OKS JEN SATURASYONUNUN DE ERLEND R LMES NDE PULSE OKS METRE
KULLANIMI
Gülendam HAKVERD'O)LU*
ÖZET
Geleneksel ya am bulgular/ vücut /s/s/, nab/z, solunum h/z/ ve kan bas/nc/n/ içermektedir. Son zamanlarda bu dört parametreye pulse oksimetrenin de eklendi9i ileri sürülmektedir. Pulse oksimetre kullan/larak oksijen satürasyonunun sürekli olarak izlenmesi, acil birimlerde, yo9un bak/m ünitelerinde, anestezi sonras/ bak/m ünitelerinde ve ameliyathanelerde standart bir uygulamad/r. Pulse oksimetre, arteriyel kanda oksijenli hemoglobin saturasyonunun izleminde kullan/lmakta olup i lem basit ve noninvaziv bir uygulamad/r. Bu yolla hem ireler hastan/n oksijen saturasyonunu ölçmekte ve hastan/n bak/m gereksinimlerine karar vermektedir. Bu nedenle hem irelerin oksijen saturasyonunun ölçümünde dikkat etmesi gereken durumlar/ ve hatal/ ölçüme neden olabilecek durumlar/ bilmesi gerekmektedir. Oksijen saturasyonunun do9ru ölçülmesi kaliteli hem irelik bak/m/n/n vazgeçilmez bir ö9esidir.
Anahtar Sözcükler: Pulse oksimetre, hem irelik, oksijen saturasyonu
ABSTRACT
The Pulse Ox(metry Using In Assessment Of Oxygen Saturation
Traditional vital signs have consisted of temperature, pulse respiratory rate and blood pressure. In recent times it has been suggested that these four parameters could be supplemented with pulse oximetry. Continuous monitoring of oxygen saturation via pulse oximetry is a standard of care for use in operating rooms, postanesthesia care units, intensive care units, emergency departments. Pulse oximetry is a simple non-invasive method of monitoring the saturation of haemoglobin with oxygen in arterial blood. Nurses are measuring the patient’s oxygen saturation by this way and making decisions patient’s care needs. For this reason nurses have to be careful about oxygen saturation measurement and know the situations about the wrong measurement. Accurate measuring of oxygen saturation is a necessary component of quality nursing care.
Key Words: Pulse oximetry, nursing, oxygen saturation
G R 2
Geleneksel ya am bulgular/ vücut /s/s/, nab/z, solunum ve kan bas/nc/ndan olu maktad/r. Son zamanlarda bu dört parametreye oksijen saturasyonu da eklenmi tir (Simon ve Clark 2002). Son on y/ld/r acil t/bbi ortamlarda pulse oksimetrelerin kullan/m/ artm/ ve sfingmomanometre kadar yayg/n hale gelmi tir (Giuliano ve Higgins 2005; Nuhr, Hoerauf, Joldzo ve ark. 2004).
Pulse oksimetre, ilk olarak 1970’lerin ortalar/nda Takuo Aoyagi taraf/ndan geli tirilmi tir. Pulse oksimetre kullan/larak sürekli oksijen saturasyonunun izlenmesi ameliyathanelerde, anestezi sonras/ bak/m ünitelerinde, acil birimlerde, yo9un bak/m ünitelerinde ve ev
ortamlar/nda kullan/lan standart bir uygulama olarak yer almaktad/r (Giuliano ve Higgins 2005; Hakemi ve Bender 2005).
Modern t/bb/n ayr/lmaz bir parças/ olan pulse oksimetre, kandaki oksijen satürasyonunun noninvaziv bir ekilde ölçülmesine yarayan, kalibrasyon gerektirmeyen bir araçt/r (Giuliano ve Higgins 2005; Pole 2002; Tucker, Canobbio, Paquette ve ark. 2000). Pulse oksimetre, arteriyel kanda oksijenlenmi hemoglobin yüzdesini belirlemekte olup bu yolla elde edilen bulgu fonksiyonel oksijen saturasyonu olarak bilinmektedir (Grap 2002; Hinkelbein, Genzwuerker, Sogl ve ark. 2006; Pullen 2003; Sole, Lamborn, Hartshorn 2001; Stoheman, Saville, Wilson 1994).
Pulse oksimetre / /k kayna9/ ve mikroi lemci olmak üzere iki fonksiyonel bölümden olu maktad/r ve nonpulsatil (venöz kan ve doku) ve pulsatil spektrumu (arteriyel kan) ay/rma ve ya ayan dokular taraf/ndan / /k absorbsiyonunun ölçülmesi yoluyla fonksiyon görür. Mikroi lemci, absorbe edilen dalgalar/n nonpulsatil komponentinde pulsatilin oran/n/ temel alarak satürasyonu hesaplar (Giuliano ve Higgins 2005).
Pulse oksimetreler teknik olarak 660 nm ve 940 nm olarak / /9/n iki dalga boyunu kullanmaktad/r ve ayr/ ayr/ iki dalga boyunda / /k absorbans/n/n de9i ken komponentini ölçerek sonra bunu sabit komponente bölmektedir. Pulse oksimetre, bu de9erlerden bir saturasyon yüzdesinin hesaplanmas/n/ ve bu farkl/ ölçümlerin izlenmesini sa9lamaktad/r (Hakemi ve Bender 2005; Hinkelbein, Genzwuerker, Sogl ve ark. 2006; Rodden, Spicer, Diaz ve ark. 2006; Schutz 2001; Yetkin, Karahan, Gürbüz 2002).
Pulse Oksimetre Cihaz(n(n Uygulanma 2ekli
Hastan/n ya amsal bulgular/ kadar önemli olan oksijenasyon durumunun hem ire taraf/ndan sürekli izlenmesi ve kaydedilmesi gerekmektedir. Hastan/n oksijen saturasyonu ile ilgili de9erlendirmeler ayn/ zamanda hastan/n t/bbi tedavisine de yön vermektedir. Yo9un bak/m ünitelerinde hastalar/n oksijen saturasyonunu de9erlendirmek amac/yla el parma9/, ayak parma9/, kulak, burun ve al/n bölgeleri kullan/lmaktad/r. Hastan/n oksijen saturasyonu el ve/veya ayak parma9/ndan ölçülece9inde pulse oksimetrenin / /k kayna9/ bölümünün el ve/veya ayak t/rna9/ üzerine yerle tirilmesi gerekmektedir. Kulak probu; / /k kayna9/ kulak memesi üstüne gelecek ekilde, burun probu ise / /k kayna9/ burun kanad/ üstüne gelecek ekilde yerle tirilmelidir. Al/n probu ise / /k kayna9/ iris ile ortalanacak ekilde sa9 veya sol ka /n hemen üstüne yerle tirilmelidir.
Pulse Oksimetre Kullan(m(n(n Yararlar( Kliniklerde pulse oksimetre kullan/m/n/n hasta ve sa9l/k ekibi aç/s/ndan önemli yararlar/ bulunmaktad/r. Hastalarda hipoksemiyi gözlem yoluyla belirlemek oldukça zordur. Genellikle hastan/n cilt renginde herhangi bir de9i iklik olmadan ve oksijen saturasyonu %80-%85’in alt/na dü meden önce hipoksi belirlenememektedir (Giuliano ve Higgins 2005; Jubran 1999). Hasta izlemi s/ras/nda pulse oksimetre kullan/m/; özellikle hipoksik durumlar/n erken dönemde belirlenmesinde, müdahale edilmesinde, hasta izleminde
tedaviye yan/t/n de9erlendirilmesinde ve hasta güvenli9ini artt/rmada çok önemlidir. (Hinkelbein, Genzwuerker, Sogl ve ark. 2006; Sun, Patel, Gangoo ve ark. 2003). Simon ve Clark (2002) çal/ mas/nda, pulse oksimetrelerin kullan/m/n/n %37 oran/nda arteriyel kan gaz/ analizi gereksinimini azaltt/9/n/ belirtmi lerdir.
Oksijen saturasyonunun de9erlendirilmesinde pulse oksimetrenin kullan/lmas/, hastaya invaziv bir giri im yap/lmadan saturasyon ve nab/z/n her ikisinin birden sürekli non-invaziv ölçümünü sa9lamaktad/r (Woodrow 1999). Çünkü arteriyel kanda hemoglobindeki oksijen saturasyonu kan örne9i al/narak ölçülmektedir. Arteriyel kan gaz/ analizi için kan örne9i alma hastaya a9r/ veren, enfeksiyon, ciddi yaralanmalar, lokal hematom, arter y/rt/lmalar/, hemoraji, anevrizma olu umu ve embolizasyona neden olabilen bir i lemdir. Ayr/ca Hepatit B, C ve HIV gibi kan yoluyla bula an hastal/klar aç/s/ndan sa9l/k personeli de risk alt/ndad/r (Woodrow 1999; Dilber, Polat, Büyük irin ve ark. 2005).
Oksimetreler küçük, ucuz, kolay ta /nabilir, invaziv i lem gerektirmeyen ve özellikle farkl/ servislere hasta transferi s/ras/nda kullan/ l/ ve daha güvenilir aletlerdir (Hakemi ve Bender 2005; Simon ve Clark 2002). Ayn/ zamanda t/bbi tedavinin etkilerini ve oksijen tedavisi sonuçlar/n/ izlemek için evde bak/mda da kullan/labilmektedir (Hakemi ve Bender 2005).
Pulse Oksimetre Kullan(m(n(n Endikasyonlar(
• Analjezikler, sedatifler, vazodilatatörler ve inotrop gibi ilaçlar yeti kin ve çocuklarda oksijenasyonda de9i ikliklere neden olabilmektedir. Bu de9i iklikler di9er yöntemlere göre pulse oksimetre kullan/larak daha h/zl/ bir ekilde belirlenebilmektedir.
• Yo9un bak/m gerektiren yeti kinler ve çocuklarda, özellikle oksijenasyonu dalgal/, dü ük veya yüksek olan sedatize edilmi hastalarda, pulse oksimetre kullan/m/ hipokseminin ciddi sonuçlar/n/n azalt/lmas/n/, düzeltilmesini ve erken belirlenmesini sa9lamaktad/r.
• Santral kateter yerle tirilmesi, bronkoskopi, endoskopi ve kardiyak kateterizasyon gibi invaziv i lemler s/ras/nda (trendelenburg pozisyonu, yüzüstü posizyon, i lemin uzunlu9u ve i lem s/ras/nda analjezik ve sedatiflerin kullan/lmas/) hastan/n hipoksemi riski artt/9/ için oksijen saturasyonu pulse oksimetre kullan/larak daha iyi de9erlendirilir (Woodrow 1999; Hakemi ve Bender 2005).
Pulse Oksimetre Kullan(m(n(n Kontrendikasyonlar(
Baz/ problar uzun süre kullan/mda rahats/z edici olabilmektedir. Bu rahats/zl/k parmak üzerine probun yapt/9/ bas/nçtan, / /k kayna9/n/n s/cakl/9/ndan veya /s/s/ndan kaynaklanmaktad/r. Sürekli / /ktan kaynaklanan /s/ iddetli hale gelince yan/klara neden olabilmektedir (Woodrow 1999).
Pulse Oksimetre le Oksijen Saturasyonunun Ölçülmesi
Hastan/n oksijen saturasyonunun de9erlendirilmesi ço9unlukla hem ireler taraf/ndan yap/lmaktad/r. Bu nedenle pulse oksimetre arac/n/n hem ire taraf/ndan do9ru ölçüm yap/lacak ekilde kullan/lmas/ ve kullan/lan pulse oksimetre arac/n/n güvenilir olmas/ gerekmektedir.
Hastan/n oksijen saturasyonunu ölçmek için pulse oksimetre uygulamadan önce,
• Hem ire taraf/ndan hastaya i lemin ne amaçla yap/ld/9/, neyi ölçtü9ü aç/klanmal/ ve hastan/n sorular/ cevapland/r/lmal/d/r. Hem ire probu önce kendi parma9/na yerle tirerek ac/ ve a9r/ vermedi9i konusunda hastay/ bilgilendirmeli ve rahatlatmal/d/r (Woodrow 1999).
• ' lemden önce hastan/n ya am bulgular/, derisi, t/rnak yata9/ rengi, mental durumu, solunum s/k/nt/s/ ve doku perfüzyonunu de9erlendirilmelidir.
• Hastan/n yap/ kan maddelere allerjisi olup olmad/9/n/ belirlemelidir.
• Problar hastan/n ayak ve el parmaklar/na yerle tirilecekse, hastada varsa, özellikle mavi, siyah, ye il, kahverengi/ k/rm/z/ t/rnak cilas/ silinmeli, yapay t/rnak ç/kar/lmal/d/r (Woodrow 1999).
• Yerle tirilen probun ekstremitedeki kan ak/m/na engel olmamas/na dikkat edilmeli ve her 8 saatte (disposible prob kullan/l/yorsa) veya her 4 saatte bir (nondisposible prob kullan/l/yorsa) probun yerle tirildi9i bölge hem ire taraf/ndan de9erlendirilmelidir.
• Prob arteriyel ba9lant/lar/n ve invaziv olmayan kan bas/nc/ izlem araçlar/n/n kar /s/ndaki ekstremite üzerine yerle tirilmelidir (Grap 2002). • Probun alt/nda kalan dokunun veya cildin kan
ak/m/nda azalma veya cilt bütünlü9ünde bozulma olup olmad/9/ tan/mlanmal/ ve cilt bütünlü9ünü korumaya yönelik hem irelik giri imleri planlanmal/d/r (Schutz 2001). Gözlenen
de9i iklikler nedenleri ile birlikte hem irelik kay/tlar/nda yer almal/d/r.
• Prob paralizi olan eklemin üzerine yerle tirildiyse, hasta eklemdeki s/cakl/9/ hissedemeyece9i için, olas/ yan/klara kar / dikkatli olunmal/ ve periferal perfüzyonu, deri turgoru ve probtan kaynaklanan s/cakl/k de9erlendirilmelidir (Woodrow 1999). • Pulse oksimetre yerle tirilen ekstremite hareket
yönünden izlenmelidir. Seçilen bölgenin a /r/ hareketi do9ru olmayan saturasyon de9erine neden olabilmektedir. Bu nedenle prob fiziksel aktivitenin az oldu9u bölgeye yerle tirilmelidir. • Prob üzerinde kurumu olan s/v/ veya kan / /kla
absorbe olarak yanl/ ölçümlere neden olabilmektedir. Bu nedenle problar kullan/lmadan önce hem ire taraf/ndan kontrol edilmeli ve gerekirse temizlenmelidir (Woodrow 1999). • Hastada vazodilatasyonun, vazokonstrüksiyonun,
hemoglobinopatinin, hipotansiyonun, kardiyak outputta azalma, hiperbilirubineminin olmas/, hastan/n vazoaktif ilaç kullanmas/, bulundu9u ortamdaki floresan / /kland/rmas/, /s/ lambalar/ ve tavandaki parlak / /klar oksijen saturasyonunun hatal/ okunmas/na neden olabilmektedir (Alshehri 2000; Branson ve Mannheimer 2004; Hinkelbein, Genzwuerker, Fiedler 2005a; Hinkelbein, Genzwuerker, Sogl ve ark. 2006b; MacLeod, Cortinez, Keifer ve ark. 2005; Rodden, Spicer, Diaz ve ark. 2006; Sugino, Kanaya, Mizuuchi ve ark. 2004). Hastalar bu yönden de9erlendirilmelidir.
Hem ire, elde edilen oksijen saturasyon sonucunu hasta dosyas/na düzenli olarak kaydetmelidir. Bu kay/tlar a a9/daki bilgileri içermelidir;
- Oksijen saturasyonu ölçümü s/ras/nda hastan/n pozisyonu
- Hastan/n aktivite durumu - Prob tipi ve yerle tirilen bölge
- Kullan/lan pulse oksimetrenin modeli (e9er birden fazla model kullan/l/yorsa)
- Hastada siyanoz ve titreme olup olmad/9/ - Oksijen saturasyonunun ölçüm tarihi ve saati - Ayn/ anda hastadan al/nan arteriyel kan gaz/
analiz sonuçlar/
- Hastan/n ya am bulgular/ (Korkmaz 2000). Sonuç olarak hem ireler, hastan/n sa9l/k durumunda meydana gelen de9i iklikleri en k/sa zamanda tespit edebilen sa9l/k personellerinden
birisidir. Ya am bulgusu kadar önemli olan oksijenasyon durumunun izlenmesi, hastan/n t/bbi tedavisi ve hem irelik bak/m/ aç/s/ndan oldukça önemlidir. Hem ire hastan/n oksijenasyon durumu ile ilgili ölçüm sonuçlar/n/ di9er ekip üyeleri ile payla arak, hastan/n oksijen ihtiyac/n/ kar /layacak ekilde yeterli miktarda oksijenin hastaya uygun ekilde verilmesinden sorumludur. Hastayla 24 saat birlikte olan hem irenin oksijen saturasyonunu do9ru bir ekilde de9erlendirmesi ve bu de9erlendirmeler do9rultusunda ilgili soruna yönelik hem irelik bak/m plan/n/ haz/rlamas/ kaliteli hem irelik bak/m/n/n vazgeçilmez bir unsurudur. Grap (2002) çal/ mas/nda, hem irelerin % 87’sinin hastan/n oksijen saturasyonunun de9erlendirilmesinde pulse oksimetre arac/n/ düzenli olarak kulland/9/n/, fakat % 36’s/n/n pulse oksimetre kullan/m/ ile ilgili yeterli deneyimlerinin oldu9unu, ayr/ca hastane personelinin % 68.5’inin pulse oksimetre arac/n/n neyi ölçtü9ü konusunda do9ru yan/t verdi9ini bulmu tur. Hem irelerin hastan/n durumundaki de9i iklikleri hemen fark edebilmeleri için meslekle ve hastan/n bak/m/ ile ilgili çok geni bilgi birikimine sahip olmalar/, yeni teknolojik ürünleri ve uygulamalar/ yak/ndan takip etmeleri gerekir.
KAYNAKLAR
Alshehri M (2000) Pulse oximetry: are health personel aware of its clinical applications and limitations?. Annals of Saudi Medicine, 20 (1); 75-77.
Branson RD, Mannheimer PD (2004) Forehead oximetry in critically ill patient: the case for a new monitoring site. Respir Care Clin N Am, 10 (3).
Dilber H, Polat G, Büyük8irin M, Karada9 Polat S, Tibet G (2005) Akut solunum yetmezli9i olan KOAH’ l/ olgularda arteriyel ve venöz kan gaz/ örneklerinin kar /la t/r/lmas/. 'zmir Gö9üs Hastanesi Dergisi, 1; 7-13.
Giuliano KK, Higgins TL (2005) New-generation pulse oximetry in the care of critically ill patients. American Journal of Critical Care, 14 (1); 26-39.
Grap MJ (2002) Pulse oximetry. Critical Care Nurse, 22 (3); 669-674.
Hakemi A, Bender JA (2005) Understanding pulse oximetry, advantages, and limitations. Home Health Care Management &Practice, 17 (5); 416-418.
Hinkelbein J, Genzwuerker HV, Fiedler F (2005a) Detection of a systolic pressure threshold for reliable readings in pulse oximetry. Resuscitation, 64; 315-319.
Hinkelbein J, Genzwuerker HV, Sogl R, Fiedler F (2006b) Effect of nail polish on oxygen saturation determined by pulse oximetry in critically ill patients. Resuscitation, RESUS-3034, 1-10, No. of Pages 10.
Jubran A (1999) Pulse oximetry. Critical Care, 3 (2); 11-17. Korkmaz S (2000) Aç/k Kalp Ameliyat/ Olan Ki ilerde, Ventilatörden Ay/rma Dönemlerinde Arteriyel Kan Gaz/ Analizi 'le Pulse Oksimetre Ölçümleri Aras/ndaki Uyumun Ara t/r/lmas/. Yay/nlanm/ Yüksek Lisans Tezi, 'zmir, Ege Üniversitesi. MacLeod DB, Cortinez LI, Keifer JC, Cameron D, Wright DR, White WD, Moretti EW, Radulescu LR, Somma J (2005) The desaturation response time of finger pulse oximeters during mild hypothermia. Anaesthhesia, 60; 65-71. Nuhr M, Hoerauf K, Joldzo A, Frickey N, Barker R, Gorove L, Puskas T, Kober A (2004) Forehead spo2
monitoring compared to finger spo2 recording in emergency
transport. Anaesthesia, 59, 390-393.
Pole Y (2002) Evolution of the pulse oximeter. International Congress Series, 1242; 137-144.
Pullen RL (2003) Caring for a patient on pulse oximetry. Nursing, 33 (9).
Rodden AM, Spicer L, Diaz VA, Steyer TE (2006) Does fingernail polish affect pulse oximeter readings. Intensive and Critical Care Nursing, YICCN-1917, 1-5, No. of Pages 5. Schutz SL (2001) Oxygen saturation monitoting by pulse oximetry. AACN Procedure Manual for Critical Care. Fourth Edition, WB Saunders, 77-82.
Simon SB, Clark RA (2002) Using pulse oximetry: a review of pulse oximetry use in acute care medical wards. Clinical Effectiveness in Nursing, 6; 106-110.
Sole ML, Lamborn ML, Hartshorn JC (2001) Ventilatory assistance. Critical Care Nursing. Third Edition, W.B. Sounders Company, Printed in United States of America, 117-164. Stohenam MD, Saville GM, Wilson IH (1994) Knowledge about pulse oximetry among medical and nursing staff. The Lancet, 344 (12); 1339-1342.
Sugino S, Kanaya N, Mizuuchi M, Nakayama M, Namiki A (2004) Forehead is as sensitive as finger pulse oximetry during general anesthesia. Can J Anesth, 51 (5); 432-436. Sun SW, Patel B, Gangoo W, Carrey Z (2003) Reliability of forehead pulse oximetry in critically ill patients. Chest, 124 (4); 178.
Tucker SM, Canobbio MM, Paquette EV, Wells MF (2000) Respiratory System, Patient Care Standards: Collaborative Planning & Nursing Interventions. Seventh Edition, A Harcourt Health Sciences Company, Printed in United States of America, 229-300.
Woodrow P (1999) Pulse oximetry. Nursing Standard, 13 (42); 42-47.
Yetkin U, Karahan N, Gürbüz A (2002) Klinik uygulamalarda pulse oksimetre. Van T/p Dergisi, 9 (4); 126-133.
