Klimik Dergisi • Cilt 19, Say›:1 • 2006, s:22-24 22
Girifl
Hastane infeksiyonlar›na ba¤l› morbidimortalite ve te-davi maliyetinin art›fl›, infeksiyon kontrol stratejilerinin uygu-lanmas›n› gerekli k›lm›flt›r. Her merkezin kendi hasta profilini, hastane floras›n› oluflturan mikroorganizmalar›, bunlar›n di-renç paternlerini, her bölümdeki hastane infeksiyonu da¤›l›m›-n› ve s›kl›¤›da¤›l›m›-n› bilmesi do¤ru stratejilerin gelifltirilmesini sa¤lar. Bu da ancak sürveyans çal›flmalar›yla mümkündür (1).
Geliflmifl ülkelerde hastanede yatarak tedavi gören hastala-r›n %5-10’unda hastane infeksiyonu görülürken, bu sorunun geliflmekte olan ülkelerde %25’e kadar ç›kt›¤› bildirilmektedir. Önlenebilir hastane infeksiyonu oran› çok de¤iflik olarak tah-min edilmekle birlikte, geliflmifl ülkelerde %20, geliflmekte olan ülkelerde ise %40 ve daha fazla oldu¤u bildirilmektedir. ‹yi uygulanan infeksiyon kontrol programlar› ile hastane in-feksiyonu azalmaktad›r; buna ba¤l› olarak hastanede kal›fl sü-resi ve hastane harcamalar› en aza inmektedir (2).
Hastane infeksiyonlar›, üriner sistem infeksiyonu, cerrahi alan infeksiyonu, alt solunum yollar› infeksiyonu ve kan dola-fl›m› infeksiyonu olarak kardola-fl›m›za ç›kmaktad›r (3-5). En s›k rastlanan hastane infeksiyonu üriner sistem infeksiyonudur. Bunlar›n ço¤u komplike üriner sistem infeksiyonudur ve üro-sepsis, septik flok gibi fliddetli infeksiyonlara ilerleyebilir (6).
Hastane infeksiyonu sürveyans› ile hastanenin spesifik
ih-Pamukkale Üniversitesi T›p Fakültesi Üroloji Klini¤inin
Hastane ‹nfeksiyonu Sürveyans›
Suzan Saçar
1, Hüseyin Turgut
1, Ömer Levent Tuncay
2, Zafer Ayberk
2, Semra Toprak
1, Ali Asan
1(1) Pamukkale Üniversitesi, T›p Fakültesi, ‹nfeksiyon Hastal›klar› ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dal›, Denizli
(2) Pamukkale Üniversitesi, T›p Fakültesi, Üroloji Anabilim Dal›, Denizli
tiyaçlar›na yönelik uygulamalar için uygun hedefler ortaya ç›-kar›labilece¤i tespit edilmifltir (7).
Bu çal›flman›n amac› üroloji klini¤inde postoperatif geli-flen infeksiyonlar›n s›kl›¤›n›n, lokalizasyonlar›n›n, etkenleri-nin ve hasta özelliklerietkenleri-nin ortaya konuldu¤u bir sürveyans ça-l›flmas›n› sunmakt›r.
Yöntemler
Bu prospektif çal›flmaya 1 Ocak 2000-31 Aral›k 2003 ta-rihleri aras›nda Pamukkale Üniversitesi T›p Fakültesi Üroloji Klini¤i’nde opere edilen ve hastanede en az 3 gün yatan 1989 hasta dahil edilmifltir. Hastane infeksiyonlar›, infeksiyon kont-rol hemfliresi ve konsültan ‹nfeksiyon Hastal›klar› ve Klinik Mikrobiyoloji Uzman›n›n yürüttü¤ü laboratuvara dayal› sürveyans çal›flmalar› ile izlenmifltir. Elde edilen veriler her olgu için ayr› bir form doldurularak kaydedilmifltir (Tablo 1). Hastane infeksiyonu saptanmas›nda Centers for Disease Cont-rol and Prevention (CDC) kriterleri esas al›nm›flt›r. Opere edi-len hastalar taburcu olduktan 10 gün sonra ‹nfeksiyon Hasta-l›klar› poliklini¤ine ça¤›r›larak cerrahi alan infeksiyonu gelifli-mi aç›s›ndan kontrol edilgelifli-mifltir.
Mikroorganizmalar›n izolasyonunda ve idantifikasyonun-da stanidantifikasyonun-dard yöntemler kullan›l›rken, saptanan etkenlerin di-renç paternlerinin tespiti disk difüzyon yöntemi ile yap›lm›flt›r.
Sonuçlar
Çal›flmaya dahil edilen yafllar› 2-83 aras›ndaki (ortalama 48) 1 989 hastan›n 1624 (%81.6)’ünün erkek, 365 (%18.4)’inin kad›n oldu¤u tespit edilmifltir. Çal›flmaya kat›lan hastalar›n 38 (%1.91)’inde hastane infeksiyonu geliflti¤i belirlenmifltir. Üro-Özet: Hastane infeksiyonlar›na ba¤l› morbidite, mortalite ve tedavi maliyeti art›fl›, infeksiyon kontrol stratejilerinin uygulan-mas›n› gerekli k›lm›flt›r. Ocak 2000-Aral›k 2003 tarihleri aras›nda Pamukkale Üniversitesi T›p Fakültesi Üroloji klini¤inde pros-pektif yap›lan sürveyans çal›flmas›nda; 2000 y›l›nda %2.1, 2001’de %1.5, 2002’de %1.7, 2003’te %1.8 oran›nda hastane infek-siyonu geliflti¤i tespit edilmifltir. Geliflen hastane infeksiyonlar›n›n %50’si üriner sistem infekinfek-siyonu, %23.7’si cerrahi alan in-feksiyonu, %18.4’ü kan dolafl›m› infeksiyonu olarak belirlenmifltir. En s›k Escherichia coli izole edilmifltir.
Anahtar Sözcükler: Hastane infeksiyonu, üriner sistem infeksiyonu.
Summary: Surveillance of the nosocomial infections in Urology Department of Pamukkale University. Because of high mortality and morbidity and economical losses due to nosocomial infections there is a need for implementation of infection cont-rol strategies. This prospective study was performed at Ucont-rology Department of Pamukkale University Hospital. Patients were followed for hospital-acquired infections between January 2000-December 2003. There were 2.1%, 1.5%, 1.7%, 1.8% hospital infections in 2000, 2001, 2002, and 2003, respectively. Out of these nosocomial infections, 50% were urinary tract infections, 23.7% were surgical site infections, 18.4% were bloodstream infections. The most isolated pathogen was Escherichia coli.
Klimik Dergisi • Cilt 19, Say›:1 23
loji klini¤inde y›llara göre hastane infeksiyonu oran› 2000 y›-l›nda %2.1, 2001’de %1.5, 2002’de %1.7, 2003’te %1.8 olarak saptanm›flt›r. Hastane infeksiyonu geliflen hastalar›n yafllar› 3 ile 75 (ortalama 52) aras›nda oldu¤u görülmüfltür.
En s›k rastlanan hastane infeksiyonu, üriner sistem infeksi-yonu olup, infeksiyon odaklar›n›n da¤›l›m› Tablo 2’de veril-mifltir. Üriner sistem infeksiyonu geliflen 19 hastan›n 15 (%78.9)’ine idrar sondas› uyguland›¤› belirlenmifltir. Di¤er hastalara da sistoskopi veya baflka bir ürolojik giriflim uygu-lanm›flt›r. Tespit edilen cerrahi alan infeksiyonu oran› %23.7 bulunmufltur, fakat taburcu olduktan sonra kontrole gelen hasta say›s›n›n 1 247 (%62.7) oldu¤u gözlenmifltir. Hastane kaynakl› alt solunum yolu infeksiyonu geliflen 3 hastan›n 2 (%66.7)’sin-de kronik obstrüktif akci¤er hastal›¤› varl›¤› tespit edilmifltir.
Kültürlerden izole edilen etkenler ve infeksiyon odaklar›na göre da¤›l›mlar› Tablo 3’te gösterilmifltir. En s›k izole edilen etkenin Escherichia coli (%34.2) oldu¤u saptanm›flt›r.
‹rdeleme
Al›nan tüm önlemlere karfl›n; yüksek hastaland›r›c› ve öldü-rücü özellikleri olan, hastanelerde yat›fl sürelerini uzatan, etken-leri ço¤unlukla dirençli kökenler oldu¤undan sa¤alt›mda yüksek maliyet ve ifl gücü kayb› ile ülke ve kifli için ekonomik sorunlar yaratan hastane infeksiyonlar› özellikle geliflmekte olan ülkeler-de önemli bir sa¤l›k sorunu olmay› sürdürmektedir (8).
Willke ve arkadafllar› (9)’n›n yapt›¤› bir çal›flmada 1992-1998 y›llar› aras›nda Ankara Üniversitesi T›p Fakültesi ‹bni Si-na Hastanesi Üroloji Klini¤i’ndeki hasta-ne infeksiyonu oran›n›n %0.6-2.6 aras›n-da de¤iflti¤i saptanm›flt›r. Ülkemizde ya-p›lan di¤er çal›flmalarda Üroloji Klinikle-rinde hastane infeksiyonu oran› s›ras›yla %2.2, %2.1, %5.5, %2.7 bulunmufltur (10-13). Merkezimizin de dahil oldu¤u ülkemizde bu konuda yap›lan en kapsam-l› çakapsam-l›flmada hastane kaynakkapsam-l› üriner sis-tem infeksiyonu nokta prevalans› araflt›-r›lm›fl, %1.7 olarak belirlenmifl ve bu in-feksiyonlar›n %65.3’ü üriner sonda ile iliflkili bulunmufltur (14). Hastanemiz Üroloji Klini¤inde y›llara göre hastane in-feksiyonu oran› 2000 y›l›nda %2.1, 2001’de %1.5, 2002’de %1.7, 2003’te %1.8 olarak tespit edilmifltir. Sonuçlar›m›z di¤er merkezlerde yap›lan çal›flmalar ile uyumludur. Ancak bir merkezde sapta-nan %5.5’ten farkl› bulunmufltur (12).
Üroloji klini¤imizde oluflan hastane kaynakl› üriner sistem infeksiyonlar›n›n %78.9’unda üriner sistem kateterizasyonu uyguland›¤› tespit edilmifltir. ‹drar sondas›na ba¤l› üriner in-feksiyonlar›n geliflmesi konakç› faktörlerine, sondan›n tak›l› kald›¤› süreye ve sondan›n yönetimine ba¤l›d›r (15,16). Tak›l› kald›¤› süre içinde bakteriüri gelifliminin geciktirilmesi ve komplikasyonlar›n önlenmesi için idrar sondas› ile sonda ba¤-lant› yerinin bütünlü¤ünün bozulmamas›, idrar sondas› de¤ifl-tirilirken iki hasta aras› ellerin y›kanmas› gibi önlemlerin al›n-mas› gereklidir (6,17). ‹drar sondas› gereklili¤i titizlikle ince-lenmeli, sonda uyguland›ysa mümkün olan en k›sa sürede ç›-kart›lmal›d›r.
Hastane kaynakl› üriner sistem infeksiyonlar›n›n yaklafl›k %80’inin üriner sistem sondas› olan hastalarda meydana geldi-¤i ve sondas› olmayan hastalar›n ço¤unlu¤unda da bir ürolojik giriflim uyguland›¤› belirtilmektedir (18). Sondaya ba¤l› üriner sistem infeksiyonlar›nda en s›k görülen etkenin E. coli oldu¤u bilinmektedir (6,19). Bu çal›flmada da %34.2 oranla en s›k izo-le ediizo-len etken E. coli’dir.
Cerrahi kliniklerinde hastane infeksiyonlar›n›n %25 ile %40’› olarak bildirilen cerrahi alan infeksiyonlar›, bizim çal›fl-mam›zda %23.7 bulunmufltur (4,20). Cerrahi alan infeksiyonlar›-Tablo 1. Sürveyans Formu
Hastane Kaynakl› ‹nfeksiyon Sürveyans Formu Ad› Soyad›: Operasyon: Yafl›: Protokol No:
Cinsiyeti: Yat›fl-Ç›k›fl Tarihi: Hastaya ait predispozan faktörler
a) Diabetes mellitus d) ‹leri yafl b) Kronik obstrüktif akci¤er hastal›¤› e) Di¤er c) Malignite
‹nfeksiyon odaklar› Kültür Antibiyogram Tedavi Üriner sistem infeksiyonu
Alt solunum yolu infeksiyonu Cerrahi alan infeksiyonu Kan dolafl›m› infeksiyonu
Tablo 2. Üroloji Klini¤inde Geliflen Hastane ‹nfeksiyonlar›n›n Da¤›l›m›
‹nfeksiyon Yeri Hasta Say›s› (%) Üriner sistem infeksiyonu 19 (50.0) Cerrahi alan infeksiyonu 9 (23.7) Yüzeyel insizyonel 6 (15.8) Derin insizyonel 2 (5.3) Organ-boflluk infeksiyonu 1 (2.6) Kan dolafl›m› infeksiyonu 7 (18.4) Alt solunum yolu infeksiyonu 3 (7.9)
Toplam 38 (100)
n›n %12-84’ünün hasta taburcu olduktan sonra saptand›¤› bildi-rilmektedir. Taburcu edildikten sonra hasta takip edilmedi¤inde, cerrahi alan infeksiyonlar›n›n %50’sinin gözden kaçt›¤› belirtil-mektedir (21,22). Bu çal›flmada taburcu olduktan sonra geliflen cerrahi alan infeksiyonlar›n›n bir k›sm› gözden kaçm›fl olabilir.
Hastane kaynakl› kan dolafl›m› infeksiyonunun hastane in-feksiyonlar›ndaki oran› %13.4-26 aras›nda de¤iflmektedir (23). Bu çal›flmada kan dolafl›m› infeksiyonu oran› %18.4 bulun-mufltur. Kateter infeksiyonu olarak tek bafl›na ele al›nd›¤›nda kateter tiplerine ba¤l› olarak bu oran literatürde %3-20 aras›n-da bildirilmektedir (24). Çal›flmam›zaras›n-da kan dolafl›m› infeksi-yonu oran›n›n düflük bulunmas› hasta popülasinfeksi-yonuyla ilgili olabilir.
‹leri yafl, kronik akci¤er hastal›¤›, intübasyon, mekanik ventilasyon hastane kaynakl› alt solunum yolu infeksiyonlar›
aç›s›ndan risk faktörleridir (25,26). Bu çal›flmada alt solunum yolu infeksiyonu geliflenlerin %66.7’sinde kronik obstrüktif akci¤er hastal›¤› varl›¤› tespit edilmifltir.
Sonuçta, hastane infeksiyonlar›n›n yay›lmas›n› önlemek için her kademedeki sa¤l›k personelinin el y›kama gibi basit kurallara uymas› gereklidir. ‹nvazif giriflimler mümkün olduk-ça en aza indirilmeli, kateter ve sonda indikasyonlar› çok dik-katli bir flekilde de¤erlendirilmelidir. Her hastanenin, hatta her klini¤in kendi infeksiyon oran›n› ve etkenlerini bilmesi tedavi-de daha do¤ru yaklafl›ma yard›mc› olacakt›r ve hastane infek-siyonlar›n›n önlenmesine yönelik at›lacak ad›mlar›n belirlen-mesini sa¤layacakt›r.
Kaynaklar
1. Uzun Ö. Hastane infeksiyonlar›: tan›mlar. In: Do¤anay M, Ünal S, eds. Hastane ‹nfeksiyonlar›. Ankara: Bilimsel T›p Yay›nevi, 2003: 35-57
2. Edmond MB, Wenzel RP. Organization for infection control. In: Mandell GL, Bennett JE, Dolin R, eds. Mandell, Douglas, and Bennett’s Principles and Practice of Infectious Diseases. 5th ed. Philadelphia: Churchill Livigstone, 2000: 2988-91
3. Platt R, Goldmann DA, Hopkins CC. Epidemiology of nosocomial infections. In: Gorbach SL, Bartlett JG, Blacklow NR, eds. Infecti-ous Diseases. 2nd ed. Philadelphia: WB Saunders, 1998: 108-22 4. Korten V. Hastane infeksiyonlar›n›n epidemiyolojisi ve genel risk
faktörleri. In: Akal›n HE, ed. Hastane ‹nfeksiyonlar›. Ankara: Gü-nefl Kitabevi, 1993: 33-44
5. Garner JS, Jarwis WR, Emory TG, et al. CDC definitions for no-socomial infections. In: Olmsted RN, ed. APIC Infection Control and Applied Epidemiology. Principles and Practice. St. Louis: Mosby; 1996: 1-20
6. Wagenlehner FME, Naber KG. Hospital-acquired urinary tract in-fections. J Hosp Infect 2000: 46 (3): 171-81
7. Groot AJM, van Hassel CAN, Kaan JA, Verkooyen RP, Verbrugh HA. Impact of hospital-wide surveillance on hospital-acquired in-fections in an acute-care hospital in The Netherlands. J Hosp In-fect 2000; 46(1): 36-42
8. Bahar ‹H. Hastane infeksiyon kontrol komitesinin organizasyonu ve görevleri. In: Yüce A, Çak›r N, eds. Hastane ‹nfeksiyonlar›. ‹zmir: Güven Kitabevi, 2003: 13-8
9. Willke A, Baskan S, Palab›y›-ko¤lu ‹, Erdem B, Köse T. Ankara Üniversitesi T›p Fa-kültesi ‹bni Sina Hastane-si’nde 1992-1998 y›llar›nda gözlenen hastane infeksiyon-lar›. Hastane ‹nfeks Derg 2001; 5: 31-7
10. Taflyaran MA, Ertek M, Çele-bi S, HarÇele-bigil A, K›z›lo¤lu G. Atatürk Üniversitesi Hastane-leri’nde hastane infeksiyonla-r›: 1999 y›l› sonuçlar›. Hasta-ne ‹nfeks Derg 2001; 5: 38-42 11. Özkurt Z, Erol S, Parlak M, Y›lmaz fi. Atatürk Üniversite-si T›p FakülteÜniversite-si Hastanele-ri’nde hastane infeksiyonlar›: 1998 y›l› sonuçlar›. Hastane ‹nfeks Derg 2000; 4: 156-9 12. Geyik MF, Köko¤lu ÖF, Ho-flo¤lu S, Ayaz C, Boflnak V. Dicle Üniversitesi Hastanesi’nde no-zokomiyal infeksiyonlar: 1998. Hastane ‹nfeks Derg 2000; 4: 160-3
13. Çetin B, Yalç›n AN, Turgut H, Kaleli ‹, Orgun N. Pamukkale Üni-versitesi T›p Fakültesi Hastanesi’nde hastane infeksiyonlar›. Has-tane ‹nfeks Derg 1999; 3: 161-4
14. Leblebicioglu H, Esen S, and Turkish Nosocomial Urinary Tract Infection Study Group. Hospital-acquired urinary tract infections in Turkey: a nationwide multicenter point prevalence study. J Hosp Infect 2003; 53(3): 207-10
15. Uzun C, Tu¤rul M, Akata F, Dündar V. ‹drar sondas›na ba¤l› bak-teriüri gelifliminde rol oynayan risk faktörleri. Klimik Derg 1997; 10: 41-5
16. Taflova Y, Salto¤lu N, Yaman A, Y›lmaz G, Dündar ‹H. Çukuro-va Üniversitesi T›p Fakültesi Hastanesi’nde nozokomiyal idrar yolu infeksiyonlar›. ‹nfeks Derg 1999; 13(2): 249-54
17. Goldmann DA, Weintein RA, Wenzel RP, et al. Strategies to pre-vent and control the emergence and spread of antimicrobial-resis-tant microorganisms in hospitals. JAMA 1996; 275: 234-40 18. Yapar N. Üriner sistem infeksiyonlar›. In: Yüce A, Çak›r N, eds.
Hastane ‹nfeksiyonlar›. ‹zmir: Güven Kitabevi, 2003: 163-7 19. Zotti CM, Ioli GM, Charrier L, et al. Hospital-acquired infections
in Italy: a region wide prevalence study. J Hosp Infect 2004; 56(2): 142-9
20. Holtz TH WR: Postdischarge surveillance for nosocomial wound infection. A brief review and commentary. Am J Infect Control 1992; 20: 206-13
21. Hayran M. Hastane infeksiyonlar›n›n izlemi ve cerrahi infeksi-yonlar. Hastane ‹nfeks Derg 2001; 5: 157-63
22. Mangram AJ HT, Pearson ML, Silver LC, Jarvis WR. Guideline for prevention of surgical site infection, 1999. Hospital Infection Control Practices Advisory Committee. Infect Control Hosp Epi-demiol 1999; 20: 250-78
23. Do¤anay M. Nozokomiyal kan dolafl›m› infeksiyonlar›. In: Do¤a-nay M, Ünal S, eds. Hastane ‹nfeksiyonlar›. Ankara: Bilimsel T›p Yay›nevi, 2003: 473-88
24. Öztürk R. Damar içi kateterlere ba¤l› infeksiyon ve korunma. Hastane ‹nfeks Derg 2003; 8: 489-514
25. Yüce A. Pnömoniler. In: Yüce A, Çak›r N, eds. Hastane ‹nfeksi-yonlar›. ‹zmir: Güven Kitabevi, 2003: 168-82
26. Özgünefl ‹. Risk faktörleri nelerdir? Nas›l tan› koyulmal›? Hasta-ne ‹nfeks Derg 2001; 5: 234-40
Klimik Dergisi • Cilt 19, Say›:1 24
Tablo 3. Etkenlerin ‹nfeksiyon Odaklar›na Göre Da¤›l›mlar›
Üreyen Mikroorganizma ÜS‹1 CA‹2 KD‹3 ASY‹4 Toplam Yüzeyel Derin Organ
Escherichia coli 7 1 1 2 2 13 Koagülaz-negatif stafilokok 2 1 2 1 6 Klebsiella pneumoniae 1 1 2 4 Pseudomonas spp. 6 6 Staphylococcus aureus 2 1 1 1 5 Üreme yok 1 1 2 Acinetobacter sp. 1 1 Candida sp. 1 1 Toplam 19 6 2 1 7 3 38
1Üriner sistem infeksiyonu, 2Cerrahi alan infeksiyonu, 3Kan dolafl›m› infeksiyonu 4Alt solunum yolu infeksiyonu,
