 59 kahve isabet ediyor bu bilhassa tetkikımızla anlaşılmıştır. Bu gibi toplantı yerleri ne kadar İçtimaî bir ihtiyaç mahsulu isede zamanımızın ahlakî tereddisi ve esrar, kokain gibi uyuşturucu şeylerin böyle ıssız ve ücra yerleri bu gibi mahal lerinde tamimi gazetelerde görülüp işidiliyor bilhassa mek tepli gençlerin buralarda böyle şeylere alıştırıldıktan duyul maktadır binaenaleyh Dahiliye Vekâleti Celilesine müracaat edilerek imkân görülürse bu kahvelerin tahdidi ve talebenin buralara devamdan meni hakkında maruzatta bulunduk.
İ ç tim a i yard ım :
Birliğimiz fakir ve mülıtaç mektep çocuklarının kitap ve sair masrrflarına yardım eder bu kabilden olarak İstanbul kız lisesi, Kandilli orta mektebi müteaddit ilk mektep çocuk larına yardım etmiştir.
Meccanen biçki yurduna girmesine tevassut edilen bir genç, kızımız üç senedir yordun tahsiline devam etmektedir.
Lûtufkâr muavenetlerinden dolayı Biçkiyoıdu Müdürüne
alenen teşekkür ederim.
İşsiz kalıpta birliğe müracaat eden kadın ve erkek 32 kişiye iş bulunmuştur. Bunlar Rejiye, dokuma fabrikalarına, müskirat ve tütün inhisarlarına Belediye ve terzi yanlarına yerleştirilmiştir bir kaç hastada hastanelere tevassut edilerek yatırılmıştır maaşlarını alamıyan dul kadınların ve öksüzlerin işleri takip edilip paraları alınmıştır.
Kadınları çalıştırma cemiyetinin bir darüssınaası vardır. Burada dokumacılık işlerde meşgul olan kadınların işlerine yardım maksadile eşyaları Birliğe getirtilmiş ve mezkûr eşyadan 120 liralık eşya azalarımız tarafından satın alınmıştır.
Çocuk haftası dolayısile İstanbuluu her köşesinde küçük ler eğlenir gülerlerken Darülacezenin kalın dıvarlar arasında ana baba şefkatinin sıcak okşayışlarından mahrum, zavallı yavruları yalnız Birlik düşünmüş ve heyetimiz tarafından küçüklerin hatırları ayrı ayrı sorularak çikolata tevzi edilmiştir.
Birlik kurban bayramında fakir ve muhtaç çocuklara elbise tevzi etmektedir. Bu senede 250 adet mektepli çocuğa entarilik, ayakkabı, çorap, kazak, pantalon, baslık hediye
etmiştir.
Bu eşyaların bir kısmı Birlik bütçesinden alınmış ise de bir kısmı da hamiyetli tüccarlarımızın lütüfkâr yardımların dan temin edilmiştir.
Bu yardım için teberruatta bulunan kıymettar müessese- lerimize ve bilhassa delâlet ve tavassutlarile büyük
yardım-- 1 0
-ları dokunan Sanayi Birliğine huzurunuzda alenen teşekkür etmek Birliğinizin borcudur.
Türk Kadın Birliği dershanelerinde Alınanca ve Fransızca dersleri meccani olarak devam etmektedir.
Azalanınızdan ve azalanımızdan olmayıpta muhtacı tedavi olanların müracaat etmeleri ve meccanen tedavi olunmaları düşünülerek göz doktoru Süleyman Şükrü ve diş tabibi Ke- malettın Rıza Beyefendilerin lütüfleri temin edilmiş ve şim diye kadar müteaddit hastalar gönderilmiştir.
Muhtacı muavenet olup ta adlî mesail hakkında danışmak arzu eden her hanımın müşkülünü halletmek ve yol göster mek için genç ve kıymettar avukatlarımızdan Rahime Hanım efendi haftada iki gün Birlik merkezinde eshabı müracaatı kabul etmektedir.
Yardımlarında samimî ve feraatli doktorlarımızla muhte rem hocacalarımıza ve genç avukatımız Rahime Hanımefendiye memleketimiz için bu hayırlı işlerinden ve Birliğe gösterdik leri teveccüh ve lütüften dolayı yalnız heyeti idare namına değil bütün hepiniz ve hepimiz namına alenen beyanı teşek kür ederim.
K atip u m u m i
— 1 1 —
Kadın Kirliğinin 19 S S Kongresinde Marsilya
Konferansı hakkında Seniha Ha u f fi.
tarafından verilen rapordur.
Beynelmilel Kadınlar Alliance (yani İttifak) inin Marsilya Konferansı Birliğimizin mevcudiyetile sıkı bir alâkayı haizdir çünki mezkûr Alliance’ın yardımcı cemiyetleri arasında bulunmaklığımız lıasebile pıogramını tabiatîle kabul etmiş, bulunuyoruz.
Alliance’ın 41 memlekete 48 yaıdımcı c^m’iyeti var. Merkezi Londradadır. Bir de Cenevrede şubesi var. Ayni zamanda, beynelmilel kadın cem’iyetlerinin müştereken tesis ettikleri Terkiteslihat Komitesine dahildir.
Alliance yedi komisyona münkasımdır; bunlardan başlıca- ları şunlardır: sulh, intihap hakkı, medenî haklar, işte müsa vat, ahlakta müsavat. Diğer iki komisyon: kadın polisi, gayri meşru çocuklar, pek fuzulî bir taksimattır ve ahlâkta müsavat komisyonu ile bişleştirilmelidir.
Alliance üç senede bir, ve her defasında başka bir memlekette olmak üzre bir umumî kongre akdederdi. Son kongre 1929 da Berlin’de oldu. O zamandan beri, İktisadî buhrandan dolayı umûmî kongre toplanmadı. Nihayet bu dafa muhtelif memleketlerdeki yardımcı cemiyetlerden azamî üç mümessilin huzurile Alliance’ın faaliyeti ve malî vaziyeti hak kında miidavelei efkâr etmek maksadile Marsilyada bir tet kik konferansi toplanmasına lüzum görüldü. Türk Kadın Bir liği namına reisemiz Latife H. ile ben şahsen davet edildim. Heyeti idaremiz tarafından Lâmia Refik Hanım ile birlikte mürelıhas tayin edildik, yani iki kişi gittik. Yol mesarifini kısmen temin etmek gibi kıymetli bir yardımda bulunan Da hiliye Vekâleti Celilesine bu lutuflarından dolayı burada ale nen arzı teşekkür etmeyi bir vecibe addederim.
Konferans Marsilyada 18 Marttan 22 Marta kadar de vam etti. 24 millet temsil edilmişti: Australia, Austria,
Bel-12
-çika, Çekoslovakya, Danimarka, Mısır, Fransa, Almanya, İngiltere, Felemenk, Hindistan, İrlanda, İtalya, Luxemburg, Falestin, Lehistan, Romanya, İsveç, İsviçre, Türkiye, Ukrayna, Amerika Müttehit Devletleri, Urugay, Yugoslavya.
Marsilyada Hotel Splendide müdiresi ve Fransız Kadın Birliği azasından Mme. Leclere lıotelinin büyük bir salonunu meccanen konferansın emrine tahsis etmek gibi kıymetli bir yardımda bulunduğundan hususî celseler orada oldu.
Evvelâ malî vaziyet müzakere edildi. Amerikadan gelen tahsisatın kesilmesi üzerine pek muzaykada kalan Alliauce’m idamei mevcudiyetini temin etmek için bütün yardımcı cem iyetler üç sene müddetle aidatlarını tezyid etmeyi taahhud etliler. Hatta bazı azalar şahsî ceberrulerde bulundular. Biz de Türk Kadın Birliğinin şimdiye kadar senevî 2 İngiliz lira sından ibaret olan aidatını Haziran 1933 den itibaren 3 sene için iki misline iblâğ etmeyi taahhud ettik. Konferansta tem sil edilmeyen yardımcı cemiyetlerden de aidatlarının tezyidini istemeye karar verildi. Yeni bütçenin tanzimi Allianeem hey’eti idaresine tevdi edildi.
Başka beynelmilel kadın cemiyetlerde müştereken bir mecmua tesis etmek, ve hususî mevzular hakkında ictimalar ve konferanslar tertip etmek mes’elelerini tedkik etmek için beş azadaıı mürekkep bir tâli komisyon teşkili de hey’eti idareye tevdi edildi, mezkûr tali komisyon tarafından beyan edilecek teklifler muhabere suretile reye konmak üzre yar dımcı cem’iyetlere bildirilecektir.
Sonra, Alliance’m programı müzakere edildi ve faaliyetinin bütün akşamına devam etmeye karar verildi. Ancak komi- siyonların taksimi, şimdi aıtık mevcud olmayan sebeplerden ileri geldiğinden, yukarıda arzettiğim gibi, komsiyonların adedinin tahdidi, yanı bazılarının birleştirilmesi mes’elesinin umumî kongrede müzakereye konmasına karar verildi.
Ezcümle kadın polisi mes’elesine bir zaman fazla ehem miyet verildiğinden ayrıca bir komisyon teşkil edilmişti. Hal buki şimdi bir çok memleketlerde kadın polisi kullanılmakta olduğundan ayri bir komisyona lüzum kalmadı.
13
Gelecek kongranın İstanbulda olmasını teklif ettik. Bu teklif umum tarafından memnuniyetle telekki eceldi. Esasen alliance reisi Mrs.Corbett Ashby ve reis vekillerinden Mme.Mala- terre Sellier kongranın İstanbulda olmasını pek ziyad,e arzu etmek dedirler. Fakat tarih tayin etmek henüz mümkin değildi ve tarih tesbit edilmeden evvel mahallini tesbit etmek de mümkin değildir. Bizden sonra Mısır ve Hindistan mürahhasları gele cek kongrelerin kendi memleketlerinde olmasını teklif ettiler. Marsilyada, “Salle de la Mutualite„denilen ve konferans lara mahsus olan binada dört umumî meeting oldu,yani şehir halkı huzurunda her memleketten muhtelif hatîbeler nutuk lar söylediler.Meetingler: intihap hakkı, Kadın ticareti, kadı nın çalışma hakkı ve sulh mevzuları üzerinde oldu. Komis yonların mukarreratı bu meetinglerde okundu.
Şehir halkı konferansları derin bir alâka ile takıp ettiler ve hatipleri hararetle alkışladılar. Mezkûr konferans salo nunda hiç bir zaman öyle kalabalık görülmemiş olduğunu herkes söyleyordu. Bir çok kimseler yer bulamadıklarından geri dönmeye mecbur olmuşlar.
Sulh lehinde olan son meeting, Fransız Kadın Birliğinin Gençler teşkilatının iştirakile pek samimî bir nümayişe vesile oldu. Beyazlar giyinmiş mektepli kızlar sulh şarkıları söyle diler, ve temsil edilen 24 milletin bayraklarını ellerinde tut tular. Darülfünunlulardan ve izci grupundan iki erkek ve bir kız talebe sulh lehinde nutuklar söylediler
Resmî makamat tarafindan da pek ziyade hüsnü kabul gördük. Konferansın açıldığı 18 mart günü Marsilya Ticaret Odası tarafından da, pek bediî bir manzara arzeden Eski Liman sahilinde kâin Belediye Dairesinde bir resmi kabul icra edildi. Muhtelif milletleri temsil eden hatipler nutuklar söylediler. O sırada pek hoş bir nümayiş ile karşılandık: Mar silya işçi kadınları cemiyetlerinin mümessilleri eski millî kı yafetlerini giyinmiş olarak içeri geldiler ve hatiplere birer demet çiçek hediye ettiler.
14
-ne beledî, -ne de siyasî intihap hakkı verilmemiştir. Medenî hu kukları da Napoléon zamanından kalmadır. Fuhuş aleyhinde başka memjeketlerde alman tedbirler, yani müsaadeli evlerin kapatılması Fransada henüz tatbik edilmemişdir.
Bu bap'taki fikirlerinin neşr ve tamimi için Alliance iki turne tertip etmişti. Birincisi Montpellier, Nîmes ve Avignon şehirlerinde oldu. Konferansı müteakiben icra edilen ikinci turneye iştirak ettik. Marsilya ile İtalya hududu arasında uza nan ve Côte d’ Azur, yani Kebudî Sahil namı verilen mm- tadaki bütün şehir ve kasabalar ziyaret edildi. Toulonda bir gece kaldık. Belediye reisinin riyaseti altında ve ayan aza sından Mr. Martin’in iştirakile Opera binasında umumî bir meeting akdedildi. Ertesi sabah askerî limanı gezdik; sonra belediye dairesinde bir resmi kabul oldu.
Nice’de de — biri sulh, diğeri intihap hakkı için — iki umumî meeting oldu, ve her meetingde binlerce samiin vardı. Demek oluyor ki. bir eğlence ve istirahat şehri olarak meşhur olan o latîf beldede, İçtimaî mes’elelere de derin bir alâka
gösteriliyor.
Nice’de de üç gün kaldık. İlk günü, Nice'in en güzel bi nalarından olan ve Napoleona ait hatıralarla dolu olan Mu sée Masséna’da belediye reisi tarafından bir resmi kabul icra edildi.
İkinci ve üçüncü günlér civarları ziyaretle geçti. Bütün uğradığımız yerlerde belediye hey’etlerile ve Fransız Kadın Birliğinin mahallî şubelerde görüştük.
Fransada iki büyük feminist teşkilâtı vardır: “L’union (yani Birlik) des Femmes Françaises,, ile “La Ligue des Femmes Françaises,,. Bilhassa Fransız Kadın Birliğinin mem leketin her tarafında şubeleri vardır.
Temas ettiğimiz bütün mahafilde gayelerimiz hakkında büyük bir alâka gösterildi. Devlet memurları, Eski Muha ripler Cem’iyeti azası, meb’uslar, genç talebeler, hepsi da valarımızı tasvip ediyorlardı. Hatta, kadınların intihap
hak-15
-kmı reddetmiş olan Ayan azasından bir çoğu bile bize mu- zaharet etmekte olduğunu gördük.
Tabiîdir ki bu muhtelif meeting ve içtimalarda bir çok defa ben de nutuk söylemeye davet edildim. Bu münasebetle Alliancein umumî gayelerinden bahsettiğim gibi memleketi miz ve kadınlarımız hakkında da izahat verdim. Türk kadın lığının az bir zaman içindeki seri terakkisi her kesin takdi rini ve bazılarının gıptesini celbetmektedir.
Hususî celselerde Lâmia H. « Ahlakta müsavat komis yonu » na, ben de “Sulh Komisyonu,.na birer rapor- verdik.
Burada iki komisyonun gayesi hakkında biraz tafsilât vermek isterim.
1 — SULH KOMİSYONU :
Tarihin dönüm noktalarından birinde bulunuyoruz. Tahrip aletleri öyle mükemmel bir hale gelmiştir ki bir umumî harp daha olursa artık yapacak hiç bir şey kalmayacaktır. Zaten son hark isbat etti ki şimdiki harelerden gali^ ve mağlup ayni derecede mutazarrır oluyor. Bu gün harpten istifade bekleyen yalnız bir zümre isan kalmıştır: hususî silâh fabrikacı ları. Fakat bunlar o kadar kuvvetlidirler ki Terkiteslihat konferansına müşkilât çıkarmaya muktedir dirler.
Asırlardan beri harb karşısında mütevekkil bir vaziyet almış olan kadın, harp aleyhindeki harekâta şimdi bütün mev- cudiyetile tezahür etmeye karar verdi. Beynelmilel kadın cemiyetleri birleşerek Cenevrede bir Terkiteslihat Komitesi teşkil ettiler. Mezkûr cemiyetler şunlardır:
Beynelmilel Kadınlar Alliancei, Beynemilel Kadınlar Con-
seil’i, Genç Kadınlar Hiristiyan Cemiyeti, Beynelmilel
Kadınlar Sulh ve Hürriyet Ligue’i, Beynelmilel Kadınlar Vıfak Birliği, Latin Amerika Kadınlar Ligueİ İşçi ve Meslek sahibi Kadınların beynelmilel Federatiomu, Yahudi kadınların cihan teşkilâtı, Soroptimist klüplerin Evropa Federation’u, Cihan Kadınlar İçki Aleyhdarlığı Birliği, Darülfünunlu Kadın
—
16
—lar beynelmilel Federation’u, Harbin sebep ve çarelerini araştırma Millî Komitesi, Yahudi Kadınlar Ligue’i, Beynel milel Kadınlar Ko-operative Guild’i.
Bu suretle Terkiteslihat Komitesi 45 milyon kadını temsil etmektedir. Milletler Cem’iyetile daimî temastadır, ve bülün memleketlerdeki kadınlar cem’iyetlerini Milletler Cemi’yetinin Terkiteslihat Koferansının müzakerelerinden ve kararından haberdar etmektedir. Faaliyetine devam etmek için tevessül ettiği çarelerden biri de kartpostal satışıdır. Bu kartpostallardan bir miktar tevzi etmeyi Türk Kadın Bir liği de taahhüt etmiştir. Fiatı 10 kuruştur. Demek oluyor ki bu kadar cüz’î bir iştirakle Türk Kadın Birliği de dahil olmak üzre bütün cihan kadın ve erkeklerinin sulh lehindeki emellerine hıdmet eden bir müsseseye yardım edebileceksi-siniz. Bundan çekinecek bir kimse olabileceğini tasavvur edemem.
Kartları benden veyahut Birlik kâtibinden tedarik ede bilirsiniz. Kartta gösterilen raflardaki evrak, geçen sene
komitenin teşebbüsile toplanan ve 12 milyon imzayı
havi olan sulh lehindeki istidalardır ki Terki teslilıat Komitesi binasında daimî surette teşhir edilmektedir. Resimde görülen zat, Milletler Cemiyeti Terkiteslihat konferansı reisi Mr. Hen- dersondür. Mumaileyhin şu sözleri hepimizi düşündürmelidir.
11 Efkârı umumiye şimdiye kadar Terkiteslihat konferan sına büyük hizmetler ifa etmiştir. Nihaî muvaffakiyet ümidi şimdi, akvamın terkiteslihat sulh ve asayişe doğru emellerini bildirmek vazifesile mükellef olanların mesaisindedir.»
Milletler arasında idame edilen münaferetin sebeplerin den biri de çocuklare mektep sıralarında kin ve intikam hisleri telkin edilmesidir. Şimdiki halde La H aye’de toplanan tarih muallimleri cem’iyeti, tarih kitaplarının ıslâhile meşguldür.
II — KADIN VE ÇOCUK TİCARETİ:
Marsilyada bu mesele ile meşgul olan mütehassısların raporlarını dinledik. Geçenlerde Milletler Cem’iyeti tarafından Şarkta 'Uzak-Şark, Falestin, Irak, Suriye memleketlerinde)
—
17
—kadın ve iki cinsten çocukların ticaretini tetkika memur edi len komisyonun raporuna dair malûmat aldık. H er taraftan şu neticeye varılmıştır ki müsaadeli evler kapanmadıkça fuhşun önünü almak mümkün değildir. Bu evler mevcut oldukça bunlara sermaye yetiştirmek için bir takım biçareler iğfal edilecektir. Yukarıda ismi geçen memleketlerde akıllara hayret verecek derecde vasi ve kuvvetli bir ticaret teşkilâtı kurulmuş ve faaliyetine devam etmektedir. Bunların dam iğfaline düşen betbahtlar için de kurtuluş yoktur.
Fuhşun önünü almak için faidesi görülen bir ikinci tedbir de kadın polisi kullanmaktır, yani sokaklardaki çocukları ve kızları gözetmeye mahsus zabıtai ahlâkiye memurları. Bun ları kullanan memleketlerde pek çok faideleri görülmüştür.
Görülüyor ki bu iki ç are : Yani müsaadeli evlerin kapa tılması ve kadın polisi kullanılması hükümetlere aittir. Kadın ve çocuk ticareti gili her memlekette pek kuvvetle yerleşmiş olan bir teşkilâtın önünü almak herhangi kadın birliğinin, yardımsız başarabileceği işlerden değildir. Fakat, komisyonun kararında görüldüğü gibi muhtelif memleketlerde hükümetler ile kadın birlikleri arasında teşriki mesaî olmasından büyük faideler görülebilir.
Kadın birliklerinin yapabileceği, yapması pek ziyade lâzım olan birşey daha var: İki cinsten gençlerin fikrî ve ahlâkî seviyesini yükseltmenin çarelerini düşünmek.
Analara ve bahalara pek mühim bir vazife terettüp edi yor: Çocuklarına ahlâkta müsavat fikrinin telkini. Cem’iyette hüküm süren yanlış telâkkinin tashihi zamanı gelmiştir. Ce m’iyette diyorum, çünkü bütün şeriatlarda, bütün kanunlarda fuhuş erkek ve kadın için ayni derecede merduttur. Fuhşun önünü almak için yalnız kızların değil, erkek çocukların da ahlâkının yükselmesi kati’yen lâzımdır. Maddî ve manevî, yani sıhhî ve ahlâkî tehlike her iki cins için ayni derecede vahimdir. Bu hakikat lâyıkile anlaşılırsa aile ve cem’iyet ha yatı için, vatan ve insaniyet için pek hayırlı neticeler ümit edilebilir.
18
-Kadın birliklerinin programlarını teşkil eden yüksek İnsa nî gayelere lıer memlekette nasd derin bir alâka gösterildiğini gördükten sonra isterdik ki bizim memlekette de teşkilâtımız biraz genişlesin.
Hindistanda üç büyük kadın cemiyeti vardır. Belgrat Sulh konferansına Yugoslavyanın her tarafında mevcut kadın birliği şubelerinden mümessiller gelmişti. Marsilya konferan sında Uruguay ve Australya gibi kiirei arzın en uzak iki noktasındaki memleketler temsil edilmişlerdi.
Halbuki bizim yalnız Istanbulda azamız var ve İstanbul- dan çıkan bazı hanımlar da bunu azalıktan istifa etmek için bir sebep addediyorlar. Bizim bilâkis şehrimizden ayrılan aza- miza temennimiz şudur: “Gittiğiniz vilâyetlerde Birliğimizi ve gayelerini tanıttırınız, tâ k i memleketimizin her tarafındaki kadınlar bizimle birlikte ve bütün dünya kadınları ve erkekleri ile birlikte insaniyetin refah ve asayişi ve manevî yükselişi olan mesaiye iştirak etsinler. „
Konferans neticesinde ittihaz
edilen kararlar
ÇALIŞMA HAKKI:
Çalışma hakkı, beşerî haysiyetin esasını teşkil ettiği hal de, cihan buhranı dolayısile bazı memleketlerde, çalışan ka- dînlar aleyhinde ittihaz edilen tedbirler bu hakkı tehdit etmekte olduğuna nazaran:
Alliance,
Bu tedbirleri protesto eder; bekâr ve evli kadınların kendi çalışmalarının semeresile yaşamaya hakkı olduğunu beyan eder.
Alliance,
—
19
alınmaması ve gerek işten çıkarmak, gerek iş tevzii husu sunda erkeklere ve kadınlara müsavat üzere muamele edil mesi için bütün memleketlerdeki yardımcı cem’iyetlerini mü teyakkız bulunmaya davet eder.
Kadınların gece çalışması:
1— Beynelmilel Daimî Adalet Mahkemesi, istişarî bir reyinde, kadınların çalışmasına dair 1919 Waşington Conven- tionunun sanayi müesseselerinde mubassırlık ve müdürlük gibi memuriyetlerde bulunan ve alelâde el işlerinde kullanıl mayan kadınlara da şümulü olduğunu beyan etmiştir.
2— Halbuki, Beynelmilel Mesai Bürosu, hiçbir hükümet ve hiçbir teşkilât tarafından bu gibi kadınların Conventionun şümulü dahilinde olmaları arzusu izhar edilmediğini beyan etmiştir. (Müracaat: Rapor 111, kadınların gece çalışmasına dair CoDventionun kısmen tadili, Beynelmilel mesai konfe ransının 15 inci celsesi).
3 — Birçok hükümetler bu gibi kadınların memnuiyete dahil olmadıklarını evvelce beyan etmişlerdi; (aynı rapora müracaat olunması).
Diğer cihetten:
a) Beynelmilel Mesai konferansı her zaman mezkûr Conventionu tadile salâhiyettar olduğundan;
b) Daimî Mahkemenin istişarî reyine göre, Beynelmilel Mesaî Konferansı, Conventionun tadilini derpiş ettiği zaman- danberi vaziyet tamamile değişmiş olduğuna nazaran;
Alliance
Beynelmilel Mesaî Ofisi heyeti idaresini, mubassırlık veya müdürlük gibi memuriyetlerde kullanılan kadınların gece çalışması memnuiyetinin ref’i için Conventionun tadilini bir an eyvel konferans ruznamesine koymaya davet eder;
-
20
—idareye conventionu tadil ettirmek için lâzımgelen teşebbü- satta bulunmaları ve teklif edilen Beynelmilel Mesaî Komis yonunda müzakereye vazedilince bunları müdafaa etmeleri için hükümetleri nezdinde teşebbüsatta bulunmaya davet eder;
Nihayet, Conventionun tadili Beynelmilel Mesaî Konfe ransında müzakereye konduğu takdirde, muhtelif memleket lerin hey’eti murahhasaları arasında, mütehassıs işçileri müm kün mertebe temsil eden kadınların dahil olmasını temin etmek için Alliance, bütün -şubelerini müteyakkız bulunmaya davet eder.
ŞARKTA KADIN TİCARETİ :
(Uzak - Şark, Suriye, Filistin, Irak memleketlerine aittir.) (Alliancenin Ahlâkta Müsavat Komisyonu tarafından ita edilmiştir.)
1. Marsilyada toplannan Beynelmilel Kadınlar Alliance’i konferans hakkında tahkikat icrasına memur edilen komisyo nun raporundaki mukarrerata büyük bir alâka ve memnuni yetle muttali olmuşlardır.
Bu ticaretle mücadele etmek için en müessir çare, mev- zuubahs memleketlerde umumhanelerin kapatılması olduğuna dair komisyon tarafından beyan edilen fikir dikkate şayandır,
ve Alliance’in evveldenberi iltizam ettiği umdeyi teyit
etmektedir.
Binaenaleyh Alliance:
Bütün yardımcı cemiyetlerini fuhşun nizam altına alum ası sisteminin ahlâk, adalet ve sıhhat noktai nazarından merdut olan bütün şekilleri aleyhinde bütün kudretlerde mücadele etmeğe davet eder.
2. Alliance’in bazı Şark memleketlerinde ittihaz edilen tedbirlerde henüz muntazam surette teşriki mesaî edilmesi hususundaki noktai nazarı da komisyonun rapoıunda teyit edilmiştir. Binaenaleyh Alliance alâkadar memleketlerdeki
21
-yardımcî cemiyetlerini atideki hususlarda hükümetleri nezdinde teşebbüsatta bulunmaya davet eder;
a) Kadın ve çocuk ticareti aleyhinde beynelmilel muka velelerin kendi memleketleri, protektora ve müstemlekelerinde bilâteahhur tatbikî;
b) Merkezî idareler henüz mevcut olmıyan memleketlerde tunların tesisi;
c) Bu mesele ile meşgul merkezî idarelerin başka mem leketlerdeki merkezî idareler ve hususî, yani gayri resmî
teşkilât ile teşriki mesaîde bulunmaları. 3. Alliance;
Hükümetlerle hususî tekilât arasında Şarkta kadın ve ■çocuk ticareti aleyhinde teşriki mesaînin lüzumuna kanidir. Binaenaleyh Milletler Cemiyetinin kadın ve çocuk ticareti aleyhindeki Îstişarî Komisyonuna, Şarkta, merkezî bir mevkide, ticaret meselesinde ihtisası olan bir irtibat memuru tayin etmek meselesinin tetkikini teklif eder. Bu memuriyet, Millet ler Cemiyetinin Îstişarî Komisyonu ile muhtelif memleketler deki merkezî idare [1] ve hususî teşkilât arasında irtibatı tem in edecektir. Bu memuriyete bir kadın tayın edilmesi
tavsiye edilir. 4. Alliance
Kadin polis memurları kullanmak hususundaki noktai nazarının Tahkikat Komisyonu tarafından teyit edildiğini gör düğü için yardımcı cemiyetlerini kadın ve çocuk ticaretile ıbihakkin mücadele edebilecek kadın memurların tayini için hükümetleri nezdinde teşebbüsatta bulunmaya davet eder.
5. Raporda görüldüğü veçhile iki cinsten çocukların tica
retinin çokluğu ve ziyaret edilen memleketlerden bir çoğunda hâlâ kuvvetle devam eden yarı esaret âdetleri bilhassa Alli- ance’ın derin teessürünü mucip olmuştur.
m Verkezî idare vazifesini ezcümle Türkiye ve Fransada polis, jnüdiriyeti ifa etmektedir.
—
22
Alliance
Şarktaki kadın cemiyetlerini, Tahkikat Komisyonunda işaret edildiği veçhile, kadın ticareti aleyhindeki mesaide vaki olan mühim hissei iştiraklerinden dolayı hararetle tebrik eder.
Alliance:
Mezkûr cemiyetlere, bu meselelerin muktedir kadınlar tarafından tatbikini daha ziyade teşvik etmelerini tavsiye eder; mezkûr cemiyetleri, iki cinsten gençlerin hem ahlâkî ve fikri seviyelerini yükseltmek, hem de bir mesleğe hazır lanmaları ve iş bulmalarını temin etmek için lâzım olan mesaîye devam etmeye davet eder. Alliance, gençlerin kendi kendilerini korumaları için en iyi çare bu olduğuna kanidir.
SULH KOMİSYONUNUN K A RA R I:
Marsilyada 23 mart 1933 te bir meting akdeden Beynel milel Kadınlar Alliance azası ve samiîn hey’eti atideki temen nilerde bulunmuşlardır.
I. Terki teslihıt konferansından, şimdiye kadar imzala nan misakların müfadına tevfikan hareket edilmesi ve millet lerin müsavat hususundaki meşru talebinin nazarı dikkate
alınması temennisile beraber atideki temennilerde bulunulur t.
a) Tekrar silâhlanmaya bahane bırakmıyacak surette taavün ve terki teslilıata ait tedbirler alınması.
b) Hususî silâh fabrikalarının lâğvi ve silâh ticaretinin beynelmilel kontrol altına alınması.
c) Askerî tayyareciliğin lâğvı ve mülkî tayzareciliğin askerleşmesi aleyhinde beynelmilel tedbirler ittihazı ki bu tedbirler olmazsa havaî bombardman ve kimyevî harp esas itibarile memnu olsa bile halka yanlış bir emniyet hissi ika edildiği halde herzaman imkân dahilinde kalır.
II. Gelecek beynelmilel iktisat konferansında dünyanın İkti sadî teşkilâtında kat’î bir terakki husule getirilmesi temenni olunur; bu da beyelmilel sulhun tesisi için esaslı şartlardan biridir.
23
T ü rk K adın B ir liğ in in 9 3 3 h a zira n ın d a n 9 3 4 m a y ıs n ih a y e tin e kad ar va rid a t v e m a sa rifa t
b ü tçeleri esp abı m u eib e lâ y ih a sıd ır
V aridat k ısm i Birliğin varidatı geçen sene varidatı
olan 3267 liraya nazaran 533 lira fazlasile 3800 lira talimin edilmiştir.
Masarifat kısmı geçen sene yekûnu sabıkı olan 3267 liraya göre 533 fazlasile 3800 lira olarak gösterilmiştir.
Geçen seneki masarifat bütçesinde gösterilen miktarlar dan pek çok tasarruf edilmiştir.Yalnız 3818 küsûr kuruş fazla sarfedilmiş ise de bütçe kararı veçhile fasıldan fasıla hey’eti idaremizin kararile nakil icra edilmiştir. Yalnız Parise giden murahhaslarımız için hükümetimizden verilen 599 lira varidatımızda böyle bir para olmayıp ancak ikiyüz lira bir fevkalâde olarak konulmuştu. Banun için bu para gönderilen iki murahhasımıza yetişmediğinden fevkalâde olarak kendi lerine yardım fasıllarından muavenet edildiğinden hükü metten verilen paranın evvelâ varidata v ve sonra masarifata geçmesine müsaade buyurulmasını hey’eti mulıteremenize arzediyoruz ve badema bu gibi seyahat edecek arkadaşları mıza hükümetimizin vereceği meblâğ malûm olmadığından tahakkuk ettiği takdirde bu seneki gibi- varidat ve masarifata konulacağı da arzolunur.
T ü rk Kadın B ir liğ in in bütçe k a r a r n a m e sid ir
1 — Türk Kadın Birliğinin 933 senesi haziranının birinci gününden 934 senesi mayıs gayesine kadar bir senelik vari dat yekûnu 3800 lira tahmin edilmiştir.
2 — Birliğin bu bir sene zarfındaki masarifatı umumi- yesi 3800 tahmin edilmiştir.
3 — Fasıllar arasında münakalât hey’eti idare kararile maddeden maddey nakil hey’eti umumiye kararına mütevak kıftır.
_
24
—K adın B ir liğ in in 9 3 3 h a z ir a n ın d a n 9 3 4 M a y ıs n ih a y e tin e kadar va rid a t b ü tçesid ir
Madde 1 2 Lira 500 Aza teahhüdatı Fasıl 1
1500 Deniz, çay ve balo varidatı 1
800 Rozet varidatı 2
1000 Müteferrik varidat 3
3800
M aşari la t
Lira
Kâtibe hanıma 20 liradan
Hademe 10 » Kira bedeli 50 » Tahsildar aylığı 10 » » ondalığı 50 Döşeme 75 Tenvirat ve ısıtma 80 Muhabere ve yazı çizi 515 Yardım
200 Müteferrika
900 Fevkalâde masarif at 750 Rozet, balo, çay masarifatı 2570 Madde 1 1230 2570 3800
Birinci fasıl yekûnu
İkinci » » Fasıl 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 0 7
4 — Varidat miktarı muhammeninden ziyade tahakkuk
etse dahi bütçede mürettep miktardan ziyade masraf yapıl mayıp fazlai varidat ihtiyat akçesi namile bankaya yatırıla caktır.
5— İşbu bütçe haziran 933 iptidasından muteberdir. 6— İşbu bütçenin icrayi ahkâmına hey’eti idare mezundur.
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
