Cumhuriyet
İmtiyaz sahibi: Berin Nadi
G enel Yayın Yönetmeni: Ö zgen Acar • Genel Y ayın K oordinatörü: H ikm et Ç etinkaya #(36061 Y ayın D anışm anı: Orhan Erinç • Yazı İşleri M üdürü: Celal Başlangıç • H aber M erkezi M ü dürü: M ustafa Balbay
Yayımlayan: Yeni G ün H aber Ajansı, Basın ve Yayıncılık A.Ş. Basan: Cumhuriyet Matbaacılık ve Gazetecilik TAŞ
Türkocağı Cad. 39/41 Cagaloglu 34334 tst. PK: 246 İstanbul Tel: 512 OS 05 Tclex: 22246. Fax:( 1)5138595_______
Görsel Yönetmen: Ali Acar #Düzenleme: Mustafa Sağlamer A nkara Temsilcisi: Cüneyt Arcayürek # H ab er M üdürleri: Işık Kansu, H akkı Müessese M üdür V : Erol Erkut #K oordina-• İstanbul Haberleri: Şenay Kalkan # D ış Haberler: Ergun Balcı Erdem Z .G ökalp Blv.İnkılap S. N o:19/4, Tel: 4331141-47, Telex: 42344, Fax: tör: Ahmet Korulsan ©Muhasebe: Bülent Ye-• lş - Ekonomi: Dinç Tayanç # Y u rt Haberleri: Mehmet Saraç ( 4 )4 3 3 0 5 6 5 #İzmir Temsilcisi: Serdar Kızık, H.Ziya Blv. 1352S.2/3 Tcl:831230, ner • İdare: Hüseyin Gürer #işletm e: önder
• Makaleler: Sami Karaören # S p o r: Abdülkadir Yücelman # D ü - Telex: 52359,Fax: (51)895360 © Adana Temsilcisi: Çetin Yiğenoğlu İnönü Cd. Çelik #Bilgi-tş!em: Nail İnal • Bilgisayar Sis- zeltme: Abdullah Yazıcı 1 1 9 S .N o : 1 K at: 1, Tel: 59 37 52^4 hat),Telex: 62155, Fax: (71) 59 25 78 tem: Mürüvet Çiler • Reklam: Reha Işıtman
2 4 M A RT 1993 imsak:4.29 Güneş: 5.54 öğle: 12.15 İkindi: 15.42 Akşam: 18.26 Yatsı: 19.47
G ünüm üzde, makine ciltçiliğinin gelişmesiyle artık işinin ehli mücellitler bir elin beş parmağı kadar
Kitapların da cildi bakım ister
ŞULE ALPASLAN
Bir kitabın, cildi, rengi, ko kusu, suyu, eteği var. Başı vc sırtı da var. Bir de kitap delisi vc kurdu insanlar var. Bazı kitap lar elden ele dolaşır. Seçtiğiniz bir kitap, çıktığınız bir yolculu ğun en yakın ikinci arkadaşı olarak sizinle birlikte okyanus aşırı yorulur. Onu yeterince ko ruyamazsanız tek yaprak olur, sizden ayrılır. Kimi dönemler kitapların başlarına gelmedik şey kalmaz. Adımların sertleşti ği dönemlerde sırtlarından tu tulup, toprağın nemli ve karan lık kollarında -belki de yıllar sü recek- bir yalnızlığa saklanırlar. Nefes almak için yeryüzüne çı karıldıklarında nemli ve yor gundurlar. Hemen bir cilt uz manına götürülmeleri gereke bilir.
Parşömenden yapılmış ilk ki taplar İsa’dan kısa süre önce, balmumu tabletlere rakip ola rak ortaya çıktı. Daha sonra, diptik adı verilen Roma tablet leri kodeks (ağaç gövdesi) için de saklanmaya başlandı. Ko deks, üstüne açılmış deliklerden geçirilen sicimlerle birbirine bağlanan, tahta, kemik ya da fildişinden yapılmış dikdörtgen biçimli iki kapaktan oluşuyor du. 1. yüzyılın sonlarına doğru klasik metinler de kodeks için de saklanmaya başladı. IV. yüzyılda özellikle resmi fer manların kapakları geometrik desen ya da portrelerle bezeni yordu. İlk deri ciltlemeler Mı sır’daki Kopt manastırlarında
► Dört-beş mücellitten
birisi Doğan Ülgenci,
Kadıköy Akm ar
pasajındaki küçücük
mekanında bu eski
sanatı ellerinde taşıyor.
Az görülen bir iş sevgi
siyle şöyle anlatıyor.
“ Bana bir kitap
getirilince, ben onun
bittiği son anı
düşünerek işe
koyulurum. Tıpkı bir
satranç gibi, açılışı,
ortası ve sonu vardır bu
oyunun da. Şimdilerde
kitaplar selpak mantığı
ile ciltleniyor. Kullanıp
atmanız öneriliyor
sanki. Oysa en kötü bir
cilt bile bir kitaba 15
sene öm ür kazandırır.”
yapılmaya başlandı.
X. yüzyılda Avrupa'da geli şen ciltçilik Kuzey Afrika ve Asya’dakilerdcn farklı olarak, derinin aletlerle kabartılarak bezenmesi yoluyla yapılıyordu. XIII. yüzyıl Orta Avrupa'da Gotik ciltlerin ortaya çıktığı bir dönem.
İslam dininin yayıldığı bölge lerde Kuran'ın çoğaltılması ve saklanması gereği ciltçiliğin İs lam dünyasında önemli bir
sa-Sanatçı tavrını kitap kapaklarında yoğunlaştıran 4-5 mücellitten birisi Doğan Ülgenci. (Foto: H A Y R ETTİN SA Ğ A N A K )
nat kolu olarak gelişmesine yol açtı. Bu sanalın geliştiği en önemli merkezler. Edirne ve İs tanbul’du. OsmanlIlarda ciltçi lik en değerli eserlerini XIV. yüzyılda vermeye başladı. Ma aşlı kapıkulu sanatçıları arasın da "chl-i hiref' denilen mücel litler de bulunuyordu. Evliya
Çelebi, XVII. yüzyılda sarayda
50. dışarıda 300 kişinin ciltçilik le uğraştığını. II. Beyazıt külli- yesinin çevresinde 100 kadar
mücellithanc olduğunu yaz makta.
XVI. yüzyıldan başlayarak Fransız cilt sanatçıları, geliştir dikleri üsluplarla İtalyanları gölgede bırakan cilt tasarımlan yapıyorlar. Ve bu tarz yıllar içinde Avrupa ciltçiliğini de et kiliyor. XIX. yüzyıldan itibaren ciltçilik giderek daha hafif beze melere bırakmış kendisini.
Günümüzde ise, makine cilt çiliğinin gelişmesiyle artık işinin
ehli mücellitler bir elin beş par mağı kadar. Bu sanatçı tavnnı kitap kapaklarında yoğunlaştı ran dörçbcş mücellitten birisi
Doğan Ülgenci, Kadıköy Ak
mar pasajındaki küçücük me kanında bu eski sanatı ellerinde taşıyor. Az görülen bir iş sevgi siyle şöyle anlatıyor.“ Bana bir kitap getirilince, ben onun bitti ği son anı düşünerek işç koyu lurum. Tıpkı bir satranç gibi, açılışı, ortası ve sonu vardır bu
oyunun da. Arada öyle prob lemler çıkar ki o zaman yeni bir açılım yapmak zorunda kalır sanız da bu sonucu pek etkile mez. Oyunun izlenen yoluna bakılarak bir kitabın hangi usta tarafından ciltlendiğini kestire bilirsiniz. İstanbul’da en fazla beş tane mücellit vardır. Ancak şimdilerde kitaplar selpak mantı ğı ile ciltleniyor. Oysa en kötü bir cilt bile bir kitaba 15 sene ömür kazandırır. Benim kağıt
vc kitap sayfalarıyla garip bir iletişimim vardır. Ciltlemek üzere bir kitabın başına geçti ğimde hem oradayımdır hem de satır aralarına dalar kaybo lurum. Bazen bana gelen kitap ların içinden eski tramvay bilet leri, mektuplar, eski fotoğraflar çıkar.
Kitaba nasıl davranılır?
Bir keresinde ölen bir arka daşımın fotoğrafına rastlamış o kitaba nasıl davranacağımı şa şırmıştım. Ben bir cildi uzun za manları gözeterek yaparım. İçimden öylesine bir saygı gelir. Kimler okuyacak, kimbilir ne releri dolaşacak o kitap sağlam olmalı diye düşünürüm. Her ciltçi kendinden birşeyler ekler bu sanata. İyi bir ciltte, kitabın sağlıklı çalışması, düz bir zemi ne konulduğunda yere düşme mesi, kapağı üçgen açınca da görünümünün sakil olmaması gerekir.”
Peki bu mücellithancnin müşterileri kimler? Hangi tür kitaplargeliyor?
"Bize özellikle Orta Doğuya ait kitaplar toplayan Türkolog- lar, ya da kuruluşlar gelir. Me sela, Alman Ulusal kütüphane si, ABD Princeton Üniversitesi ve Japon arşivciler gelip top ladıktan kitapları ciltletirler. ”
Kitabın ağzı var, dili yok. Yerleşik yaşıyorsanız, ki taplığınızın rafları arasında ge zinirken solmaya yüz tutmuş ki taplarınızı eteklerinden çekişti rip, yeniden konuşur hale getir mekte sessiz kalmayın.
