Yıldız Sarayı'ndaki meşhur araştırma

5 Eylül

0*0

a

T a r ih i

Mnsahaba

Yıldız Sarayındaki

meşhur araştırma

Komisyonlar - Ü ç tarihî rapor - mücevher dolu sandık ve

çanta - Marangozhane - Abdülhamidîn âdi karyolası -

jurnallar - Çürümüş altın keseleri - Serveti ve emlâki

İkinci Abdülhamit hal'olunup Belâniğe nakledildikten sonra otuz öç sene müddetle oturdu­ ğu Yıldız sarayına hükümet el koydu. Burada bulunan pek mü tenevvi şeylerin tasnif ve teshi­ li için derhal beş komisyon teş­ kil olundu.

1 — Bahçe ve dairelerin tan­ zimi komisyonu «birinci ferik

(Orgeneral) İzzet paşanın baş­ kanlığında 8 inci belediye daire si müdürü Şevket Cenani ve mi mar Vedat beylerden mürekkep*

2 — Müzeye ait eşyanın komis yonu «Müze müdür muavini Ha iü beyin başkanlığında ve onun seçeceği üyelerden mürekkep.»

3 — Evrak komisyonu «Nasıred din beyin başkanlığında' ve iki milletvekilinden mürekkep.»

4 — Hayvanların ayrılıp mu­ hafazası ve lâzım gelenlerinin iaşesi komisyonu, «on üçüncü be tediye dairesi üyelerinden Ah­ met Muhtar beyle Harbiye Ne­ zaretinden seçilecek kimseler­ den mürekkep»

5 — Mobilyenin ayrılması, tas nifi ve fihristlerinin yapılması komisyonu «hazine! hassa mef ruşat idaresinden seçilecek kim seterle şehremanetinden onuncu daire âzasından Konstan efen­ di ve sekizinci daireden Salih beyden mürekkep.

Bunlardan başka, Şehremini Hazım beyin başkanlığında ve milletvekillerinden üç kimsenin nezaretinde bulunan bir komis yon da altın ve kâğıt para .mü­ cevher vesaire ile meşgul oldu.

Şimdi okuyucularımıza bu ko misyonun 21, 22, 23 nisan 1325 tarihli üç raporunu takdim ede ceğiz. Bu suretle Yıldız sarayın­ da bulunan bu cins şeyler hak­

Be - Se

kında bir fikir vermiş olaca­ ğız U)

Birinci rapor:

«Bu nisan ayının 21 inci sah günü Yıldızda bulunan hususi dairede dünden kalan üç kasa­ nın açılmasına çalışılarak iki tanesinin anahtarları mevcut a- nahtarlar içinde aranılarak bu­ lunup açılmış ve bunlardan tak tiben 90 bin lira kadar altın ve gümüş para çıktığından (2) bun lar on bir çanta ve bir küçük sandığa konulmuş ve öbür kasa nın anahtarı bulunmadığından kırümasına karar verilmiş ve çilingirler tarafından kırılması­ na çalışılmış ise de mevcut, âlet, terle kırılması çaresi bulunama­ dığından lâzım gelen âletlerin tedarikiyle yarın kırılmak üze­ re geri bırakılmasına mecburi­ yet görülmüştür. Sonra bazı ev ratan gösterilmesi için Harbiye Nezaretinden evrak komisyonu ite birlikte gelen musahib Nadir

(1) Raporların dili sadeleşti­ rilmiştir.

(2) Bir giin evvel yapılan araş kurmada 456 bin Ura -altın ola­ rak- ve bir çok ta mücevher bu­ lanım» vtu.

ağa tarafından müzenin yanın­ daki antrede iki büyük kasa ol­ duğu haber verilmesi üzerine onun gösterdiği yere gidilip iki kasa ve iki sandık bulunmuş ve bunlar mühürlenerek açılması yarma bırakılmıştır. Paranın konduğu çantalarla küçük san­ dık mühürlenerek Harbiye Ne­ zaretine gönderilerek vezne da­ iresine teslim kılınmıştır.»

İkinci rapor:

«Bu nisan ayının yirmi ikinci çarşamba günü de Yıldızda dün kü gün kırılamayıp kalmış olan taş odadaki kasa çilingirler ta­ rafından kırdırılmış ve içinde yirmi dört bin liıa - altın ola­ rak- ile takriben sekiz bin ku­ ruşluk gümüş mecidiye ve ufak iık. zuhur etmiştir. Bundan yüz lirası komisyon vasıtasiie vaki olan ve olacak olan masraflara karşılık şehremini Hazım bey efendiye tevdi kılınarak geri ka lam Harbiye Nezareti veznesine gönderilmiştir. Müze civarında bulunan iki kasa ile bir demir sandıktan bugün yalnız demir sandık kırdırılmış ve içinin boş olduğu görülmüştür. Kasaların açtırılması vakit yetmediğinden ertesi güne bırakılmıştır. Selâ- tıikte eski hakana gönderilmek­ te olan eşya arasında iki esvap çantası muayene olununca için de şehzade Abıd efendi namına yazılmış bazı tapu senetleri ve Şirketi Hayriye hisse senetleri ile annesi altıncı İkbal hanım namına... Torbalarda demiryo­ lu ve askerî istikraz tahvilleri ve bir miktar gümüş para çık­ mış ise de saymağa vakit bulun madığından çantaların üstü mühürlenip... Harbiye Nezareti veznesine gönderilmiştir.»

Üçüncü rapor:

«Bu rumi ayın yirmi üçüncü perşembe günü Yıldızda müze civarında dünden açılmıyarak kalmış olan iki kasa çilingirler vasıtasiyle kırdırılmış ve kasa­ nın birisi tamamen boş çıkıp di gerinde de para çıkmayıp yalnız altı tane Rumeli şimendifer tah vili ve on sekiz tane esham-ı u- mumiye-i Osmaniye tahvili ile bazı gümüş ve altın evani ve merhum Abdülâziz hanın müh­ rü ve dokuz nüsha kelâmı kadim ve delâil.i hayrat ve hadis-i şe­ riften ibaret kitaplar ve Yusuf İzzettin efendiye ait bazı evrak ve senetler ve mühür bulunmuş ve bunlar yine ayni kasanın üst gözüne konularak kilitlenmiştir Şale kasrına çıkan koridorun sağ tarafında henüz kilitli du­ ran oda açılarak içi muayene edilmiş, para ve mücevher bulu asmamışsa da bazı evrak ve jurnalleri ihtiva eden bir çanta İçinde on iki tane her biri beş yüz rublelik Rus parası alaca ve

adî kese içinde olarak bulunmuş ve bunlar... Harbiye Nezaretine gönderilmiştir.»

Bunlardan başka, taş odada bir de küçük çekmece bulun­ muştu. Buna evvelâ kimse ehem ı miyet vermemişse de Hazım bey merak ederek açtırmıştır. O za­ man çekmecenin beş gözlü oldu ğu ve bu gözlerin elmas, zümrüt yakut, zebercet gibi kıymetli taşlarla dolu buhuıduğu görül­ müştü.

Başka bir çantada da iki bu­ çuk milyon altın lira değer bi­ çilen mücevherler zuhur etmişti İkinci Abdülhamidin maran­ goz salonu dünyanın en mükem mel bir atölyesi halinde idi. Bu i rada marangozluğa ait en son ¡sistem binlerce âlet vardı. Bu salonda ayrıca yekpare bir fil dişi bulunmuştu. Eski hakanın oturduğu odaların hepsinde mü kellef yazı takımları ile silâhlar vardı. Bir yazı masasının iki ta­ rafında henüz açılmamış iki san dik tabancaya rastlanmıştı,

j

lan cinsten imiş Bu da orada yattığı umulmasın diye imiş. Ay rica kendisine verilen evrak ise muntazam cam dolaplarda ve jurnaller sandıklarda zuhur et­ mişti. Kasalarda bulunan altın paralar, altın ve kadife keseler­ de bulunuyorlardı ve bu kesele rin kasanın zeminine temas eden yerleri çürümüştü. Bundan da on beş ,yirmi senedir onlara el sürülmediği anlaşılıyordu, j Abdülhamidin, Alman banka­

sında bulunan ve hatandan son ra birinci ve üçüncü ordulara .terkettiği muazzam serveti, bu­ günkü para ile bir milyar Türk

lirasına yakın kıymetteki emlâ­ ki bu hesaptan hariçtir.

’

İstanbul Şehir üniversitesi Kütüphanesi Ta h a Toros Arşivi