SEKTÖRDE ÇALIŞAN GRAFİK TASARIMCI PROFİLİ VE MESLEKİ YETERLİLİK ANALİZİ
YAĞMUR BİLİR
YÜKSEK LİSANS TEZİ
GRAFİK EĞİTİMİ ANA BİLİM DALI
GAZİ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
SEKTÖRDE ÇALIŞAN GRAFİK TASARIMCI PROFİLİ VE MESLEKİ YETERLİLİK ANALİZİ
YAĞMUR BİLİR
YÜKSEK LİSANS TEZİ
GRAFİK EĞİTİMİ ANA BİLİM DALI
GAZİ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
i
TELİF HAKKI ve TEZ FOTOKOPİ İZİN FORMU
Bu tezin tüm hakları saklıdır. Kaynak göstermek koşuluyla tezin teslim tarihinden itibaren ...(….) ay sonra tezden fotokopi çekilebilir.
YAZARIN Adı : YAĞMUR Soyadı : BİLİR Bölümü : GRAFİK EĞİTİMİ İmza : Teslim tarihi : 08.12.2015 TEZİN
Türkçe Adı : SEKTÖRDE ÇALIŞAN GRAFİK TASARIMCI PROFİLİ VE MESLEKİ YETERLİLİK ANALİZİ
İngilizce Adı : GRAPHIC DESIGNER PROFILE WORKING IN THE SECTOR AND ANALYSIS OF PROFESSIONAL COMPETENCE
ii
ETİK İLKELERE UYGUNLUK BEYANI
Tez yazma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyduğumu, yararlandığım tüm kaynakları kaynak gösterme ilkelerine uygun olarak kaynakçada belirttiğimi ve bu bölümler dışındaki tüm ifadelerin şahsıma ait olduğunu beyan ederim.
Yazar Adı Soyadı: Yağmur BİLİR İmza:
iii Jüri onay sayfası
……… tarafından hazırlanan “………. ………” adlı tez çalışması aşağıdaki jüri tarafından oy birliği / oy çokluğu ile Gazi Üniversitesi……….... ……… Anabilim Dalı’nda Yüksek Lisans tezi olarak kabul edilmiştir.
Danışman: (Unvanı Adı Soyadı)
(Anabilim Dalı, Üniversite Adı) ………
Başkan: (Unvanı Adı Soyadı)
(Anabilim Dalı, Üniversite Adı) ………
Üye: (Unvanı Adı Soyadı)
(Anabilim Dalı, Üniversite Adı) ………
Üye: (Unvanı Adı Soyadı)
(Anabilim Dalı, Üniversite Adı) ………
Üye: (Unvanı Adı Soyadı)
(Anabilim Dalı, Üniversite Adı) ………
Tez Savunma Tarihi: …../…../……….
Bu tezin ………..…AnabilimDalı’nda Yüksek Lisans tezi olması için şartları yerine getirdiğini onaylıyorum.
Unvan Ad Soyad
Eğitim Bilimleri Enstitüsü Müdürü
iv
TEŞEKKÜRLER
Tez sürecindeki tüm destek ve yardımları ile tez konumu belirlememde ve eksiklerimin giderilmesindeki katkılarından dolayı sayın dolayı değerli danışmanım sayın Doç. Birsen ÇEKEN’e ve desteklerinden dolayı aileme teşekkür ederim.
v
SEKTÖRDE ÇALIŞAN GRAFİK TASARIMCI PROFİLİ VE
MESLEKİ YETERLİLİK ANALİZİ
YÜKSEK LİSANS TEZİ
YAĞMUR BİLİR
GAZİ ÜNİVERSİTESİ
EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
ARALIK, 2015
ÖZ
Günümüzde her alanda yaşanan bilimsel, teknolojik, kültürel ve ekonomik gelişmeler bütün sektörleri etkilemekte olduğu gibi grafik tasarım alanını da yakından ilgilendirmektedir. Bu gelişmelerin yaşamımızı bütünüyle etkilediği 21. Yüzyılda, eğitimin önemi yadsınamaz. Eğitim, kişiyi iş hayatına hazırlamakla kalmamalı, yaşam boyu devam eden bir süreç olarak algılanmalıdır. Bu araştırma, eğitim hayatından sonra sektörde çalışan grafik tasarımcı profilini ve çalışanların mesleki yeterliliklerini, çalışma ortamındaki durumlarını, hem kendilerini değerlendirmelerini sağlamak hem de yöneticilerinin gözünden analiz etmek amacıyla yapılmıştır. Ankara’da faaliyet gösteren büyük, orta ve küçük ölçekli ajanslarda ve matbaalarda tasarımcı olarak çalışan kişilerle ve yine Ankara’da faaliyet gösteren ajans sahipleri, matbaa sorumluları, herhangi bir kurumun grafik departman sorumlularından oluşan 10 kişilik bir kesime uygulanan anket sonuçlarından elde edilen verilere göre genel değerlendirme yapılıp bir sonuca bağlanmıştır.
Anahtar Kelimeler : Grafik tasarım, grafik tasarımcı, reklam, reklam ajansı, matbaa, iletişim, grafik iletişim.
Sayfa Adedi : 100
vi
GRAPHIC DESIGNER PROFILE WORKING IN THE SECTOR AND
ANALYSIS OF PROFESSIONAL COMPETENCE
M.S. Thesis
YAĞMUR BİLİR
GAZI UNIVERSITY
GRADUATE SCHOOL OF EDUCATIONAL SCIENCES
DECEMBER, 2015
ABSTRACT
Today, scientific, technological, cultural and economic developments which affect all sectors are related closely to the graphic design sector as well. In the 21st century when these developments affect people’s life entirely, the importance of education cannot be denied. Education must not only prepare people for working life but also should be seen as an ongoing process throughout life. This research was carried out in order to ensure the self-assessment for graphic designers working in the sector and analysis of them from their employers’ point of view in terms of designer profile in the sector, analysis of their professional competence and condition in their working environment. The research was analyzed and evaluated according to data obtained from the survey results which was gathered from questionnaires of ten people who are employers of major, midsize, small companies and print shops, designers working in these companies and employees who are in charge of graphic department.
Key Words : Graphic design, graphic designer, advertisement, advertising agency, press
Page Number : 100
İÇİNDEKİLER
TELİF HAKKI ve TEZ FOTOKOPİ İZİN FORMU...i
ETİK İLKELERE UYGUNLUK BEYANI...ii
JÜRİ ONAY SAYFASI...iii TEŞEKKÜRLER...iv ÖZ...v ABSTRACT...vi TABLOLAR LİSTESİ ... 4 BÖLÜM I ... 1 GİRİŞ ... Error! Bookmark not defined. 1.1. Problem ... Error! Bookmark not defined. 1.2. Amaç ... Error! Bookmark not defined. 1.3. Önem ... Error! Bookmark not defined. 1.4. Varsayımlar ... Error! Bookmark not defined. 1.5. Sınırlılıklar ... Error! Bookmark not defined. 1.6. Tanımlar ... Error! Bookmark not defined. BÖLÜM II ... Error! Bookmark not defined. TASARIM ... Error! Bookmark not defined. 2.1. Tasarım Kavramı ... Error! Bookmark not defined. 2.2. Tasarımda Yaratıcılık ... Error! Bookmark not defined.
2.3. Grafik Tasarım ... Error! Bookmark not defined. 2.3.1. Grafik Tasarım Kavramı ... Error! Bookmark not defined. 2.3.2. Grafik Tasarımın Tarihçesi ... Error! Bookmark not defined. 2.3.3.Grafik ve Anlam ... Error! Bookmark not defined. 2.3.4.Grafik Tasarımın Uygulama Alanları ... Error! Bookmark not defined. 2.3.5. Grafik Tasarım Süreci ... Error! Bookmark not defined. 2.3.6. Grafik Sanat Eğitiminin Günümüzdeki Önemi Error! Bookmark not defined. 2.3.7. Grafik ve İletişim ... Error! Bookmark not defined. 2.3.8. İletişimde Grafik Tasarımın Önemi ... Error! Bookmark not defined. 2.4. Grafik Tasarım İlkeleri ... Error! Bookmark not defined. 2.4.1. Grafikte Temel Tasarım Elemanları ... Error! Bookmark not defined. 2.4.2. Tasarımın Beş Temel İlkesi ... Error! Bookmark not defined. 2.5. İletişim ... Error! Bookmark not defined. 2.5.1. İletişim Ögeleri ... Error! Bookmark not defined. 2.6. Görsel İletişim ... Error! Bookmark not defined. 2.6.1. Görsel iletişim ve Yazı ... Error! Bookmark not defined. 2.6.2. Görsel iletişim Anlam ve Anlamlandırma ... Error! Bookmark not defined. 2.7. Grafik İletişim ... Error! Bookmark not defined. 2.8. Reklam ... Error! Bookmark not defined. 2.9. Reklamın Özellikleri ... Error! Bookmark not defined. 2.10. Reklamın Dünyada ve Türkiye’de Tarihsel Gelişimi ... Error! Bookmark not defined.
2.10.1. Dünyada Tarihsel Gelişimi ... Error! Bookmark not defined. 2.10.2. Reklamın Türkiye’de Tarihsel Gelişimi ... Error! Bookmark not defined. 2.11. Reklamın İletişim Amacı ... Error! Bookmark not defined. 2.12. Reklamda Grafik Tasarımın Önemi ... Error! Bookmark not defined. 2.13. Reklamcı ve Reklam Ajansı ... Error! Bookmark not defined. 2.14 Yaratıcılık ... Error! Bookmark not defined. 2.14.1. Yaratıcılığın Tanımı ... Error! Bookmark not defined. 2.14.2. Yaratım Süreci ... Error! Bookmark not defined. BÖLÜM III ... Error! Bookmark not defined.
YÖNTEM ... Error! Bookmark not defined. 3.1. Araştırmanın Modeli ... Error! Bookmark not defined. 3.2. Evren ve Örneklem ... Error! Bookmark not defined. 3.3. Verilerin Toplanması ... Error! Bookmark not defined. 3.4. Verilerin Analizi ... Error! Bookmark not defined. BÖLÜM IV ... Error! Bookmark not defined. BULGULAR ... Error! Bookmark not defined. BÖLÜM V ... Error! Bookmark not defined. SONUÇ VE ÖNERİLER ... Error! Bookmark not defined. 5.1. Sonuç ... Error! Bookmark not defined. 5.2. Öneriler ... Error! Bookmark not defined. KAYNAKÇA ... Error! Bookmark not defined. EKLER ... Error! Bookmark not defined. EK 1. Anket Formu 1 ... Error! Bookmark not defined. EK 2. Anket Formu 2 ... Error! Bookmark not defined.
TABLOLAR LİSTESİ
Tablo 1. Katılımcıların Cinsiyet Durumuna Göre Dağılımı ... 48
Tablo 2. Katılımcıların Yaş Durumuna Göre Dağılımı ... 49
Tablo 3. Katılımcıların Medeni Durumuna Göre Dağılımı ... 49
Tablo 4. Katılımcıların Eğitim Durumuna Göre Dağılımı ... 50
Tablo 5. Katılımcıların Grafik Tasarım Mesleğini Seçme Nedenleri ... 51
Tablo 6. Katılımcıların Sektörde Çalışma Süresi ... 52
Tablo 7. Katılımcıların Ajanstaki Konumu ... 52
Tablo 8. Katılımcıların Bulundukları Yerdeki Çalışma Süresi ... 53
Tablo 9. Katılımcıların Haftalık Çalışma Süresi ... 53
Tablo 10. Katılımcıların Aylık Gelir Durumu ... 54
Tablo 11. Katılımcıların İş Yeri Memnuniyet Derecesi ... 54
Tablo 12. Katılımcıların İş Yeri Memnuniyet Derecesi ... 55
Tablo 13. Kullanılan Program Düzeyi – Corel Draw ... 56
Tablo 14. Kullanılan Program Düzeyi – Freehand MX ... 56
Tablo 15. Kullanılan Program Düzeyi – Adobe Photoshop ... 57
Tablo 16. Kullanılan Program Düzeyi – Adobe Illustrator ... 57
Tablo 17. Kullanılan Program Düzeyi – Adobe Indesign ... 58
Tablo 18. Kullanılan Program Düzeyi – Adobe Flash ... 58
Tablo 19. Kullanılan Program Düzeyi – Adobe Dreamweaver ... 59
Tablo 20. Kullanılan Program Düzeyi – After Effect ... 59
Tablo 21. Kullanılan Program Düzeyi – 3D Studio Max ... 60
Tablo 23. Kültürel Aktivitelere Katılma Sıklığı – Tiyatro ... 62
Tablo 24. Kültürel Aktivitelere Katılma Sıklığı – Opera ... 62
Tablo 25. Kültürel Aktivitelere Katılma Sıklığı – Bale ... 63
Tablo 26. Kültürel Aktivitelere Katılma Sıklığı – Sinema ... 63
Tablo 27. Kültürel Aktivitelere Katılma Sıklığı – Konser ... 64
Tablo 28. Kültürel Aktivitelere Katılma Sıklığı – Seminer ... 64
Tablo 29. Kültürel Aktivitelere Katılma Sıklığı – Fuar ... 65
Tablo 30. Kültürel Aktivitelere Katılma Sıklığı –Sergi ... 65
Tablo 31. Kültürel Aktivitelere Katılma Sıklığı –Sergi ... 65
Tablo 32. Program Kullanımına İlişkin Yeterlilik Düzeyleri ... 66
Tablo 33. Yapılan İşe İlişkin Yeterlilik Düzeyleri ... 67
1
BÖLÜM I
GİRİŞ
Reklam günümüzde, hayatımızın her köşesinde kendini hissettiren, herhangi bir ürünün diğer ürünlerden ayrışmasını sağlayan ve bunu yaparken de birçok mecrada yaratıcılığı kullanan bir sektör haline gelmiştir. Bu mecralardan çoğu, grafik tasarımcıların oluşturdukları tasarımlarla hedef kitlelerine ulaşmaktadır.
Söz konusu, tasarım ve dolayısıyla yaratıcılık gibi subjektif kavramlar olunca grafik tasarımcıların sorunları bu noktada başlamaktadır.
Ülkemizde mezun olduktan sonra çalışma hayatına atılan ve bu süreçte zaman zaman olumlu ya da olumsuz olaylarla karılaşan ve zamanla deneyim kazanan bir çok tasarımcı bulunmaktadır. Peki sektörde çalışan grafik tasarımcı profili ve bunların mesleki yeterlilik analizi nasıldır?
Bilindiği üzere grafik tasarım sanatının asıl çıkış noktası; sanayileşme ve modern yaşama geçiş ile birlikte, özellikle de fotoğrafın keşfi ile ortaya çıkan İzlenimcilik ve Post İzlenimcilik akımlarının sonrasında başlamıştır. Çünkü resim sanatı giderek farklı bir yöne ilerlemeye başlamış ve grafik, afiş, ürün katalogları gibi ögeler öne çıkmaya başlamıştır. Gazetenin ortaya çıkmasıyla birlikte de reklam ve tanıtım öne çıkmıştır. Böylece grafik tasarım zamanla resim sanatın içinden ayrılmış ve kendi sanatını ortaya çıkarmıştır. Fakat yine de ilk bu sanatla ilgilenenler grafiker, grafik tasarımcılar değil, ressamlardır. Baskı tekniklerinin ilerlemesi, fotoğrafçılık, tipografi gibi alanlar ortaya çıktıkça grafik tasarım kendini iyice ortaya koymuştur.
2
Zamanla yaşanan gelişmeler ve ilerlemelerle birlikte özellikle I. Dünya savaşı sonrasında 19.yy'ın sanat ve tasarım görüşlerine tepki olarak yeni düşünceler oluşmaya başlamış, 1919'da Almanya'nın Weimar şehrinde kurulan Bauhaus okulu sanat ve tasarım alanında birçok yeniliğe öncülük etmiştir.
Günümüzde Grafik tasarım büyük ölçüde bilgisayar programları aracılığı ile yapılmaktadır. Üniversitelerin bu bölümünü tercih eden öğrenciler de bu dalın bütün inceliklerini öğrenip, gelişmeleri takip ederek grafik tasarımcı olarak bu okullardan mezun olmakta ve iş hayatına adım atmaktadır. Mezun öğrencilerin bu alana da tecrübeleri ve yaşadıkları inceleyip değerlendirmek, hem eğitim sisteminin eksiklerini veya olumlarını görmemiz hem de çalışanlar için daha başka neler yapılabileceğini görmek açısından önemlidir. 1.1. Problem
Grafik tasarım; anlatılmak istenilen konuyu etkili, bilgi verici ve estetik biçimde sunan görsel bir araç olarak tanımlanmaktadır (Melek, 1995). Bir başka tanıma göre ise grafik tasarım: bir mesajın açık, ekonomik ve estetik yolla iletilmesidir (Becer, 2002).
Grafik tasarım çağımızın en önemli işlevlerinden biridir. Grafik tasarımda, bir amaç vardır. Bir özgünlük ve yaratıcılık vardır. Bir düşünce ürünüdür, bir gerekliliktir, bir gereklilikten doğmuştur, bir bilinç vardır.
Yeni yapılan tasarım bütünüyle kendi kanunlarını yaratır. Kendine has, kendine özgü orijinalliktedir. Yani yeni bir şeydir. O ana kadar yaratılanlardan bazen daha iyi, bazen daha kötüdür. Ama daima yenidir (Odabaşı, 2006).
Görsel bir iletişim sanatı olmakla birlikte grafik tasarımın ilk işlevi, istenilen mesajı iletmek ya da ürün veya hizmeti tanıtmaktır. Bilindiği üzere grafik tasarım kelimesi ilk olarak 20. yüzyılın ilk yarısında metal kalıplara oyulma işlemi gerçekleştirerek yazılan ve çizilen sonrasında da çoğaltılmak üzere basılan görsel materyaller için kullanılmıştır. Teknoloji ve yenilikler geliştikçe, sadece basılı materyaller değil; film aracılığı ile perdeye yansıtılan videolar, bilgisayarlar yardımıyla üretilen görsel malzemeler de grafik tasarım alanı içine girmiş ve bu kelimeninanlamını oldukça genişletmiştir.
Grafik tasarım, sanatın estetik nitelikleriyle birlikte resim ve yazıyı birbiriyle tamamlayan bir düzenleme içinde kullanarak, bir mesajı görsel iletişim yoluyla hedef
3
kitleye duyurma işlevini kapsar. Grafik tasarım, bu üç unsuru bir araya getirirken işlevi öncelikli tutmalıdır. Çünkü her zaman kitle ile iletişim yollarını arayıp bulmak zorundadır. En temel hedefi ise kitlelere en uygun araç ile istenilen mesajı en doğru bir biçimde aktarmaktır.
Tasarım eğitimi yaşam boyu sürer. Çünkü sürekli bir değişim, sürekli bir yenilenmeyi de beraberinde getirecektir. Bu nedenle grafik tasarım mesleğinin ağırkanlı ve nostaljik bir kişiliğe uygun bir uğraş alanı olacağını söylemek zordur. Bu meslekte başarılı olabilmek için tasarım ilkelerini ve uygulamalarını bilmek, esnek ve işlek bir zekaya sahip olmak gerekmektedir. Grafik tasarımcı öncelikle güvenilir, yenilikçi ve kişisel bir yaklaşım biçimi bulmaya çalışır. Bununla birlikte tasarım temelde bir hizmettir ve aynı zamanda müşterinin, ürünün ve pazarın özelliklerine ve koşullarına uygun mesajların etkili bir biçimde iletilme sorumluluğudur (Becer, 2006).
Grafik tasarımcı büroda; çoğu zaman bilgisayar karşısında, film stüdyolarında, fotoğraf stüdyolarında, ajanslarda, genellikle zamana karşı yarışarak çalışmak durumundadır. Tasarımcılar öncelikle çalıştıkları kurumlarda grafik tasarımcı veya sanat yönetmeni yardımcısı olarak işe başlarlar. Yaratıcılıkları, mesleki başarıları ve deneyimleri doğrultusunda; sanat yönetmeni, daha sonra da sanat yönetmenleri ve metin yazarlarından oluşan yaratıcı grubun başında yaratıcı yönetici olabilirler. (Megep, 2007)
Bir tasarımcı ilk önce farklı olmayı bilmelidir. Farklı düşünme yeteneğini geliştirmelidir. Sektörün, işverenin hatta müşterinin beklentisi de bu yöndedir. Farklı olmak adına çalışmalı, kendisini o yönde eğitmelidir. Eğitimle bu seviye ilerletilebilir elbette, fakat bu sektörü, bu mesleği seçecek olan kişinin, doğuştan kabiliyetli olması, daha çok alanıyla ilgili beslenmesi gerekir. Kişini bu yönde eğitim alması, bu işin garantisi veya bu işin başarılı kişilerinden olması için yeterli değildir. Grafik tasarım işi “bir yaşam biçimi, yaşamı kendi düşüncesine göre biçimlendirme şeklidir” belki bu, birçok insanda olan bir özelliktir ama tasarımcılar için, sektör anayasasının ilk maddesidir diyebiliriz. Bunun içinde araştırmayı, güncelliği ve teknolojiyi takip etmek, görsel anlamda beslenmek tasarımcı için bir yaşam biçimi olmalıdır (Candan, 2010).
Grafik tasarım insanlarla iletişim kurmak içindir: seyirciler, izleyiciler, kullanıcılar, alıcılar, ziyaretçiler, katılımcılar, birbirini etkileyenler, oyuncular, yoldan geçenler,
4
deneyimciler, halk mensupları, cemiyetler, mahalle sakinleri, tüketiciler, müşteriler, aboneler ve müvekkiller. Grafik tasarımla yerel topluluklar veya özel ilgi alanları olan küçük gruplar, kitleler ve küresel tüketiciler gibi büyük gruplar halinde karşılaşırız. Tasarımcıların izleyicileriyle ne derecede temasa geçtikleri çarpıcı şekilde değişkenlik göstermektedir. Bazıları diğerlerine hiç aldırmaz ve kendileri için tasarım yapar. Bazıları başka tasarımcılar için tasarlar. Bazıları bir müşterinin anlayışına göre tasarlar. Bazıları ise çalışmalarının hedef kitlesini bulur, bu kitlenin beğenilerini belirler ve hatta bazen tasarıma katkıda bulunmaları için bu kitlenin fikirlerini alır (Michael Bierut’la bir söyleşi; Design Observer, 2004).
Sektörde çalışan bir grafik tasarımcı kitleyle iletişim halinde olduğundan kendini her alanda yenilemek ve kendi alanında uzmanlsşmış olmalıdır ki, verilmek istenen mesajı karşı tarafa doğru ve net şekilde iletebilsin. Bu araştırmada yapılmak istenen de sektörde çalışan grafik tasarımcıların nasıl olduğu, hangi bilgi ve teknik donanıma sahip olduğunu görerek olması gereken tasarımcı profilini ortaya koymaktır.
İşte bu noktada tezin kapsadığı temel amaçlardan biri, sektörde çalışan grafik tasarımcıların mezun oldukları okul, aldıkları teknik eğitimler, iş hayatındaki maddi ve manevi genel durumları görüp değerlendirmek, iyileştirilmesi gereken yerler varsa bunların belirlenmesi ve geliştirilmesi için adım atmaktır. Bunun yanı sıra sektörde faaliyet gösteren ajans ve matbaa sahiplerinin çalışanları hakkındaki genel görüşlerini öğrenmektir.
Bu konunun seçilme nedeni mezun öğrencilerin iş hayatındaki deneyimlerini görerek kendilerinden ve çalıştıkları firma sahiplerinden genel değerlendirmeye sahip olmaktır. Bu amaçla oluşturulan anketler de hem çalışanlara, hem de ajans başkalarına istenilen konularda bilgiler alınıp, tablolar ile her sorunun bir değerlendirmesi yapılıp genel bir sonuca ulaşılmıştır.
1.2. Amaç
Bu araştırmanın genel amacı sektörde çalışan grafik tasarımcıların var olan profilini ortaya koyarak ajans sahipleri tarafından mesleki yeterliliklerinin ne olduğunu ortaya çıkarmak açısından büyük katkı sağlayacaktır.
5
Belirlenen bu amaç kapsamında aşağıdaki alt amaçlara ulaşılması beklenmektedir: 1. Sektörde çalışan grafik tasarımcılar demografik durumları nedir?
2. Grafik tasarım sektörünü seçmelerindeki nedenler nelerdir? 3. Alanı açısından ne kadar bilgi ve yeterliliğe sahipler? 4. Kendilerini mesleki anlamda nasıl yeniliyorlar?
5. Sektörde çalışan grafik tasarımcıların genel durumları nasıldır? 6. İş süreci konusunda ne durumdadırlar?
7. İletişim becerileri nasıldır? 1.3. Önem
Bu araştırma, sektörde çalışan grafik tasarımcı profilini nasıl olduğunu ortaya çıkartarak düzeylerini belirlemek, böylece var olan ile olması gereken arasındaki farkı görerek, bu doğrultuda öneriler sunmaktır. Bunun yanı sıra ajans sahiplerinin, çalışanlar hakkındaki görüş ve düşüncelerine de başvurarak, olması gereken tasarımcı profili hakkında fikirlerini almak açısından da büyük önem taşımaktadır.
Türkiye’de, sektörde çalışan grafik tasarımcı profili ve mesleki yeterlilik analizi ile ilgili yeterince araştırma bulunmamaktadır. Araştırmanın, bu açıdan alana önemli katkılar sağlayacağı düşünülmektedir.
1.4. Varsayımlar
Araştırmaya katılan grafik tasarımcıların ve ajans sahiplerinin ölçme araçlarındaki soruları samimi olarak cevaplandıkları kabul edilmektedir.
1.5. Sınırlılıklar
Bu araştırma Ankara ilindeki büyük, orta ve küçük ölçekli grafik tasarım ajansları ve matbaalar ile içerisinde grafiker çalıştıran her türlü kurum, kuruluş, grafik departmanları, medya grupları, yayınevleri, gazete ve dergilerde çalışan tasarımcılar ile birlikte 10 ajans sahipleri ile sınırlıdır.
1.6. Tanımlar
İletişim: Gönderici ve alıcı olarak adlandırılan iki insan ya da insan grubu arasında gerçekleşen duygu, düşünce, davranış ve bilgi alışverişidir (Becer, 1997).
6
Tasarım: Sanat terminolojisi açısından daha detaylı bir tanım ise “Bir tasarlama eylemi sonucunda beliren ve asıl yapıtın gerçekleştirilmesi sırasında yönlendirici olan proje, çizim, maket vs. gibi ürünlerin tümü.” şeklindedir (Sözen & Tanyeli.1992, s.231).
Yaratıcılık, “Daha önce düşünülmemiş, yapılmamış veya uygulanmamış bir fikir ya da fiziksel varlığın ortaya çıkartılması olarak nitelendirilmektedir (Teker, 2002, s.189)”. Aynı zamanda yaratıcılık, özgün düşüncelerin ortaya çıkarılma süreci olarak tanımlanmaktadır (Yaylacı, 1999, s.151).
Grafik: Harfleri, sözcükleri, tümceleri, fotoğrafları, biçimleri, tablo ve istatistiki grafikleri, renklerini düzenleyerek, kağıt üzerine bir zevk ve oranla yerleştirmek işleminde estetik ve sanatsal kaygılarla yenilikler oluşturma sanatına verilen addır.
Grafik İletişim: Görüntülerden oluşan bilgilerin değiş tokuşudur. Görsel olarak algılanabilir, görüntüler ile ilgili bir kavramdır. İletişim ise her türlü bilginin insanlar arasındaki alışverişidir. Bu durumda grafik iletişim, görüntülerden oluşan bilgilerin değiş-tokuşu olarak tanımlanabilir (Becer, 1997).
Grafik Tasarım: Grafik tasarım görsel bir iletişim sanatıdır. Birinci işlevi de, bir mesajı iletmek ya da bir ürün ya da hizmeti tanıtmaktır. Teknoloji geliştikçe, sadece basılı malzemeler değil; film aracılığı ile perdeye yansıtılan, video ile ekrana gönderilen ve bilgisayarlar yardımıyla üretilen görsel malzemeler de grafik tasarım kapsamı içine girmiş ve bu terimin anlamı oldukça genişlemiştir. Bugünün grafik tasarımcısı; kaligrafi sanatçılarının, baskı ustalarının ve zanaatçıların geleneğini sürdüren bir meslek adamıdır (Becer, 2006).
Grafik Tasarımcı: Bir mesajın hangi yazı karakteriyle ve nasıl bir grafik üslupla daha iyi ifade edileceğini saptayacak kişidir (Becer, 2002, s.13).
Reklam: Reklâm, gazete, dergi, radyo, televizyon, afiş, tabela gibi medyalar aracılığıyla çeşitli mal ve hizmetlerin geniş halk kitlelerine tanıtımıdır. (Pektaş, 1987).
Reklam ajansı: Bir ürün veya hizmetin tanıtım faaliyetlerini yürütecek bilgi ve yeteneğe sahip uzmanların oluşturduğu topluluklarıdır (Becer, 1997).
7
BÖLÜM II
TASARIM
2.1. Tasarım Kavramı
Dilimizde sıkça kullanılan bir kelime olan tasarımın tanımı hakkında ilk olarak gündelik konuşma diliyle ilgili pratik bir bilgiyi içerdiği düşüncesiyle Türk Dil Kurumunun Türkçe Sözlüğünden yola çıkmakta fayda vardır.
“Zihinde canlandırılan biçim tasavvur.”
“Bir araştırma sürecinin çeşitli dönemlerinde izlenecek yol ve işlemleri tasarlayan çerçeve, tasar çizim, dizayn.”
“Daha önce algılanmış olan bir nesne veya olayın bilinçte sonradan ortaya çıkan kopyası.” ( Türk Dil Kurumu (TDK) Sözlük, 2010).
Çağımızda tasarım kavramını geçmiş dönemdeki tasarım kavramlarından ayıran temel fark, özellikle mimari ve endüstri ürünleri tasarımı alanlarında üretilen asıl yapı ya da ürünün inşası sırasındaki uygulamaların genellikle kağıt üzerindeki bir ön çalışması olarak adlandırılan tasarımın artık bu tanıma sığmayacak kadar geniş bir kavram niteliği taşımasıdır. Günümüzde tasarım kavramı, ön çalışma niteliğindeki bu çözüm önerilerinin (taslak veya layout), bunlar arasından seçilerek asıl olarak inşa edilen yapı ya da ürünün (bina veya televizyon), bu yapı ya da ürüne sahip olmak dürtüsünü harekete geçirmek hedefiyle uygulanan tüm ikna çabalarının (Pazarlama iletişimi ya da reklam), bu yapı ya da ürünün kullanılması esnasında karşılaşılacak sorunların aşılması için gereken yan faaliyetlerin (ambalajlama, teşhir etme ve saklama) hatta ürünün tüketimi sırasında verilecek tüm bilgilendirme ve servis hizmetlerinin tamamını kapsamaktadır. Bu yanıyla tasarım kavramı bir fikrin zihinde belirmesi, hayata geçirilmesi, bir form kazanarak insanların hizmetine sunulması ve kullanılması süreçlerinin tümünü içermektedir. Daha açık bir ifadeyle tasarım faaliyeti artık bir endüstri ürünü tasarımı ya da grafik tasarım ürünü çoğaltma ünitelerine girdiği andan itibaren sonlanmamaktadır.
8
Tasarımcıların bir fikri ortaya koyarken çalışma alanlarıyla ilgili çeşitli.Disiplinler hakkındaki bilgi birikimleri de tasarım sürecinde önemli bir rol oynamaktadır.Bir başka deyişle tasarımcı, hayalinde canlanan her fikrin gerçek hayatta bir yansıma bulmayacağını bilir.Tasarım birçok etken arasında düşünme ve mümkün olabilecek en basit ve etkili çözümü bulabilme yeteneğini gerektirir.
Yaratıcılık kavramı ise; düşünce ve üretim aşamalarındaki bu koordinasyonun en başarılı biçimde sağlandığı ve tasarımlanan ürüne yüklenen “mesaj iletme” ya da “hayatı kolaylaştırma” görevlerinin, estetik bir değer taşıma ilkesine vereceği zararın en az düzeyde tutulduğu bir süreci tanımlar (Armutçu, 2006, s.11).
2.2. Tasarımda Yaratıcılık
Yaratıcılık; “(İng. creativity; Fr.cre’ativite)” kişilerde, bazen de kişilerden meydana gelen öbeklerde rastlanan, özgünlüğüyle, uygunluk, geçerlilik ve yararlılığıyla seçkinleşen, yeni bir şey, şeyleri yeni bir biçimde görme tarzının, bağlantılar kurup, risk almanın çelişki ve karşıtlıkları aşma ve senteze kavuşturmanın tanışık olunmayanda daha önceden tanışık olunan yol yada modeller bulmanın bir sonucu olarak, mantıksal düşüncenin dışında metaforik ya da analojik düşünme gücüyle, geleneksel ya da sıradan olan karşı çıkışla, yetersiz bir basitliği reddederek daha kompleks ve tatminkar bir düzen ya da sentez arayışıyla, varlığa getirme yeteneği”, olarak felsefe sözlüğünde yer almaktadır (Cevizci, 1999).
Barry, yaratıcı kişileri, iyi bir mizah gücüne, güçlü bir imajinasyona sahip ve insanlarla derinlemesine ilgilenen ayrıca onları motive eden şeyleri iyi analiz edebilen kişiler olarak tanımlamaktadır. Zihinlerinin edebiyat, sanat, tarih, müzik, bilim ve politika gibi pek çok konuda dolu olduğunu iddia etmektedir.
Diğer insanların göremediği bağlantıları görebildiklerini, bazı şeyleri değiştirebilme ve alışılmadık bir bakış açısıyla değerlendirme kabiliyetlerine sahip olduklarını, ayrıca görünenin altında yatanları kavramak ve olağan olan şeylerdeki güzellikleri bulmak gibi bazı özelliklere de sahip olduklarını belirtmektedir (Kocabaş ve Elden, 1997, s.89).
Reklâm yapmakta yaratıcılığın rolü reklâm verenin hedeflerini desteklemektir. Çok yaratıcı olmanın, reklâm sürecinde yaratıcı tarafın reklâmın gerçek amacının yerini tamamen almasına izin vermenin büyük tehlikesi bulunmaktadır.
9
Yaratıcılığın, reklâmın esası ve reklâmcıda bulunması gereken en önemli özelliklerden birisi olduğu bilinmektedir.Ancak anlaşılmak kaydıyla olması gerekmektedir.
Çünkü, zor olanı basit yakalayabilmektir.Sonuç olarak; yaratılan reklâm anlaşılmıyorsa yaratıcı olarak değerlendirilmemektedir (Hürel, 2000, s.14).
2.3. Grafik Tasarım
Bir ürünün biçimsel ve fonksiyonel özelliklerinin üretim öncesinde bir amaca göre belirlenmesine tasarım denir. Berryman, tasarımı bir organizasyon, ikna aracı olarak tanımlamaktadır (Berryman,1979, s.2). 21.yy başlarına kadar Hollanda’nın da söylediği gibi tasarımın genel olarak kabul gören üç ana dalı bulunmaktaydı:
Bunlar endüstriyel tasarım, çevre tasarımı ve grafik tasarımdır (Holland,2001, s.VII). Endüstriyel tasarım; üç boyutlu fonksiyonel nesnelerin tasarlanmasıdır; endüstriyel tasarımcı, makineler, araç-gereçler ve mutfak aletleri tasarlamaktadır.
Çevre tasarımı; bina, peyzaj ve iç mekanların tasarlanması anlamına gelmektedir.
Grafik tasarım ise; okunan ve izlenen görüntülerin tasarlanması olarak tanımlanır; grafik tasarımcı, afişler, kitaplar, reklam ve broşürler tasarlamaktadır.
21. yüzyıla gelindiğinde, tasarım dallarının sayısı giderek artmaya başlamıştır. Web tasarımı, video ve film teknolojisi, 3 boyutlu görselleştirme ve animasyon, ses ve hareketli görüntü ile tasarım alanlarında ürünler veren multimedya tasarımı ile okunan ve izlenen 2 boyutlu görüntülerin tasarımı anlamına gelen grafik tasarım, izleyici ile görsel, sözel veya işitsel iletişim kurdukları, bir mesaj ilettikleri veya bir ürün ya da hizmeti tanıttıkları için iletişim çatısı altında birleşmişler ve iletişim tasarımı alanını oluşturmuşlardır. İletişim tasarımının ortak noktası görsel, işitsel ve sözel iletişim alanlarının bir arada olmasıdır.Grafik tasarım, okunan ve izlenen iki boyutlu görüntülerin tasarlanmasıdır.İzleyici ile görsel ve sözel bir iletişim kurarak bir mesaj iletmekte veya bir ürün ya da hizmeti tanıtmaktadır.Bu sebeple de iletişim tasarımının önemli bir dalıdır. Grafik tasarımcı, kelime ve görselleri bir araya getirerek izleyici ile iletişim kurar, bilgiyi iletir, ikna ederveya satar. Başarılı bir grafik tasarım mesajı, açık olarak iletebilmeli, etkili ve estetik bir kaliteye sahip olmalıdır. Bir tasarım ne kadar güzel olursa olsun, verilmesi istenen mesajı iletemiyorsa hiçbir değer taşımaz.
10
Grafik tasarımcı, sözcükleri ve görüntü unsurlarını görsel bir iletişim oluşturacak biçimde bir araya getiren kişidir. Bu unsurlar, izleyicinin çözebileceği sözel – görsel bir denklem içinde sunulur. Grafik tasarımcı hem bir mesaj aktarıcı, hem de bir biçim düzenleyicisidir. Grafik tasarım, iletişim sağlayıcı mesajı doğru ve yalın bir biçimde yansıtırken ton dizileri, kontrastlar, kadrajlama teknikleri, renk ve tipografiyi basarıyla kullanmak zorundadır (Becer,1997).
Aynı zamanda bir iletişimci de olan grafik tasarımcı, mesaj almanın, göndermenin ve yorumlamanın inceliklerini bilmelidir. Bowers’a göre mesajlar sadece elemanlar, renkler, semboller, harfler ya da fotografik imgelerle oluşturulabilir. Tek ya da kombine olarak bu elemanlar gönderici ve alıcı arasında iletişim kurar ve fikir, kavram ve bilgilerin aktarılmasını sağlar (Bowers,1999, s.89).
Yine Bowers’a göre, iletişim kurarken tasarımcının anlamlı olanla, anlamsız olanı ve işe yarayanla yaramayanı ayırt etmesini bilmesi gerekmektedir (Bowers,1999, s.89). Format, biçim, ölçü, oranlar, yazı tipi ve düzenlemesi, görseller ve materyaller gibi tüm değişkenlerin bir araya geliş biçimleri görsel olarak tasarımın konseptini ifade eder.
Uçar, uygulama alanı gelişen ve değişen tasarım dalları ve grafik tasarımın yeri ile ilgili şu saptamalarda bulunmaktadır; Tüm dünyada grafik tasarımın ve tasarımcısının gelişiminin baskı ve çoğaltma teknikleriyle anılmasına karsın, artık günümüzde bu mesleğin temel probleminin görsel iletişim tasarımı olduğu gerçeği çağımızda yaygınlık kazanmıştır. Grafik tasarımcının ister kağıt üzerinde, ister duvarda, ister ışıklı noktacıkların meydana getirdiği bilgisayar ve televizyon ekranlarında olsun, temel sorunsalının görsel iletişim problemlerinin çözümünde görevli kişi olduğu kesindir (Uçar, 2004, s.93).
Noble ve Bestley’e göre ise uzun zamandır bir tanıtım uygulamaları alanı olan grafik tasarım, etkinliklerini yeniden tanımlamaya başlamıştır. Bu tartışmalarda tasarımın sadece bir ürün olmadığı görsel bir yorum ve dokümantasyon süreci olduğu kabul edilmektedir (Noble ve Bestley, 2001, s.8).
Bir tasarıma başlarken yapılacak ilk iş formatın ebatları ve biçiminin belirlenmesidir. Formatların kişide arzu edilen duyguların oluşmasındaki etkisi göz ardı edilmemelidir. Broşür, afiş, kartvizit, ambalaj gibi tüm grafik tasarım ürünleri farklı formatlara sahiptir. Her formatın kendine özgü problem ve sınırlamaları bulunmaktadır.
11
Formatın biçim ve ölçüsü, tasarımın gücünü ortaya koyarken aynı zamanda da tasarımın gerektirdiği şekil ve ölçüleri kapsar. Örneğin; afişler uzaktan, kitaplar ise yakından izlenen uygulamalardır.Bunların yanı sıra standart formatlar da vardır. CD, kartvizit, zarf ve antetli kağıtlar gibi... Grafik tasarımda iki temel eleman türü bulunmaktadır. Bunlardan ilki tipografik elemanlar; ikincisi ise görsel elemanlardır. Tipografik elemanlar, sözel bilgileri içeren ve ileten harf, rakam ve noktalama işaretlerinden oluşurken; görsel elemanlar fotoğraf ve illüstrasyonlardan oluşmaktadır. Grafik tasarım, görsel elemanlarla tipografik elemanları tasarım ilkelerine bağlı kalarak ve estetik kaygılar güderek, belirli sınırlamalar dahilinde birleştirip, izleyicisine bir ürün ya da hizmeti tanıtır. Ve bunun basılarak çoğaltılan ve geniş kitlelere ulaşan bir tasarım ve uygulama alanı olmasına olanak tanır. Arnston’ın “Grafik Tasarımın Temelleri” adlı çalışmasında grafik tasarımın problemlerinin hemen hemen hepsinin iletişimle ilgili olduğunu ve mesajın iletilebilmesi için tasarımda bütünlük oluşturmak, bunu yaparken de birtakım metotlardan yararlanmak gerektiğini ifade etmektedir (Arnston, 1988, s.02). Başarılı bir grafik tasarım, izleyiciye mesajını iletebilen grafik tasarımdır. Mesajın basarıyla iletilebilmesi için ise tasarımda görsel bütünlük oluşturmak gerekmektedir. Grafik tasarımda görsel bütünlük oluşturmak için ise tasarımcı, görsel bütünlük kavramının ne olduğunu, grafik tasarımda görsel bütünlüğün nasıl sağlanacağını bilmelidir. Bunun için de görsel algılamanın doğasını bilmeli, grafik tasarım eleman ve ilkelerini tanımalıdır.
Grafik tasarım eğitimi, sanat eğitiminin bir dalıdır. Bu eğitim, tipografi, görsel algılama, illüstrasyon, tasarım ilke ve elemanları gibi bölümlerin yanı sıra, baskı teknikleri, bilgisayar programlarını kullanma becerilerini de kapsar. Grafik tasarım eğitiminin amacı; örgün eğitimde, güzel sanatlar ve meslek liseleri, meslek yüksekokulları ve üniversiteler tarafından gerçekleştirilmekte olan yayıncılık, baskı, tanıtım ve ambalaj sektörleri gibi alanlarda ürün verebilecek tasarımcılar yetiştirmektir.
2.3.1. Grafik Tasarım Kavramı
Grafik tasarım; anlatılmak istenilen konuyu etkili, bilgi verici ve estetik biçimde sunan görsel bir araç olarak tanımlanmaktadır (Melek, 1995, s.119). Bir başka tanıma göre ise grafik tasarım: bir mesajın açık, ekonomik ve estetik yolla iletilmesidir (Becer, 2002: 32). Grafik tasarım temelde, bir konuyu neden etkili, bilgi verici ve estetik bir biçimde
12 anlatmak gerekir sorusuna yanıt aramaktadır.
Grafik tasarım temelde, bir konuyu neden etkili, bilgi verici ve estetik bir biçimde anlatmak gerekir sorusuna yanıt aramaktadır. “Grafik tasarım, görsel bir iletişim sanatıdır. Birinci işlevi de, bir mesajı iletmek ya da bir ürün veya hizmeti tanıtmaktır.
Grafik tasarım terimi ilk kez 20. Yüzyılın ilk yarısında metal kalıplara oyularak yazılan ve çizilen ve daha sonra da çoğaltılmak üzere basılan görsel malzemeler için kullanılmıştır. Teknoloji geliştikçe, sadece basılı malzemeler değil; film aracılığıyla perdeye yansıtılan, video ile ekrana gönderilen ve bilgisayarlar yardımıyla üretilen görsel malzemeler de grafik tasarım kapsamı içine girmiş ve bu terimin anlamı oldukça genişlemiştir” (Becer, 2002, s. 33).
Günümüzde baskı yoluyla çoğaltılacak her türlü materyalin üretiminde grafik tasarım ilke ve uygulamalarından yararlanılmaktadır. Ayrıca televizyon ekranının etkili kullanım ilkelerini düzenleyen TV grafik tasarımı ile bilgisayar ekranından takip edilen internet siteleri için web grafik tasarımı da hızla gelişerek grafik tasarımın yan dalları olarak karşımıza çıkmaktadır.
Bir diğer deyişle grafik sanatlar, görsel öğeler ile yazıyı bir arada kullanarak izleyiciyi etkilemek, izleyiciye belirli bir bildiri iletmek amacıyla oluşturulmuş her türlü tasarımı kapsayan bir sanat dalıdır. Grafik sözcüğü Yunanca'da yazmak, resim çizmek, işaret, desen anlamına gelen grafikos ya da graphein sözcüğünden türetilmiştir (Odabaşı, 2006, s.17).
2.3.2. Grafik Tasarımın Tarihçesi
Grafik tasarımın tarihi, M.Ö. 14,000'lerde yapılmış mağara resimlerine ve İ.Ö. 4.yy'da yazının başlamasına dayandırılabilir. Sonraları ise el yazmaları, dini içerikli kitaplar ilk yayınlar olarak karşımıza çıkmıştır. Gutenberg'in Avrupa'da 1450'lerde hareketli matbaa'yı icat etmesiyle birlikteo dönemlerde yaygın ve kabul gören düşünce, din etrafında olduğundan ilk basılıp dağıtılmaya başlanan kitaplar dinsel kitaplar yaygınlaşmaya başlamıştır. Basılı yayınlar için harf ve metin dizimi erken dönem grafik tasarım ürünlerindendir.
Asıl çıkış noktası ise; sanayileşme ve modernizme geçişle birlikte, özellikle de fotoğrafın keşfi ile ortaya çıkan izlenimcilik ve post-izlenimcilik akımlarının sonrasında başlamıştır.Çünkü resim sanatı, farklı bir yöne ilerlemiş ve grafik, afiş, ürün katalogları vb.
13
ögeler öne çıkmaya başlamıştır. Gazetenin ortaya çıkmasıyla reklam ve tanıtım yaygınlaşmaya başlamıştır.Örneğin; ürün katalogları ilk önceleri fotoğraflarla değil gravür baskılar ile yapılmaktaydı. İşlerin tanıtımını ve duyurusunu yapan afişler de kendi içerisinde ayrı bir alan haline geliyordu. Bu alanlarda ilk çalışanlar da grafikerler, grafik sanatçıları veya tasarımcılar değil ressamlardı.Bu yüzden resimsel özellikleri önde, tipografik özellikleri geri planda kalıyordu.Fakat baskı tekniklerinin ilerlemesi, fotoğrafın geliştirilmesi ve tipografinin önem kazanması ile özellikle afiş tasarımı ve dolayısıyla da grafik sanatlar resimden ayrı, tasarımın birer dalı olarak karşımıza çıkmıştır.
Türkiye'de İbrahim Müteferrika, ilk defa 14 Aralık 1727'de Müteferrika Matbaası'nı kurulmuştur.Burada basılan kitaplar, dünya kitap tarihine ve Osmanlı kültür tarihine dair önemli bilgiler vermekteydi.Bu matbaada 1729-1742 tarihleri arasında 16 kitap basılmıştır.1729'da "Vankulu Lugati" Arapça harflerle ilk basılan kitaptır.Katip Çelebi'nin 1732'de basılan "Cihannuma"sı içinde harita ve çizimler vardır.J. B. Holderman'ın "Grammaire Turque" kitabı ise 1730'da Osmanlı'da Latin alfabesini kullanan ilk baskı olmuştur. 1732 yılında basılan "Tarih-i Hind-i garbi" (Amerika'nin keşfi), Amerika hakkında Müslüman bir yazar tarafından yazılan ve 13 tahta baskı içeren ilk kitaptır.
1891-1896 arasında William Morris, tasarladığı kitaplarla zamanına göre başarılı grafik tasarım işleri üretmiştir.Bu dönemler daha çok tasarımın sanattan ayrılmaya başladığı dönemlerdir.Ayrıca Münch prerefaeritler ortaya çıkmıştır. Bu prerefaeritler; resimleri idealize edilmiş, hayali, gerçek dışı kadın ve erkek tipolojisi, duygunun ve aşkın yüceliğine yönelik resimlerdi. Bu resimlerde anlatım yalınlaşmış, detaylar kaybolmuştur.İzleyenin baktığında hemen anlayabilmesi amaçlanmıştı. Münch'ün resimleri de grafik tasarım alanında yapılan ön hazırlık çalışmaları olarak kabul edilmektedir.
Birinci Dünya savaşı sonrasında 19.yy.'ın sanat ve tasarım görüşlerine tepki olarak yeni düşünceler oluşmaya başlamış ve 1919'da Almanya'nın Weimar şehrinde kurulan Bauhaus Okulu, sanat ve tasarım alanında birçok yeniliğin öncüsü olmuştur.
Günümüzde grafik tasarım büyük ölçüde bilgisayar programları aracılığı ile yapılmaktadır. Bir diğer deyişle grafik sanatlar, görsel öğeler ile yazıyı bir arada kullanarak izleyiciyi etkilemek, izleyiciye belirli bir bildiri iletmek amacıyla oluşturulmuş her türlü tasarımı
14
kapsayan bir sanat dalıdır. Grafik sözcüğü Yunanca'da yazmak, resim çizmek, işaret, desen anlamına gelen grafikos ya da graphein sözcüğünden türetilmiştir (Odabaşı, 2006, s.17). Grafik tasarım çağımızın en önemli işlevlerinden biridir. Grafik tasarımda, bir amaç vardır.Bu amaç sunulan mal ve hizmetin en iyi şekilde tanıtılması veya satışıdır.Bir özgünlük ve yaratıcılık vardır.
- Bir düşünce ürünüdür. - Bir gerekliliktir.
- Bir gereklilikten doğmuştur. - Bir bilinç vardır.
Yeni yapılan tasarım bütünüyle kendi kanunlarını yaratır. Kendine has, kendine özgü orijinalliktedir. Yani yeni bir şeydir. O ana kadar yaratılanlardan bazen daha iyi, bazen daha kötüdür. Ama daima yenidir (Odabaşı, 2006, s.18). Grafik tasarım, kendi içinde pek çok ihtisas alanlarına sahip, yoğun teknik ve uzantıları olan, her geçen gün yeniliklerin kazanıldığı dinamik bir görsel iletişim dalı olmaktadır (Uçar, 2004, s.156).
Tasarımın aynı zamanda bir problemin çözümü olduğu düşünülürse, grafik tasarımın problemlerini genellikle iki boyutlu yüzeyler üzerinde çözdüğü görülmektedir.Bir grafik tasarım problemi daima iletişimle ilgili olmaktadır.Tasarımcı, uygulama yöntemlerinin yanı sıra görsel algılamanın doğasını, görsel yanılsamanın rolünü ve sözel ile görsel iletişim arasındaki ilişkileri de bilmek ve göz önüne almak zorunda kalmaktadır (Becer, 2002, s.34).
İletişim, grafik tasarımın hayati unsuru olarak görülmektedir.Aslında grafik tasarımı bu denli ilginç, önemli, dinamik ve çağdaş kılan da, iletişime yönelik en etkin öğelerden biri olmasından kaynaklanmaktadır (Ketenci ve Bilgili, 2006, s.279).
Grafik tasarımın üç ana işlevi bulunmaktadır, bilgi verme, ikna etme ve kimlik açıklama. Bir grafik tasarım ürününde, bu üç işlev ya tek tek, ya da ikisi veya üçü bir araya yerine getirilebilir (Karamustafa, 2003, s.49). Örneğin, küçük bir otobüs biletinden büyük bir billboard'a, giydiğimiz T-shirt'e, okuduğumuz dergiye, doldurduğumuz vize başvuru formuna, bilgisayarımızda programın menüsüne, yoldaki dur işaretine, sokak tabelasına kadar grafik tasarım ürünleri bize bilgi vermekte, bizi bir davranışta bulunmaya ya da
15
bulunmamaya ikna etmekte, düzenlemekte, harekete geçirmekte, konumlandırmakta, kimlik belirlenmekte, dikkat çekmekte ve keyif vermektedir (Karamustafa, 2003, s.10). Tren tarifesi yolculara bilgi verir. Billboard bir ürünü satın almaya ikna eder, trafikteki hız sınırlama işareti bir tehlikeyi bildirir ve sürücüyü aracı yavaşlatmaya ikna eder (Karamustafa, 2003, s.49). Bu nedenle uyku saatleri dışında, hayatımızın her anında grafik tasarımla içice yaşıyoruz diyebilmekteyiz.
Yapılan bu tanımlara baktığımızda grafik tasarımın, sanatsal öğeleri kullanarak bilgi ileten bir iletişim biçimi olduğunu söylememiz mümkündür.
Grafik Tasarım 5 aşamadan oluşur: Araştırmak, analiz etmek, kavramak, çözmek ve sonuç.Bunların hepsi bir süreçtir. Ve bu süreç içerisinde iletişim kurmak, amaç belirlemek, analiz etmek, görsel araçlar kullanmak, hayal gücü, düşünme, soyutlama gibi teknikler bizim problemler arasından doğru yolu bularak çözüme ulaştırmada büyük bir etkendir. Ve bu etkenler bizleri iyi bir ürün ortaya çıkarmamıza ve sektörde ilerlememize olanak tanır.
2.3.3.Grafik ve Anlam
Genel olarak, temel bilgilerin ve düşüncelerin depolanması kavranılması ve başkalarına iletilmesi amacıyla insan zihni tarafından üretilen simge sistemlerinden biri olarak tanımlanabilen grafik, görüntünün dilsel özelliklerinden yararlanan bir anlatım aracıdır. Gerçekte onun anlam değeri, görünen gerçeklik ile insan arasındaki bilişsel ilişkiler üzerine kuruludur. Yani algının görsel temelleri üzerine kurulu bir anlam boyutuna sahiptir. Görünümün algısı, onu oluşturan yapısal öğelerin bütünsel ilişkisi ile yaşantıların bir ürünü olduğunu genelgeçer olarak kabuledilebileceğini algı kuramları ortaya koymuştu (Bertin, 1981, s.65). Bu genelgeçer yaklaşımdan yola çıkarak grafikte anlam sorununu görsel algı ve görsel dil üzerine kurmanın doğru bir yaklaşım olacağı söylenebilir.
2.3.4.Grafik Tasarımın Uygulama Alanları
Günümüzde hareket, ses ve etkileşim gibi tasarımın biçimi değişmekte ve yeni boyutlar eklenmektedir. Tasarımcının özgün görsel yaklaşımına en fazla olanak veren disiplin olan grafik tasarım içerisinde bilgisayar, ayrılmaz bir parça olmuştur.Bilgisayar üzerinden haberleşme ve iletişim sistemi yirmi birinci yüzyıl buluşu sayılmakta, bundan dolayı da yaşadığımız zaman dilimine bilgi çağı denilmektedir.
16
Blgisayarın her alana girdiği çağımızda, grafik tasarım alanıda bu yenilikten mükemmel sonuçlar elde etmiştir. Teknik ve ustalık aşamasını bilgisayarın hallettiği bu dönemde tasarımcı, iyi bir program kullanıcısı ve yaratıcılık bilgisine sahip olduğu zaman, hayal edilen her şeyi tasarlayabilmektedir. Dijital görüntüleme, tasarım ve döküman açısından en üstün grafik tasarım programları ile tasarımlar bilgisayar üzerinde oluşturulabiliyor. Ardından dijital baskı yöntemleri ile çoğaltılabilmektedir.
Günümüzde dijital ortamda sayısız renk seçenekleri ve tasarım çeşitleriyle yaratıcıların tüm ihtiyaçlarını karşılayan donanımlar, profesyonel tasarımlar ortaya çıkarmaktadır. Hızla gelişen internetteknolojisi, grafik tasarımcılar için yeni bir iş alanı daha yaratmıştır.
Web, arayüz, interaktif tasarım: Bu alana İngilizce' de Web denilmektedir. Web' in Türkçe tanımı ise; dünyayı saran bilgi ağı anlamındadır. Daha önce sayılan tasarım, yöntem ve tekniklerin geçerli olduğu web tasarımı, bir yönüyle diğerlerinden ayrılmaktadır. Bu da bilgisayar dili ve tekniğini iyi bilmek gerektiği anlamını taşır.Yapılan tasarımın, matbaa tekniklerine uygunluğu gibi, web sayfaları da internet teknolojisine uygun tasarlanmalıdır. Bu alan; şirket, firma, işyeri gibi kurumların ya da bireysel kişilerin kendi tanıtımlarını yapmak ve kişisel çalışmalarını dünyaya duyurmak için yapılan grafikler ve internet yazılımlarının oluşturduğu bir sistemler bütünüdür.
Günümüzde web programlama dilleri ile daha etkileyici, yaratıcı ve kullanımı kolay web siteleri tasarlanmaktadır.
Arayüz dediğimiz kavram; programları kontrol etmek için kullanılan bir terimdir. Mesela Word programını ilk açtığımızda gördüğümüz butonlar grafik arayüzdür. Değişik sesli veya görsel efektlerle arayüzdeki duruşları zenginleştirilebilir.
2.3.5. Grafik Tasarım Süreci
“Yaratıcılık konusunda kesin ve şaşmaz bir formül ya da kuram yoktur. Yeniden üretme ya da taklit etme amacına yönelik çalışmalarda, geçmişteki uygulamalar örnek alınabilir, ama bu uygulamalar günümüzün yaratıcılığına öncülük edemez. Yaratıcı sürecin bu tanımlanamazlığına karsın, tasarım süreci ve temel yaklaşım biçimleri üzerine birçok şey söylenebilir. Tasarımcının bir is üzerine almasıyla, tasarım süreci baslar. Bu süreç, problemin çözümüne ve bu çözümün müşteri tarafından kabul edilip uygulanmasına kadar
17
sürer. Birçok bağımsız tasarımcı ya da tasarım grubu, tasarım problemlerinin çözümüne oldukça farklı yaklaşımlar getirmişlerdir. Genellikle bir tasarım probleminin çözümünde yukarıda listelediğimiz beş asama vardır. Bu aşamalar, çalışmanın tamamlanma süresine bağlı olarak çok kısa bir zaman dilimine sıkıştırılabilir ya da uzun bir süreç içine yayılabilir. Tasarım süreci; planlı ve yöntemsel olabileceği gibi, rastlantısal ve sezgisel özellikler de gösterebilir” (Becer, 2006, s.40).
Problemin Tanımlanması
• Bir tasarım probleminin çözümünde ilk aşama, problemi tanımlamaktır. • Tasarımda yer alan mesaj kimleri hedeflemektedir?
• Ne söyleyeceksiniz?
• Mesajınızı nasıl ileteceksiniz? • Amaç Nedir?
• Tasarımın amacı nedir? Amaç toplumu bilgilendirmek, karmaşık bir kuramı açıklamak, değişik sosyal, politik ya da dinsel bakış açılarını tanıtmak ya da sadece eğlendirmek de olabilir.
• Hedef Kitleniz kim? : Hedef kitlenin belirlenmesinden sonra, • Bu kitlenin büyüklüğü nedir?
• Kapsadığı yaş grubu ve cinsiyet nedir?
• Nerede hangi koşullarda yasamaktadır? Gibi özellikleri de ortaya konmalıdır.
• Mesaj Nedir? : Hedef kitlenin özellikleri ve büyüklüğü mesajı belirlemenizde size yardımcı olacaktır.
• Hedef kitleye söylemek istediğiniz nedir? • Açık ve net belirlenmelidir.
• Mesajınızı Hedef Kitlenize Hangi Yolla ileteceksiniz?
• Mesajı iletmede seçeceğiniz yöntem ihtiyacınıza en iyi ve en mantıklı yanıtı vermelidir. • Örneğin sadece sevdiğiniz için afisş tasarlamaya çalışamazsınız.
18
• Mesajınızı iletmede afişin diğer yöntemlerden daha etkili olması bu kararınızın temelini oluşturmalıdır.
Bilgi Toplama
Bir tasarımın oluşması için, problem hakkında mümkün oldukça çok bilgi toplanması gerekir.
Yaratıcılık ve Buluş Süreci
“Tasarımcı ya da tasarım öğrencisi, konu ile ilgili araştırmalar yapıp gerekli bilgi ve verileri toplamışsa ve bunları değerlendirebiliyorsa yaratıcılığa ulaşılabilir. Yaratıcılık tasarımın en önemli bölümü sayılabilir. Yaratıcılıkta iki aşama olduğusöylenebilir. Tasarımcı kâğıda ilk eskizlerini karaladığında “dışavurumcu yaratıcılık” aşamasındadır. Eskiz biraz daha ayrıntılı bir hale getirildiğinde ise “üretken yaratıcılık” aşamasına geçilmiş olur” (Kalkan, 2009).
Çözüm Bulma
Gelişen süreç sonucu bir karara vararak, araştırmanın sona erdirilmesidir. Alıcıya sunulacak ayrıntılı hazırlanan taslakları içerir. Çözüm bulma aşamasında, Becer’in tespitleri üç aşamadır.
Çözüm bulma aşaması bir nevi kontrol etme aşamasıdır ve önemlidir. Bulunan çözüm hakkında oluşabilecek kuşkular varsa çözüm mesaj aşaması, biçim boşluk, yankı olarak üç aşamada kontrol edilmelidir .
Uygulama
Bir tasarım sürecindeki beşinci aşama, bulunan çözümü sunma ve uygulamadır. Müşteri tarafından beğenilmediği sürece, en iyi çözümün bile hiçbir değer taşımaması, malesef tasarım mesleğinin bir cilvesidir. Bu nedenle tasarımcının uygulayacağı strateji, yaptığı çalışmaların kabul edilebilirlik oranını yükseltmeye yönelik olmalıdır. Geliştirilen her yeni düşünce ya da buluş bazen alışılmadık yapısıyla tepki görür ve pek kabul görmez. Tasarımcı, bu tür çözümlerin avukatlığını üstlenirken kabul edilebilirlik oranını da arttırmaya çalışır.
Müşteriler genellikle görüntü ve algılama ile ilgili derinlemesine bir bilgiye ve yeteneğe sahip olmadıklarından, tasarım probleminin çözümü hakkında bilgilendirmeye ihtiyaç
19
duyarlar. Tasarımcı bu nedenle bulduğu ve müşteriye sunduğu çözümü salt görsel nitelikleri ile değil, aynı zamanda konuya uygunluk ve istenen mesajı etkili bir biçimde aktarabilme özellikleri açısından da savunabilmelidir.
Çözüm bulma öncesinde, özellikle problemin tanımlanması ve bilgi toplama aşamalarında müşteri ile ortak bir çalışmaiçerisinde olmak iyi bir stratejidir. Böylelikle müşteri de tasarım sürecine kişisel olarak katkıda bulunacak ve bulunan çözümü daha iyi değerlendirebilecektir. En iyi planlanmış sunumlarda bile bazı aksaklıklar meydana gelebilir. Örneğin, müşteri gerekli bazı belge ve bilgileri tasarımcıya zamanında ulaştıramayabilir. Bu nedenle tasarımcı, elindeki projenin teslim tarihini belirlerken, uzatma ya da erteleme olasılıklarını göz önüne almalıdır.
2.3.6. Grafik Sanat Eğitiminin Günümüzdeki Önemi
Grafik sanatlar, yaratım ve basım aşamalarında güncel teknoloji ile hep iç içe olmak zorundadır. Bu nedenle de çağımızın teknolojik gelişimleri grafik sanatları çoketkilemiştir. Örneğin; Fotoğrafın icadı, fotoğrafın basım teknolojisinde kullanılması, yeni basım teknolojilerinin gelişimi. Bilgisayarın bulunuşu, dijital basım tekniklerinin gelişmesi gibi yenilikler, grafik sanatları birçok sanat dalından daha da fazla etkilemiştir.
Bu nedenle grafik sanatçısı üstlendiği bu sorumluluğu işlevine en uygun bir biçimde ve hızla yerine getirebilmesi için bilimin verileri yanında en ilkel araç ve teknikten en gelişmiş araç ve teknolojiye kadar hemen hepsini kullanma gereğini duyar. Uğraşısının ve ihtiyaçların gereği buna zorunludur. Bu durum onu dünyanın hemen her yerinde ve her zaman hızla değişen ve gelişen teknolojiyi takip etmeye, onu kullanmaya, grafik ürünleri yaratmak için yeni üretim teknikleri bulmaya zorlar. Aksi halde işlevini yerine getiremez. (Bilgin, s. 8)
Gelişmekte olan günümüzde birçok kişi, dünyanın en mükemmel teknolojik ürünlerinden biri olan bilgisayarları iyi bir şekilde kullanabilmektedir. Ama bilgisayarla grafik tasarım yapmak farklı bir düşünsel çaba gerektirir. Bu farklı düşünce potansiyeline sahip olamayanlar, bilgisayar aracılığı ile ancak, anlamsız hazır görüntülerin birleştirilmesinden öteye gidemez, anlatım ve etki yönünden zayıf, amaca ulaşmayan tasarımlar çıkartır. Bilgisayar destekli tasarımlar, yazılım programlarıyla çok boyutlu, değişik ve yeni anlatımlara olanak tanır. Son gelişmeler internet ortamında gerçekleşmekte; ortamın
20
özelliklerine uygun yazılımlarla tasarımlar oluşturulmaktadır. Ve iletişim, sanal ortamlarla taşınmaktadır. Bu ortamda kullanılan yazılımlar ve onları destekleyen efektler, benzer etkiler ve sonuçlar yaratmak tehlikesini de birlikte getirmektedir.
Bunun aşılması ve sıradan olandan uzaklaşma ise güçlü tasarımların yaratılmasıyla ortaya çıkabilir. Bu konudaki gelişmeler kavramları da değiştirmekte, alanın etkinliklerini yalnızca grafik tasarım ya da tasarım kavramı karşılayamamaktadır. Bu alanda medya planlaması, iletişim tasarımı, görsel iletişim, sanal gerçeklik, bilgisayar destekli tasarım, bilişim v.b. kavramlar da artık grafik tasarım alanına girmektedir.
2.3.7. Grafik ve İletişim
İletişim sistemleri yalnız konuşma ve yazma ile sınırlanmış değildir. Sosyal etkileşim el, kol, yüz ifadeleri ve vücut dili ile de desteklenir. Ekonomik sistemde iletişim, para, kredi kartları vb. ile sağlanır. Diğer iletişim sistemleri ise görgü kuralları, trafik kuralları gibi genel kurallar ile belli bir topluluğa özgü üyelik kuralları, kurum ve aile içi kurallar gibi özel kurallardan oluşur. Bununla birlikte, günümüzde iletişim, büyük ölçüde telefon, televizyon, radyo ve basın gibi kitle iletişim araçlarıyla sağlanmaktadır.
Bu nedenledir ki, iletişimin boyutları ve biçimi hem değişime uğramış hem de gelişmiştir. Grafik, görsel olarak algılanan şeylerle, yani görüntülerle ilgili bir kavramdır. İletişim ise her türlü bilginin insanlar arasındaki alış verişidir. Bu durumda grafik iletişim, görüntülerden oluşan bilgilerin değiş-tokuşu olarak tanımlanabilir (Becer, 2002, s.28). İletişim yöntemi ya da aracı, farklı gereksinimlere bağlı olarak değişebilir. Örneğin, bazı durumlarda yeterli olmasına karşın, konuşmak sınırlı bir iletişim yöntemidir. Sözlü iletişim sırasında sık sık yanlış anlamlar olmakta, düşüncelere kolaylıkla unutulabilmektedir. Bir düşünce ya da kavramın kaydedilmesi için bir grafik iletişim sisteminin kurulmuş olması gerekir. Gelişmiş yada gelişmekte olan toplumlarda grafik imgeler önemli ve sürekli bir yere sahiptirler. Yazılar, resimler ve fotoğraflar başlıca grafik iletişim araçlarıdır.
Grafik iletişimi bir yüzey üzerinde görsel imajlarla ileti toplama ve görsel imajlarla oluşturulmuş iletinin paylaşımı yöntemidir. Bu yöntemin araçları daha önce belirtildiği gibi resimler ve görsel simgelerdir. Resimler düşsel ya da nesnel yansımalardır ve fotoğrafları, renkli-renksiz çizim ve resimleri içerir. Görsel semboller düşsel olarak birşeyin yerine geçen nesnel olmayan soyutlamaları içerir.
21
Bunlar işitim imgesinin görüntüleri olan yazıdan belirtkelere kadar olan soyutlamalardır. Grafik iletişimde kullanılan bu araçlar temelde görsel olmalarına karşın, iletişimin hem kontak (özelliklerin iletimi), hem iletim (bilgi, duygu iletimi) düzeyinde önemli farklılıklar içerir. Çünkü resimler, nesnesiyle az ya da çok benzerdirler. Eğer alıcının repertuarında, resmin işaret ettiği tümel ya da tekil nesneye ait görsel bir imaj varsa resmi tanımakta kişi zorlanmayacaktır. Oysa simgesel görüntülerde böylesi bir benzerlik ilişkisi yoktur. O nedenle iletişimin olanaklı olması bir düşüncenin, ya da duygunun yerine geçen görsel simge üzerinde uzlaşım şartını gerektirir (Tansuğ, 1993, s.89).
2.3.8. İletişimde Grafik Tasarımın Önemi
Gönderici ve alıcı olarak adlandırılan iki kitle arasında gerçekleşen duygu, düşünce, davranış ve bilgi alışverişi olarak tanımlanan iletişim; ilk çağlardan bu yana insanoğlunun birlikte yaşamasının başlıca gereksinimi olmuştur.
Bu sayede duygu, düşünce ve kavramlara görsel bir anlatım yolu kazandırılmış, “Çizme, boyama, baskı resim ve çeşitli resim teknikleriyle tasvir etme” olarak ifade edilen grafik sanatlar ortaya çıkmıştır.
Grafik tasarım, iletişim adına sanatsal imgeleri kullanır ve bilimden, bilgiden yararlanır. Grafik tasarım çerçevesinde yapılacak tüm çalışmalar, tasarımlar estetik değerler kadar, işlevsel bağlamda da ele alınmak durumundadır. Bu bağlamda grafik tasarımın kapsamında üretilecek çalışmalar, etkili bir iletişim kurma özelliğine sahip olmalıdır. Grafik tasarım çerçevesinde özellikle tanıtım – reklam bağlamında yapılan tüm çalışmalar, işlevsel olmak durumundadır ve bir o kadar da estetik olmalıdır.
İletişim, gönderici ve alıcı olarak adlandırılan iki insan ya da topluluk, grup kitle arasında gerçekleşen bir duygu, düşünce, davranış ve bilgi alışverişi olarak tanımlanabilir. Günlük yaşamda iletişimin her türlüsü, insan ve çevre ilişkisinde bir köprüdür.
İletişim salt sözle, müzikle olmaz yazı, resim, vücudun kullanımı da bir iletişim tarzıdır. İletişim, öğrenilen bir faaliyettir. Eğitim ve kitaplar bunun en iyi göstergesidir. Doğuştan getirilenler, eğitimle geliştirilir. İletişim de bunun içindedir.
İçinde yaşadığımız çağ bilişim çağıdır. Televizyon ve internet bunun en iyi göstergesidir. İletişim, grafik tasarımda kazanım için kullanılan en önemli yoldur. Hedef kitleler seçilir
22
ve bu kitle görsel olarak en iyi şekilde cezbedilmeye çalışılır. İzleyiciye sunulan bir sürü seçenek vardır.
Çağın getirilerinden biri de budur; çok fazla seçenek içinde yaşamak durumunda kalmamızdır. İletişim organları etkili olabilmek için (görsel – sözel) grafik tasarımcılarla işbirliği içine girerler. Çünkü iyi bir tasarım her anlamda kazanç demektir. Ayırt etme; grafik tasarımcılarca başlar.
Yaşamak için iletişim kurulur, kurulmalıdır. İnsanlar arası ilişki, kişisel gereksinmeler, ikna etmek, güç elde etmek, örgütlenmek, ekonomik gereksinmeler ve değişim için iletişim gereklidir. En önemlisi de dünyayı anlamak, deneyimlerden anlam çıkarmak, kendini ifade etmek için iletişim gereklidir.
İletişim süreci aynı zamanda bir paylaşım sürecidir. İletişim, paylaşılan anlamlara dayalıdır. Bireyin kendi benliği ile iletişimi, bireyin başka biriyle iletişimi, bireyin grupla, kitle ile iletişimi söz konusudur. Bu, daha çok zenginleşmeyi ve yaratmayı beraberinde getirir. İletişimde mesaj gönderen ve alan insan ya da insanlar vardır. İletişimde etki, ekonomiye, bilgiye, duygusal tavra dayanabilir. Kitle iletişiminde kullanılan mesajlar; birçok insana ulaşma ve etkileme amacına yöneliktir ve genel niteliklere sahiptir.
İnsanlar, başkalarını kendileri gibi düşünmeye ve davranmaya ikna etmek için iletişim kurarlar. Reklamcılık, bu tür bir iletişim ihtiyacına güzel bir örnektir. Reklamcı, hedef kitleye bir ürün ya da hizmeti satın alma konusunda ikna etmeye çalışır.
İletişim, bu insanlarla ikna edici bir bağlantı kurmaya yönelerek ürün ya da hizmet konusundaki düşünce ve tutumlarını değiştirmeyi hedefler (Becer, 2002, s.18).
İnsanlar üzerinde güç elde etmek ve kullanmak için iletişim kurulur. Propaganda da diğer insanları, genellikle büyük kitleleri denetleme ya da yönetme amacı taşıyan bir iletişim biçimidir. Propaganda yapan kişi ya da kişiler, bilgi kaynaklarını ve iletişim araçlarını denetim altına almışlardır. Bu denetim, iletişimdeki güç kavramına iyi bir örnek olmuştur (Becer, 2002, s.18).
2.4. Grafik Tasarım İlkeleri
Grafik tasarım ilkeleri; grafik tasarım sürecinde oluşturulması düşünülen tasarıma yönelik estetik ve işlevsel gerekliliklerin bütünü olarak tanımlanabilir. Estetik gereklilikler,
23
tasarımda olması düşünülen tasarım öğelerinin (metinler, çizim ve grafikler, resimler, hareketli görüntüler gibi görsel yazılı ve işitsel öğeler ile bu öğelerin belirli bir kompozisyon içinde sunumunda kullanılan renk, biçim, yön, boşluk, tipografi gibi) tasarım amacına yönelik olarak bir arada kullanımına yönelik bütünlük, görsellik, ilgi çekicilik ve özgünlük gibi bir takım kriterleri içermektedir (Becer, 2002, s.56).
Tasarlama sürecindeki işlevsel gereklilikler ise tasarımın yöneldiği kitlenin fiziksel, sosyolojik, psikolojik, ekonomik vb. özellikleri açısından ihtiyaçlarına karşılık vermesine dönük nitelikler olarak tanımlanmaktadır.
Tasarım içerisinde kullanılan her türlü kavram, görsel, yazılı ya da işitsel öğeler, hedef kitlenin sahip olduğu özelliklere uygun ve onların beklentilerine yanıt verir nitelikte olmalıdır. Tasarımın işlevsel gerekliliklerinin başarı ile yerine getirilmesi, tasarım içerisindeki renk, tipografi, biçim, malzeme görsel öğelerin, hedef kitlenin yaş, cinsiyet, sosyo - ekonomik durumu, eğitimi, yaşantısı, başarısı gibi nitelikleri ile uyum sağlaması ile orantılıdır.
2.4.1. Grafikte Temel Tasarım Elemanları
Bir grafik tasarım ürününün ham maddeleri bulunmaktadır ki bunlar: çizgi, ton, renk, doku, biçim, ölçü, yön ve mesaj, fark edilirlik, fonksiyon, kompozisyon, oran ve hiyerarşi, bütünlük, denge ve de estetik, ilkelerinden oluşmaktadır. Bir grafik tasarım ürününün hammaddeleri şunlardır (Becer, 2002, s.56):
· Çizgi · Ton · Renk · Doku · Biçim · Ölçü · Yön
24 2.4.2. Tasarımın Beş Temel İlkesi 1. Denge
2. Orantı ve Sözel - Görsel hiyerarşi 3. Görsel devamlılık
4. Bütünlük 5. Vurgulama
Tasarım çalışmalarında bu beş temel ilke göz önünde tutulmalıdır. Tasarım hazırlanırken denge, orantı ve görsel devamlılık bir bütünlük içerisinde iyi bir vurgulamayla verilmelidir (Becer, 2002, s.83). Ayarıca; fonksiyon ve estetik diğer sayılabilecek ilkelerdendir.
2.5. İletişim
Gönderici ve alıcı olarak adlandırılan iki insan ya da insan grubu arasında gerçekleşen duygu, düşünce, davranış ve bilgi alışverişidir (Becer, 1997).
İletişim, bir kaynaktan (kişi, kişiler veya kurum), bir araçla (yazılı, sözlü, görsel veya beden dili ile), bilgi, haber, düşünce, durum, duygu veya kültürün bir başka insan veya insan topluluklarına aktarılmasıdır.
Kişi, sosyal çevrede sağlıklı ve mutlu bir yaşam sürmek için çevresindekilere iletişime geçer. Ayrıca ruhsal - bedensel ihtiyaçları gidermek için iletişim oldukça gereklidir. Toplumsal kanun ve kuralları sağlıklı işletebilmek için iletişim şarttır. Bu da gösteriyor ki iletişim, bir insanı yakın ve uzak çevresine bağlayan halkadır.
İletişim türleri: "Dille gerçekleştirilen iletişim, jest ve mimiklerle gerçekleştirilen iletişim, resim, şekil, çizgi gibi sembollerle gerçekleştirilen iletişim, simgelerle gerçekleştirilen iletişim."
İnsan duygu ve düşüncelerini en iyi, dil ile anlatır. Dille gerçekleştirilen iletişim; resim, şekil, işaret ve vücut diliyle yapılan iletişimden daha güçlü ve daha kullanışlıdır.
Fizik ve sosyal çevreden kişiye ulaşan her yansıma yeni bir algılamayı beraberinde getirir. İşte bu yansımaların tümü temel iletişim olgusunu şekillendirir. Bu yansımalar genelde duyularımız yardımıyla meydana gelir.
