Çiniliköşk:Askeri müze ve Yeniçeri müzesi

SEMT SEMT

İSTANBUL

Çlnlliköşk

*

A skerî müze ve

Yeniçeri müzesi

F atih İstanbulu aldıktan sonra bu­ rasını başkent yapmıya karar vermiş , ti. Evvelâ şimdiki Üniversite binası- , mn bulunduğu yere eski sarayı, sonra ] garayburnundaki yeni sarayı yaptır- , mıştı. Yeni sarayın inşasına 1465 ten | sonra başlandı. İlk inşaat 1478 de so- , na erdi. Sarayburnu o zaman zeytin­ likti. Sultan Mehmed mevkiin letâfe • tine meclûp olduğundan yeni sarayın , burada inşasını emretmişti. Bu saray muhtelif köşklerden ve dairelerden ı mürekkep olacaktı. İşte ilk inşa edilen köşklerden biri de «Çiniliköşk» tür. Bu raya «Sırça saray» derlerdi, gayet za- 1 rifti. Şair Ahmed Paşa bu köşkün in­ şasına şu tarihi söylemişti: '

Bünyadı sarayı ki budur ahseni ; tarih ' Kim ide mübarek tapunu hayyü

tüvana. 877

Maktaı bir mürabbaa yakın olan bu binanın cephesi bir sıra direkli olup, sonradan konulan bir mermer merdi venle bu revaka çıkılır. Ortada etrafı çini mozayiıklerle fevkalâde süslü bir kapısı ve iki yanında dahi yine çinili tezyinat görülür.

Kapının üstünde yine mozayikten bir kitabe vardır ki, nihayetinde 87? tarihi (1472) yazılı olduğuna göre, Fa tih burayı İstanbulu aldıktan on do­ kuz sene sonra yaptırmıştır. Cephe­ sindeki çini mozayikleri arasında bir çok kereler «Ya Ali» nidası yazıü ol­ duğundan çini miizeyyenatm acem san’atkârları tarafından yapıldığına ihtimal verilmektedir.

Binanın mimarı hakkında malûmat yoktur. İçi, ortasında bir kubbe bulun mak üzere dört cenahlı bir büyük sa­ ha, dört köşesinde kubbeli birer oda ve parka doğru müdevver bir çıkıntı­

dan ibarettir.

Her odada vaktiîe birer ocak ve du­ varlarda çini kaplam alar varmış. Bun lardan yalnız birinin duvarlarında çi­ niler kalmıştır. Tekmil binanın dahi­ linin evvelce Çini ile kaplanmış oldu ğuna şüphe yoktur.

Esasen buraya Çiniliköşk yahud içe rideki bir çeşmenin üzerinde yazılı olduğu veçhile «Sırça saray» adı veril­ miş olması da bundan ileri gelmekte dir.

Hâlen eski İslâm eserlerinden bir kısmı burada bulunmaktadır.

ASKERİ MÜZE VE YENİÇERİ MÜZESİ

Fatih ikinci Mehmed bugün Topkapı müzesi ittihaz edilen sarayı 867 (1463) tarihinde inşa ettirmiye başladığı za­ man, sarayın etrafına bugün gördüğü­ müz suru da çektirmlye başlamıştı. Bi­ zanslIların eski Aya İrini kilisesi de, 8S3 (1478) Ramazanında inşası sona e- ren bu surun dahilinde kalmıştı.

Kilise «Cebehane» ittihaz edildi, Har­ biye ambarı oldu. Bugün orada gördü­ ğümüz Askeri müze ise merhum Mah- mud Şevket Paşanın eseridir. Mahmud Şevket Paşa Yıldızda daha evvel vücu­ da getirilin iş olan «eslihai kadime ko- ':eksyonu»nu buraya getirtmiş ve Aske­

ri müzenin esasını kurmuştur.

Merhumun Beyazıdda suikasta uğra­ dığı zaman içinde bulunduğu otomobil ve bazı zati eşyası müzede teşhir olun­ maktadır.

Semt Semt Istanbul:

Çiniliköşk

(B av ta ra fı S inci s a y fa d a )

Müze bugün pek zengindir. Muhtelif padihş ahlara, kahramanlara, kurnan - danlara, vezirlere aid silâhların vesaire nln yanı sıra, bu müzede gürz, şeşper, pala, lobut, mızrak, kargı, cirid, harbe, kılfç, kasatura, (kulaklı,, yîatağau, bıçak, kama, hançer, teber, kamçı, ok, yay gibi taarruz silâhları, tabanca, tüfek, havan pıltralyöz, top gibi ateşli silâhlar, kal­ kan, miğfer, zlrh, kolçak, dizçek, at zırh lan gibi müdafaa silâhları teşhir edil­ mektedir.

Müzenin dehlizlerinde bulunan eski toplar dikkate değer. Bunlar arasında padişah Birinci Selim tarafından îstan- bula getirtilen, arabesk oymalar ve ya­ zılarla müzeyyen demir çemberli top­ lar, Dördüncü Murad, Dördüncü Meh- med devrinde imâl edilen toplar. Üçün­ cü Ahmed zamanında vücuda getirilmiş 10 ve 12 ağızlı büyük toplar, Üçüncü Selim zamanına aid 12,5 santimetrelik güzel tunç ıoplar, İkinci Mafımud za­ manında imâl edilen ve kundak üzerine bindirilmiş ilk obüs topları, bir de seri ateşli top - kİ bu nevi topların Avrupa- da icadından evvel ihtira edilmiş bir Türk eseridir - ayrı ayrı dikkat edile­ cek eserlerdir.

Silâhların yambaşmda birçok eşya, Bizans devrinde Boğazı kapatan zincir, muharebe, kumamdan, tayyare tasvir­ leri vardır.

Müzede son muharebelere aid birçok hatıralar, lğtinam edilmiş birçok silâh ve eşya, bir camekânm içinde bizzat Fa tih Mehmedin serpuşu ile teçhizatı, Sel- man Farisinin vücud zırhı, Varna muha rebesl kahramanlarından Davud Paşayı Velinin bütün zırtıı, Poti, Rodos, İbrail,

T a m iş v a r gfbi birçok kalelerin anahtar­ ları dikkati çeker.

Askerî müzeyi bugünkü haline getir­ mek için epeyce emek sarf edi'iniştir. Bilginlerimizin de yardımlar ile müze­ ci dü eşya oldukça tasnif edilmiş bir ha'.e gtdrlımiştir.

j skerî müzenin mühim bir kısmını

da yeniçeri müzesi teşkil eder- Bu mü- eenir. esasının Abdülâziz zamanında ku

1-ulduğu anlaşılıyor. Yeniçeri kıyafetle­

rinin i i hiri için yaptırılmış olan man­ kenler ş .tmU yıkılan eski umumî hapis­ hanenin yanımdaki mehterhanede bulu­ nuyordu. Oradan Sanayi mektebine gö­ türülmüş. İkinci Abdülhamid zamanın­ da Ziraat Nezaretinin yanındaki daire­ ye; yerleştirilmişti. Nihayet 1914 sene­ sine doğru Aya İrini kilisesinin üst ta- halkasına nakledilmişlerdir kİ, şimdi bu- rajda bulunmaktadırlar.

Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi