HASAN ÂLİ YÜCEL
A SAN - Âli, 1897 dc İs ta n b u ld a doğdu. B ab ası, p o sta ve te lg ra f m ü fe ttişliğ in d e n m ü te k a it b u lu n a n b a y Ali H iza; b ü y ü k b a b a sı, p o s ta ve te lg r a f n a z ırlığ ın ı ifa e t m iş olan T rab zo n lu H a ş a n Âli E fe n di; a n n e si, J a p o n y a d a n d ö n ü şte b a ta n E r tu ğ r u l firk a te y n in in sü v a risi ! T e k ird a ğ lı b a h riy e k a y m a k a m ı Ali i B eyin kızı B a y a n N e y y ire ’d ir. Ye- şiltu lu m b a d a Y olgeçen, T o p k a p ıd a T a şm e k te p m a h a lle m e k te p le rin d e ve h u su si b ir rü ş tiy e o lan M ektebi - O sm an îd e okudu. R ü ştiy e d e n şa h a d e tn a m e a lın c a V efa id ad isin e d ev a m a b aşlad ı, ik i yıl s o n r a lise h a lini a la n bu m e k te b in son sın ıfın d a n ; ih tiy a t z ab iti o lm ak ü zere 1915 te ay rıldı. T e rh is te n s o n ra E d e b iy a t F a k ü lte si F elsefe şu b esi ile D arü lm u - allim in i - âliyeye d ev am e d e re k 1920 de h e r ik i m ü essesed en m ezun o- lu n c a E d e b iy a t F a k ü lte s i in zib at m e m u rlu ğ u n d a b ir yıl k a d a r b u lu n du. O nu m ü te a k ip İz m ir m u allim m e k te b i ve b ir sene s o n ra Is ta n - b u ld a K uleli a s k e rî lisesi e d e b iy a t ve İs ta n b u l e rk e k lisesi felsefe m u allim lik le rin i ifa etti. 1925 te K u le
lid ek i d ersi G a la ta s a ra y lisesine
n a k il ve 1927 de M a a rif V ek âleti
m ü fe ttişi - u m u m îliğ in e ta y in edil di. B u v azifesi 1933 e k a d a r dev am eyledi. B u e sn a d a İk in cisi b ir yıl sü rm e k üzere iki d efa m a a r if işleri
n i te tk ik e tm e k üzere A v ru p a y a
gön d erild i. Y ine ay n i v azifed e iken, A ta tü r k ü n m e m le k e tte y a p tık la r ı b ü y ü k s e y a h a tte m a iy e tle rin d e bu lu n d u ğ u gibi, T ü rk D ili T e tk ik Ce m iy eti m e rk e z h e y etin d e de çalıştı. O s ır a la r d a A n k a ra G azi T erb iy e E n s titü s ü n d e vekil o la ra k b ir m ü d d e t m ü d ü rlü k etti. 1922 te M a a rif V e k â le ti o r ta te d r is a t u m u m m ü d ü r lü ğ ü n e geçti. 1935 te İz m ir m eb u s lu ğ u n a in tih a p edilm iş ve b u n u ta kip eden seçim d ev resin d e m eb u slu ğ u n u m u h a fa z a eylem iş o lan H a ş a n - Âli Y ücel, 1938 d e n b e ri M a a rif V ekilliği m a k a m ın ı da ih ra z etm iş b u lu n m a k ta d ır.
* * *
B a lk a n H a rb i e sn a s ın d a , İs ta n b u l d a ç ık a n M ek tep li g a z e te sin in b ir m ü s a b a k a s ın a iş tira k i n e tic e sin d e « İn tik a m olsun» a d lı y azısı ilk d e fa o la r a k bu g azeted e in tiş a r e t tik te n s o n ra H a ş a n - Âli a r t ık yazı fa a liy e tin i dev am e ttir e r e k m an zu m ve m e n s u r e se rle r vü cu d e g e tirm iy e b a şla m ış; b ir y a n d a n m u h te lif ne ş ir v a s ıta la r ın d a ve b ilh a s s a M u al lim , İn ci, T ü r k Y u rd u , Y eni M ec m ua, D e rg â h , M ih rap , H a y a t, M illî i M ecm u a’d a ve A k şam g a z e te sin d e I ç ık a n ş iirle ri ve fa y d a lı m a k a le le ri- | le h u su s î b ir a lâ k a u y a n d ırm ıy a | ve az b ir z a m a n içinde im z a sın ı ta -
n ıtm ıy a m u v a ffa k o lm uş ve b ir
! y a n d a n d a bu y a z ıla rın d a n b ir k ıs m ın ı k ita p h a lin e if ra ğ e tm e k v ey a h u t y en id en ve a y rıc a te lif eylem ek su re tile edebî, felsefî, İçtim aî, m es lek î b irço k k ıy m e tli e se rin sah ib i ol m a k m u v a ffa k iy e tin i elde e tm iş tir.
H a ş a n - Âli’nin, k ita p şe k lin d e k i ilk eseri o lan R u h iy a t alfa b e si, D a rü lfü n u n n e ş r iy a t en cü m e n i t a r a fın d a n b a s tırılm ış ve 1930 de ik in ci d e fa o lak ta b ın a im k â n h â sıl ol- 1 m u ş tu r. O nu m ü te a k ip S û rî ve ta tb
i-% Befıçetyağotı
k î M a n tık ü n v a n lı e se rin i vücude g e tirm iş ve b u e se r M a n tık ve Me todoloji ism i a ltın d a 1935 te ü çü n cü b a sım ın ı id r a k eylem iş, b u s u re tle felsefe ta h s ilin in ilk s e m e re le rin d e nf ik ir âlem im izi is tifa d e e ttirm iy e
ç a lışm ıştır.
D eğ erli m üellifim iz, B ay H ıfzı
T ev fik ve H a m a m iz a d e b a y İh s a n
H a s a n Âli Yücel.
ile m ü ş te re k o lm ak ü z e re h a z ırla d ı ğ ı T ü rk e d eb iy a tı n ü m u n e le ri isim li a n to lo jiy i 1926 d a ta b e ttir m iş ve m e n şelerd en o n b eşin ci a ş ır a k a d a r o lan m a n z u m ve m e n s u r e se rle ri m izd en is a b e tli in tih a p la r y a p tığ ı ve ş a ir ve ed ip ler h a k k ın d a d a m ücm el m a lû m a t v e rd iğ i b u e se rle o z a m a n k i e d e b iy a t te d ris a tım ız ı k o la y la ş tı r a c a k b ir h iz m e tte b u lu n m u ş, a y rıc a T ü rk ç e n in u su li - te d r is i k ita b ı ile ve M arie - J e a n G u y au ’n u n s a n a t h a k k ın d a k i e s e rle rin d e n te rc ü m e edilm iş p a rç a la rı h av i o lm ak üzere
vü cu d e g e tire r e k 1928 de M a a rif
V e k â le ti n e ş riy a tı a r a s ın d a b a s tır dığı S a n a t m ü s a h a b e le ri ü n v a n lı e se rile de dilim ize ve e ste tiğ e m ü te allik a lâ k a s ın ı ve Y u su f A k ç u ra m e rh u m u n h a z ırla d ığ ı ve T ü rk o c a k - la r ı m e rk ez h e y e tin in 1928 de b as tırd ığ ı T ü rk yılı ü n v a n lı eserd e çı k a n « E d eb iy at ta rih im iz e b ir n a z a r ve bizde edebî h a re k e tle r» b aşlık lı 18 sa y fa lık e tr a flıc a m a k a le si ile e d e b iy a t ta rih im iz e a it g en iş ve ih a ta lı v u k u fu n u b ilh a ssa g ö s te rm iştir. H a ş a n - Âli, 1932 de M ev lân an ın n ih a île ri, B ir d e h â n ın ro m a n ı - G oethe, T ü rk e d e b iy a tın a to p lu b ir b a k ış isim li üç k ıy m e tli e se r n eş re tm e k ile b ir ta r a f t a n I r a n diline ve ta s a v v u fu ş a r k e d e b iy a tın a , di ğ e r ta r a f t a n b ü y ü k A lm an ş a irin in d e h a sın ı ve e se rle rin i ta h lil su re tile g a rp e d e b iy a tın a ve n ih a y e t «m en şe le rd e n itib a re n T a n z im a t d ev rin e k a d a r e d eb iy a tım ızı cem iy et b a k ı m ın d a n , f a k a t sa d e b ir ta r ih se y ri ve silsilesi o la ra k değil, b ir İç tim a î m ü essese o la ra k te tk ik e tm e k ve b u g ö rü şle te v e llü t v ey a v e f a t t a
rih le rin i ve ü çü n cü , beşinci d erece d ek i s a n a t k â r l a r ı da s ile re k o n la rın m ü ş te re k e se rle ri o lan edebî m ües- se se le ri k ıs a c a m e y d a n a ko y m ak » itib a rile e d e b iy a tım ız a a it v u k u fu n u n ve ih tis a s ın ın d e re c e s in i ilim â le m in in h u z u ru n d a is p a t eylem iş ve ik in c i eseri için «A lm an k ü ltü r ba k a n lığ ı ta r a f ı n d a n G o eth e m ad aly e- si v e rilm e k su retile» ta k d i r ed ilm iş o ld u ğ u n u g ö rm e k m a z h a riy e tin e e- riş m iş tir.
K ıy m etli edibim iz, 1928 de yeni
h a rfle rim iz le in tiş a r ed e n ilk k ita p la rım ız d a n o lm a k ü z e re T e v fik F ik - r e tin « T a rih i k ad im » ve «D oksan beşe d oğru» b a şlık lı ş iirle rin i b ir b ro ş ü r h a lin d e n e ş re tm iş ve b u n a ilâve e ttiğ i m u k a d d e m e sin d e F ik re - tin « b ü tü n h a y a tın d a ta h a k k ü m e , h e r tü r lü is tip d a d a , dinî, siy asî, d ü n y e vî, u h re v î e s a r e tle re isy a n e tm iş b ir ş a irim iz o ld u ğ u n u ve gayız duy d u ğ u v e la y e tle rin y ık ıld ığ ı b u d ev ir de ş a irin b u ik i m a n z u m e sin i neş- red eb ilm ek le b u lu n d u ğ u m u z d e v rin e n b a h tiy a r im k â n la r la dolu oldu
ğ u n u » iş a r e t eylediği gib i k en d i
m a n z u m e le rin d e n a y n i ta h a s s ü s le y a z d ığ ın ı k a y d e ttiğ i:
B iz h a k k a â şık ız , isteğ im iz h a k ; D o y u rm az a h r e t te s a a d e t u m m a k ; D ileriz d ü n y a d a k u ru ls u n «uçm ak» B u y o lu n ü m m e tsiz pey g am b e riy iz!
■
M ab u d u g ö k le rd e n g önüle in d ird ik ; H â lik le m a h lû k u biz se v in d ird ik ; G özlerde ç a ğ la y a n y a şı d in d ird ik ; B iz zem zem değiliz, a lın te riy iz ! d ö rtlü k le rin i de m u h te v i ve 36 s a tır d a n ib a r e t b u lu n a n «Yeni h ay a t» b a şlık lı m a n z u m e sin i ilâve e tm iş tir.
Ş airim iz, 1917 - 1930 y ılla rı a r a s ın d a hece ve a ru z ile te r e n n ü m e ttiğ i ş iirle rd e n 33 n ü se ç e re k 89 s a y fa d a n ib a r e t o lm ak üzere D ö n en ses ü n v a n ı a ltın d a 1933 te k ita p h a lin de ta b e ttir m iş tir . «D önen ses», «İki resim », « G u rb ette ta b ia t» , «Üç telli sazd an » ; « Y u rt sesleri»; «Hep o h i
kâye»; « B irk aç ppfes»; «Üç şa rk ı»
k ıs ım la rın a a y rılm ış o lan b u şiir m ecm u ası g e n ç ve d u y g u lu ş a irin in m ü te n e v v i m e v z u la r ü z e rin d e k i he y e c a n la rın ı b e lirtm e k te ve Y a h y a K e m a lin a h e n g in i, R iz a T e v fik in k a le n d e rliğ in i, Z iya G ök A lpın m il liy etçiliğ in i, Y u n u s E m re n in içlili ğ in i h ü v iy e tin d e m ezç ve te lif et- m iye m u v a f fa k b ir ş a h s iy e te m a lik ve h a k ik a te n s a n a t k â r o ld u ğ u n u g ö ste rm e k te d ir. K ıy m etli şa irim iz in 1937 de 41 m a n z u m e sin d e n ve 111 s a y fa d a n ib a r e t o lm a k ve b ir b a ş la n g ıç ile « T ü rk - A ta tü rk » ; «Ö ğüt
ler»; «G ülüm sere şiirler» ; «Mev
sim le r ve ta b ia t» ; «D ört h a y v a n , b ir in san » ; « K a h ra m a n lık d e s ta n la rı» ; «Üç h ik ây e» b ö lü m le rin d e n m ü r e k k ep b u lu n m a k ü z e re Sizin iç in - Ço c u k la r a şiirle rim ü n v a n ı ile b a s tır dığı ş iir k ita b ı ise bu n ev id en o lan m ü m ta z e s e rle r a ra s ın d a d a im a sa y ıla c a k b ir k ıy m e tte ve b u m ecm u
a y a d a h il şiirle rd e n «B ayrağım »
m a n z u m e s in d e :
A ta la rım , g ö k te n y ere İn d irm iş le r a y yıldızı.
