SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
RADYO TELEVİZYON VE SİNEMA ANABİLİM DALI
RADYO TELEVİZYON VE SİNEMA BİLİM DALI
SOSYAL MEDYADA KULLANILAN REKLAMLARIN
SATIN ALMA ÜZERİNDEKİ ETKİSİ: FACEBOOK VE
INSTAGRAM KULLANAN SELÇUK ÜNİVERSİTESİ
ÖĞRENCİLERİ ÜZERİNDE BİR UYGULAMA
Minel KUZUCUK
Yüksek Lisans Tezi
Danışman
Prof. Dr. Sedat ŞİMŞEK
Önsöz ve Teşekkür
Sürekli gelişim göstererek büyüyen sosyal medya dünyası, her geçen gün yeni bir özellikle bireylerin hayatına dahil olmakta, bu durum ile birlikte sosyal medya bağımlılığı da giderek artmaktadır. Reklam ile sosyal medyanın etkileşimine bakıldığında ise, gün geçtikçe Facebook ve Instagram sosyal paylaşım siteleri üzerinden hedef kitleye ulaşmanın alternatifleri arandığı sürekli yeniliklerle bireyleri etkilemeye çalışıldığı bilinmektedir. Çalışmada, öncelikle bireylerin satın alma davranışını gerçekleştirirken nelere önem verdikleri ayrıca satın alma davranışları üzerinde reklamın etkisi konusunda araştırma yapılmış. Bu araştırma sonucunda ise, Facebook ve Instagram üzerinden yapılan reklamların bireyleri olumlu yönde satın almaya yönelttiği sonucuna varılmıştır.
Günlük hayatta, bireylerin hayatında aktif olarak rol oynayan Facebook ve Instagram paylaşım sitelerinin bireylerin satın alma davranışını gerçekleştirirken ki tutumlarını nasıl etkilediği konusuna değinilmiştir. Bu durum göz önüne alındığında bireylerin çok fazla önem vererek hayatın merkezine oturttuğu Facebook ve Instagram sosyal paylaşım sitelerine olan bağımlılığın azalmaması için, ilerleyen süreçlerde bireylerin bağımlılığını arttırmak için farklı özelliklerle hedef kitleye sunulacağı tahmin edilmektedir.
Tez çalışmamda desteklerini esirgemeyen danışmanın Sayın Prof. Dr. Sedat ŞİMŞEK 'e, Radyo Televizyon ve Sinema Bölüm Başkanı Sayın Prof. Dr. Aytekin CAN' a, hayatımda her zaman destekleriyle yanımda olan Öğr. Gör. Osman ADAY'a ayrıca büyük emeklerle her daim yanımda olan canım babam Şerif KUZUCUK, annem Müjgan KUZUCUK ve kardeşlerime teşekkürlerimi borç bilirim.
ÖZET
Kullanım alanı giderek artan sosyal paylaşım sitelerinden olan Facebook ve Instagram’ın bireylerin hayatlarına yalnızca sosyalleşme anlamında değil, ihtiyaçları belirleme ve satın alma işlemini gerçekleştirme konusunda da çok fazla etki etmeye başlamıştır. Artık birçok kurum, kuruluş, global işletmeler, yerel işletmeler vb. Facebook ve Instagram üzerinden reklam vererek hedef kitleye ulaşmaya başlamıştır. İlk dönemlerde yalnızca küçük işletmelerle başlayan bu durum ile beraber, büyük kurum ve kuruluşlar da bu duruma kayıtsız kalamamış, onlarda sosyal medya üzerinden kendileri ifade ederek, reklam ile hedef kitleye ulaşmaya başlamıştır. Kurum ve kuruluşlarda, bu durumun gelişmesinden sonra bu alanda kendi içinde birimler kurarak yeni departmanlar oluşturmaya başlamıştır. Ayrıca oluşan bu durumla beraber birçok küçük işletmeyi de olumlu yönde etkilemiş, şehirler arasında ki satış sınırları böylelikle kalkmış ve satışlar tüm Türkiye ve Dünya geneline yayılır duruma gelmiştir.
Çalışmada nicel araştırmalarda kullanılan veri toplama tekniği olan, anket yöntemi kullanılmıştır. Dört yüz geçerli kriterlere sahip denek ile anket çalışması yapılmıştır. Çalışmanın anket soruları SPSS istatistik ve araştırma programı ile analiz edilmiştir. Bu bağlamda; olumlu ve olumsuz sonuçlar genel olarak değerlendirilmiş, çalışmanın dokuz hipotezi desteklenmiş yani sosyal medya üzerinden yapılan reklamların hedef kitleye satın alma ile ilgili büyük bir etkisi olduğunu sonucuna varılmıştır.
SUMMARY
Facebook and Instagram, increasingly popular social networking sites, have had a huge impact on individuals lives not only in terms of socialization, but also in identifying needs and making purchases. Now many institutions, organizations, global businesses, local businesses and so on. It started to reach the target audience by advertising through Facebook and Instagram.
With this situation, which started only with small businesses in the first periods, large institutions and organizations could not remain indifferent to this situation, they also expressed themselves on social media and began to reach the target audience with advertising. After the development of this situation in institutions and organizations, they began to establish units within themselves to create new departments. Also consists of many small businesses together with this condition also have a positive impact on sales of boundaries between cities has become so obsolete and sales spread all over Turkey and the world situation in general.
In this study, questionnaire method, which is the data collection technique used in quantitative researches, was used. A questionnaire was conducted with four hundred valid criteria. Questionnaires of the study were analyzed with SPSS statistics and research program. In this context; positive and negative results were evaluated in general and nine hypotheses of the study were supported. In other words, it was concluded that advertising via social media had a great effect on purchasing to the target audience.
İÇİNDEKİLER
Bilimsel Etik Sayfası Tez Kabul Formu Önsöz ve Teşekkür Özet Abstract İçindekiler Kısaltmalar Tablolar Listesi
İÇİNDEKİLER
SAYFA NO
Bilimsel etik sayfası……….………….…ii
Tez kabul formu……….………...iii
Önsöz ve teşekkür………...iv Özet………...……...v Summary………...………...………vi İçindekiler………...……vii Grafikler listesi………...xi Tablolar listesi………...xviii GİRİŞ………..…..………1 BİRİNCİ BÖLÜM SOSYAL MEDYA İLE İLGİLİ TANIM VE SOSYAL MEDYA MECRALARI 1.1. Sosyal Medya...2
1.2. Sosyal Medya’nın Önemi………..………..…….….…….6
1.3.Sosyal Medya’nın Özellikleri...…………...….…...…..7
1.4. Geçmişten Günümüze Sosyal Medya……….…………..…...9
1.5.Bireylerin Sosyal Medya Kullanma Amaçları...12
1.6.Sosyal Medya Çeşitleri………...13
1.6.1.Facebook...13
1.6.2. Instagram...16
1.6.3.Twitter...18
1.6.4.Youtube……...20
1.6.6.Linkedin...21
1.6.7.Pinterest...22
1.6.8. Foursquare...23
1.6.9.Diğer Uygulamalar...24
1.7. Dünya'da ve Türkiye’de Sosyal Medya...25
İKİNCİ BÖLÜM SATIN ALMA SÜRECİNDE REKLAM VE SOSYALMEDYA İLİŞKİ 2.1. Reklam………...………...………...28
2.1.1.Reklamın Önemi...………..……….…...30
2.1.2.Reklamın Amaçları...…………..….………...…...32
2.1.3.Reklamın Özellikleri...….………...…...33
2.2. Reklam Mecraları ve Sınıflandırılması...34
2.2.1. Geleneksel Reklam Mecraları...35
2.2.2. Geleneksel Olmayan (Alternatif) Reklam Mecraları……...36
2.3. Bir Reklam Aracı Olarak Sosyal Medya...………..……...37
2.4. Üretim ve Tüketim İlişkisi...38
2.5. Satın Alma ve Satın Almayı Etkileyen Faktörler...40
2.6. Satın Almada Reklamın Yeri...41
2.7. İnternet Reklamları ve Satın Alma İlişkisi...…...42
2.8. Sosyal Medya Platformlarının Satın Alma Üzerindeki Etkisi……...43
2.9. Facebook ve Instagram Reklamlarının, Kullanıcılarının Üzerindeki Satın Alma ve Satın Alma Çevrimlerine Etkisi……….……....…...44
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
FACEBOOK VE INSTAGRAM KULLANICILARI ÜZERİNE BİR UYGULAMA 3.1.Araştırmanın Problemi………..…...….46 3.2.Araştırmanın Konusu...…………...46 3.3.Araştırmanın Amacı...47 3.4.Araştırmanın Önemi...47 3.5.Varsayımlar...48 3.6.Sınırlılıklar……….………...49 3.7.Evren ve Örneklem...……….…...50 3.8.Yöntem……….……….50 3.9.Tanımlar...……….…...52 4. Değerlendirme ve Yorum...…….…...53
4.1. Erkek Katılımcı Analizleri...…….…...53
4.2. Kadın Katılımcı Analizleri...…….…...103
4.3. Erkek ve Kadın Katılımcı Analizleri Karşılaştırması...152
SONUÇ ve ÖNERİLER ………...….………….…...….208
KAYNAKÇA………...……….….………….……...…211
GRAFİKLER LİSTESİ___________________________________ SAYFA
Grafik-1: Sosyal Medya Logoları……….……...…3
Grafik-2: Facemash İnternet Sitesi………...………...…..…...…13
Grafik-3: Facebook İnternet Sitesinin İlk Hali….………….……..…....….14
Grafik-4: Facebook Kullanıcılarının Cinsiyete Göre Oranları....…..…...16
Grafik-5: Instagramda Satış Kanalı Örneği………...……...18
Grafik-6: Twitter Eski ve Yeni Logo……….…..…...19
Grafik-7: Youtube Logosu...………...………...….…....……....20
Grafik-8: Tumblr Logosu...….……….……...…..…21
Grafik-9: Linkedin Logosu...….…….……...22
Grafik-10: Pinterest Logosu ...…….…...………..…..…23
Grafik-11: Foursquare Logosu ……….……...…24
Grafik-12: Erkek Katılımcı Sayısı…….………….….……...53
Grafik-13: Tanımlayıcı İstatistikler- Erkek Yaş Grafiği……….……..54
Grafik-14: Erkek Katılımcı Eğitim durumu……….…..……...55
Grafik-15: Erkek kullanıcı çalışma durumu………..56
Grafik-16: Erkek Katılımcı Aylık Geliri……….….……..…...57
Grafik-17: Erkek Katılımcıların Gün İçerisinde İnternet Kullanımı…...….58
Grafik-18: Erkek Katılımcıların Facebook İnternet Sitesini Kullanma Oranları………..….…59
Grafik-19: Erkek Kullanıcıların Facebook’a Girme Sıklıkları………..60
Grafik-20: Erkek Kullanıcıların Çalışırken ya da Tatil Günlerinde Facebook Kullanmaları………61
Grafik-21: Erkek Katılımcı Instagram Sosyal Paylaşım Sitesini Kullanma..62
Grafik-22: Erkek Katılımcıların Instagrama Girme Sıklıkları…………...…63
Grafik-23: Erkek Katılımcıların Çalışırken ya da Tatil Günlerinde Instagram Kullanmaları………64
Grafik-24: Facebooktan ürün hizmet satın alırım. ………65
Grafik-25: Facebookta ki satış grupların üye olurum. ………..…66
Grafik-26: Facebooktan bir şeyler almak bana güvenilir gelir. ………67
Grafik-27: Facebook üzerinden bir şeyler satın almayı ekonomik olduğu için tercih ederim. ……….….……...……….………68
Grafik-28: Facebook’tan bir şeyler satın almak beni heyecanlandırır…..…69
Grafik-29: Facebook’ta yapılan reklamlardan etkilenip satın alma işlemini gerçekleştiririm. ……….….……...……….…70
Grafik-30: Facebook'ta insanların ürünler hakkında neler konuştuğu takip ettiğini takip ederim. ……….….……...…………..……71
Grafik-31: Facebook’ta hangi ürünlerin daha çok tercih edildiğini takip ederim. ……….….……...………...….72
Grafik-32: Facebook’tan görüp, beğendiğim ürünleri satın almak isterim...73
Grafik-33: Facebook’ta moda olan ürünlerden etkilenirim. ……….…74
Grafik-34: Ürün alternatiflerini belirlememde en önemli bilgi kaynağı Facebook‘taki reklamlar olduğunu düşünürüm. ………75
Grafik-35: Herhangi bir ürün alacağım zaman, Facebook’u farklı alternatifler belirlemede kullanırım. ……….….……...76
Grafik-36: Facebook’ta belirlediğim ürün alternatifleri hakkında olumsuz yorumlara dikkat ederim. ……….….……...77
Grafik-37: Facebook’ta belirlediğim ürün alternatifleri hakkında olumlu yorumlara dikkat ederim. ……….….……...78
Grafik-38: Facebook üzerinden satın aldığım ürün/hizmetten memnun kalırsam olumlu görüşlerimi Facebook’ta paylaşırım………...….79 Grafik-39: Facebook üzerinden satın aldığım ürün/hizmetten memnun kalmazsam olumsuz görüşlerimi Facebook’ta paylaşırım. ………80 Grafik-40: Facebook üzerinden arkadaşlarım bir şeyler satın aldığı için bende bir şeyler satın alırım. ……….….……...81 Grafik-41: Facebook üzerinden bir şey satın almayı kolay ulaşılabilir olduğu için tercih ederim. ……….….……...……….…….82 Grafik-42: Instagram ürün/hizmet satın alırım………....…..83 Grafik-43: Instagram’ da ki satış gruplarına üye olurum………..84 Grafik-44: Instagram’dan bir şeyler satın almak bana güvenilir gelir…...…85 Grafik-45: Instagram üzerinden herhangi bir şey almayı daha ekonomik olduğu için tercih ederim. ……….….……...86 Grafik-46: Instagram’dan bir şeyler satın almak beni heyecanlandırır…….87 Grafik-47: Instagram 'da yapılan reklamlardan etkilenip satın alma işlemini gerçekleştiririm. ……….….……...88 Grafik-48: Instagram’da insanların ürünler hakkında neler konuştuğunu takip ederim. ……….….……...………..……89 Grafik-49: Instagram’da hangi ürünlerin daha çok tercih edildiğini takip ederim. ……….….……...………..….…90 Grafik-50: Instagram’dan görüp, beğendiğim ürünleri satın almak isterim..91 Grafik-51: Instagram’da moda olan ürünlerden etkilenirim……….…92 Grafik-52: Ürün alternatiflerini belirlememde en önemli bilgi kaynağı Instagram‘da ki reklamlar olduğunu düşünürüm………..……93 Grafik-53: Herhangi bir ürün alacağım zaman, Instagram’ı farklı alternatifler belirlemede kullanırım. ……….….……...94
Grafik-54: Instagram’da belirlediğim ürün alternatifleri hakkında olumsuz
yorumlara dikkat ederim. ……….….……...95
Grafik-55: Instagram’da belirlediğim ürün alternatifleri hakkında olumlu yorumlara dikkat ederim. ……….….……...96
Grafik-56: Instagram üzerinden satın aldığım ürün/hizmetten memnun kalırsam olumlu görüşlerimi Instagram’da paylaşırım………...…97
Grafik-57: Instagram üzerinden satın aldığım ürün/hizmetten memnun kalmazsam olumsuz görüşlerimi Instagram’da paylaşırım………98
Grafik-58: Instagram üzerinden arkadaşlarım bir şeyler satın aldığı için bende bir şeyler satın alırım. ……….….……...99
Grafik-59: Instagram üzerinden bir şey satın almayı kolay ulaşılabilir olduğu için tercih ederim. ……….….……...100
Grafik-60: Facebook ve Instagram üzerinden izlendiğinizi düşünüyor musunuz ……….….……...101
Grafik-61: Facebook ve Instagramda ki profil bilgileriniz gerçekçi midir..102
Grafik-62: Kadın Katılımcı Sayısı………..….103
Grafik-63: Kadın Eğitim Durumu ………..……….….……...104
Grafik-64: Kadın kullanıcı çalışma durumu………105
Grafik-65: Kadın Katılımcı Aylık Geliri……….106
Grafik-66: Kadın Katılımcıların Gün İçerisinde İnternet Kullanımı……...107
Grafik-67: Kadın Katılımcıların Facebook İnternet Sitesini Kullanma Oranları……….108
Grafik-68: Kadın Kullanıcıların Facebook’a Girme Sıklıkları…………...109
Grafik-69: Kadın Kullanıcıların Çalışırken ya da Tatil Günlerinde Facebook Kullanmaları………....110
Grafik-70: Kadın Katılımcı Instagram Sosyal Paylaşım Sitesini Kullanma………...111 Grafik-71: Kadın Katılımcıların Instagrama Girme Sıklıkları…………....112 Grafik-72: Kadın Katılımcıların Çalışırken ya da Tatil Günlerinde Instagram Kullanmaları……….…113 Grafik-73: Facebook’tan ürün hizmet satın alırım. ………114 Grafik-74: Facebook’ ta ki satış gruplarına üye olurum. ………115 Grafik-75: Facebook’tan bir şeyler satın almak bana güvenli gelir………116 Grafik-76: Facebook üzerinden bir şeyler satın almayı daha ekonomik olduğu için tercih ederim. ……….….………...117 Grafik-77: Facebook’tan bir şeyler satın almak beni heyecanlandırır…….118 Grafik-78: Facebook’ta yapılan reklamlardan etkilenip satın alma işlemini gerçekleştiririm. ……….….……...119 Grafik-79: Facebook’ta insanların ürünler hakkında neler konuştuğunu takip ederim. ……….………..……...120 Grafik-80: Facebook’ta hangi ürünlerin daha çok tercih edildiğini takip ederim. ………..……….….……...121 Grafik-81: Facebook’tan görüp, beğendiğim ürünleri satın almak isterim.122 Grafik-82: Facebook’ta moda olan ürünlerden etkilenirim…...…………..123 Grafik-83: Ürün alternatiflerini belirlememde en önemli bilgi kaynağı
Facebook ‘ta ki reklamlar olduğunu
düşünürüm………..124
Grafik-84: Herhangi bir ürün alacağım zaman, Facebook’u farklı alternatifler belirlemede kullanırım. ……….….………...125 Grafik-85: Facebook’ta belirlediğim ürün alternatifleri hakkında olumsuz yorumlara dikkat ederim. ……….….………...126
Grafik-86: Facebook’ta belirlediğim ürün alternatifleri hakkında olumlu yorumlara dikkat ederim. ……….………..……...127 Grafik-87: Facebook üzerinden satın aldığım ürün/hizmetten memnun kalırsam olumlu görüşlerimi Facebook’ta paylaşırım……….……….128 Grafik-88: Facebook üzerinden satın aldığım ürün/hizmetten memnun kalmazsam olumsuz görüşlerimi Facebook’ta paylaşırım………129 Grafik-89: Facebook üzerinden arkadaşlarım bir şeyler satın aldığı için bende bir şeyler satın alırım. ……….….………...130 Grafik-90: Facebook üzerinden bir şey satın almayı kolay ulaşılabilir olduğu için tercih ederim. ……….….………...131 Grafik-91: Instagram ürün/hizmet satın alırım. ………..………132 Grafik-92: Instagram’da ki satış gruplarına üye olurum……...…………..133 Grafik-93: Instagram’dan bir şeyler satın almak bana güvenilir gelir…….134 Grafik-94: Instagram üzerinden herhangi bir şey almayı daha ekonomik olduğu için tercih ederim. ……….….………...135 Grafik-95: Instagram üzerinden herhangi bir şey almayı daha ekonomik olduğu için tercih ederim. ……….….………...136 Grafik-96: Instagram 'da yapılan reklamlardan etkilenip satın alma işlemini gerçekleştiririm. ……….….………...…...137 Grafik-97: Instagram’da insanların ürünler hakkında neler konuştuğunu takip ederim. ……….….………...138 Grafik-98: Instagram’da hangi ürünlerin daha çok tercih edildiğini takip ederim. ……….….………....139 Grafik-99: Instagram’dan görüp, beğendiğim ürünleri satın almak isterim………....140 Grafik-100: Instagram’da moda olan ürünlerden etkilenirim. ………141
Grafik-101: Ürün alternatiflerini belirlememde en önemli bilgi kaynağı Instagram‘da ki reklamlar olduğunu düşünürüm……….142 Grafik-102: Herhangi bir ürün alacağım zaman, Instagram’ı farklı alternatifler belirlemede kullanırım. ……….….……...143 Grafik-103: Instagram’da belirlediğim ürün alternatifleri hakkında olumsuz yorumlara dikkat ederim. ……….…….….……...144 Grafik-104: Instagram’da belirlediğim ürün alternatifleri hakkında
olumlu yorumlara dikkat ederim. ……….……….….……...145 Grafik-105: Instagram üzerinden satın aldığım ürün/hizmetten memnun kalırsam olumlu görüşlerimi Instagram’da paylaşırım……….146 Grafik-106: Instagram üzerinden satın aldığım ürün/hizmetten memnun kalmazsam olumsuz görüşlerimi Instagram’da paylaşırım………..……….147 Grafik-107: Instagram üzerinden arkadaşlarım bir şeyler satın aldığı için bende bir şeyler satın alırım. ……….….……...148 Grafik-108: Instagram üzerinden bir şey satın almayı kolay ulaşılabilir olduğu için tercih ederim. ……….….………...149 Grafik-109: Facebook ve Instagram kullanırken izlendiğinizi düşünüyor musunuz……….….……...150 Grafik-110: Facebook ve Instagram kullanırken izlendiğinizi düşünüyor musunuz……….….……...151
TABLOLAR LİSTESİ____________________________________SAYFA
Tablo-1: Sosyal Medyanın Temel Yapı Taşları...…4
Tablo-2: Dünya'da İnternet Kullanımı ve Nüfus İstatistiği ……...……...…26
Tablo-3: Türkiye'de İnternet Kullanımı, Nüfus İstatistiği ve Facebook Kullanıcısının Nüfusa Oranı...….…...…...…26
Tablo-4: Türkiye'de Cinsiyete Göre Bilgisayar ve İnternet Kullanımı...27
Tablo-5: İletişim Süreci Olarak Reklam...….…………...12
Tablo-6: Satın Alma Süreci Olarak Tüketici Davranışı...…...….88
Tablo-7: Güvenirlilik analizi sınıflandırması………...…………..51
Tablo-8: Araştırmanın Güvenilirlik İstatistikleri………..………….52
Tablo-9: Erkek Katılımcı Sayısı……….53
Tablo-10: Tanımlayıcı İstatistikler- Erkek Yaş Tablosu ……...………54
Tablo-11: Erkek Eğitim Durumu……….………..55
Tablo-12: Erkek Kullanıcı Çalışma Durumu……….56
Tablo-13: Erkek Katılımcı Aylık Geliri……….…………57
Tablo-14: Erkek Katılımcıların Gün İçerisinde İnternet Kullanımı……..….58
Tablo-15: Erkek Katılımcıların Facebook İnternet Sitesini Kullanma Oranları ……….59
Tablo-16: Erkek Kullanıcıların Facebook’a Girme Sıklıkları………...60
Tablo-17: Erkek Kullanıcıların Çalışırken ya da Tatil Günlerinde Facebook Kullanmaları………61
Tablo-19: Erkek Katılımcıların Instagrama Girme Sıklıkları………63 Tablo-20: Erkek Katılımcıların Çalışırken ya da Tatil Gününde Instagram Kullanmaları………..………..64 Tablo-21: Facebooktan ürün hizmet satın alırım. ……….………65 Tablo-22: Facebookta ki satış grupların üye olurum……….66 Tablo-23: Facebooktan bir şeyler satın almak bana güvenilir gelir…..…….67 Tablo-24: Facebook üzerinden bir şeyler satın almayı ekonomik olduğu için tercih ederim. ……….….……...68 Tablo-25: Facebook’tan bir şeyler satın almak beni heyecanlandırır………69 Tablo-26: Facebook’ta yapılan reklamlardan etkilenip satın alma işlemini gerçekleştiririm. ……….….……...70 Tablo-27: Facebook'ta insanların ürünler hakkında neler konuştuğu takip ettiğini takip ederim. ……….….………...71 Tablo-28: Facebook’ta hangi ürünlerin daha çok tercih edildiğini takip ederim. ……….….……...72 Tablo-29: Facebook’tan görüp, beğendiğim ürünleri satın almak isterim….73 Tablo-30: Facebook’ta moda olan ürünlerden etkilenirim………74 Tablo-31: Ürün alternatiflerini belirlememde en önemli bilgi kaynağı Facebook‘taki reklamlar olduğunu düşünürüm……….…75 Tablo-32: Herhangi bir ürün alacağım zaman, Facebook’u farklı alternatifler belirlemede kullanırım……….……….……..……...76 Tablo-33:. Facebook’ta belirlediğim ürün alternatifleri hakkında olumsuz yorumlara dikkat ederim. ……….….……...77 Tablo-34: Facebook’ta belirlediğim ürün alternatifleri hakkında olumlu yorumlara dikkat ederim. ……….….……...78 Tablo-35: Facebook üzerinden satın aldığım ürün/hizmetten memnun kalırsam olumlu görüşlerimi Facebook’ta paylaşırım………79
Tablo-36: Facebook üzerinden satın aldığım ürün/hizmetten memnun kalmazsam olumsuz görüşlerimi Facebook’ta paylaşırım………..……80 Tablo-37: Facebook üzerinden arkadaşlarım bir şeyler satın aldığı için bende bir şeyler satın alırım.……….….……...81 Tablo-38: Facebook üzerinden bir şey satın almayı kolay ulaşılabilir olduğu için tercih ederim. ……….….……...82 Tablo-39: Instagram ürün/hizmet satın alırım………...……83 Tablo-40: Instagram’ da ki satış gruplarına üye olurum…………..……….84 Tablo-41: Instagram’dan bir şeyler satın almak bana güvenilir gelir…...…85 Tablo-42: Instagram üzerinden herhangi bir şey almayı daha ekonomik olduğu için tercih ederim. ……….….……...86 Tablo-43: Instagram’dan bir şeyler satın almak beni heyecanlandırır…..…87 Tablo-44: Instagram 'da yapılan reklamlardan etkilenip satın alma işlemini gerçekleştiririm. ……….….……...………88 Tablo-45: Instagram’da insanların ürünler hakkında neler konuştuğunu takip ederim. ……….….……...………...….89 Tablo-46: Instagram’da hangi ürünlerin daha çok tercih edildiğini takip ederim. ……….….……...90 Tablo-47: Instagram’dan görüp, beğendiğim ürünleri satın almak isterim91 Tablo-48: Instagram’da moda olan ürünlerden etkilenirim…………..……92 Tablo-49: Ürün alternatiflerini belirlememde en önemli bilgi kaynağı Instagram‘da ki reklamlar olduğunu düşünürüm……….…….93 Tablo-50: Herhangi bir ürün alacağım zaman, Instagram’ı farklı alternatifler belirlemede kullanırım. ……….….……...94 Tablo-51: Instagram’da belirlediğim ürün alternatifleri hakkında olumsuz yorumlara dikkat ederim. ……….….……...95 Tablo-52: Instagram’da belirlediğim ürün alternatifleri hakkında olumlu yorumlara dikkat ederim. ……….….……...96
Tablo-53: Instagram üzerinden satın aldığım ürün/hizmetten memnun
kalırsam olumlu görüşlerimi Instagram’da paylaşırım………..………97
Tablo-54: Instagram üzerinden satın aldığım ürün/hizmetten memnun kalmazsam olumsuz görüşlerimi Instagram’da paylaşırım………98
Tablo-55: Instagram üzerinden arkadaşlarım bir şeyler satın aldığı için bende bir şeyler satın alırım. ……….….………...99
Tablo-56: Instagram üzerinden bir şey satın almayı kolay ulaşılabilir olduğu için tercih ederim. ……….….……...100
Tablo-57: Facebook ve Instagram üzerinden izlendiğinizi düşünüyor musunuz ? ……….….……...101
Tablo-58: Facebook ve Instagramda ki profil bilgileriniz gerçekçi midir? ……….……….102
Tablo-59: Kadın Katılımcı Sayısı………...103
Tablo-60: Kadın Eğitim Durumu ………...………….….……..104
Tablo-61: Kadın kullanıcı çalışma durumu……….104
Tablo-62: Kadın Katılımcı Aylık Geliri………..105
Tablo-63: Kadın Katılımcıların Gün İçerisinde İnternet Kullanımı……...106
Tablo-64:Kadın Katılımcıların Facebook İnternet Sitesini Kullanma Oranları ………..107
Tablo-65: Kadın Kullanıcıların Facebook’a Girme Sıklıkları………108
Tablo-66: Kadın Kullanıcıların Çalışırken ya da Tatil Günlerinde Facebook Kullanmaları……….109
Tablo-67: Kadın Katılımcı Instagram Sosyal Paylaşım Sitesini Kullanma ………...11
0 Tablo-68: Kadın Katılımcıların Instagrama Girme Sıklıkları……….111
Tablo-69: Kadın Katılımcıların Çalışırken ya da Tatil Günlerinde Instagram Kullanmaları………..112
Tablo-70: Facebook’tan ürün hizmet satın alırım………113
Tablo-71: Facebook’ ta ki satış gruplarına üye olurum………..…115 Tablo-72: Facebook’tan bir şeyler satın almak bana güvenli gelir…….…116 Tablo-73: Facebook üzerinden bir şeyler satın almayı daha ekonomik olduğu için tercih ederim. ……….….……...117 Tablo-74: Facebook’tan bir şeyler satın almak beni heyecanlandırır….…118 Tablo-75: Facebook’ta yapılan reklamlardan etkilenip satın alma işlemini gerçekleştiririm. ……….….……...119 Tablo-76: Facebook’ta insanların ürünler hakkında neler konuştuğunu takip ederim. ……….….……...120 Tablo-77: Facebook’ta hangi ürünlerin daha çok tercih edildiğini takip ederim..……….….……...121 Tablo-78: Facebook’tan görüp, beğendiğim ürünleri satın almak isterim..122 Tablo-79: Facebook’ta moda olan ürünlerden etkilenirim………..…123 Tablo-80: Ürün alternatiflerini belirlememde en önemli bilgi kaynağı
Facebook ‘ta ki reklamlar olduğunu
düşünürüm……….………124
Tablo-81: Herhangi bir ürün alacağım zaman, Facebook’u farklı alternatifler belirlemede kullanırım……….……125 Tablo-82: Facebook’ta belirlediğim ürün alternatifleri hakkında olumsuz yorumlara dikkat ederim………..……126 Tablo-83: Facebook’ta belirlediğim ürün alternatifleri hakkında olumlu yorumlara dikkat ederim………..………127 Tablo-84: Facebook üzerinden satın aldığım ürün/hizmetten memnun kalırsam olumlu görüşlerimi Facebook’ta paylaşırım………..…128 Tablo-85: Facebook üzerinden satın aldığım ürün/hizmetten memnun kalmazsam olumsuz görüşlerimi Facebook’ta paylaşırım………...…129 Tablo-86: Facebook üzerinden arkadaşlarım bir şeyler satın aldığı için bende bir şeyler satın alırım………130 Tablo-87: Facebook üzerinden bir şey satın almayı kolay ulaşılabilir olduğu için tercih ederim. ……….….……...131
Tablo-88: Instagram ürün/hizmet satın alırım. ………...………132 Tablo-89: Instagram’da ki satış gruplarına üye olurum………..……133 Tablo-90: Instagram’dan bir şeyler satın almak bana güvenilir gelir…….134 Tablo-91: Instagram üzerinden herhangi bir şey almayı daha ekonomik olduğu için tercih ederim. ……….….……...135 Tablo-92: Instagram’dan bir şeyler satın almak beni heyecanlandırır……136 Tablo-93: Instagram 'da yapılan reklamlardan etkilenip satın alma işlemini gerçekleştiririm………..……….………..137 Tablo-94: Instagram’da insanların ürünler hakkında neler konuştuğunu takip ederim. ……….….……...138 Tablo-95: Instagram’da hangi ürünlerin daha çok tercih edildiğini takip ederim. ……….….……...……….…139 Tablo-96: Instagram’dan görüp, beğendiğim ürünleri satın almak isterim……….………...140 Tablo-97: Instagram’da moda olan ürünlerden etkilenirim………….……141 Tablo-98: Ürün alternatiflerini belirlememde en önemli bilgi kaynağı Instagram‘da ki reklamlar olduğunu düşünürüm………142 Tablo-99: Herhangi bir ürün alacağım zaman, Instagram’ı farklı alternatifler belirlemede kullanırım………...……143 Tablo-100: Instagram’da belirlediğim ürün alternatifleri hakkında olumsuz yorumlara dikkat ederim………..………144 Tablo-101: Instagram’da belirlediğim ürün alternatifleri hakkında olumlu yorumlara dikkat ederim………..……145 Tablo-102: Instagram üzerinden satın aldığım ürün/hizmetten memnun kalırsam olumlu görüşlerimi Instagram’da paylaşırım………146 Tablo-103: Instagram üzerinden satın aldığım ürün/hizmetten memnun kalmazsam olumsuz görüşlerimi Instagram’da paylaşırım…...………147
Tablo-104: Instagram üzerinden arkadaşlarım bir şeyler satın aldığı için bende bir şeyler satın alırım. ……….….………...148 Tablo-105: Instagram üzerinden bir şey satın almayı kolay ulaşılabilir olduğu için tercih ederim. ……….….………...149 Tablo-106: Facebook ve Instagram kullanırken izlendiğinizi düşünüyor musunuz? ……….….……...150 Tablo-107: Facebook ve Instagram’da ki profil bilgileriniz gerçekçi midir ?151
Tablo-108: Erkek katılımcı eğitim durumu……….….152 Tablo-109: Kadın katılımcı eğitim durumu……….…152 Tablo-110: Erkek katılımcıların çalışma durumu………153 Tablo-111: Kadın katılımcıların çalışma durumu………153 Tablo-112: Erkek Katılımcı Geliri……….……….….……....154 Tablo-113: Kadın Katılımcı Geliri……….….……...154 Tablo-114: Erkek katılımcı internet kullanımı……….155 Tablo-115: Kadın katılımcı internet kullanımı………155 Tablo-116: Erkek Katılımcıların Facebook Kullanma Sonuçları…………156 Tablo-117: Kadın Katılımcıların Facebook Kullanma Sonuçları…………156 Tablo-118: Erkek Katılımcıların Facebook Kullanma Süreleri……...……157 Tablo-119: Kadın Katılımcıların Facebook Kullanma Süreleri…...………157 Tablo-120: Erkek Katılımcıların Çalışırken ya da Tatil Günlerinde Facebook Kullanım Oranları……….….……...158 Tablo-121: Kadın Katılımcıların Çalışırken ya da Tatil Günlerinde
Tablo-122: Erkek Katılımcıların Facebook’tan Hizmet Satın Alma Sonuçları……….….……...………...…………159 Tablo-123: Kadın Katılımcıların Facebook’tan Hizmet Satın Alma Sonuçları.. ……….….……...………159 Tablo-124: Erkek Katılımcıların Facebook Satış Gruplarına Üye Olma Oranı……….….……...160 Tablo-125: Kadın Katılımcıların Facebook Satış Gruplarına Üye Olma Oranı……….….……...160 Tablo-126: Erkek Kullanıcıların Facebook’tan Bir Şeyler Satın Almak Bana Güvenli Gelir Cevapları……….….……...161 Tablo-127: Kadın Kullanıcıların Facebook’tan Bir Şeyler Satın Almak Bana Güvenli Gelir Cevapları……….….……...161 Tablo-128: Erkek Katılımcıların Facebook Üzerinden Bir Şeyler Satın Almayı Daha Ekonomik Bulması……….….………...162 Tablo-129: Kadın Katılımcıların Facebook Üzerinden Bir Şeyler Satın Almayı Daha Ekonomik Bulması……….…………162 Tablo-130: Erkek Kullanıcılar Facebook’tan Bir Şeyler Satın Aldıklarında ki Heyecanlanma Durumları……….….……...163 Tablo-131: Kadın Kullanıcılar Facebook’tan Bir Şeyler Satın Aldıklarında ki Heyecanlanma Durumları……….….……...163 Tablo-132: Erkek kullanıcıların Facebook’ta Yapılan Reklamlardan Etkilenip Satın Alma İşlemini Gerçekleştirmeleri……….….…..…164 Tablo-133: Kadın kullanıcıların Facebook’ta Yapılan Reklamlardan Etkilenip Satın Alma İşlemini Gerçekleştirmeleri………164 Tablo-134: Erkek Kullanıcıların Facebook’ta İnsanların Ürünler Hakkında Neler Konuştuğunu Takip Etmesi…………..……….….……...165
Tablo-135: Kadın Kullanıcıların Facebook’ta İnsanların Ürünler Hakkında Neler Konuştuğunu Takip Etmesi………...……….….……...165 Tablo-136: Erkek Kullanıcıların Facebook’ta Hangi Ürünlerin Daha Çok Tercih Edildiğini Takip Etmesi………..……….….……...166 Tablo-137: Kadın Kullanıcıların Facebook’ta Hangi Ürünlerin Daha Çok Tercih Edildiğini Takip Etmesi………...……….….……...166 Tablo-138: Erkek Kullanıcıların Facebook’tan Görüp, Beğendikleri Ürünleri Satın Alma Oranları……….….……...167 Tablo-139: Kadın Kullanıcıların Facebook’tan Görüp, Beğendikleri Ürünleri Satın Alma Oranları……….….……...167 Tablo-140: Erkek Kullanıcıların Facebook’ta Moda Olan Ürünlerden Etkilenme Oranları……….….……...168 Tablo-141: Kadın Kullanıcıların Facebook’ta Moda Olan Ürünlerden Etkilenme Oranları……….….……...168 Tablo-142: Erkek kullanıcıların ürün alternatifleri belirmemde en önemli bilgi kaynağı Facebook’ta ki reklamlar olduğunu düşünme oranları…..…169 Tablo-143: Kadın kullanıcıların ürün alternatifleri belirmemde en önemli bilgi kaynağı Facebook’ta ki reklamlar olduğunu düşünme oranları…...…169 Tablo-144: Erkek kullanıcıların, herhangi bir ürün alacağı zaman Facebook’u farklı alternatifler belirlemede kullanma oranı……….…170 Tablo-145: Kadın kullanıcıların, herhangi bir ürün alacağı zaman, Facebook’u farklı alternatifler belirlemede kullanma oranı…………..……170 Tablo-146: Erkek kullanıcıların, Facebook’ta belirlediği ürün alternatifleri hakkında olumsuz yorumlara dikkat etme oranları………...……171 Tablo-147: Kadın kullanıcıların, Facebook’ta belirlediği ürün alternatifleri hakkında olumsuz yorumlara dikkat etme oranları………...……171 Tablo-148: Erkek kullanıcıların Facebook’ta belirlediği ürün alternatifleri hakkında olumlu yorumlara dikkat etme oranları……….……172
Tablo-149: Kadın kullanıcıların Facebook’ta belirlediği ürün alternatifleri hakkında olumlu yorumlara dikkat etme oranları……….…………172 Tablo-150: Erkek kullanıcıların Facebook üzerinden satın aldığı ürün/hizmetten memnun kalırsa olumlu görüşlerini Facebook’ta paylaşma oranları……….….……...173 Tablo-151: Kadın kullanıcıların Facebook üzerinden satın aldığı ürün/hizmetten memnun kalırsa olumlu görüşlerini Facebook’ta paylaşma oranları……….….……...173 Tablo-152: Erkek kullanıcıların Facebook üzerinden satın aldığı ürün/hizmetten memnun kalmazsa olumsuz görüşlerini Facebook’ta paylaşma oranları……….….……...174 Tablo-153: Kadın kullanıcıların Facebook üzerinden satın aldığı ürün/hizmetten memnun kalmazsa olumsuz görüşlerini Facebook’ta paylaşma oranları……….….……...174 Tablo-154: Erkek kullanıcıların Facebook üzerinden arkadaşları bir şeyler satın aldığı için onların da bir şeyler satın alma oranları………..…………175 Tablo-155: Kadın kullanıcıların Facebook üzerinden arkadaşları bir şeyler satın aldığı için onların da bir şeyler satın alma oranları………..……175 Tablo-156: Erkek kullanıcıların Facebook üzerinden bir şey satın almayı kolay ulaşılabilir olduğu için tercih etme oranları………176 Tablo-157: Kadın kullanıcıların Facebook üzerinden bir şey satın almayı kolay ulaşılabilir olduğu için tercih etme oranları………176 Tablo-158: Erkek kullanıcıların Instagram ürün/hizmet satın alma oranları ………...177 Tablo-159: Kadın kullanıcıların Instagram ürün/hizmet satın alma oranları ………...177 Tablo-160: Erkek kullanıcıların Instagram’da ki satış gruplarına üye olma oranları……….….……...178
Tablo-161: Kadın kullanıcıların Instagram’da ki satış gruplarına üye olma oranları……….….……...178 Tablo-162: Erkek kullanıcıların Instagram’dan bir şeyler satın almanın güvenilir gelme oranları……….….……...179 Tablo-163: Kadın kullanıcıların Instagram’dan bir şeyler satın almanın güvenilir gelme oranları……….….……...179 Tablo-164: Erkek katılımcıların Instagram üzerinden herhangi bir şey almayı daha ekonomik olduğu için tercih etme oranları………..…………180 Tablo-165: Kadın katılımcıların Instagram üzerinden herhangi bir şey almayı daha ekonomik olduğu için tercih etme oranları…………..………180 Tablo-166: Erkek kullanıcıların Instagram’dan bir şeyler satın almak heyecanlanma oranları……….….……...181 Tablo-167: Kadın kullanıcıların Instagram’dan bir şeyler satın almak heyecanlanma oranları……….….……...181 Tablo-168: Erkek kullanıcıların Instagram 'da yapılan reklamlardan etkilenip satın alma işlemini gerçekleştirme oranları……….…182 Tablo-169: Kadın kullanıcıların Instagram 'da yapılan reklamlardan etkilenip satın alma işlemini gerçekleştirme oranları……….…182 Tablo-170: Erkek kullanıcıların Instagram’da insanların ürünler hakkında neler konuştuğunu takip etme oranları………...……….….……183 Tablo-171: Kadın kullanıcıların Instagram’da insanların ürünler hakkında neler konuştuğunu takip etme oranları………..………….….……..183 Tablo-172: Erkek kullanıcıların Instagram’da hangi ürünlerin daha çok tercih edildiğini takip etme oranları……….….…..…...184 Tablo-173: Kadın kullanıcıların Instagram’da hangi ürünlerin daha çok tercih edildiğini takip etme oranları……….….….…...184 Tablo-174: Erkek katılımcıların Instagram’dan görüp, beğendiğim ürünleri satın almak isteme oranları……….….……...185
Tablo-175: Kadın katılımcıların Instagram’dan görüp, beğendiğim ürünleri satın almak isteme oranları……….….……...185 Tablo-176: Erkek kullanıcıların Instagram’da moda olan ürünlerden etkilenme oranları……….….……...186 Tablo-177: Kadın kullanıcıların Instagram’da moda olan ürünlerden etkilenme oranları……….….……...186 Tablo-178: Erkek kullanıcıların Ürün alternatiflerini belirlememde en önemli bilgi kaynağı Instagram‘da ki reklamlar olduğunu düşünme oranları….……….….……...187 Tablo-179: Kadın kullanıcıların Ürün alternatiflerini belirlememde en önemli bilgi kaynağı Instagram‘da ki reklamlar olduğunu düşünme oranları……….….……...……….…………187 Tablo-180: Erkek kullanıcıların herhangi bir ürün alacağı zaman, Instagram’ı farklı alternatifler belirlemede kullanma oranları………..……188
Tablo-181: Kadın kullanıcıların herhangi bir ürün alacağı zaman, Instagram’ı farklı alternatifler belirlemede kullanma oranları……….…………188 Tablo-182: Erkek kullanıcıların, Instagram’da belirlediği ürün alternatifleri hakkında olumsuz yorumlara dikkat etme oranları………..………189 Tablo-183: Kadın kullanıcıların, Instagram’da belirlediği ürün alternatifleri hakkında olumsuz yorumlara dikkat etme oranları………..……189 Tablo-184: Erkek kullanıcıların Instagram’da belirlediği ürün alternatifleri hakkında olumlu yorumlara dikkat etme oranları………190 Tablo-185: Kadın kullanıcıların Instagram’da belirlediği ürün alternatifleri hakkında olumlu yorumlara dikkat etme oranları………190 Tablo-186: Erkek kullanıcıların Instagram üzerinden satın aldığı ürün/hizmetten memnun kalırsam olumlu görüşlerini Instagram’da paylaşma oranları……….….……...191 Tablo-187: Kadın kullanıcıların Instagram üzerinden satın aldığı ürün/hizmetten memnun kalırsam olumlu görüşlerini Instagram’da paylaşma oranları……….….……...191
Tablo-188: Erkek kullanıcıların Instagram üzerinden satın aldığı ürün/hizmetten memnun kalmazsa olumsuz görüşlerini Instagram’da paylaşma oranları……….….……...192 Tablo-189: Kadın kullanıcıların Instagram üzerinden satın aldığı ürün/hizmetten memnun kalmazsa olumsuz görüşlerini Instagram’da paylaşma oranları……….….……...192 Tablo-190: Erkek kullanıcıların Instagram üzerinden arkadaşları bir şeyler satın aldığı için bende bir şeyler satın alma oranları……….…193 Tablo-191: Kadın kullanıcıların Instagram üzerinden arkadaşları bir şeyler satın aldığı için bende bir şeyler satın alma oranları……….……193 Tablo-192: Erkek katılımcıların Instagram üzerinden bir şey satın almayı kolay ulaşılabilir olduğu için tercih etme oranları………194 Tablo-193: Kadın katılımcıların Instagram üzerinden bir şey satın almayı kolay ulaşılabilir olduğu için tercih etme oranları………194 Tablo-194: Erkek katılımcıların Facebook ve Instagram kullanırken izlendiğini düşünme oranları……….….………...195 Tablo-195: Kadın katılımcıların Facebook ve Instagram kullanırken izlendiğini düşünme oranları……….….……...195 Tablo-196: Erkek katılımcıların Facebook ve Instagram’da ki profil bilgileriniz gerçekçi olma oranları………..…….………196 Tablo-197: Kadın katılımcıların Facebook ve Instagram’da ki profil
bilgileriniz gerçekçi olma
Giriş
Kullanımı giderek artan internet, beraberinde birçok değişikliği de insanların hayatına sokmuştur. Sağlıktan eğitime, eğitimden iş hayatına, iş hayatından sosyal yaşama kadar birçok alanla birlikte bireylerin hayatına dahil olan; dijital yaşam, eğitim hayatı, sağlık kuruluşlarına ulaşılması, iş hayatı gibi aktif olarak kullanılan birçok alanda insan hayatını kolaylaştırmayı başarmıştır. Son zamanlarında bireylerin hayatlarına bu kadar dahil olan bir başka etken ise sosyal medya üzerinden ürün/hizmet satın alınmasıdır. Sosyal medya üzerinden yapılan satışların, bu medya sektörüne verilen reklamlar sayesinde çok kısa sürede büyük kitleleri etkilediği bilinmektedir. Bu çalışmada, Facebook ve Instagram isimli sosyal paylaşım siteleri üzerinden yapılan ve kitleleri satın almaya yönelten reklamların, kitlelerin satın alma davranışı üzerindeki etkisini ölçmeye yöneliktir.
Hayatın her alanında kullanımı giderek artan, internetle birlikte yaşamın ayrılmaz bir parçası haline gelen sosyal paylaşım sitelerinden olan Facebook ve Instagram ile birlikte, bireylerin birçok alışkanlıkları değiştiği gibi satın alma alışkanlıklarında da bazı değişiklikler medyana gelmiştir. Çalışmada genel olarak bu konu üzerinde yoğunlaşılmış, özellikle reklamın etkisi irdelenmiştir. Çalışmanın ilk bölümünde sosyal medya konusu ana hatlarıyla ele alınacaktır. Daha sonra sosyal medyanın tarihçesi, önemi ve özelliklerine değinilecektir. İkinci bölümünde ise reklam konusu ele alınacak; önemi, amacı ve özelliklerine değinilecek ayrıca sosyal medyanın reklam boyutu incelenecektir. Çalışmanın üçüncü bölümünde ise satın alma konusuna değinilecek, Facebook ve Instagram üzerinden yapılan satın alma ilişkisi ortaya koyulmaya çalışılmıştır.
BİRİNCİ BÖLÜM SOSYAL MEDYA
1.1. Sosyal Medya
Sosyal Medya; yeni iş biçimlerini oluşturan, sosyal yapı ve teknolojik sunumları teşvik etmek amacıyla insanların, içerik ve bilgi arasında verimli etkileşim oluşturmalarını sağlayan teknolojik uygulamalar düzenidir (Adıgüzel, 2012: 7). Sosyal Medya, birey ile bilgi arasında kolay ve hızlı iletişim kurmayı sağlayan ayrıca her türlü sınırı ortadan kaldıran bir köprü vazifesi görmektedir. Bireyler hayatında büyük kolaylıklar sağlayan teknolojik bir buluş olan sosyal medya, yeni teknolojilerin hayatı kolaylaştırdığına açıkça bir örnek teşkil etmektedir.
Hızla değişen ve gelişen teknolojiyle, internet kullanımının hızlanması ve kullanılan alanların artması ile beraber hem sosyal alanlarda hem de birçok sektörde değişiklikler oluşmaktadır. Bu değişiklikler ile beraber bireylerin hayatına çok çeşitli yeni kavramlar girmektedir. Bu kavramlardan en önemlilerin başında da sosyal medya gelmektedir. Sade bir tanım ile sosyal medya, kişilerin internet aracılığıyla yer, zaman ve mekân sınırlaması olmadan fikir ve görüşlerini belirtmelerine imkân sunan ayrıca kişilerin karşılıklı olarak görüş belirtmesine ve paylaşmasına dayanan interaktif bir ortam yaratan büyük tabanlı bir platformdur. Geçmişte okuyan, izleyen ya da dinleyen kesim, yaşanan durumlar karşısında görüş bildiremezken artık yaşanılan bu zaman diliminde kendi düşüncelerini, görüşlerini açıkça belirtebilen bir konumda bulunarak aktif rol oynamaya başlamıştır (Bulunmaz, 2011: 30-31). Bireylerin, satın alma sürecinde söz sahibi olma olanağı geçmişte daha azdı fakat bugün teknolojinin geldiği nokta ve sosyal medyanın gelişimiyle beraber artık hedef kitle, satıcıya ulaşmaktan ziyade satıcının hedef kitleye ulaşması zorunlu hale gelmiştir. Sosyal medya, insan hayatını kolaylaştıran bir yapı taşı olarak insan hayatının her alanında aktif bir şekilde kullanılmakta ve kullanımı her alanda artarak devam etmektedir. Ayrıca bu artışla beraber sosyal medyaya olan bağımlılık giderek büyümektedir.
Grafik-1: Bazı Sosyal Medya Logoları (www.perasinema.com, 2017: 1)
Her geçen gün, yeni bir sosyal medya platformu insan hayatına dahil olmakta ve insanları bağımlı hale getirmektedir. Örneğin; youtube yayın içeriği olarak kullanıcıların kendi karar verebildiği büyük bir televizyon ağına, blog siteleri ise köşe yazarlarının hakim olduğu kişisel gazetelere, twitter ise Dünya’da ki eş zamanlı gelişmelere ulaşılabilecek bir haber ajansına dönüşmektedir (Bostancı,2010: 35). Sosyal medya, geçmişte bireyler için daha çok ön planda olan ve hayatın farklı zamanlarında ihtiyaç duyulan birçok şeyi bir çatı altında toplayıp, bireyleri kendine bağımlı bir duruma getirmektedir. Bireyler üzerinde ise, sosyal medyanın zamandan tasarruf ettiriyor olmasının olumlu etkisiyle kullanım alanını da arttırdığı bilinmektedir.
Tablo-1: Sosyal Medyanın Temel Yapı Taşları (Tuncer, 2013: 17)
Yukarıdaki şemada gösterildiği gibi, sosyal medyayı oluşturan 7 temel etmeni vardır. Bunlar; kimlik, sohbet, paylaşım, konum, ilişkiler, itibar ve grup olarak adlandırılmaktadır. Bu özellikler bütün sosyal medya platformlarında bulunmak zorunda değildir. Ayrıca, bazı etmenler diğer etmenlere göre daha etkili olduğu platformlar da bulunmaktadır. Dolayısıyla bu temel etmenler sosyal medya platformunun hangi özelliklerinin daha çok ön planda olduğu, hangilerinin ise geri planda olduğu konusunda bilgi verip, değerlendirme yapılması bakımından kolaylık sağlamaktadır (Tuncer, 2013: 16). Sosyal medyanın temelinde bulunan bu yedi değer ise, bireylerin hayatında önemli bir yere sahip olduğu için, bireyler tarafından oldukça önemsenmektedir bu bağlamda hepsinin tek bir çatı altında toplayan sosyal medya bireyler tarafında önemsenmektedir.
Kişilerin sosyal medyayı kullanmaları, bireylerarasında farklılıklar göstermektedir. Sosyal Medya’dan herkesin farklı beklentileri olmaktadır. Bireylerarasında ki farklılaşmalar bazı zamanlarda ise kişinin o an içinde bulunduğu durum ile alakalı olabilmektedir. Bu durum tamamlanınca, bireysel öncelik olarak görülen diğer durumlar ortaya çıkmaktadır. Sosyal medya bazı kişiler için sosyalleşmekten uzak, kendi kendine yalnız kalınan, daha az aktif olunan bir ortamken, bazı bireylere göre ise sosyalleşmek, topluluklar içerisinde takdir bulmak
ve beğenilmek olarak ortaya çıkabilmektedir. Fakat bu durum genel olarak benzer seyirlerde devam etmemekte, sağlıklı bireyler bazı zamanlarda sosyalleşmek bazı zamanlarda ise kaçış olarak sosyal medyayı kullanmaktadır. Bireylerin sosyalleşme, bilgi edinme, kaçma, eğlenme, iletişim kurma, vakit geçirme gibi arzularına etkileşim yönüyle yanıt veren sosyal medya, bulunulan zaman içerisinde bireyleri hızlı kuşatan, kişiselleşebildiği düzeyde de gelecek vadeden bir araç halini almıştır. Artık yeni yeni ortaya çıkan sosyal medya markalarının hayatta kalmaları uzun sürmemektedir (Hazar,2011:153-154). Sosyal Medya’da, popülerlik çok hızlı değişmekte ve hemen hemen her gün hızla değişen, gelişen yeni sosyal ağlar ortaya çıkmaktadır. Kendisini geliştirerek yeni özellikler ile bireylerin karşısına çıkan sosyal medya, sürekli aktif bir şekilde kendini yenileyen yapısı sayesinde bireylerin sosyal medya mecralarından sıkılmamasını sağlamak amacıyla sürekli aktif olarak yenilenmeye devam etmektedir.
Sosyal medya platformlarında, içerik tamamen birey tarafından belirlenir ve bireyler birbirleriyle sürekli olarak bu platformlar üzerinden etkileşim halindedir. Yani zaman ve mekân sınırı olmadan dolaşım, paylaşım, etkileşim ve tartışma durumlarının olduğu iletişim yöntemidir (Bostancı, 2010:36). Sosyal medya, bireylere kendilerini rahat hissedecekleri bir ortam sağlamaktadır. Bireylerin kendi kontrollerinde olan sosyal medya, bu durum ile birlikte kendi içinde bir özgürlükçü ortam izlenimi kullanıcılarına vermektedir. Bu özgürlükçü ortam ise kullanıcılar tarafından olumlu olarak karşılanmakta, aslında oluşturulan bağımlılık farkedilmemektedir.
İnterneti aktif olarak kullanan bireyler genellikle geçmişteki arkadaşlıklarına ulaşmak, yeni arkadaş çevresi edinmek ve video, fotoğraf, anlık durumlarını bildirmek gibi özel anılarını göstermek amacıyla web sitelerini kullanmaktadır. Bu söz edilen web siteleri sosyal medya kavramı olarak dile getirilmektedir. Özetlemek gerekirse sosyal medya, blog sitelerinden farklı ağ sitelerine, görselliklerden videolara kadar çeşitlilik gösteren, kişilerin online olarak paylaşım yapmaları, etkileşimde bulunmaları ve yorumlarının merkezi platformu konumundadır (Güner, 2016: 32-34).Genel olarak düşünüldüğünde sosyal medya, bireylerin hayatlarının tam olarak merkezine yerleşmeye ve bunu hızla devam ettirerek gerçek hayattaki bir
çok şeyin yerini almaya başlamakta ayrıca istem dışı olarak vazgeçilmez bir hale gelmektedir.
1.2. Sosyal Medya’nın Önemi
Sosyal medyayı geleneksel medyadan ayıran en önemli özellik, karşılıklı olarak bir etkileşimin oluşmasıdır. Yani insanlar, okunan ve izlenilen haberler, yazılar, yeni gelişmeler gibi durumlarda kendi görüşlerini söyleme imkânı bulurlar ve bu durum sosyal medyayı, geleneksel medyadan ayıran en ilgi çekici özelliktir (Bulunmaz, 2011: 31). Sosyal medyanın, birebir dönüt vermesi ve kısa sürede kullanıcılar tarafından tatminkâr bir sonuca varması, sosyal medyayı kullanıcılar tarafından daha fazla tercih edilmeye yöneltmektedir.
Değişen ve gelişen teknolojiyle birlikte kullanılan iletişim araçları dijitalleşmiş ve son yıllarda kullanılan araçlar ve yöntemler yeni bir hal almaya başlamıştır. İleti, alan ve vereni de interaktifleştirmiş, çok yönlü yapmıştır. Bugün sosyal medya, birçok kurum ve kuruluşu yönetenlerin gündemine en önemli sıradan girmektedir. Kurumlarda, elinde karar yetkisi olan kişiler, sosyal medyayı aktif olarak kullanarak fayda sağlamanın yollarını aramaktadır. Bu durumlar göz önüne alındığında dahi, yapılan çalışmaların yeterli olmadığı, belli sınırların ötesine geçilemediği dikkat çekmektedir (Burgaz, 2014: 34-35). Teknolojinin hızla ilerlemesiyle beraber mesaj, çok yönlü olmuştur. İletinin çift yönlü olması, verilen kararlar karşısında iki taraf içinde daha kesin ve tutarlı sonuçlar ortaya çıkartmıştır. Bu durumda artık mesajı alan da, veren de birbirlerinin isteklerinden haberdar oldukları için daha sağlıklı bir iletişim ortaya çıkmıştır.
Hızlı gelişimiyle beraber sosyal medya, bireylerin hayatları ile bütünleşmiş ve hayatın bir parçası haline gelmiştir. Kişilerin kolay bir şekilde sıkılacağı, birbiriyle internet aracılığıyla etkileşim modasının geçeceği, kişilerin hazır tüketimden hoşlandıkları düşüncesiyle ilk başlarda çok fazla önemli görülmeyen sosyal medya, artık bilgisayarı kullanmayı bilen her yaştaki bireyin ilgi alanı içinde yer bulmaktadır (Hazar, 2011: 153). Bireylerin hayatında birçok noktada ön planda olan sosyal medyanın, önemi artarak devam etmektedir. Artık bireyler, birçok ihtiyacını sosyal
medya üzerinden gidermektedir. Bu süreç, kurum ve kuruluşların sosyal medyanın odak noktası olmasında büyük etki yaratmaktadır.
Sosyal medya, kişiler arası etkileşim oluşturan iletişim ve paylaşım ortamı iken kurum ve kuruluşlar için belirli fırsat ve risk ortamını da beraberinde getiren müşteri ilişkilerinin aracı konumundadır. Sosyal Medya’yı kullananlar, sosyal medya platformları üzerinden olumlu fikir ve yaşadıkları tecrübeleri paylaştığı gibi negatif görüşlerini de paylaşabilmektedirler. Bundan dolayı sosyal medyada faaliyetlerini göstermekte olan işletmelerin dile getirilen fırsat ve riskleri doğru belirlemesi ve de faaliyetlerini buna göre devam ettirmesi gerekmektedir (Güner, 2016: 34). Bireylerin çok fazla sosyal medyayı kullanmaya başlamış olmasıyla, kurum ve kuruluşların ortak noktası haline gelmesi sosyal medyanın önemini arttırmakta ve gelişime açık bir şekilde büyümesine sebep olmaktadır. Geri dönütlerin oluşması ile ise hedef kitle tarafından daha güvenli bir ortam oluşmasına, satıcı tarafından ise belirgin bir şekilde istek ve arzulara cevap verilmesine sebep olmuştur.
1.3. Sosyal Medya’nın Özellikleri
Sosyal medyanın en dikkat çekici özelliği de bireylerin düşüncelerini kolayca açıklayabilmeleridir. Bireyler, birçok program sayesinde ayrıca da sosyal ağlar, bloglar, sohbet siteleri vb. gibi yolları kullanarak kendilerine özgü profiller oluşturarak iletişim sağlayabiliyor ve de başkalarını beğenerek etkileşimde bulunabiliyorlar. Bunlar göz önünde bulundurulduğun da sosyal medya, çekiciliğini her bireye özgü olarak özelleşmesine borçludur (Hazar, 2011: 156). Sosyal medyanın en etkili özelliği ise, hedef kitle tarafından herkesin kendisine özgü seçimlerine cevap verecek niteliği kazanmasından dolayıdır.
Sosyal Medya’nın Temel Özellikleri ise (Manavcıoğlu, 2009: 64);
• Zaman ve mekân sınırlamaları olmayan, tartışmanın ve paylaşım yapmanın kolay olduğu platformlardır,
• Kişiler, kendilerine ait olan birçok şeyi yayımlayabilirler ayrıca kendi beğendiklerini de anlık olarak paylaşabilmektedirler,
• Kişiler, kendileri dışındaki sosyal medya kullanıcılarının paylaşımlarını, yorumlarını ve beğenilerini takip edebilmektedir,
• Sosyal medya üzerinden kullanıcılar istedikleri kişi veya kurumları takip edebilirler ayrıca takip ettikleri gibi kendileri de takip edilebilmektedir,
• Sosyal medya platformları, kurallara bağlı olmadan, sosyal medyayı kullanan bireylerin isteğine bağlı şekilde iletişim kurmasına bağlıdır, • Sosyal medya üzerinden yapılan görüşmelerin içerikleri daha çok
resmi olmayan, samimi ve zaman içerisinde bireyler arasında başka kişileri kendi aralarında çekiştirme sohbetlerine dönüştüğü görülmüştür,
• Geleneksel medyadan farklı olarak bugünün şartlarında yaygın olarak kullanılan sosyal medya, medya ile birey arasındaki kalın duvarları kaldırmış ve bireylere de fikirlerini açıkça söyleme konusunda etkin olarak katılım sağlama imkânı vermiştir,
• Birçok sosyal medya sağlayıcısı, kullanıcılara iletişimin en önemli yapıtaşı olan geribildirim imkânı sağlamaktadır. Durumlar hakkında yoruma, paylaşıma ve de oylama ile adalete imkân tanır. Hakkında bilgi almak istediğimiz konulara, nadir şekilde engellemeler bulunur. Engellemeler, şifreli içerikler bireyler tarafından hoş karşılanmamaktadır. Yani sosyal medyanın açıklık özelliği vardır, • Sosyal medyada karşılıklı olarak iletişim kurulur. Geleneksel
medyada kaynak tarafından alıcıya giderken, sosyal medyada ise çift yönlü bir iletişim söz konusudur,
• Sosyal platformlar sayesinde büyük kitlelere hızlı bir şekilde ulaşılabilir ayrıca ulaşılan bu kitleler ortak ilgi alanlarında buluşabilir ve paylaşımlar yapabilirler. Mesela siyaset, fotoğraf, dizi gibi,
• Sosyal platformlar diğer platformlar sayesinde gelişim göstermekte ve birbirlerine kaynak olmaktadır,
• Sosyal medya, geleneksel medya gibi değiştirilemez değildir, paylaşımların ardından yeni düzenlemeler yapılabilir. Örneğin; basımı yapılmış olan bir gazeteyi düzeltme imkânı yokken, paylaşılmış bir yazı istenildiği zaman değiştirebilir.
1.4. 1.4. Geçmişten Günümüze Sosyal Medya
Tarih boyunca iletişim aktif bir şekilde gelişim göstermekte ve bu süreç her geçen gün artarak devam etmektedir. Sanayi devrimiyle birlikte hayatın mekanikleşmeye başlaması, iletişimi sistemsel ve araçsal olarak değişime uğratmıştır. Yüz yüze olan ilişkiler yerine, sanal ortamda oluşan ilişkiler oluşmaya başlamıştır. 20. yy’in başlarına gelindiğinde ise artık hayat daha fazla dijitalleşmeye başlamakta, iletişim kurulan ağlar artmakta ve bireyler arası ilişkiler teknolojik bir yapıya dönüşmektedir. Bireylerin kendi çevreleri dışında kültürlerden, hayatlardan haberdar olma özellikleri bireyler arasındaki ilişkilerin belirleyici yapı taşı olmuştur. Geleneksel medyanın oluşturduğu tek yönlü iletişim ve bu iletişime dayanan değer sisteminin, dijitalleşen yaşam ile beraber çift yönlü olarak değişmesiyle iletişimin aktif yapısı değişmekte ve sosyal yaşam kavramı tekrar şekillenmeye başlamıştır. Bilgisayar ve internet, bilişim ve iletişim ile birleşmeye başladığından beri küresel anlamda farklılaşmalar başlamış ekonomik, kültürel, sosyal ve siyasal kavramlarının yapıları değişmiştir (Gürbüz, 2017: 87). Teknolojinin hızla gelişmesiyle beraber, artık hiçbir kurum ve kuruluş bu mecranın dışarısında kalamaz bir duruma gelmiştir. Ortadan sınırları kaldırarak, kitleler üzerinde kısa süre sınırları aşan bir iletişim ağı konumuna gelmiştir. Bu durum ile beraber hiçbir kurum ve kuruluş bu durumun dışında kalamamıştır.
Sosyal Medya’nın geçmişine bakıldığında kullanıcı temelli sosyal medyanın tarihini 1979 senesinde Tom Truscott ve Jim Ellis tarafından kurulmuş, makaleleri haber gruplarına kadar gönderilen Usenet’e varır.1998 yılına gelindiğinde dosya, link paylaşımı gelişir ve IRC (Internet Relay Chat) kurulur. Fakat kullanıcıların daha fazla etkin olduğu modern sosyal medya tarihi ise 1997 yılında Six Degress’te başlar. Six Degress ile kullanıcı profil oluşturur ve arkadaşlık kurar. Uygulamanın kısa zamanda popülaritesi artmıştır. 2000 yılında 125 milyon dolara satılmıştır. Fakat benzer sitelerin artması üzerine rekabete girememiş ve 2001 yılında kapatılmıştır.1999 yılında kurulmuş olan Live Journal sürekli yenilenebilen blog siteleri üzerine kurulmuştur. Böylece, bu ağ sayesinde kullanıcılar, diğer kullanıcılarla etkileşimde olup, grup oluşturmaya başlamışlardır. 1998 yılında
Moveon, 1999 yılında Asian Avenue, Black Planet, Napster, Third Voice, Blogger, Epinions, 2000 yılında Lunar Storm, 2001 yılında Cyworld, Ryze, Wikipedia, 2002 yılında ise fotoğraf uygulamaları kurulmuştur. Bazıları bugün de hala devamlılığını sürdürmektedir. 2003 yılına gelindiğinde ise sosyal medyaya olan ilgi iyice artmış bu yüzden birçok yeni uygulamalar ortaya çıkmıştır. Bazıları Myspace, Linkedln vb. 2005 yılında Yahoo, Youtube vb. 2006 yılında ise Twitter, Mychurch gibi uygulamalar dikkat çekmiştir (Hazar, 2011: 155). Facebook ve Instagram en çok kullanılan, ilgi gören bir konumda olduğu inkar edilemez bir durumdur. Fakat zaman zamanla, çeşitli amaçlarda olan faklı konsepte uygulamalarda ortaya çıkmıştır. Fakat bunların bazıları bir dönem popüler olmuş, birçoğu hiçbir popülerliğe ulaşamamıştır. Facebook ve Instagram’ın bu derece hızlı bir şekilde ilerlemesi ise sürekli kendisini yenileyen bir yapıya sahip olmasından kaynaklandığından dolayıdır.
İnsanlık tarihi, bu zaman dilimine kadar dört farklı dönemden geçmiştir. Bunlar; Sözlü Kültür Dönemi, El Yazmalı Kültür Dönemi, Basılı Kültür Dönemi ve Elektrik-Elektronik Kültür Dönemidir. Bugün ise bu dönemlere ilave olarak İnternet Kültür Dönemi eklenmiştir. Aşağıda kronolojik olarak teknolojik gelişmeler, bugün gelinen noktaya açıkça ortaya sermektedir. Bunlar (Tuncer, 2013: 4);
M.Ö. 1300 Mezopotamya’da ilk alfabe kullanıldı.
1045 Çinliler, Mısırlıların bulduğu papirüs adlı kağıdı geliştirerek matbaa harflerini icat ettiler ve kitap bastılar.
1645 Avrupa’da Guttenberg adlı mucit matbaa makinesini icat etti.
1820 Danimarkalı bilim adamı Oersted, elektromanyetik akımını keşfetti. Böylece günümüzde kullanılan modern iletişim araçlarının temel çalışma prensipleri doğdu. 1826 Fransız Niepce, fotoğrafı icat etti.
1836 İngiliz Cooke ve arkadaşı elektrikli telgrafı icat ettiler.
1843 Amerikalı bilim adamı Mors, (.) ve (-)’lerden oluşan MORS alfabesini icat etti. Böylece telgraf aleti herkes tarafından kolayca kullanılır hale geldi.
1867 Amerikalı politikacı ve mucit Sholes, daktilo makinesini icat etti. Bu makine yazıyla iletişimde yeni bir devrim yarattı.
1876 İskoçyalı A.GrahamBell, elektrik telleri üzerinden ilk insan sesini iletmeyi başarmış ve bu aletin adına “tele-phone” demiştir. Telefon, ‘uzaktan konuşma’ demektir.
1877 Amerikalı araştırmacı Edison, fonograf denilen ve ses kaydetmeye yarayan aleti icat etti. İlk denemede köpeğinin sesini kaydetti. Bu cihaz günümüzdeki kaset ve CD çalarların temelini oluşturdu.
1894 Fransız Lumiere kardeşler ilk sinema makinesini yaptılar. Böylece görüntünün kaydedilmesi, saklanması ve yeniden gösterilmesi imkanlı hale geldi. Bu buluş, bir iletişim devrimidir.
1896 İtalyan Marconi ilk radyo yayınını gerçekleştirdi. O yıllarda mors alfabesiyle yayın yapılıyordu. Daha sonra 1901 de ilk okyanus aşırı radyo yayını yapıldı. 1907 yılında ise Kanadalı Fessen’den adındaki bilim adamı, insan sesiyle ilk radyo yayınını yaptı.
1922 Korn adlı Alman bilim adamı elektrik tellerinden fotoğraf gönderebilen ilk faks makinesini icat etti.
1926 LogieBaird adındaki İskoçyalı bilim adamı, insan yüzünün görüntüsünü radyo dalgalarıyla çok uzaklara gönderebilen ve ‘televizyon’ adını verdiği aleti icat etti. 1936 İngiltere’de ilk kez siyah beyaz TV yayınları BBC tarafından başlatıldı. 1938 Carlson adındaki Amerikalı bilim adamı, fotokopi cihazını icat etti.
1946 Amerikalı J. Eckert ve arkadaşı Mauchly, askeri amaçlı hesaplar yapmak için dünyanın ilk bilgisayarını icat ettiler. ENIAC adını verdikleri bu bilgisayar, 30 ton ağırlığında ve dört apartman dairesi büyüklüğünde olup içinde 18 bin elektronik tüp bulunmaktaydı.
1962 Amerikalılar dünyanın ilk iletişim uydusu olan Telstar’ı uzaya fırlattılar. Bu uyduyla kıtalar arası telefon konuşmaları, telefaks haberleşmeleri ve TV-Radyo yayınları yapılması mümkün hale geldi.
1970 Amerika’da üniversiteler arası bilgi iletişiminde kullanılmak üzere ARPA denilen yeni bir iletişim sistemi gerçekleştirildi. Bu sistemle ayrı şehirlerdeki bilgisayarların birbirlerine bağlanabilmeleri mümkün oldu. 1974’te bu iletişime ‘TCP/IP protokolü’ adı verilen bir standart getirildi.
1981 Amerika’da IBM şirketi ilk kişisel bilgisayar olan, bugün iletişimde devrim sayılan PC’yi üretti.
