Büyük mütefekkir Hasan Ali Yücelle küçük bir hasbihal

No.

Büyük Mütefekkir

K ü ç ü k b i r

Yazan

Büyük m ütefekkirim iz Haşan Âli YücelİD, (Akşam) da geçen se­ ne intişar etmiş bir yazısı, bu ga­ zetenin koleksiyonlarını karışdırır- ken dün gözüme ilişdi. Yazılarını pek ziyade sevdiğim (Haşan Ali Yücel) in bu yazısını o zaman okuyam adığım a, daha doğrusu gör­ mediğime teessüf ettim. Geç de olsa yine kendisile küçük bir fikir teatisine vesile teşkil ettiği için m em n unum .

Büyük m ütefekkir bu yazısile şairimiz (Yahya Kemali) kasd e t ­ mekte, bugünün onu anlıyamadığı- nı ileriye sürmektedir. Türkiye K ü ltü r hayatının en yüksek bir m a ­ kam ını işgal eden b üy ük m ü te fek ­ kirin düşüncelerine h ü rm e tk a r ol­ m ak la beraber, bu mesele h a k k ın ­ da da birdenbire boyun eğmem eye k arar verdim. Bu küçük isyanımın kendisini de m em nu n edeceğine hiç şüphe etm iyorum .

S a n a tt a telâk ki ve görüş m e ­ seleleri, düşünüşlerim ize ve k a n a ­ atlerimize göre değişir. Bunların hangisinin doğru veya yanlış old u ­ ğun u isbat edecek k a t ’î bir bür- han elimizde m ev cu t değildir. Y alnız bu şekil dahilinde ilmin bizden talep ettiği şey, her d üşü­ nüşe h ü r m e tk a r olmak, ilmin h u ­ d ut ve sahası dahilindeki her te ­ lâkkiyi hüsnü suretle karşılam ak- dır.

Bu sebepten ben m uhterem mütefekkirim iz Haşan Âli Y üce­ lin düşünce ve kanaatlerine hür- m etkâr olduğum u ilân ederken, ayni düşünce ve k a n a a tte b u l u n ­ madığımı da gene ilmi esaslara istinat ederek söylemek meeburi- • etinde kalacağım. M uhterem m ü ­ tefekkirimiz diyor ki :

«Her edebiyat müessesesi, bir devrin, bir cemiyetin m ahsulüdür. Şiir dehası da o devir ve o

cemi-' inde yetişir »

U YA N IŞ

71

Haşan Âli Yücelle

h a s b ı h a

. RIZA ÇAVDARLI

Bu söz gayet doğrudur. F a k a t bunu d a h a um um î ve şumııllü bir şekilde ifade etm e k icab ed er­ se, her devrin edebiyat ıııüessese- sinin, kendinden evvel geçen bir devrin mirası üzerine ittik a e tm e ­ si icab eder. Bu cemiyetlerin t e ­ kâm ül ve inkişafında, edebiyatın da tâbi olduğu tekâm ü l ve inkişa­ fı gösterir. D im ağlar tek â m ü lle ­ rinde, kendinden evvel geçen di­ m ağlarla olan alâ k a ve rab ıta la ­ rını nasıl kesmiyorlarsa, sanat ve edebiyatın da tabiatın istediği ni­ zam dahilinde bu tek â m ü lü vüctı- de getirebilmesi için kendinden evvelki ile bir rab ıtay a bir bağa m alik olması lâzımdır.» de­ m emiz icab ederdi.

Tabiatın nizam ve ahengi için­ de te k â m ü lü n ü takip etmiş olan böyle bir şiir ve ebebiyat sanatı, içinden doğduğu ve çıktığı sanatı öldürm eği h atırından bile geçire­ mez. Menşeinde mısralarla şiirlerle başlıyan edebiyatın çerçivesi için­ de gözlerimiz insana değil in sa n ­ lara, m addelerin sınıflarına değil fak a t m addelerin hususiyetlerine b a k m a ğ a m ecburdur. Ve bu bakış bir zencir halinde s a n at ve edebiyatı bu günkü halinden ta m ağ a ra zam anındaki devre k a d a r götürm elidir, bu görünüşde de dal ve budakların kesilmemiş olması­ na d ik k a t etm e k lâzımdır.

U n u tm a m a lıd ır ki elli bin se- nedenberi insanlar sanatın menşei ve onun ittik â ettiği esasları a r a ­ m ak la meşguldürler. Bizi şair ve s a n atk â r yapan k u v v e t güzel­ lik ise bu güzellik nedir ? Ve biz ona neden perestiş ederiz ? Neden onu tek ra r vücude getirmek iste­ riz ? B u rad a bu meseleleri derin derin tedkik edebilmek için, gayet geniş, piskoloji u m m a n ın a d a la b i­ liriz. F a k a t bunu bir iki kelime

ile de hulasaten izah etm ek nıüın kündür. Güzellik bir şekil veya bir m adde halinde, onu seyredenin hoşuna giden bir şeydir, Bu m a d ­ de menşeinde güzel olduğu halde bir seyir idene hoş g örün m e y e ­ bilir, fakat diğer seyir eden için güzeldir. Bu şekilde güzellik ve onun telâkkisi nisbî olduğu gibi, sanat ve onun telâkkisi de nisbî- dir. Bir m u h it ve cemiyeti oldu­ ğu gibi ayni seviyede gören in ­ sanlar haline sokmak m üm k ü n olamaz. Bütüu bir cemiyetin e d e ­ biyatı yoktur. Bel ki o cemiyet- deki görüşlerin farklarına göre sınıfların bir edebiyatı vardır. Meselâ bana fiturist bir şairi se­ veceksin ve hoşlanacaksın veya- h u td a Nazım H ikm etin şiirlerini a lkışlayacaksın d e m e k beni ö ld ü r­ m ek le m üsavidir.

Her edebî m ektep kendisine mahsus bir dil yaşatmış, kendi­ sinden sonra gelen bir m ektep ile bu dil kaybolm uştur. Yalnız k a y ­ bolan bu dil ölmüş ve unutulm uş değildir. Ö ldürülm ek ve u n u t tu ­ rulm ak istemek edeb iyatta bir anarşi vücude getirm ektir ki; şii­ rimizi, bu gü n k ü gibi çıplak ve k u rak bir sahraya düşürür. Çünkü tabiata, tabiatın k an un ların a, em ir­ lerine m uhalif bir harekettir. Zira ta b ia t tekâm ü l ve inkişafın mü- selsel bir zencire m e r b u t y ü rü m e ­ sini ister. İ n sa n la r ilk ip tidaî şe­ killerinden birdenbire bugünkü şekillerine atlam am ışlardır. B u ru n ­ larımız, dudaklarım ız, gözlerimiz, asırlarca eski kıyafetini yok e ttir ­ diğini belli e ttirtm e y e re k bugünkü kıyafetine geçmiştir. Eğer bunu birdenbire yapmış olsaydı bu a n o r ­ m al bir hal olurdu ki : ayni a n o r ­ mal karışıklığı, tabiatın k a n u n la ­ rından k u rtu lm a k ve a y ıılm a k is- tiyen kom onist cem iyetlerde gö­ rürüz. Bunların başlıca ittik â ettikleri esas anarşi ve ihtilâldir. Geçen edebiyat ile alâka ve irti­ batını birdenbire k at etm ek isti- yen bir edebiyatın da düşeceği yer bu anarşi çukurudur. H albuk i bu gü nk ü şiir edebiyatı, s a n a tta bu ihtilâli vücude getiren futurist ede­ biyatın bir yavrusudur. Ye m a a le ­ sef şiire karşı olan aşk ve h ü rm e ti yok e ttirm ektedir. Bunu bu keş­ mekeş halinden k u rta rm a k istiyor

72

SERVETIFÜNUN

No. 2235—550

isek, b ug ü n k ü nesli m ü m k ü n ol- i u ğ u ka da r s a n atta bir varlık gösteren geçen edebiyata banla­ mamız gerektir. Büylece d a h a san­ ların, d a h a kavi, daha m üterakki ve daha m edenî bir edebiyat m eydana çıkar. Bu k an aati u m u ­ mileştirebilmek de mütefekkirlerin uhdesine te re ttü b eden bir vazife- iir.

Büyük m ütefekkirim iz Haşan Â.1İ Yücel, bundan sonra, Yahya Kemalin kullandığı kelimelerin türkce olm adıklarım iddia e tm e k ­ tedir. Filhak ik a bize türk ce değil

gibi görünen hazan, sübesu, rengü ve saire ve saire gibi keli­ melerin h a k ik a ten türkce olup olmadıklarını düşünm ek lâzımdır. Ve bunu Türk ru h ve hissile d e ­ ğil, bir çok garb âlimlerinin ted- kiklerine istinad ile yapm am ız daha m akul bir hareket olur.

Sâmî ve Ârî lisanların m en şe ­ leri h a k k ın d a pek ziyade derin tedkiklerde bulunan Carra de vaux, Will D u ra n t, Woiley, Moret, Childe, ve ilâh ve ilâh gibi b u g ü ­ nün yüzlerce âlimleri, Ari ve S â ­ mî lisanlara hem analık, h em b a ­

balık vazifesini gören lisanın T ü rk dili olduğunu pek güzel m ey d ana koymuşlardır. Bilhassa W ill D u ­ r a n t Arab lisanının hakikî bir babası olan Asuri lisanını tedkik ederken, S ü m m e r T ü rk dilinin bu dil üzerinde b u g ü n k ü iâtincenin fransızca ve İtalyanca dilleri üze­ rinde oynadığı rolü oynadığını pek güzel gösterir. (1) Hele âı ı keli­ m elerden bir danesi yok tur ki

— Devam ı son sayıda —

(1) histoire de la civilation, I, l ?'7

Taha Toros Arşivi