Cumhuriyet Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Dergisi Cilt 5. Sayı 1, 2002
HAREKETLİ PROTEZ MEMNUNİYETİNE PROTEZ TİPİ
ve KULLANIM SÜRESİNİN ETKİSİ
Doç. Dr. A. Kemal ÖZDEMİR
ÖZET
Hareketli protez kullanan hastalarda protez memnuniyeti pek çok değişik faktörün etkisi altındadır. Bütün kurallarına uyu-larak ve tekniğe tamamen uygun ouyu-larak yapılan protezlerde bile bazen hastayı memnun etmek mümkün olmamaktadır. Bu ko-nuda literatürde çeşitli faktörlerin etkili olacağı konusunda gö-rüşler vardır.
Araştırmamızda, yapılan protezin türü, bu protezi kullan-ma süresi ve hastanın toplam protez kullankullan-ma süresinin protez memnuniyeti üzerinde estetik, çiğneme, ve konuşma yönünden etkisi olup olmadığını belirlemeyi amaçladık. Araştırma 226 ha-reketli protez hastası üzerinde yapılmıştır. Protez tipleri; alt üst tam protez, alt üst bölümlü protez, tek tam protez, tek bölümlü protez ve bir çenede bölümlü diğer çenede tam protez olarak gruplanılır. Bu hastaların toplam protez kutlanma süreleri be-lirlenmiştir Bir grup hastada memnuniyet protez takıldıktan sonra kontrol seansında yapılmış, diğer grupta ise 3 - 9ay ara-sındaki kullanım süresi sonunda yapılmıştır.
Araştırmanın istatistiksel sonuçlarına göre; 1-Protez tipleri arasında estetik konuşma ve çiğneme memnuniyeti açısından anlamlı bir ilişki yoktur. 2-Toplam protez kullanma süresi ile es-tetik, konuşma ve çiğneme memnuniyetleri arasında ilişki göz-lenmemiştir- 3- Yeni protezin 3 ile 9 arasında kullanım süresi so-nunda estetik memnuniyet açısından farklılık gözlenmezken, çiğneme ve konuşmada daha yüksek memnuniyet değerleri be-lirlenmiştir.
Anahtar kelimeler : Hareketli protezler, protez memnuniyeti.
SUMMARY
Satisfaction of denture in patients with removable dentu-res under the influence of many different factors In literatüre there are opinions that ditferent factors will be influential on this subject in the future.
In our study, we have aimed to study if the type of dentu-re done, its time of wearing, and total time of patient's dentudentu-re use have on effect on the satisfaction of the patient from the point of view of aesthetic, chewing and speaking. This study has been done on 226 patients with removable denture The types of denture of these patients and wearing time of denture have been evaluated. In a group, the satistaction has been evaluated in contolseance arter denture insertion, in another group it has been evaluated at weanng period between 3-9 mounths.
According to the statistical outputs of the study;1- There is not a meaningful relation among the types of denture and total time ot denture use from the point of the satisfaction of aesthetic, speaking and chewing. 2- While it has not been ob-served that there is a difference from the point of view of aest-hetic satisfaction at the end of the duration 3-9 mounths uses of denture, there has been an increase from the point of view of the satisfaction of chewing and speaking.
Key Words : Removable prosthesis, Denture satisfacti-on
GİRİŞ
Hareketli protezlerde başarı değişik faktörlerin etkisi altındadır. Birçok faktör protezlerde özellikle de total protezlerde hasta memnuniyetini etkiler. Anatomik faktörler (Kretlerin şekli ve boyu, doku tonusu, mobilitesi, kasların durumu), Teknik faktör-ler (Ölçü tekniği, stabilite, retansiyon, oklüzyon, sentrik ilişki, muflalama tekniği, vs.), Estetik görü-nüm, Psikolojik faktörler, Önemli fonksiyonel fak-törler (çiğneme ve konuşma), hastanın sosyo-de-mografik özelliklen protez memnuniyeti üzerine et-kili faktörler olarak bildirilmektedir.1'2'3'4'5 Bilhassa yaşlı hastalarda protez kullanımı ile ilgili olarak uzun bir uyum sürecine ihtiyaç olduğu, erkek ve kadınlarda farklı memnuniyet değerleri olduğu, sosyal statüsü, vs. faktörler bu konuda çeşitli araş-tırmalara konu olmuştur.2'4'6'7'8'9
Daha önceden protez kullanmanın da çift yön-lü bir etkisi olacağından bahsedilebilir. Bu etki, protez beklentileri ve kullanımı konusunda tecrü-beli olanların yeni protezi daha kolay kabul edebil-mesine karşılık, yine bilhassa yaşlı hastalarda eski protezle sağladıkları nöro-musküler uyum sayesin-de daha kolay kullanırken, yeni protezsayesin-de bu uyu-mun sağlanmasının zaman alacağı şeklindedir. Bir süre kullanılan protezin hasta tarafından sağlanan
Cumhuriyet Üniversitesi Dişhek. Fak. Protetik Diş Ted. A.D.
uyum sayesinde daha kolay kabul edileceğine ina-nılmaktadır.2'3-4'7'10'1112
Hekimler iyi yapılmış kaliteli bir proteze hasta-ların zamanla adapte olabileceklerine inanırlar.4 Hastalar çoğu zamanda Kötü protezlere rağmen protezlerinden memnundur. Görülmektedir ki pro-tez kullanıcısı propro-tezin fonksiyonel sınırlamalarını kabullenmeyi ve belirli bir memnuniyet seviyesi edinmeyi başarmışlardır.3
Bu araştırmada; hastaların kullandıkları prote-zin tipi, toplam protez kullanma süresi ve son ola-rakta, kontrol seansındaki memnuniyet değerleri ile en az 3 aylık kullanım sonunda belirlenen memnuniyet değerleri arasında fark olup olmadığı-nı belirlemeyi amaçladık. Böylece; elde edilecek bulgular, hareketli bölümlü protezi planlaması ya-pacak dişhekimine yol gösterebilir. Hekim, hangi faktörlerin varlığında başarısızlık riskinin bulundu-ğunu öngörebilir.
MATERYAL METOD
Araştırma C.Ü. Dişhek Fak. Protetik Diş Ted. A.D. Kliniğinde protez yaptıran 226 hasta üzerinde yapılmıştır. Bu hastalar için memnuniyet araştır-ması anket formunda estetik, çiğneme ve konuş-ma memnuniyetleri ayrı ayrı sorulmuş, cevap ola-
C.Ü. DİŞHEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ DERGiSi 2002 CİLT- 5, SAYI: 1
rak evet, hayır şıklarından birini işaretlemesi isten-miştir. Hastalardan hekim, hastane, veya yakınla-rının olumlu ya da olumsuz etkisi altında kalma-dan soruları objektif olarak cevaplamaları isten-miştir. Hastaların kesin olarak belirtmedikleri veya tereddütlü kaldıkları durumlar memnuniyetsizlik olarak değerlendirilmiştir.
Hastalardan memnuniyet değerlendirmelerini estetik, konuşma, çiğneme memnuniyeti ya da memnuniyetsizliği şeklinde üç aşamada değerlen-dirmeleri istenmiştir.
Kullandığı protez tipi olarak protezler; tek çe-ne tam, tek çeçe-ne bölümlü, alt-üst tam, alt-üst bö-lümlü ve bir çenede böbö-lümlü diğer çenede tam pro-tez yapılan hastalar olarak 5 grupta değerlendiril-miştir.
Hastalar toplam protez kullanma süresi ola-rak; ilk defa protez yapılanlar, 0-5 yıl, 5-10 yıl ve 10 yıldan fazla süredir, protez kullananlar olmak üzere 4 grupta incelenmiştir.
Hastaların memnuniyetleri son aşamadaki grupta değerlendirilmiştir. 1. grupta Protezi takıl-dıktan sonra kontrol seansında ve 2.grupta ise ya-pılan protezi en az 3 ay arasında kullandıktan son-ra olmak üzere iki grupta değerlendirilmiştir.
Araştırmanın sonuçları SPSS ortamında bilgi-sayara yüklenerek istatistiksel olarak değerlendiril-miştir.
BULGULAR
Tablo-1 de araştırmamıza katılan hastalara yapılan protez tipleri ve bu tiplere göre hastaların estetik, konuşma ve çiğneme memnuniyetleri veril-mektedir.
ESTETİK KONUŞMA ÇİĞNEME
PROTEZ
TİPİ Memnun Değil Memnun Değil Memnun
TOPLAM Alt-Üst tam protez 35 %87.5 5 %12.5 35 %87.5 5 %12.5 19 %47.5 Değil 21 %52.5 40 Alt-Üst bölümlü protez 92 %86.8 14 %13.2 93 %87.7 13 %12.3 69 %65.1 35 %34.9 106
Tek çene tam
Protez 3 %75 1 %25 3 %75 1 % 2 5 3 %75 1 %25 4 Tek Çene bölümlü protez 47 %83.9 9 %16.1 %87.5 49 %12.5 7 38 %67.9 18 %32.1 56 Tam\Bölümlü Bölümlü\Tam 15 %75 5 %25 19 %95 1 %5 16 %80.0 4 %20 20 Toplam 192 %85.0 34 %15.0 199 %88.1 27 % 11.9 145 %64.2 81 %35.8 226 X2=7.58 P>0.05 Tablo-1 Protez tipine göre hastaların
protezlerinden estetik, konuşma ve çiğneme memnuniyetleri
Tablo-1 incelendiğinde toplam olarak hastala-rın protezlerinden %85 oranında estetik memnuni-yet bildirdikleri görülmektedir. İstatistik tekniği açı-sından ki-kare testi yapılamamıştır. Yüzde oranla-rına bakıldığında, yapılan protez tiplerine göre
memnuniyet oranları birbirine yakın değerdedir. Yapılan protez tipine göre estetik memnuniyet ara-sında anlamlı bir ilişki yoktur.
Yine tablo-1 de hastaların protezlerinden ko-nuşma açısından memnuniyet değerleri verilmiş-tir. Buna göre toplam olarak hastaların protezlerin-den %88.1 oranında konuşma memnuniyeti bildir-dikleri görülmektedir. İstatistik tekniği açısından ki kare testi kullanılamamaktadır. Yapılan protez tip-lerine göre konuşma memnuniyeti yüzde oranları birbirine yakın değerlerdedir. Yapılan protez tipine ile konuşma memnuniyet arasında anlamlı bir ilişki belirlenmemiştir.
Tabloda görüldüğü gibi protez tipi ile çiğneme memnuniyeti arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunmamıştır (p>0.05). Ancak tablo yüz-de yüz-değerleri bakımından incelendiğinyüz-de alt üst tam protez kullanan hastalarda en düşük çiğneme memnuniyeti görülmesi dikkat çekmektedir. Ayrıca yine yüzde oranları açısından bakıldığında genel çiğneme memnuniyetinin estetik ve konuşma memnuniyetine oranla daha düşük olduğu görül-mektedir.
Tablo-2 de; Hastaların toplam protez kullan-ma süreleriyle yapılan protezden estetik, konuşkullan-ma ve çiğneme memnuniyetleri verilmiştir.
ESTETİK KONUŞMA ÇİĞNEME Memnun Değil Memnun Değil Memnun Değil
TOPLAM ilk defa kullanan 24 %82.8 5 %17.2 24 %82.8 5 %17.2 15 %51.7 14 %48.3 29 0-5 yıl arası kullanan 77 %86.5 12 %13.5 80 %89.9 9 %10.1 64 %71.9 25 %28.1 89 5-10 yıl arası kullanan. 31 %83.3 6 %16.2 %91.934 %8.l 3 %62.2 23 14 %37.8 37 10 yıldan fazla kullanan 60 %84.5 11 %15.5 61 %85.9 10 %14.1 %60.6 43 28 % 39.4 71 TOPI.AM 192 %85 34 %15 199 %88.1 27 %11.9 145 %64.2 81 %35.8 226 X2=0.33 p>0.05 X2=1.88 p>0.05 X2=4.74 p>0.05 Tablo-2 Toplam protez kullanma süresi ile
hastaların protezden estetik memnuniyetleri
Kliniğimizde protez yapılan hastaların, daha Önceki toplam protez kullanma süreleri ile son ya-pılan protezinden estetik; konuşma ve çiğneme memnuniyetleri arasında ilişki araştırıldığında ista-tistiksel olarak anlamlı bir ilişki görülmemiştir (P>0.05). Değerler yüzde olarak da birbirine çok yakındır. Ortalama estetik memnuniyet oranı %85 di r.
Konuşma memnuniyeti ile estetik memnuniyet arasında yüzde oranları olarak tabloya baktığımız-da birbirine yakın değerler görülmektedir.
Tablo değerleri yüzde olarak incelendiğinde şu noktalar dikkat çekmektedir: 1 - En düşük mem-nuniyet değerleri (estetik, konuşma ve çiğneme} ilk defa protez kullananlarda görülmektedir, 2- Genel memnuniyet oranlarında estetik ve konuşma mem-
C.Ü. DİŞHEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ DERGİSİ 2002 CİLT: 5, SAYI: 1
nuniyetine göre çiğneme memnuniyetinin daha dü-şük çıkmıştır (%64.2). 3- 0-5, 5-10 ve 10 yıldan fazla kullanım değerleri arasında önemli farklar bulunmamıştır.
Tablo-3 de hastaların yaptırdıkları yeni pro-tezlerini kullanım süresi dikkate alınarak estetik, konuşma ve çiğneme memnuniyeti değerleri veril-miştir.
ESTETİK KONUŞMA ÇİĞNEME
Memnun Değil Memnun Değil Memmun Değil
TOPLAM Kontrol seansında 72 %83.7 14 % 16.3 72 %83.7 14 %16.3 47 %54.7 39%45.3 86 3-9 aylık kullanım 120 %85.7 20 % 14.3 127 %90.7 13 % 9 . 3 98%70.0 42%30.0 140 Toplam 192 %85.0 34 %15.0 199 %88.1 27 11.9 145 % 6 4 2 81 %35.8 226 (p>0.05) (p>0.05) (p<0.05)
Tablo-3 Hastaların yeni protezlerini kullanma
sürelerine göre yapılan kontrollerde estetik, konuşma ve çiğneme memnuniyetleri.
Tablo-3 Yeni protezini kullanma süresi ile es-tetik konuşma ve çiğneme memnuniyeti arasındaki değerler protez hastalarına memnuniyetlerinin so-rulduğu zaman ile (86 hastaya protez takıldıktan sonra kontrol seansında, 140 hastaya ise 3-9 ay arasında değişen kullanım süresi sonunda} estetik memnuniyet arasında ilişki istatistiksel olarak önemsizdir (P>0.05).
Protez hastalarına memnuniyetlerinin soruldu-ğu zaman ile konuşma memnuniyeti arasında ilişki istatistiksel olarak önemsizdir (P>0.05). Ancak yüzde değerlerine bakıldığında 3-9 aylık kullanım sonunda artan bir memnuniyet oranı görülmekte-dir.
Protez hastalarına memnuniyetlerinin soruldu-ğu zaman ile çiğneme memnuniyeti arasında ilişki istatistiksel olarak önemlidir (P<0.05). Hastaların protezlerini 3-9 aylık bir süre kullanmaları sonu-cunda çiğneme memnuniyetleri protezlerinin takıl-dığı andaki çiğneme memnuniyetlerinden daha fazladır.
TARTIŞMA
Tam protezlerdeki başarılı sonuç kriterlerinin tanımı zordur. Diş hekiminin kararı, belli başlı var olan anatomik durumları etkileyen klinik ve teknik gereklilikleri baz almalıdır. Hastanın deneyimi ve protezlerini değerlendirmesi alışma ve kullanımı doğrultusunda kişisel davranışı belirlenir. Bu dav-ranış bazı sosyal faktörlerin (hastanın cinsiyeti, yaşı, eğitimi, mesleği, sosyal statüsü, yetiştiriliş tarzı, ev ve iş çevresi) ve genel sağlık durumunun etkisi altındadır.2 Langer, Michman, Seifert,6 tam
protezlerde hasta memnuniyetini etkileyen bu fak-törlerle ilgili bir rapor yayınlamıştır ve hastanın memnuniyetinin, protezlerinin çiğneme etkinliği,
konuşabilene ve diğer sosyal aktivitelerde kullana-bilme görüşüne bağlı olduğunu vurgulamışlardır.
Protezlerde memnuniyet ve memnuniyetsizli-ğin tanımlaması yapılırken şu kriterler dikkate alınmıştır.1
1-Sert yiyecekler yeme esnasında protez kul-lanımı (ekmek, et, çiğ sebze vb.), yumuşak yiye-ceklerin tüketimi, çorba içme esnasında protez kul-lanımı
2-Kesme, öğütme, ufalama fonksiyonları 3-Konuşma (fonksiyon esnasında ve istirahat halinde)
4-Estetik.
Bu düşünceyle biz de araştırmamızda hasta memnuniyetini; 1-estetik memnuniyet, 2-çiğneme memnuniyeti, 3-konuşma memnuniyeti şeklinde üç kriteri temel alarak belirledik.
Seiffert ve ark. tarafından yapılan çalışmada,1
Hastaların protezlerinden alt ve üst olarak memnu-niyetsizliklerinin temelinde alt protez memnuniyet-sizliği yattığını belirtmektedir. Bizim çalışmamız ise hasta sayısını istatistiksel olarak daha uygun değerlendirebilmek amacıyla çok fazla alt gruba ayırmadan yapmayı amaçladığımızdan alt leri de ayrıca gruplamadık. Bu sebeple tam protez-lerde çiğneme memnuniyeti dışında diğer protez sınıflamaları ile memnuniyet değerleri arasında anlamlı ilişki bulunamadı
Yine aynı araştırıcı tarafından, eski protez de-neyimi iyi olanlarda memnuniyet daha yüksek çık-tığı, ancak bu değer çok az bir farkla ortaya çıktığı için anlamlı olmadığından bahsedilmektedir. Ça-lışma sonunda hastanın mental yapısı ve daha önceki protez deneyimlerinin çok az yada hiç rol oynamadığı fakat hastanın kişiliği ve hekimle olan ilişkisinin hastanın memnuniyeti ile ilişkili olduğu görülmüştür.1
Daha önceden protez kullanmanın da çift yönlü bir etkisi olacağından bahsedilebilir. Bu etki protez beklentileri ve kullanımı konusunda tecrübeli olan-ların yeni protezi daha kolay kabul edebilmesine karşılık, yine bilhassa yaşlı hastalarda eski protez-le sağladıkları nöro-musküprotez-ler uyum1'8'11'12'13'14
sayesinde onu daha kolay kullanırken, yeni protez-de bu uyumun daha zor sağlanacağı şeklinprotez-dedir. Ayrıca, bir süre kullanılan protezin hasta tarafın-dan sağlanan uyum sayesinde daha kolay kabul edileceğine inanılmaktadır.
Araştırmamız sonuçlarına göre ise daha önce protez kullanmış olmanın ve kullanılan protezin süresinin protez memnuniyeti ile ilişkisi belirlene-memiştir. Hastanın her protezi kendi özelliğine gö-re değerlendirdiğini söyleyebiliriz. Literatürde de buna uygun sonuçlar bulunmaktadır.15 Hekimler iyi yapılmış kaliteli bir proteze hastaların zamanla 24
C.Ü. DİŞHEKİMLİĞİ FAKÜLTESi DERGİSİ 2002 CİLT: 5, SAYI: 1
adapte olabileceklerine inanırlar.4 Çoğu zamanda Kötü protezlere rağmen hastalar protezlerinden memnundur. Görülmektedir ki protez kullanıcısı protezin fonksiyonel sınırlamalarını kabullenmeyi ve belirli bir memnuniyet seviyesi edinmeyi başar-mışlardır.3
Hastaların protezlerini 3-9 aylık bir süre kul-lanmaları sonucunda çiğneme memnuniyetleri pro-tezlerinin takıldığı andaki çiğneme memnuniyetle-rinden daha fazladır (Tablo-9). Estetik ve konuşma memnuniyetlerinde ise istatistiksel olarak önemli olmayan yüzde artışlar tespit edilmiştir (Tablo-7 ve 8). Bu durum beklentilerimizle uyumludur. Estetik memnuniyette genellikle hastanın ilk görüşü önemlidir. Ağza takıldığı anda benimsediği bir protez hakkında daha sonradan olumlu veya olum-suz fikir değişikliği pek nadirdir. Konuşma ile ilgili problemler ise ilk birkaç gün içinde dilin yeni duru-ma uyum sağladuru-ması ile azalır. Biz de protezi ağza taktıktan sonra kontrol seansında gerçekleştirdiği-miz anket ile 3-9 aylık kullanım sonunda konuşma ile ilgili değişiklikler çok fazla beklenmeyecektir.
Çiğneme memnuniyeti ise estetik ve konuşma memnuniyetine göre daha uzun bir uyum sürecini gerektirir. Bu süreç içinde hasta protezini kullan-mayı, yönetmeyi öğrenecek, protezi ile nöro-mus-küler uyum sağlayacaktır. Bu süreç geriatrik has-talarda daha uzun olmak üzere birkaç ayı bulabilir. Sonuçta da araştırmamız sonuçlarında 3-9 aylık kullanım süresi ile artan çiğneme memnuniyeti söz konusudur.
SONUÇ
Araştırmamızın sonuçlarını kısaca özetleye-cek olursak;
1 -Kullanılan protez tipi ile estetik, konuşma ve çiğneme memnuniyetleri arasında anlamlı bir ilişki belirlenememiştir.
2-Hastaların toplam protez kullanım süresi ile estetik, konuşma ve çiğneme memnuniyetlen ara-sında anlamlı bir ilişki belirlenememiştir.
3- Yapılan protezi kullanma ile estetik, konuş ma memnuniyetleri arasında anlamlı bir ilişki belir- lenememiştir. Ancak kontrol seansında yapılan de ğerlendirmelere göre 3-9 aylık kullanım değerlen dirmeleri arasında yüzde olarak artan memnuniyet oranları gözlenmiştir.
4- Protez kullanma ile çiğneme memnuniyeti arasında anlamlı bir ilişki belirlenmiştir. Estetik ve konuşma memnuniyetinde ise anlamlı olmamakla birlikte yüzde olarak artan değerler görülmüştür.
5-Estetik, konuşma ve çiğneme memnuniyet-leri arasında en düşük memnuniyet değermemnuniyet-leri çiğneme memnuniyetinde çıkmıştır.
KAYNAKLAR
1-Seifert l, Langer A.; Evaluation of Psychologic Factors in Geriatric Denture Patients, J. Prosthet Dent., 1962, 12, 3, 516-523.
2-Carlsson GE, Otterland A, Wennström A; Patient Fac-tors in Appreciation of Complete Dentures, J. Prosthet. Dent., 1967,17(4).
3-Kulak- Özkan Y, Kazazoğlu E, Özkan S, Özkan Y, An-kan A; Oral Findings in Elderly People: Ouality ol and Satisfac-tion With Complete Dentures, Journal of Marmara University Dental Faculty, 2000,4(1), 12-15.
4-Brunello DL, Mandikos MN.; Construction Faults, Age, Gsnder, and Relative Medical Health: Factors Associated With Complaints in Complete Denture Patients, J Prosthet Dersi 1998, 79(5), 545-554.
5-Elias, AC, Sheiham A.; The Relationsnip Between Sa-tisfaction With Mouth And Number And Position Of Teet;., Jour-nal of Oral Rehabilitation, 1998, 25(9), 649-662.
6-Langer, A, Michmann J, Seifert l.; Factors Influertcirıg Satisfaction With Complete Dentures in Geriatric Patients, J. Prosthet. Dert, 1961, 11(6), 1019-1031.
7-Wakabayashi; Yatabe; Ai; Şato, Nakamura.: The Influ-ence Of Some Demografic And Clinical Variables On Psycho-somatıc Traits Of Patients Requesting Replacement Removab-le Partial Dentures, J. Oral Rehab. 1998, 25(7), 507-513.
8-Nevalainen MJ, Rantanen T, Narhı T, Aınamo A; Comp-lete Dentures in Prosthetic Renabilitation Of Elderly Persons: Five Different Criteria To Evaluate The Need For Replacement, J. Oral Rehab., 1997,24,251-258
9-Grant AA, Johnson W; Removable Dentures Prostno-dontics, second editıon, Churchill Livingstone Edınburg. Lon-don, Madrid, Melbourne, New York and Tokyo, 1992.
10-Frank RP, Milgrom P, Leroux BG, Hawkins NR; Relati-onship Betvveen The Standards Of Removable Partial Denture Construction, Clinical Acceptability, And Patient Satisfaction. J Prosthet Dent, 1998, 80(1),
11-ÖzdemirAK; Hareketli Protezler, C.Ü. Yayınları, 2002, Önder matbaası, Sivas.
12-Calıkkocaoğlu S; Tam Protezler, 3. baskı, Cilt:1-2, Protez Akademisi ve Gnatoloji Derneği Yayını, istanbul 1993.
13-Budtz-Jorgensen E.; Prosthodontics for the Elderly, Ouintessence Publishing Co. Inc, Chicago, Berlin. London, Tokyo, 1999, 1-21.
14-Katz RV, Neely AL, Morse DE; The Epıdemiology Of Oral Dıseas in Older Adults. in Textbook Of Geriatric Dentistry, 1996 2nd ed, eds, Holm Pedersen P, Löe H, 263-301, Copen-hagen, Munksgaard.
15-Yoshida M, Şato Y, Akagavva Y, Hıasa K., Correlation Between Oualıty of Life and Denture Satisfactıon in Elderly Complete Denture Wearers, Int. J. Prosthodont, 2001, 14(1), 77-80.
Yazışma Adresi:
Doç. Dr. A. Kemal Özdemir
C.Ü.Dişhek. Fak. Protetik Diş Ted. A. D. e-mail: aozdemir@cumhuriyet.edu.tr
