A.
Ü.
Veteriner Fakültesi
Genel ve Denf)!sel Patoloji
Kürsüsü
Prof. Dr. Satı Baran
EvcİL
KANATLıLARDA
GÖRDÜGÜMÜZ
TÜMÖR
ÇEŞtTLERİ
Cemalettin Köküuslu *
1.
Ayhan Özkul**
The Types of Tumors Seen in Domestic Fowls
Suınınary: In this study, ıhe types of tumors in domestic fowls were examiııed. A
total of 6 i ıumor cases in 5.i domesıic fowls were invcsıigaıed. Among ıhese tumors, 40
lcu-cosis, 2 eavcrııous hemangiomas, 7 adenocarcinomas, 2 malign Iıemangiocndoıhelionıas,
2 carcinosarcomas, 2 cholangiocclluler carcinomas, i hepatocelluler careinorna, i
granu-losa cell tumor, 2 nephroblastomas, i lcimyosarcoma, i teratoma were Iıistologically seen.
Özet: Bu çalışmada cycil kanatlılarda görülen tümör ~'eşitIcri incelenmiştir. Ellibeş
kanatlıda 61 tümer olayı görülmüştür. Bu tümörler arasında histolojik olarak 40 löykosis, 2
kavernöz hemangiom, 7 adcnokarsinom, 2 malign hemangiocnclotclioma, 2 karsinosarkom,
2 kolangiosdluler karsinam, i hepatosdluler karsinom, i granuloza hücreli tümör, 2
nefrob-lastom, i leiomyosarkom, i teratom saptanmıştır.
Giriş
Son yıllarda
memleketimizde
evcil kanatlı
ve özellikle
tavuk
yetiştiriciliği,
ekonomik
bakımdan
önemli
bir yer almaktadır.
Bu alanda
yetiştiriciler
tarafından
yapılan
teşebbüslerin
yaygın-laşması, önce evcil kanatlılara
ait hastalıkların
tanınmasını,
hele kitle
halinde
ölümlere
sebeb olan salgın hastalıkların
ve tümöral
oluşum-ların. meydana
getirdiği
ekonomik
kayıplar
ise bu alanda
hastalık-ların çıkışından
önce de bazı tedbirlerin
alınmasını
zorunlu
kılmak-tadır.
Tavuklarda
tümörlerin.
sıkça
rastlanılması,
insan
hekimliği
kanser
araştırmalarında
bu kanatlıların
onkoloji
yönünden
zengin
bir kaynak olduğunu
ortaya koymuş ve bu bakımdan
tümör
etyoloji-*
Gencl ve Deneysel Patoloji Kürsüsü Doçenti.42
c.
Köküu,!u -1.
Ayhan Özkıı!sinde bazı tavuk tümörlerinin
etkenleriyle
bir ili~ki kurulmaya
çalışıl-mıştır.
(3,5) Hatta
diğer kanatlılarda
da insanlarda
rastlanılan
bir-çok tümör
tiplerinin
saptanması
(1,2,4,6,7,8,9,10)
bu konu
üzerin-deki çalışmalarda
tümör
etyolojisi
problemine
ışık tutma
ümidini
taşımıştır.
Biz de bu yönlerden
f~ıydalı olacağı kanısiyle bu çalışmamızda
yurdumuz
evcil kanatlılarında
saptadığımız
tümör tiplerini bildirdik.
Materyal ve Metot
Evcil kanatlılardaki
tümilr tiplerini saptamak
için gerek otopsisi
yapılan
kanatlıdan
ve gerekse gönderilen
tümörlü
materyallerden
alınan doku parçaları,
histoı~jik inceleme için
%
ı
o
formalinde
tes-bit edilerek, 5-10 mikron kalınlığında
kesilmiş, Van Gieson ve H.E.
ilc boyanmıştır.
Konuyu
teşkil eden materyalimiz
Lalalıan
Zootekni
Araştırma
Enstitüsü,
Etlik Veteriner
Kontrol
ve Araştırma
Ensti-tüsü, Ankara
Veteriner
Fakültesi
Bakteriyoloji
ve Salgınlar
Kürsü-sü, Ankara
Et ve Balık Kombinası
ilc Bursa İli tavuk çiftliklerinden
elde edilmiştir.
Bulgular
Kürsümüzde
evcil kanatlılarda
rastlanan
tümör
tipleri,
kanat-!ının nev'i, ırkı, cinsi, tümörün
oluştuğu organ ve metastazlarına
göre
cetvel
ı.
de gösterilmiştir.
Bu cetvelin ip.celcnmesinden
de
anlaşıla-cağı gibi 55 evcil kanatlıda
61 tümör olayı görülmüştür.
Mikroskopik
inceleme
sonucu
bu olayların
!öykosis (40), Kavernöz
Hemangiom
(2)
Adenokarsinom
(7),
Hcmangioendotelyoma
malignum
(2),
Karsinosarkom
(2),
Kolangioselluler
karsinom
(2),
Hepatoselluler
karsinom (I), Granüloza
hücreli tümör (i),
l\efroblastom
(2),
Leiom-yosarkom
(I) ve teratom
(I) olduğu saptanmıştır.
Ayrıca bir
yumur-talık adenokarsinomunun
karaciğer
ve karın kası metastazları
ile bir
karsinosarkomun
oıııentum
metastazı
ve bir kolangioselluler
karsi-noıııun
da barsak
metastazlarına
rastlanmıştır.
(Resim
1,2)
Tartışma
Evcil kanatlılarda
saptanan
61 tümöral
oluşum arasında
birinci
sırayı löykosis'in (% 66), ikinci sırayı da yumurtalık
adenokanserleri-nin (% 10) aldığı dikkati
çekmektedir.
Diğer tümör
tiplerinin
ise
az sayılarda
rastlandıkları
görülmektedir.
(Cetvel
I).
CETVEL
ı
Evcil Kanatlılarda Gördüğümüz Tümör Çeşitleri
Tümörlü I\Iateryal veya Otopsi I'\osu: KA!\lATLlNI:'-< Nevi ırkı
TÜMÖRÜ:"J
Cinsi-yeti Oluştuğu Organ Histolojik Diagnostiği :\lctastazları
173/G7'" Tavuk Hy-line Dişi Karaeiğcr, Dalak Löykosis (lenfomatosis)
---- ._----_.--_ •• _- - _._---- o • • •• ---,--- ---_________ ,. ---_. ---- .- -,,,."'- _••- ••_. O"~ __ •• __ ••• • ---- ••---, ••---'--- o----
---_.--- --_._-
--~-.~-_.---'---_._---_._-_._--- ---
---Karaciğer, Karın kas! Liiykosis (:\'1yeIoblastosis) Karsinosarkonı tüykosis (lenfomatosis) Ka\erııöz Hcmangiom Löykosis (Ienfomatosis) Adenokarsinom töykosis (lenfomatosis) Ka\-ernöz i femangiom Löykosis (Ienfomatosis) Barsak Dalak Karaciğer Yumurtalık Karaci,ğer :\lideKaraciğer, Dalak, Akciğer
Kalp, Barsak, Karaciğer,
Ynmurtalık . 130yun Yerli Hint \Le\\'-Ham pslıire Yerli tcglıorıı Plymouılı Tavuk Ördek 52/73** 31/71
*
30 f7ı
*
1':>7/73*
156/73*IG4/73*
IG0j73*
135/72*
174j67*_
.._.---_.- _.__
.~---_. --- ---_._ .._--_
...-_.---_.- -_._---_._---_._-_._-
---,. --- .._-,---- ---- - _. ,--- ---- ---_.----_
.._---
---_._----_.__
.-------
------_._--
---_._---
---IG'ij73*
Karaciğer HcmangioelHloıc1yoına ınalignııııı---
----
--- ---
---
---
---172j73**
;\Le\\'-Ham pslıire
Omcıılum Karsinosarkom Omenlııın
CETVEL I'in devamı TÜMÖRÜN Tümörlü Materyal veya Otopsi Nosu: KANATLıNIN Nevi ırkı
Cinsi-yeti Oluştuğu Organ Histolojik Diagnos!iği Metastazlan
25'2/73* 30G/73** 307/73** 309/73** 310/73** 311/73** 312/73** 313/73** 314/73** 317/73** 326/73** 327/73* * 329/73** Tavuk J-lindi Tavuk Leghorn Hy-line Yerli Leghorn Cross Ily-Line Leghorıı New-Hampshire Dişi Karaciğer Böbrek, Akciğer \"tımurlalık Karaciğer Dalak Dalak, YUJllurtahk Böbrek Yumurtalık Barsak, Karaciğer, Böbrek, Yumurtalık Böbrek, Yumurtalık Karaciğer Barsak Karaciğer, Dalak yumurtalık Löykosis (lenfomalOsis)
Böbrekte l'\efrohlastoma. Akciğerde Löykosis
(Jenfomatosis) Teratom
Löykosis (Ienfomatosi,)
Dalakda Löykosis (Lenfomatosis)
Yumurta lık ta Auenokarsiııol1l
Böbrekte Löykosis (Eritrolılastosis)
Y umurtahkta Kis! i\uenokarsil1olTl
Löykosis (lcnfomaıosis)
Karaciğer ve Dalakta Löykosis (Ienfomatosis)
Y umurtahk!a i\denokarsinom
i
CETVEL 1'in devamı Tümörlu :vıateryal veya Otopsi ,,"osu; KANATLININ :'-levi ırkı
TÜMÖReN
Cinsi-yeti Oluştuğu Organ Histolujik Diagnostiği ;,\1etastazları
'2/74* * 3 1/74** :->3/74** :)4/74* * :->5/74* * :->7/74** 58/74** 59/71** 60.'74** 68/74** Tavuk Leghorıı Denizli Hybro Leghorıı Plyınuuıh Ne\\'-Ilampshire By-line Canıish Leglıorıı Dişi Erkek Dişi Bursa fabricius
Sağ arka articlihıs ıarsİ
Karaciğer Karaciğer, Böbrek Karaciğer Karaciğer, Yumıırıalık Karaciğer, Böbrek Yumurtalık Karaciğer Karaciğer, Yumurtalık Karaciğer, Yumurıalık N. isclıiadieus
Löykosis (!cııfoma tosis)
Heınangioeııdoıclyoma malignum
ı.öykosis (Lenfomatasis)
Löykosis (Nöyral leııfomatosis)
74/74* * Karaciğer, Yumurtalık Löykosis (lenfomatosis)
87/74** 88/74** Golden comet Lolımann Yumurtalık Gö~üs kası Granülaza Iıücreli tümör
CETVEL i 'in Devamı Tümöriii Materyal veya Otupsi Nosu: KA~ATLININ Nevi ırkı TÜMÖRÜN
Cinsi-ycti Oluştuğu Organ Histolojik Diagııostiği l'vIctastazları
-"----".. - --- .--- --- -.---,- --- ---
---_
.. --- _ .._-
._--- ---_.89/74**
Tavıık Lcglıorn Dişi 'I'umıırtalık Leiomyosarkom--- - ._- --- __ o" • ••• ._•• • __ ••__ • • - _. •__
90/74
**
Hy-line Karaciğcr Löykosis (lcnfomatosis)9 1/71** Leglıorn
Karaciğer, Bı.ibrek
Y"Jll'lrtal,k
Karaciğer "c Böbn.:kle löykosis (lenfomatosis).
Yumurtalıkta Adcnokarsinonı (Mcdüııcr tip).
- --- "--'--_._".- ---,.,-- ---_._-- --- ._---_ ..
---_._---
-'----
.._--._---- --- .-._---_._--- ._- ._-._--- ._- -._-._-- •.. ---.-
------
-"-
-. '"-'---'.- ----". --- ---._-----Arbor ancs Erkek Karaciğer, Dalak
i
•....
Liiykosis (lcnfomatosis)
Löykosis (leııfomatosis)
Adenukarsinom (Skiröz tip)
Yumurtalık Yumıırıalık Dalak, Böbrek, Yumıırtalık Dişi I.eglıorn Leglıorrı Golden comet
9:-'/74**
92/74**
93/74**
94/74**
96/74**
97/74**
Spcnç Lcglıorn Karaciğer Karaciğer, Böbrck Löykosis (myeloblastosis)Karaciğcrde Löykosis (lenfoıiıatosis),
Böbrektc Ncfroblastoma.
----_ •••_-- __ o ._ - " '__ '._ • ••" • • •• • • ._
98/74**
Leglıorn Barsak, Böbrek Löykosis (Ienfiımatosis)100/74**
Lcglıonı Karaciğer, Barsak Kolangioscııuler karsinom Barsak--- •• _o •••• • o••• • • • __
101/74**
I.eglıonı llarsak Adeııokarsinom---
_._-
- --- ---- -----
- --- ---.__
.._-._---~.----,,----102/74**
Leghorn Karaciğer HepatoseııuIcr karsinom__ o - •
0_---_ .._---
.,
..
..
_
103/74**
Leglıorn Karaciğer, Yumurtalık Löykosis (Lenfomatosis)*
Kürsümüzde Otopsisi yapılan Kanatlılar.Evcil Kanatlılarua Gördüğümüz Tümör Çeşitleri
47
Hemekadar
evcil kanatlılara
ilişkin olarak incelediğimiz tümöral
olaylar çok yük"ck sayıda değilse de bunlar arasında löykosis
olayları-nın, hiçbir evcil kanatlı ırkı ayırmadan
%
66 oranında yayılma
göster-mesi, bu durumun
tavuk yetiştiriciliği için en tehlikeli bir tümör
invazyonu
olduğunu
göstermektedir.
İncelenen
II çeşit tümör arasında
yumurtalıkta
oluşan
adeno-kanser olaylarının
da 6 olay ile
%
LO oranını
bulması,
yumurta
tavukçuluğu
yönünden
sakıncalı
görülebilir.
Diğer taraftan RatcIiffe (9), AmaIl (I) ve Blackmore (4) in
yap-tıkları çalışmalarda
da, kuşlarda
gelişen tümörler
arasında
yumur-talık
tümörlerinin
aynı
oranda
bulunması,
kanatlı
hayvanlarda
bu tümörlcrin
önemli bir yer tuttuğunu
kanıtlamaktadır.
Ancak materyalimizi
oluşturan
tümör sayısının pek yüksek
sa-yıda olmaması
yumurtalık
adenokanserinin
lıangi ırkta
daha
çok
oluştuğu yönünden
kat'i bir fikir verememektedir.
Gördüğümüz
kanatlı tümörlerinin
yurdumuz
tavuk ırkıarından
hangilerinde
daha
fazla oluştuğunu
saptamak
amaciyle
daha
çok
sayıda tümörü
kapsayan
bir çalışmanın
yapılması
zorunludur.
Literatür
1- Arnall, L. (1961):
Further Experiences with Cage Birds.
Yet. Rec.
73,
1146-1159.
2- Beach,
J.
E. (1962):
Diseases of Budgerigars
and other Cage Birds.
Yet. Rec.
74,
10-14, 63-68, 134-140.
3- Biester, H. E. and Schwarte, L. H. (1965):
Diseases of Poultry,
the Iowa State University Press, Ames, Iowa, U. S. A. 863-924.
4- Blacknıore, D. K. (1963):
The Incidence and Aetiology
of
Thy-roid Dysplasia
in Budgerigars.
Yet. Rec.
75,
1068-1072.
5- Hofstad,
M. S., Calnek, B. W., Helnıboldt,
C. F., Reid,
W. M., Yoder, M. W. Jr. (1972):
Diseases of Poultry,
the Iowa
State
University
Press, Ames. 467-585.
6- Goodchild, W. M, and Cooper, D. M. (1968):
Oviduct
Ade-ııocarcinoma in Laying
Heııs,
Yet. Rec.
82,
389-390.
7- Jones, L. D. (1964):
Avian
Cerebellar Teratoma,
Avian Diseases,
Yılı.
580-584.
8- Lonıbard, L. S. and Witte, E. (1959):
FrequenC)' and 7jpes
of
Tumours in Mammals
and Birds of the Philadelphia
Zoological Gardm.
Canc. Res.
19,
2, 127-141.
9- Ratdiffe,
H. L. (1933):
Incidence and Nature of Tumors in Captive
Wild
Mammals
and Birds.
Am.
J.
Canc.
17,
116-135.
10- Sehettler, H. (1967):
Die Lipome beim Wellensittich,
Hannover.
Yazı
"Deıgi
Yazı
Kuruluna"
7.2.1975
günü gelmiştir.
48
C. Kökiiuslu -1. Ayhan ÖzkulResim i. Bir tavukta oluşan kolangioseIluler karsinom. A, Tümörün makroskopik
görünümü. B, Tümörün kesiti, H. E. X 250.
CholangioeeJluler careinorna, arising in the liver of a ehieken. A, The gross appearanee
Resim 2. Tavukta ovarium
adenokar~inomıı A,
Tümö-rün karın boşluğuna
yayıl-dığı görülmektedir. ll,
Tü-mörün hi~tolojik
görünü-mü,
H.
E.
X250.
Ade-nocarcİnoma of the ovary
of a chieken. A, Ob~erve,
the meta~ta~i~ of the abdo-minal tİ~~ue~ of the tumor.
B, The appearance of the
