V
Yahya Kemal’le Sohbetler
Y A Z A N :
SERME?
SAMİ
UYSAL
<Bu yazı serisinin kısmen de olsa iktibas m hakkı mahfuzdur.»
• A.—
Cennete ve cehenneme
inanmazdı
«Hayatiyet bitince her şey biter.
Ruh olsa idi,
hayvanların
da
ruhu olması
icap
ederdi.»
Politikadan uzak — Türkçe kelimelerin kaidesi — Cennete, Cc- henneme inanmıyor — Ruh yok — Ya o mevzudaki şiirleri? — Dinlerin menşei ve inkişafı — «İslâmiyet ve Hıristiyanlık Ya hudilikten öğrenilmiş birer dindir» — İsa’nın hayali Saint Paul’c: «Ko vadis?» deyince... — Jslâmiyetin üç büyük m u za fferiyd i__
En sonra anladıklarımız eıı yakııılarımızdır.
risli kullanır. İşte ben de
İstan-18 Eylül 1956
B
u sabah Park otelin bahçe sinde her zamankinden da ha fazla bir telâş vardı. Antrenin önündeki kalabalığa dikkat edince ortadaki zatı he men tanıdım: Adnan Menderes... Etrafında da Vekiller ve Parti He rl gelenleri... Otomobillerini bek liyorlardı.. Manevra yapan araba lar birer birer yanaştılar. Evvelâ Başvekilimiz ve yakınları sonra da diğerleri binip gittiler. Böyle ce telâş da azaldı... Yahya Kema lin odasına girdiğimde, onu, bir şiirini tamamlamakla meşgul buldum. Dışardaki olup bitenler den tamamlyle habersizdi... Bel ki vaktiyle o da politikanın ihti rasına kapılmıştı... Fakat şimdi büyük fırtınalar atlatmış liman lar kadar sakindi. (Yahut hiç ol mazsa öyle görünüyordu.) Nite kim hemen şiir ve şiir dilinden söz açtı:— şiirde kelimeye Türkün arap ça ve Farsçaya verdiği tonu ve mâ ııâyı verdim. Türk'âtı Türkçeleş tirdiği kelimeyi kullandım.
Her millet gibi bizimki de ta baka tabaka. Hazin kelimesini Srvasta köylü kullanmaz. İstan bullu kullanır. En fort'u Mallar ına, Gautler kullanır. Franeanın şimalindeki köylü kullanmaz. Pa
bullunuıı kullandığı kelimelere dikkat edip onları aldırn... Bir do meselâ Ses'te «hengâmeyi kul landım. Hengâme farisi cenk de mektir. Halbuki ben Türkün ver diği mânâda kullandım... Ama gazellerimde bu cins kelimeleri arabm ve acemin verdiği mânâda kullandım.
Sonra söz dile kaide konup ko- »amıyacağmdan açıldı. Şâir:
— «Viran» kelimesinde, dedi (1) bazaıı uzun, bazan kısa... Son ra bazan (vârol) diyoruz, sonra (varolmak) diyoruz. Bunlara k a fi kaide konamaz. Fikirler deniyor, sonra fikre diyoruz. Karun, kar nın oluyor. Buna naml kaide ko yarsın? «Endülüs'te Rakıs» isim li şiirimi yazdım. Aile mecmuası bu şiiri neşrederken rakısı raks yapmış... Akis, akisler deniyor. O halde rakıs ve rakıslar şekli doğrudur...
Bütün bunları toplayınca kâi- de koyamazsınız: «Türk milleti böyle söylemiştir.» den başka kil ide yoktur. Meselâ: Istaııbulda Zindan. Aııadoluda zindan deni yor... tetan-bulda elma, Anadolu- üa Alma derler. En İyisi: «Türk böyle söylüyor» diyebilmektir. Şimdi aklıma geldi, işte başka mİ sal: İstanbullu hakikati, hakika te diyor. Saltanata diyor da
salta-nate demiyor.
Ben taşradan. Üsküften geldim. Benim anam babam Türk amma ben Türkçeyi İstanbulda sorup öğ rendim.
Yahya Kemal sonra sözü başka mecraya döktü:
— Garp te mısraa, sonra beyte, sonra bütüne bakılır. Lâtin ter biyesinin İtinası bu. Bizde Ziya Paşayı sevene onun yanlışlarını kabul ettiremezsin. Fransada Ra- etne’i seven birLne Racine'ln yan lışlarım göster; hemen kabul e- üer. Fransız şiiri ve nesri musaffa ise lâtlnllğln terbiyesini almak sayesindedir.
Şair sigarasını tazeledikten son ra başka bir konuya geçti:
— Ne olacağız diye bütün ha-yatımca düşündüm. Avrupa kül türü, bizim mânevi âlem hakkın dakl İtikatlarımızı yıkmış. İnsa nın biolojik bir mahlûk olduğunu zihnimizde mıhlamış. Bu görüş ten kurtuluş güçtür. Paul Clau* de!: «Yeni asrın hakikat diye bahsettiği şeylerden kurtuldum.» diyor. Fakat beni biraz şüpheliyim. Claudel gibi yeni 6iyan-sı bilen birisinin, İnsa nın biolojik varlığı oldu
ğunu kafasından atması bana mu hal görünür... Olsa oİ6a: «Teselli dindedir; dinin öğrettiklerini ay nen kabul ediyorum.» demek iste miştir. Çünki aşırı katolikti. Des- cartes'tan bugüne kadar olan fel sefeyi reddediyor. Bunlara inan mış şairlere küfürler savuruyor... Bana öyle gelir ki bu küfürler bile bir edebi gösteriştir.
Benim âhiret görüşüme gelin ce: Ben Türk ve Müslüman ola rak doğdum. Türk ve Müslüman mezarlığına gömüleceğim. Ölüm, benim milletimin hayalinde tes- bit ettiği gibidir. Mâdâsı bfenim şahsî flklrlerimdir,
— Ruh hakkındaki fikriniz? Şair hiç düşünmeden cevap verdi:
— Hayatiyete insanlar ruh di yor. Ruh denilmesinin sebebi, mürşitler, peygamberler hep ruh la uğraşmışlar. Tasavvur etmişler ki hem ruhu hem bedeni var insanın. Halbuki hayatiyet bitin ce her şey biter. Ruh olsa İdi hay yanların da ruhu olması icap e- derdi. Onlar da canlı. Yalnız bi raz blzdeıı geri. Biz de tıpkı hay vanlar gibi doğuyoruz ve hayvan lar gibi ölüyoruz... O halde ölür ken ruh da ölüyor, öldükten son ra ruhun kalacağına
inanmıyo-S Wİ&Nt!
r u m .
— Cennet. Cehennem? — Onların hiç biri yok. Öyle şeylere kat'iyyen inanmıyorum.
— Ya meselâ O Taraf İsimli şi irinizdeki öbür dünya tahayyü lü?
— O tahayyül milletimin gö rüşüdür... Ben bu cins şiirlerim de kendi düşünüşümü değil da ima milletimin düşünüş tarzını aksettirmişimdir.
— Allah hakkındaki fikriniz? — Evet, kâinatı yaratan bir Al lahm olduğuna inanıyorum.
Daha sonra şair şunları anlat tı:
— İslâmiyet ve hrısn;,-anlık ya hudilikten öğrenilmiş birer din dir. Allah hakkındaki, yâni kâ inatın hâliki- hakkındaki fikirler bilhassa ikiye ayrılır: Biri Vahda nî dinlerdir, diğeri de vahdet-i vü cüda kail olan dinlerdir.
Vahdânl dinler Yahudilikten İlhamını almıştı; Allah; yıldızla rı, kâinatı yaratmıştır; mahlûk la birleşmez. Bu itikat 1965 sene evvel yalnız Suriyede, Filistin mmtakasında sakin olan Yahudi lerde vardı. Fakat hrlstlyanlık ve ondan sonra İslâmiyet yayılıp ta arzın beş kıtasını hâkimiyetleri, altına aldıklarından sonra bütün beşeriyete yayıldı... Yâni Ailahın- birliği ve lıftllkllğl ancak hrlstlyan lığın ve Müslümanlığın kılıçlan sayesinde yayılmıştır.
Saint Bible, Yahudi tarihi iki kısım: Büyük kısım Ansiyen. kü çük kısım Nuvo Testeman. Büyük kısma Tevrat, küçük kısma İncil diyoruz.
İncirler dört tane ve birbirin den farklı... Sebebi de İsamn dört havarisi tarafından ayrı ayn yazılışı. Lâkin on iki havari İn cil yazmaktan ve neşretmekten başka bir şey yapmadılar. Asıl işi yapan Tarsuslu Saint Paul'dür. Tarsusta bunun bir kilisesi var dı. Sonra camie çevrildi.
İşte bu Tarsuslu kilimci evvelâ İsaya düşman oluyor Kendi eski Yahudi dinine mensup. İsamn di nini ortadan kaldırmak İçin Su- rlyede şehir,şehir dolaşıyor... Şa ma giderken yolu üzerinde bir ha yalet beliriyor; İsanm hayaleti. Ve kendisine diyor ki: «K o va- dls?». (Nereye gidiyorsun?) Adam cağız Şaşırıyor. Ve imana geli yor. İhtida ediyor. Bu' sefer zıddı na olarak, İsanm dinini her ta rafta yaymak için tekrar yollara çıkıyor. Efes'e geliyor, selânik’e,
Korent'e ve en sonunda Romaya gidiyor. Aç ve seiil tabakaya bu dini kabul ettiriyor. Ve hrietiyan lığın yerleşmesine sebep oluyor. Bu yüzdendir ki Hrtstiyanlık ta rihini ilmi bir görüşle yazmış o- laa tarihçiler Sraint Paui’ü. lıris tiyaıı dinini hakiki müessisl sa yarlar... Emest Kenan'ın Les Ori gines du Chistianisme serisini o- kuyunca bu iş vazıhan görülür. Nitekim o ciltlerden birisi de Sa int Paul’ün hayatına ait olan cilt tir.
Konstantin zamanında hristl- yarüık serbest bırakıldı. Teodos. 1380 de, hristiyanlığı resmi din o- laıak kabul etti, Hristiyaniar, es ki dinin rnâbetlerini kaldırdılar; yakıp yıktılar.
600 sene sonra da Mekkede Haz reti Muhammed doğdu. Bu sefer Bahr-ı Sefid’ln (Akdenizin) cenu bunda İslâmlyetln intişarı başla dı. Bir Allah'ı yegâne hâlik olarak ilân eden İslâmiyet üç büyük mu zafferiyet kazandı: Bizansa karşı Suriyede Yermük muzafferiydi; Mısırda, Kalılrenin yanında Füs- tad muzafferiyeti ve Irakta, Acem lere karşı Katsiye muzafferiyeti...
Bu üç zaferin neticesi hudutsuz oldu. Katsiye. muzafferiyetlnden sonra Araplar bütün İranı, Cenu bi Hlndistanı fethettiler. Çin’in tâ ucuna kadar gittiler. Yermük muzafferiyeti ile Bizansı Suriye- den. Mısırdan ve bütün Cenup 1- randan kovdular. Füstad muzaf- ieriyeti ile baştan başa bütün Af rlkanm şimalini fethettikten son ra İspanyaya geçtiler. Fransaya girdiler; Parise yaklaştılar, ve an cak Paris yanında Puatlye muha rebesinde mağlûp oldular.
İşte vahdaniyet yâni mono teizm İtikadı evvelâ hrlstlyanlık sonra İslâmiyet sayesinde o za manki malûm olan kürre-i arzın yandan fazla İnsanlarına kabu! ettirildi... Son söz olarak vahda niyet münhasıran bir Yahudi kon sepslyoııu (inancı) idi diyebili rim...
En sonra anladıklarımız en ya- kınlarımızdır, kanaatine vararak Yahya Kemale veda ettim...
Fakat bizim için mühim olan edebiyatımızın nâdir yetiştirdiği değerlerden biri olan şairin böyle düşünüşü değil, bilhassa cenneti, bir çok şiirlerinde, son derece mü kemmel ifade etmiş olmasıydı. (Öbür dünyada inşallah oraya gi dip. Cennetin varlığına inanmış tır.)
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
