Açılışın 51. yıldönümü dolayısıyla Taksim Cumhuriyet Abidesi

'?-Ö O

Taksim meydanına âbide dikildiği zaman şimdi binalarla çevrilmiş olan bu meydandan deniz görünüyordu. Bu resim o zamanların ilginç bir hatırasıdır.

Açılışının 51. yıldönümü dolayısile

Taksim Cumhuriyet Abidesi

8u taıihi eserin

heykel gruplarında

T

AKSİM meydanını süsleyen ve " türlü vesilelerle etrafına toplanan Türk bayraklarının altında saygı ve sevgi törenleri yapılmasına vesile olan Cumhuriyet Âbidesi, günümüzden tam 51 yıl önce, 8 Ağustos 1928 günji bü­ yük bir törenle, heyecanlı nutuklar söylenerek açılmıştı. Açılışının 51. yı dönümünden faydalanarak okuyucu!,- rımaza bu güzel âbidenin nasıl dikildi­ ğini ve taşıdığı manaları anlatmak is­ tiyoruz:

Bu heybetli âbide meşhur İtalyan

her cephesindeki

neler anlatılıyor?

heykeltraşlarından Kanonika'nm eseri­ dir ki, bu sanatkârın başka memleket­ lerde de meydanlara dikilmiş eserleri vardır.

Cumhuriyet âbidesi kırmızı mermer­ den, sağlam bir kaide üzerine oturu­ yor. Üst kısmı İtalya’nın Terentino şehrinde çıkan kırmızı mermerlerle Torino civarında bulunan Suza şehri­ nin eski yeşil mermerlerinden oluş­ maktadır. Âbidenin iki tarafında sert, beyaz mermerden iki çeşme vardır.

Bu âbidenin özelliği arka arkaya

Taksim Cumhuriyet Abidesinin bu cephesi 30 Ağustos sabahı Başkumandan Mustafa Kemal'in azimle ileri atılmak üzere olduğunu göstermektedir.

ren iki insan gurubunun kapıyı andı­ ran bir mimarî yapı içine alınmış bu­ lunmasıdır ki bu tipte başka bir âbi­ de dünyanın hiçbir yerinde yoktur. Kanonika klasik bir usluba sadık kal- maktansa eserine Türk hatlarını ve süslerini taşıyan modern bir hava ver­ meyi tercih etmiştir.

Cumhuriyet âbidesinin yüksekliği onbir metredir. 17 metrekarelik bir sahayı kaplar. Bu âbideyi oluşturan mermerlerin ağırlığı 184,800 kilogram, heykellerin ağırlığı 8 ton, bazı mer­ mer parçalarının, bu arada âbidenin üst kısmını teşkil eden Takızafer’in ağırlığı 3,5 tondur. Âbide İtalya’da ha­ zırlanmış ve bütün parçaları, hiç ze- delenmeksizin, İtalya’dan buraya va­ purla getirilmiştir.

★

Âbidenin Taksim meydanına dikil­ mesi çalışmaları tam 23 gün sürmüş­ tür ki bu, bir rekordur. Çünkü bu ağır parçaların 1928 yılındaki güçsüz vası­ talarla yüksek noktalara çıkarılması çok zahmetli idi. O zaman, bu çalış­ maları idare edenlerin söylediklerine göre, fennî vasıtaların daha ileri oldu­ ğu İtalya'da böyle bir âbidenin dikil­ mesi en az iki buçuk aylık bir zama­ na ihtiyaç gösterirdi. Burada ise hey­ kelin dikilmesinde vazife alan işçiler millî heyecanın verdiği coşkunluk için­ de el ve kol gücü ile, geceli, gündüzlü çalışarak işlerini 23 günde bitirmişler­ dir. İşçiler arasında ihtisas sahibi yal­ nız iki İtalyan işçi vardı. Öbürleri ta­ mamen Türklerden oluşuyordu.

Âbidenin Cumhuriyet Türklyeslnl temsil eden ctpnesmoe ortaca sivil kıyafeti ile ıvıusıafa Kemal görülmektedir. İki yanınaa Başvekil İsmet Paşa ve Genelkurmay Başkanı Fevzi Paşalar görülüyor.

NELER ANLATIYOR?

Türk inkılabını ve Cumhuriyetin ku­ ruluşunu en güzel şekilde ifade eden bu muhteşem âbidenin taşımakta ol­ duğu gruplar şöyle sıralanabilir:

Âbidenin Taksim bahçesi tarafına bakan grubunda, Dumlupmar tepele­ rinde muhteşem bir zaferle taçlanan Başkumandan Meydan muharebesinin 30 Ağustos 1922 günü sabahında, Türk milletinin kurtuluşunu ve istiklalini gerçekleştirmek üzere en önde, kurta­ rıcı Başkumandan Mustafa Kemal’in azimle ileri atılmakta olduğunu göster­ mektedir. Bu grupta, kadınlar ve as­ kerler büyük bir şevk ve fedakârlık duygularıyla yüklü olarak büyük kur­ tarıcıya sarılmış, onun arkasından gi­ diyorlar. Ayakucunda bir kadın, kendi çocuğunu kucağında tutarak gözlerini tam bir hürriyet vadeden geleceğe çe­ virmiş ve buna inanmış vaziyettedir.

Pek aziz Atatürk o şerefli günü şu heyecan dolu sözlerle anlatıyordu:

«Güneş batmak üzereyken ateşli, kanlı ve ölümlü bir kıyametin kopmak üzere olduğu, bütün ruhlarda hissedili­ yordu. Biraz sonra, cihanda büyük bir çökme olacaktı ve beklediğimiz kurtu­ luş güneşinin doğabilmesi için bu c " küş lâzımdı... Gerçekten, gökyüzünün karardığı bir dakikada, Türk süngüle­ ri düşman dolu o sırtlara hücum etti­ ler; artık karşımda bir ordu, bir kuv­ vet kalmamıştı...»

Mustafa Kemal’in bu gruptaki hey­ keli, 26 Ağustos taarruzu sırasında Ko- catepc’de, kayalar arasında bulunduğu sırada o zamanki Milh'vet gazetesinin foto muhabiri olan Ethem (Ethem Hamdi) tarafından çekilmiş fotoğrafa bakılarak yapılmıştır.

Grubun altında (28.VIII.1922) tarihi vardır.

Cumhuriyet Âbidesinin İstiklâl Cad­ desi tarafına bakan yüzünde ise Cum­ huriyet Türkiyesi temsil edilmektedir.

Abidenin diğer iki yanında elinde sancak bulunan Türk askeri görülmektedir.

Ortada, zarif bir sivil kıyafetle kurta­ rıcı Mustafa Kemal bulunmakta, iki tarafında Başvekil İsmet Paşa ve 30 Ağustos zaferinin Genelkurmay Başka­ nı Mareşal Fevzi Çakmak durmakta­ dır. Daha geride yakın arkadaşlarıyla Türk bayrağını taşıyan vatandaşlar, öğ­ renciler ve kadınlar görülmektedir.

Bu grubun altında da Cumhuriyeti­ mizin ilânı tarihi olan (29.X.1923) tari­ hi yazılıdır.

Âbidenin diğer iki yanında kahra­ manlığın timsali olan birer Türk as­ keri bulunmaktadır ki bunlardan biri, elinde savaş bayrağını, öteki de sulh bayrağını tutmaktadır.

★

Âbidenin üst tarafında ve pek zarif bir çerçeve içinde, hafif kabartmalı iki

kadın resmi yardır. Bunlardan biri, vatanın uğradığı felâkete ve kadınlığın çektiği esarete ağlarken, öteki, millî kurtuluşun ve kavuşulan hürriyetin se­ vinci içinde görünmektedir.

Bütün bu gruplarda temsil edilen şahsiyetlerin yüz ifadelerindeki mânâ, bilhassa azamet ve kendine güven duy­ guları çok ustaca belirtilmiştir. Grup­ ların tertibi, bu kadar az bir yere bu kadar çok figürün sığdırılması kolay bir iş değildir. Kanonika bu zor işi büyük bir ahenk ve zevk içinde başar­ mıştır.

Ankara’da aynı sanatkârın yaptığı iki heykel daha vardır: Bunlardan bi­ ri Etnografya müzesi önünde, Mustafa

Kemal'i at üstünde, diğeri, Yenişehire giren Caddenin ortasında yine Mustafa Kemal’i, birçok fedakârlıklarla zaferi kazanmış, azimli bir Türk kumandanı olarak göstermektedir.

51 yıldır, her vatandaşın türlü vesi­ lelerle, derin saygı duygulan içinde zi­ yaret ettiği Taksim Cumhuriyet Âbide­ si gerek Türkler, gerek yabancılar için Türk İnkılabını ve Türk Cumhuriyeti­ ni vücude getiren yüksek fikirleri üze­ rinde taşıyan, değerli ve ifadesi apaçık bir sanat eseridir. Sanakâr, taze hayat bulmuş olan Türkiye’nin kurtuluş ve İstiklâl tarihini gelecek nesillere bu âbide ile tanıtmak istemiş ve gayesin­ de gerçekten başarılı olmuştur.

18. Yüzyılın Başında

Osımınlı İm paratorluğu

K ıyafet K olek siyon u

O devrin meşhur ressamı HollandalI Van Mour tarafından asılları karşısında yapılmış 100 resimle renkli olarak, büyük

bir itina ile basılmakta olan nefis kitap

Pek rakında

22

Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Ta h a Toros Arşivi