TÜRK KAHVESİ GELENEKLERİ
Sabiha Tansuğ'un 5 Şubat — Çarşamba
özel kolleksiyonundan 5 Mart — Çarşamba
YAPI ve KREDİ
B A N K A S I
Kültür ve Sanat Hizm etlerinden :
TÜRK KAHVESİ GELENEKLERİ
«Bir fincan kahvenin kırk yıllık hatırı vardır.»
«Bir acı kahvemizi içm eye gelin...» «Kahve dövücünün hık deyicisi.» «Gönül ne kahve ister, ne kahvehâne. Gönül dost ister, kahve bahane.» «Kahve gibi kavrulduk, dumaniyle sav rulduk.»
«Kahvelerim pişti gel. Köpükleri taştı gel. E yi günüm dostları, kötü günüm geçti gel.»
«Kahve gibi bir meclis-i irfan olamaz—» «Köylünün kahve cezvesi karaca, ama sürece...»
•
Günüm üzde, kız görm ede, kız iste mede, nezaket ziyaretlerin d e, iş görüşm elerinde, yoğun çalışma d evrelerinde, yani günlük hayatı mızın az - çok her alanında, Türk Kahvesi'nin faal rol aldığını görü rüz.
•
Bugün bile, kulpsuz geleneksel kahve fin c a n la rı; fincanların içine oturtulan «zarf» la r ; «kallavi» de nilen büyük boy fin c a n la r; tip tip cezveler ve g ü ğ ü m ler; kahve so ğutucuları ; kahve ta v a la rı; kahve d e ğ irm e n le ri; kahve «dibek» leri ; özel kahve k u tu la rı; v .s ., v .s .,.. pek çoğumuzun evinde hâlâ m evcut tu r.
«...Eskid en kahvehâneler, bugün sanıldığı gibi, b irer tembelhâne
de-ğiİdiler. Halk Eğitim M erkezi gibi rolleri vard ı. Tü rk Kahvesi Müesse- sesi, şimdi dejenere olm uştur. «Eskiden kahvehanelerde meddah konuşurdu. Saz şairi çalardı ve söy lerdi. B üyükler nasihat ederlerdi. Dostlar, karşılıklı fik ir teati eder le rd i...» (H âm it Zübeyir K o şay).
MERASİMLE KAHVE İKRAMI
Üç genç kadın, kahve ikram ı için beraberce hizmet ederlerd i. Tören de, kahve ikram cıları özel giysiler giyip, özel baş süslem eleri ta k a r lardı.
Kahve ikram cısı 3 kadından Birin- ci'si, « sitil» diye adlandırılan «kah ve takım ı» nı taşım akla görevli idi. «Sitil takım »ı, şim diki askılı kah veci tepsilerini h a tırla tırd ı. Şu fa rk la ki, «sitil» in tepsisi çok küçük tü ; ve çu kurdu . Tepsiyle tutağı, b ir birine eğri ve sert 3 adet mâdeni çubukla değil de 3 madenî zin cir le bağlanırdı.
«Sitil tepsisi» nin ortasına kahve güğümü veya kahve cezvesi yerleş tirilird i. «Sitil takım »ı ise daha çok bakırdan, pirinçten, tom baktan, gümüşten yap ılırd ı. Nitekim bugün bile aran ırsa, böylesine eski «sitil
takım » lara veya bu takım ların parçalarına rastlam ak m üm kündür
Köylerde, kahve ikram ını gelin-gö- rüm celer, eltiler ev içi giysileriyle y a p a rla rd ı; hâlâ da yaparlar. «Tâze elden, tâze kahve içelim » deyimi buradan gelir.
•
Türk Kahvesi ve G elen ekleri, tıpkı Türk Hamamı ve G elen ekleri, Türk Kadın Başlıkları ve G iysileri gibi toplumsal uygarlığım ızın paha bi
çilm ez kıym etteki unsurlarından dır.
Bu nedenle, kaybolup gitm ekte olan bir uyg arlık unsurunun gerek b izler, gerekse tüm dünya insanları için değerlendirilm esi g erekir. Bu uğurda, bilimsel etüdlerin d erin leştirilm esi fayd alıdır.
Türk Kahvesi Müzesi en kısa zam an da (ço k geç kalınm ad an) hazırlan- m alıdır.
Sabiha Tansuğ
Gelecek Sergimiz :
Tarih Boyunca Türk Kıyafetleri
(Nurettin Sevin'in özel kolleksiyonundan)
Taha Toros Arşivi
