KAVERNOZ ANJiYOMLAR (=KAVERNOMLAR)

KAVERNOZ ANJiYOMLAR (=Kavernomlar)

CAVERNOUS ANGIOMAS

(

=

CAVERNOMAS)

Nezih OKTAR, Saffet MUTLUER.Nurcan bZDAMAR, izzet bVUL. Eren DEMiRTA~. Berna (AKSAKAL)YILMAZ Ege Universitesi Tip Fakiiltesi. Noro~iriirji. patoloji (ED) ve Tibbi Biyoloji (BAY) Anabilim Dallan. Bornova- iZMiR

Tiirk Noro~iriirji Dergisi 2: 127-132. 1991

6ZET: Kavernoz anjiomlar (=Kavernomlar)

vas-kiiler malformasyon gurubundan tiimorallezyonlar olup son yillarda ozellikle MRG (=Manyetik Rezonans Goriintiileme) tekniginin yaygm olarak kullamlmas1 sonucu goriilme slkhgmda bir arl1~kaydedilmi~tir, Ka-nama riski ve kitle etkisi yonleri ile noro~iriirjikal gi-ri~im endikasyonu olan bu olu~umlar olduk~a ender olarak saptamrlar,

BT ve ozellikle son J1llarda MR tetkikleri ile tam-Slkonup opere edilen biri bebeklik ~agmda olmak iizere dordii frontal. biri beyin sap1. biri temporal. biri fronto-orbital. biri orbital. ve digeri parietal yer1e~imli dokuz kavernom olgusunun klinik. radyolojik ve pa-tolojik ozellikleri ile cerrabi teknige ait deneyimler iizerinde durularak tart1~lld1.

Bu olgular arasmda subaraknoid ve parankim i9 kanama. klinik ve radyolojik bulgulan ile gelen ka-vernom olgularmdan biri temporal. ikisi fruntal ve digeri beyinsap1lokalizasyonlu dort kavernom olgu-suiizerinde vurgu yapllarak. cerrabi tedavileri ve hiic-re kiiltiirii ~al1~malan ile birlikte sunuldu.

Anahter Kelimeler:

GiRi~

Kavemoz anjiomlar ya da klsaca kavemomlar konjenital vasktiler malformasyon gurubu lezyonla-nndan olup son Yl11ardaozellikle MRG (=Manyetik Rezonans Gortinttileme) tekniginin rutin uygulama-smm yaygmla~masl ile gortilme slkhgmda giderek ar-t1~larsaptanmaktadlr (1.3.24,27,28).Bu olu~umlar ttim intrakraniyel vasktiler- lezyonlann %5 ile %13'tinti 0Iu~tuiurlar(I6). Klinikte hemoraji. epilepsi veya YKO semptom ve bulgulan ile kendini gosterirler.

BT ve ozellikle son Yl11ardaMR tetkikleri ile

tam-SIkonup opere edilen dokuz kavemom hastasmm

kli-nik. radyolojik ve patolojik ozellikleri sergilendi. Taranabilen literattirde kavernomlann genel ozellik-leri aynntllan ile tartl~lldl.

Subaraknoid kanama (=SAK)ve intraparankima-tOzhemoraji klinik ve radyolojik bulgulan ile gelen kavemom olgulanndan biri temporal. ikisi frontal

SUMMARY: Cavernous angiomas or cavernomas are congenital vascular lesions among vascular mal-formations of the brain tumors. With the advent of MRI (=Magnetic Resonance Imaging). an increasing number of cavernous angiomas have been diagno-sed in recent years. Due to the recurrent hemorrha-ges and space occupying effects of these rare lesions. neurosurgical exdsion is indicated.

With the application of CT and MRI. nine conse-cutive cavernous angioma cases were diagnosed and treated surgically in our institution. All cases were discussed. with the aid of the literature. in an effort to determine the gene.ral features of the cavernomas. particularly from the surgical point of view. Among

these cases. with reference to the clinical and radio-logical findings of subarachoid and intraparanchyma-tose hemorrhage. one temporal. two frontal. and one brain stem located cavernomas were also presented with their surgical results and tissue-culture studies in-vitro.

Key

Words :

ve digeri beyinsapllokalizasyonlu dart kavernom 01-gusu cerrahi tedavileri. histopatoloji ve hticre ktiltti-rti <;ah~malanile birlikte sunuldu. SAKnedeni olarak intrakraniyel kavemoz hemanjiomlann onemi orta-ya konmaorta-ya <;ah~lldl.

MATERYAL ve METOD

BT ve/veya MRG tetkikleri ile tam konup opere edilen klinigimiz kavemoz anjiom olgulan <;ah~ma kapsamma almdl. Dokuz olgunun ikisi erkekti. Pedi-atrik ya~ gurubu i<;inegiren ttim olgular bzdl. Olgu-larm ailesel sorgulanmasmda ba~ka fertlerinde benzer patoloji tesbit edilmedi. Klinik semptomatoloji dart olguda kanama, ti<;olguda epilepsi. dart olguda yer kaplayan olu~um (=YKO) bulgulan, bir olguda da proptozis ve diplopi ~eklinde idi. iki olguda subarak-noid kanama (=SAK) mevcuttu. BT tetkikleri normal olan iki olguda MRG'de ttimorallezyona ait patolo-jik gortintti elde edildi. Serebral anjiografi yapllan

aln olguda patoloji saptanmadl. Kavernom olgulan-nm yerle~im. diagnostik ve klinik ozellikleri ~ema ha-linde Tablo rde sunulrnaktadlr. Klinigin tiim SAK olgulan arasmda kavernomlann gorulme oram ret-rospektif olarak ara~nnldl.

Hucre kultiiru ~ah~masl yapllan kavernomlarda ~ok du~uk oranda GFAP ile immunfloressein boyan-ma tarzmda reaksiyon gozlendi ve noral dokuya ait bulguya rastlanmadl. (~ekil 4).

Tablo I: Kavernoz Anjiom olgulan

Hasta

_Diagllostik

_Yerle~im

Klillik

No Ad

Cills

Ya§

EEG

BT

Anj.

1.

A.~.14N

+

K

SA K15N

+

+

+

3.

G.G.25N

+

K

+

N.E.K40N

+

Z.E.K-1

+

+

+

₊

6.

A.D.E30NN

+

₊

a.G.

+

_K

8.

tB.B.52N-

+

K

~.H.

+

+

₊

₊

Bazlolgulann patoloji materyelinden alman ornek-lerde "mono-layer" primer tiimor hucre kultiiru ~a-h~masl yapllarak kavernomlann. glial fibriller asidik protein (GFAP)ve norofilaman proteinine (NF)kar~l monoklonal antikorlar kullamlarak. biyolojik yapllan ara~tmldl.

SONUC;LAR

Olgulann ya~ ortalamasl23.9 olarak tesbit edildi. Seride erken ya~larda klZ. eri~kin ya~larda ise erkek predominansl dikkati ~ekmektedir.ElK oram 0.29 ola-rak saptandl. intola-rakraniyel yerle~irnh hastalann 0/050'si kanama. 0/037Siepileptik nobetler. 0/055.6's1 progres-sif norolojik defisitlerle seyreden YKOtablosu ile ba~-vurdu. Orbital yerle~imli kavernom olgusunda proptozis ve diplopi mevcuttu.

BT tiim olgulara uygulandl ancak iki olguda nor-mal olarak tesbit edildi. Bu olgulann MR tetkiklerin-de ise tiimoral lezyon saptandl. Dart olguda hematom. bir olguda tekrarlayan kanama sonucu olu-~an kistik komponent gozlendi. Turn kavernom

01-gulan tarn olarak ~lkanldl. Beyin sapmda lokalize kistik komponenti de olan olgu ile (~ekill), infantil donemde BTve MRG ile saptanan dev boyuttaki ka-vernom olgulanmn MR goriinnileri (~ekil 2) ve tipik histopatolojik gorunumleri (~ekil 3) sllnlllmaktadlL Klinigimiz SAK olglllan arasmda kavernomlann. SAK nedeni olarak gorulme oram %0.32 olarak saptandl.

~eki11 : Beyin sap' yerle~imli kistik komponentli kavemom olgu-sunun koroner (A), sagital (B) ve aksiyel (C) MRG kesitleri.

~ekil 2 , infantil dev kavernom olgusunun aksiyel MR tetkikinde ortada hipointens. perilezyoner hiperintens gbriimiinii.

TARTI~MA

Klinikte goriilme slkhgma gore SSS vaskiiler mal-formasyonlan: 1) Arterio-venoz Malformasyonlar (=AVM), 2) Kavernoz anjiomlar, 3) Venoz anjiomlar ve 4) Kapiller telenjiektaziler olarak slralayabiliriz (27). Kavernoz anjiomlann erkeklerde daha slk goriildii-giine ili~kin yaymlar mevcut olmasma kar~m (1.29), bizim serimizde de oldugu gibi literatiiriin cerrahi gi-ri~imuygulanml~ olgulan kapsayan serilerinde kadm-larda daha slk olarak goriildiigii vurgulanmaktadlr (28).Bizim de katlldlglmlz bir ba~ka gorii~ ise erken ya~larda kadmlarda, ileri ya~larda ise erkeklerde go-riilme slkhgmm belirgin olu~u nedeniyle hormonal faktCirlerinkavernom biyolojisinde rol oynayabilecegi savldlr (27).Rolandik bolgede en slk olmak iizere se-rebral hemisfer yerle~imli olmalanna kar~m, subkor-tikal veya bazal ganglion ya da infratentoriyel yerle~imli de olabilirler (9.18,21.27.31.36.37.43).Cer-rahi teknigin geli~mesi ile birlikte siniisler i<;inde,me-zansefalon ve beyinsapl lokalizasyonlu kavernoz anjiomlar son Ylllardacerrahi tedavileri ile birlikte pe~ pe~e yaymlanmaktadlr (3,8.19,28.44).Taranabilen li-teratiirde intrakraniyel kavernomlar 400 dvanndadn ve yaymlanml~ intrakraniyel kavernomlann geni~ bir doklimii Tablo !I'de verilmektedir. Spinal yerle~imi

~ekil 3 , Kavernomun tipik histopatolojik h&e ile boy~~an yaplSl.

~ekil4 , Primer hiicre kiiltiiriinde kavernomda minimal glial reaktif fluoresans yamt.

daha ender olmakla birlikte hidrosefali nedeni ola-rak konus yerle~imli kavernom dahi bildirilmi~tir (26). 1990 Yllma kadar 36 spinal kavernom olgusu yaym-lanml~tlr (12,26).Kavernoz anjiomlar, beyin dl~mda karadger, bobrek ve deri gibi diger organlarda da ben-zer ~ekilde birlikte goriilebilirler. Russell ve Rubins-tein'in bildirdiklerine gore bu durum multipl SSS kavernoz anjiom olgulannda daha slk olarak goriil-mektedir (3]). Familyal ozelligi, hi<;birolgumuzda tes-bit edilmemesine kar~m, literatiirde bildirilmi~tir (11.31.44)

Kavernomlar genellikle soliterdir. Ancak multipl olgular da bildirilmi~tir. Russell ve Rubinstein 42 adet

kii<;iikkavernoz anjiomlu bir olgu bildirmi~tir. Kaver-nomlann biiyiikli.igii <;okdegi~iklik gostermektedir. Bizim infantil kavernom olgumuzda sol frontal yer-le~imli vaskiiler malformasyon 5x4x3cm boyutlann-da idi. Ancak genellikle tipik kavernom 1-2 cm boyutlanndadlr ve 2-3 cm'yi pek ge<;mezler (1.36).

Tablo II : Literatiirde yaymlanmll~ intrakraniyel kavernoz anjiom olgulannm dokiimii. YAZARLAR YIL OLGU NOTLAR Luschka H,(14) 1854 1

ilk kavemom olgusu;sol frontal 40 ya§mda erkek olgu. Bremer ve Carlson (4)

1890 1

ilk ba§anh kavemom operasyonu. Dandy WE, (7)

1928 5

ilk olgu serisi;Derledigi 44 olguya ek olarak. Bergstrand et aI.(43 )

1936 2

Dandy'nin olgulanna kar§1 ~Ikarak derledigi 20 olguya ek olarak. Graf ,(43) 1945 3 Krayenbiihl'iin olgulan. Pasztor E, et aI.(23) 1964 1 Ekstraserebral McCormick et al.(18) 1968 59

346 serebral anjiom arasmdan taranarak saptanan olgular. Voigt ve Ya§argil (41)

1976 1

Yaymlanml§ 164 olgunun derlemesi ile birlikte ekIenen 1 olgu. Giombini ve Morello (9)

1978 14

37 derleme olguya ek olarak yeni kanama ile fatal 901gu. Kawai K,et aI.(ll)

1978 1

Orta fossa, ekstraserebraI. Manz HJ,et aI.(15)

1979 1

Optik sinir,kiazma yerle§imli olgu. Ramina R,et al.(25)

1980 1

Kistik kavemom. Vaquero J,et al.(40)

1980 1

Kistik kavernom.1983 Ylhnda 3 pineal olgu daha yaymladl. Bellotti c,et aI.(2)

1985 3

Kistik posterior fossa yerle§imli kavernomlar. Wilkins RH (42)

1985

Kavernomlann dogal tarih~esi ile ilgili derleme. Nakasu Y,et aI.(21)

1985 2

Orta fossa,ekstraserebraI. Chadduck WM,et aI.(6)

1985 3

intraventrikiiler Simard JM,et aI.(36)

1986 12

Derledigi 126 olguya ek olarak;kavernomlan histolojik olarak benign hamartoma olarak degerlendiriyor.

Yamasaki T,et aI.(44)

1986 30

intrakraniyel ve orbital Rosenblum B,et al.(30)

1986 1

Kavern6z siniis kavernomu. Yamada T,et al.(43)

1986 1

3. kraniyel sinir kavernomu. Shibata ve Mori (35)

1987 3

Orta fossa yerle§imli,ekstraserebral olgularda pre-op radyoterapi Steiger I:iJ,et aI.(37)

1987 11

Herter T, et aI.(10)

1988 5

Pediatrik ya§ gurubu kavernomlan. Ondra SL,et aI.(22)

1988 1

Beyin sapl yerle§imli Ya§argil MG,(45)

1988 28

22 serebral,6 ekstrakraniyel, 4'ii multipI. Buckingham MJ,et aI.(5)

1989 6

Hepsi pediatrik olgu ve semptomatolojisinde epilepsi var. Sawamura Y,et aI.(19)

1989 1 Kavern6z kavernom Russell DS ve Rubinstein LJ (31) 1989 35

Patoloji agtrhkh derleme Robinson JR,et aI.(29)

1990 62

MRG ile dogal gidi§ izlenmi§;%82'si supratentoriyel,%54'ii temporal ve frontal yerle§imli,8 olgu beyin sapmda, % 11 olguda multipl yerle§im;YIlda kanama oram %0.07;

62 olgudan 15'i opere. Meyer F,et al.(19)

1990 8

Hepsi intrasiniisal yerle§imli,ekstraserebral."Siniis kavernomu" Matias-Guiu et al.(l7)

1990 2

Kraniyel sinir yerle§imli. Tung H,et al.(39)

1990 7

Tiim olgular anjiografik olarak gosterilememi§ gizli lezyonlar; rekiirren hemoraji nedeni olarak saptanml§lar.

Little JR et al.(13)

1990 5

Per-operatuvar hemodinamik ~ah§ma yapllml§. Fahlbush R,et al.(8)

1990 6

4 olgu yaymlanml§;2 olgu da yaym slrasmda ek not olarak dii§iilmii§.Hepsi ponto-mezansefalik yerle§imli.

Lee KS ve Spetzler RF (12)

1990 1

Familyal spinal ve multipl intrakraniyel kavernomlar. Sepehrnia A,et al.(34)

1990 1

Kavern6z kavernoma Rigamonti D,et al.(28)

1990 3

Kavernoz kavernoma Murakami S,et al.(2O)

1990 1

Frontal,kronik enkapsiile hematom nedeni olarak. Bertalanffy H,et al.(3)

1991 26

73 kavernom olgusunda 26 derin yerle§imli opere vakalann cerrahi sonu~lan.

Requena I,et al.(27)

1991 47

DSIA( = Dijital subtraksiyonlu intraarteriyel anjiografi) patolojiyi g6stermede yetersiz. En iyi ve etkili diagnostik tetkik MRG. 47 kavernom tamh hastadan 18 olgu opere.

Oktar N,et al.

1991 9

5 frontal, 1 temporal,1 orbital, 1 beyin sapl ve 1 parietal

Robinson ve ark.'lannm yaptIklan 13,907MRG <;a-h~malannda 62 hastada 71 kavernom saptadlklan ve boylece kavernomlann lezyon olarak goriilme oranml %0,51, olgu olarak goriilme oramm da %0.44 olarak saptadlklan ortaya 9krm~tlr (29),Tiim intrakraniyel vaskiiler lezyonlann %5 ile%l3'iinii olu~turduklan rra-de edilmektedir(36). Bizim klinigimizin, opere edile-rek verifiye edilen, intrakraniyel vaskiiler lezyonlan arasmda kavernomlann oram %11,1 olarak saptan-ml~tlr.

Konjenital hamartomlar olarak degerlendirilen ka-vernomlann (36), klinikte genellikle akut veya suba-kut bir ~ekilde en slk olarak epilepsi ve daha az olmak iizere kanama ve kitle etkisi ile semptom veya bulgu vererek tesbit edildigi bildirilmektedir (41).Daha en-der olarak da klinikte kronik seyirli semptomatoloji ile daha ge<;olarak ortaya konmaktadlr(20). Kortikal ve subkortikal olarak rolandik fissiir yakmmda yer-le~mi~kavernomlarda jaksonien epilepsi goriilme ora-m yiiksektir (31). Kavernoora-mlarda epilepsi oraora-m %40 olarak bildirilmektedir(16). Bizim serimizde bu oran %36,5}1r.Kavernoz siniis i<;indeyerle~en ekstraaksi-yel kavernomlar "kavernoz kavernomlar" olarak ad-landmhrlar ve klinikte gorme bozukluklan, diplopi. egzoftalmi. Toloso-Hunt sendromu ile kendini gos-terirler (19,24).Kavernoz veya daha ba~ka dural siniis-lerden geli~en kavernomlara Meyer ve ark.'lan "siniis kavernomu" admm verilmesinin daha dogru olaca-gml soylemektedirler(19). Bunun dl~mda ozellikle 3. ve 8. kraniyel sinirlerden geli~en kavernomlar da en-der olmakla birlikte literatiirde bildirilmi~tir(17 .43). Yine ender olarak genellikle onceki kanamalarla olu-~an kistik komponentli veya primer kistik kavernoz anjiomlar yaymlanml~tlr(2,25.40). Bizim de beyin sa-pI yerle~imli olgumuzda kanamanm e~lik ettigi kis-tik komponentli kavernom tesbit edildi.

BT goriiniimleri prekontrast kesitlerde hiperdens (%61),veya hipodens (%22)ya da heterojen (%17)lez-yonlar ve intravenoz kontrast verilmesi ile degi~ken derecelerde boya alan ancak slkhkla kalsifikasyonla kendini gosteren tiimoral kitle ~eklindedir(32). Ancak az olmayan oranda ise BT tamamen normal olarak izlenebilir. iki olgumuzda (%25oramnda) BT tetkikin-de kitleye ait bulgular tesbit etetkikin-demedik. DsiA lezyon-lan gostermede yetersiz kalmaktadlr ve en kesin tam MRG tetkiki ile konmaktadlr(27).

Kavernoz anjiomlar, konjenital vaskiiler malorma-tif lezyonlar olup, fibroz doku ile aynlml~, aralann-da noral yapllann gozlenmedigi geni~lemi~ kan damarlarmdan olu~ur. Makroskopik olarak. genellikle <;okiyi slmrlara sahip, koyu klrmlZl, mor-mavi. kara dutu and Iran goriinii~te iizeri piirtiiklii ve hemorajik goriiniimdedirler. Kom~u noral doku onceki

kanama-lann etkisi ile sanmtlfak veya kahverengi olarak goz-lenir(2). Bag dokusundan olu~mu~ bir kapsul formasyonu yoktur. <;evreselgliozis nedeniyle olduk-<;aiyi slmrlanml~ olarak gaze <;arparlar. Histopatolo-jik goriiniimleri slkhkla mikrokalsifikasyon, tromboz ile lezyon i<;indeve <;evresindeki gliotik dokuda he-mosiderin kalmtllanndan ibarettir. Diizensiz ~ekilli birbirinden degi~ik kahnhkta bag dokusu ile aynlml~ endotelyel slrah kan daman kanaloklanndan 0Iu~ur(31).

Kavernomlann hiicre kiiltiirii <;ah~malanna ait li-teratiirde yaymlara rastlamadlk. Monolayer hiicre kiiltiiriinde hafif olumlu glial reaksiyon veren destek doku hiicrelerin bulunmasl, buna kar~lhk noral ele-manlann saptanmamasl histopatolojileri ve hiicresel geli~imleri ile uyumlu goriilebilir.

SAK ile presentasyon gosteren kavernom olgula-n olduk<;a eolgula-nderdir ve bu olgular geolgula-nellikle sekoolgula-n- sekon-der kistik komponent ile komplike olmu~ olgulardlr. Bizim serimizde iki olguda klinik ve BT bulgulan ile SAK tesbit edildi. Kavernomlarda, retrospektif yapl-lan klinigimizin 626 SAKolgusu goz oniine almdl~n-da, SAK nedeni olarak %0.32 oram elde edildi. Anjiografik olarak gosterilememi~ gizli vaskiiler mal-formasyon olgulannda rekiirren kanama-lann %24ile %44arasmda goriildiigu bildirilmektedir. Kavernomlarda hemoraji oram olarak %25ve %33de-gerleri ortaya konmu~tur(16). Bizim serimizde intrak-raniyel olgularda kanama oram %50'dir. Bu yiiksek oram komplike olmaml~ kavernom olgulannm tam-smda yetersiz kah~lmlza ve heniiz iilkemizde MRG tetkikinin yaygmla~maml~ olmasma baghyabiliriz. Bu-na kar~lhk kavernomlann dogal gidi~i. rekiirren ka-nama ve mortalite oranlan heniiz tarn olarak bilinmemektedir(42). Little ve ark.'lannm kavernom-larda yaptlklan vaskiiler basm<; ve kortikal kan ah ml <;ah~malannda hemodinamik ozelliklerin <;evre beyin dokusunda iskemik lezyonlar yapmasmm olasl olmadlgml, kanamanm dii~iik aklm nedeniyle lokal kaldl~m, <;evredokuda hematomun yan iiriinlerinin ve demir birikiminin epileptik bir fokusun olu~ma-smda onemli bir faktOr olarak rol oynadl~m vurgu-lamaktadular(13). Kavernomlarda rekiirren hemorajilerin kaho norolojik defisit olu~turabilmesi hatta fatal seyretmesi (9)nedeniyle, cerrahi olarak to-tal eksizyonu olasl kavernomlar i<;inoperasyon one-rilmektedir. Kavernomlar cerrahi prensip olarak, AVM'lerdeki gibi. konveksite ve santral yerle~imli olarak iki guruba aynlabilir(45). Ana besleyici onem-li arteriyel yaplSlnm olmamasl ve lezyon i<;indeki dii~iik-aklmsistemi nedeniyle fazla sorun olmayan konveksite kavernomlanna kar~m santral ve derin yerle~imli kavernomlara yakla~lmda,

tik ara\larla gosterilemeyen, besleyici damarlardan olabilecek a~Irl kanama olaslhgl nedeniyle erken dis-seksiyon slrasmda lezyon i\ersine girip kavernomun i\eriginin bo~altllrnaSlyoluna gidilmemesi onerilir. Be-yin sapl kavernomunun eksizyonunda laserin yardl-ml(33) ve cerrahisi sorunlu olan orta fossa yerle~imli ekstraserebral kavernomlar i\in pre-operatif radyo-terapi degi~ik alternatif yakla~lmlar olarak literatiir-de bildirilmi~tir (35).

Yazl~maAdresi:Oo~. Dr. Nezih OKTAR Ege Universitesi Hastanesi N6ro~irurji Anabilim Dab Bornova-iZMiR. 35100 Tel: (51) 18 1920· 3381

KAYNAKLAR

I. Bebin J. Smith EE:Vascular malformations of the brain. In: Smith RR (Ed): Vascular malformations and fistulas of the brain. Ra-ven Press. 1982. pp13-30.

2. Bellotti C. Medina M. Oliveri G. et al: Cystic cavernous angio-mas of the posterior fossa. Report of three cases. J Neurosurg 63:797·799. 1985

3. Bertalanffy H. Gilsbach )M. Eggert HR. et al: Microsurgery of deep-seated cavernous angiomas: Report of 26 cases. Acta Neu-rochir. (Wien) 108:91-99. 1991

4. Bremer L. Carson NB:A case of brain tumor (angioma caverno-sum). causing spastic paralysis and attacks of tonic spasms. Am. J, Med. Sci. 100:219-242, 1890

5. Buckingham MJ. Crone KR. Ball WS. et al: Management of ce-rebral cavernous angiomas in children presenting with seizu-res. child's Nerv, Syst. 5:347-349. 1989

6. Chadduck WM. Binet EF. Farrell FW. et al: Intraventricular ca-vernous hemangioma. Report of three cases and review of the literature. Neurosurgery 16:189·197, 1985

7. Dandy WE: Venous abnormalities and angiomas of the brain. Arch. Surg, 17:715·793, 1928

8. Fahlbush R, Strauss. C. Huk W. et al: Surgical removal of pon-tomesencephalic cavernous hemangiomas. Neurosurgery 26:449-457. 1990

9. Giombini S. Morello G: Cavernous angiomas of the brain. Ac-count of fourteen personal cases and review of the literature. Acta Neurochir. 40:61-82. 1978

10. Herter T, Brandt M. Szuwart U: Cavernous hemangiomas in children. child's Nerv. Sys. 4:123-127, 1988

11. Kawai K. Fukui M. Tanaka A. et al: Extracerebral cavernous he-mangioma of the middle fossa. Surg. Neurol. 9:19-25. 1978 12. Lee KS, Spetzler RF: Spinal cord cavernous malformation in a

patient with familial intracranial cavernous malformations. Ne-urosurgery 26:877·880. 1990

13. Little JR, Award lA, Jones Se. et al: Vascular pressures and cor-tical blood flow in cavernous angioma of the brain. J. Neuro-surg. 73:620-622. 1990

14. Luschka H: Kavern6se Blutgeschwults des Gehirns. Virchows Arch. Path. Anat. 6:458-470. 1854

15. Manz HJ. Klein LH. Fermaglich J. et aI: Cavernous hemangioma of optic chiasm, optic nerves and right optic tract. Virchows Arch. path. Anat. 383:225-231. 1979

16. Martin NA. Stein BM. Wilson CB:Arteriovenous malformations of the posterior fossa. In Wilson CB.Stein BM (EO):Intracranial Arteriovenous Malformations. Williams & Wilkins, Baltimore, 1984, pp.209-221. 1990

17. Matias-Guiu X. Alejo M. Sole T. et al: Cavernous angiomas of the cranial nerves. J, Neurosurg, 72:620-622, 1990

18. McCormick WF. Hardmann)M. Boulter TR: Vascular malforma-tions ("angiomas") of the brain with special reference to those occuring in the posterior fossa. J, Neurosurg. 38:241-251. 1968 19. Meyer F, Lombardi 0,Scheithauer B. et al: Extra-axial

caverno-us hemangiomas involving the dural sinuses. J. Neusorug. 73:187-192, 1990

20. Murakami S. Sotsu M. Morooka S. et al: Chronic encapsulated intracerebral hematoma assodated with cavernous angioma: A case report. Neurosurgery 26:700-702. 1990

21. Nakasu Y. Handa J. Matsuda M, et al: Cavernous angioma of the middle cranial fossa. Report of 2 cases and a review. Nippon Geka Hokan 54:364-371. 1985

22, Ondra SL. Ooty JR, Mahla ME. et al: Surgical exdsion of a ca-vernous hemangioma of the rostral brain stem. Case report. Ne-urosurgery 23:490-493. 1988

23 Pasztor E. Szabo G. Slowik F, et al: Cavernous hemangioma of the base of the skull. Report of a case treated surgically, J. Neu-rosurg. 21:582-585, 1964

24. Pozzatti E. Padovani R. Morrone B. et al: Cerebral cavernous an-giomas in children. J. Neurosurg. 53:826-832. 1980

25. Ramia R. Inguanza W. Vonofakos 0:Cystic cerebral cavernous angioma with dense calcification. Cas'e report. J. Neurosurg. 52:259-262, 1980

26, Ramos F. Toffol B. Aesch B. et al: Hydrocephalus and caverno-maa of the caude equina. Neurosurgery 27:139-142. 1990 27. Requena I. Arias M. Lopez-Ibor L. et al: Cavernomas of the

cent-ral nervous system: clinical and neuroimaging manifestations in 47 patients. J. Neurol. Neurosurg, and Psychiatry. 54:590-594. 1991

28. Rigamonti O. Pappas CTE. Spetzler RF. et al: Extracerebral ca-vernous angiomas of the middle fossa. Neurosurgery 27:306-310. 1990

29, Robinson JR. Little JR, Awad lA: The natural history of caver-nous angiomas. J. Neurosurg. 72:333. 1990

30. Rosenblum B. Rothman AS, Lanzieri C. et al: A cavernous sinus cavernous hemangioma. J, Neurosurg. 65:716-718. 1986 3!. Russell OS. Rubinstein L): Cavernous angiomas. In.

Russell&Rubinstein (EO):pathology of tumours of the nervous system. 5th Ed" Edward Arnold, 1989. pp.730-736

32. Savoiardo M. Strada L. Passerini A. Intracranial cavernous he-mangiomas. Neuroradiologic review of 36 operated cases. AJNR 4:945-950, 1983

33. Seifert V. Gaab MR: Laser-assisted microsurgical extirpation of a brain stem cavernoma. Case report. Neurosurgery 25:989-990. 1989

34. Sepehrnia A. Tatgibaa M. Brandis A. et al: Cavernous angioma of the cavernous sinus. Case report. Neurosurgery 27:151-155. 1990

35. Shibata S. Mori K: Effect of radiation therapy on extracerebral cavernous hemangioma in the middle fossa. Report of three ca-ses. J, Neurosurg. 67:9191-922, 1987

36. Simard JM. Garchia-Bengochea F. Ballinger WE. et al: Caverno-us angioma: a review of 126 collected and 12 new clinical ca-ses. Neurosurgery 18:162-172. 1986

37. Steiger HJ. Markwalder RV, Reulen HI: Y a-toilune relation ent-re manifestation dinique et I'image pathologique des caverno-mes cerebraux? Neurochirurgie 35:84-88. 1989

38. Stein BM. Solomon RA: Arteriovenous malformation of the bra-in. In: Youmans Neurological Surgery. 2rd ed" WB Saunders. 1990, pp,1831-63

39. Tung H. Giannotta SL, Chandrasoma PT. et al: Recurrent intra-parenchymal hemorrhages from angiographically occult vascu· lar malformations. J. Neurosurg. 73:174-180. 1990

40. Vaquero J. Cebezudo )M. Leunda G: Cystic cavernous haeman-giomas of the brain. Acta Neurochir. (Wien) 67:135-138. 1983 41. Voigt K. Ya~argil MG: Cerebral cavernous haemangiomas or ca-vernomas: Inddence. pathology, localization. diagnosis. clinical features and treatment. Review of the literature and report of an unusual case. Neurochrurgia 19:59-68. 1976

42. Wilkins RH: Natural history of intracranial vascular malforma-tions: A review. Neurosurgery 1+:421-430, 1985

43. Yamada T. Nishio S. Matsunaga M, et al: Cavernous hemangio-ma in the oculomotor nerves. J. Neurol. 233:63-64. 1986 44. Yamasaki T. Handa H. Yamashita J. et al: Intracranial and

orbi-tal cavernous angioma. A review of 30 cases. J. Neurosurg. 64:197-208. 1986

45. Ya~argil MG: Venous, cavernous and occult angiomas. In, Ya-~argil MG (EO) Microneurosurgery. VollllB. Thieme. Stuttgart New York. 1988. ppA05-439