Maarif Vekili Hasan Ali Yücel Yeni Mecmua'ya anlatıyor

HaarlfVehıl

Yeni Mecmua»

A N L A T I Y O R

( ¿ V e k â l e t m a k a m ın a g e ç ­

t iğ i g ü n d e n b e r i y ü k s e k

id a r e c iliğ in i

g ö s t e r m iş

¿ o l a n

M a a r i f

V e k ilim iz

f

H a ş a n  li Y ü c e l, ş iir le r i

l'E d e b i t e n k id ¡ve t e t k ik le ­

ri ile d e t a n ın m ış

b ir

s a n 'a t k â r d ı r .

B u r ö p o r -

[ ta jım ız d a M a a r i f V e k ili­

m iz, s a n 'a t t e lâ k k is in i,

y e r li v e y a b a n c ı s a n 'a t -

k â r l a r h a k k ı n d a k i

ç o k

e n t e r e s a n f ik ir le r in i

ilk

d e f a Y e n i M e c m u a s a y ­

f a l a r ı n d a a n la t m a k t a d ır .

Yazan: Sabih Alaçam

B

sırtlan. Fakat, gözlerimi, pence- Sayın Maarif Vekilimi» Haşan Âli Yücel’in Yeni Mecmua’ya ithaf ettikleri imzalı resimleri..

relerden duvarlara çevirirsem yine renk armonileriyle karşıla­ şıyorum.: Klâsik ve modern üs­ lûpların, heyecanlı fırçaların u- cunda kaynaşmasından doğan tablolar... Birinde bakir tabiat gülüyor, birinden mistik bir hava süzülüyor... Ve yambaşımda du­ ran piyano, üzerimde melankolik tedailer yapıyor: Jan Sebastiyen Bah’ın, Şubert’in serenatlarını hatırlıyorum.

Tam karşımda bir baş var: Abdülhak Hâmid. Onun « Ö l ü ­ sünden iki mısra hafızamda canlanıyor:

«Ş u taş cebinime benzer ki ayni makberdir,

Dışı sükûn ile zahir, derunu mahşerdir.» (1)

Velhasıl bu odada öyle bir dekor ve öyle bir zevk var ki herhangi bir yabancı bile tesa­ düfen içeriye girse, dünya mata- ına kıymet vermiyen ve zengin bir İç âleminde yaşıyan bir mü­ tefekkirin evinde bulunduğunu derhal anlar.

Ve derhal anlar ki düşün­ mek, düşünebilmek ne tatlı şey­

dir...

(• ) Abdülhak Hâmid’in Asri mezarlıkta yapılacak olan muh­ teşem mezarına bu beyit hak- kedilecektir.

Sayfa : 4 _{YENİ MECMUA}

Sayı: 49

Halbuki bu evin sahibine karşı, benim gibi yabancı olmı- yanlar, tam manasiyle bir mıi- rebbi, bir mürşid olan bu evin sahibini, yine benim gibi, t â

mektep sıralarından tanıyanlar için ise hakikat büsbütün başka­ dır, büsbütün geniş bir kıymet hükmünü taşımaktadır:

Ben ve yaşıtlarım, ilk genç­ lik çağlarımızı idrâk ettiğimiz zamanlar, edebiyat hocamız Ha­ şan Âli Yücel’e hayrandık. Onun armonili sesi, bilgili otoritesi ve hitabet kudreti karşısında bütün sınıf yalnız kulak kesilir; en teıı- belimiz en çalışkan, en yarama­ zımız en uslu olurdu. Haşan Âli Yücel, klâsik edebiyatın metin ı- tibariyle bize çok ağır gelen ka­ sidelerini, gazellerini, rubailerini, muhammeslerini, ilâh... Canlı ve yumuşak bir heyecan atmosferi ile okur ve anlatırdı.

Aradan seneler geçtiği halde, Fikret'in dediği gibi:

«Lâkin, zam an, zam an.. O h e y u ­ layı müntckim.» hepimizin arasına girdiği halde Haşan  li Yücel’i, müstesna l i ­ yakatine inandığımız bu yaşı genç, başı olgun edebiyat hoca­ sını unutmadım, unutamadık. Onun enerjik ve güzel yüzü, ha­ fızalarımızda canlı bir sfenks gibi yaşadı.

Netekim yıllardan sonra da. M aarif Vekili Haşan  li Yücel ile yüzyüze geldiğim, onun hita­ bı ile, düşüncelerimden sıyrıldı­ ğım zaman da beni hiç sukutu hayale uğratmıyan, bilâkis mu­ habbet ve hürmetimi genişleten bir haleti ruhiye içinde kaldım:

— Hocam, dedim, sizdeki bu mürebbilik istidadının ilk teza­ hürlerini bana anlatır mısınız?

Haşan  li Yücel güldü. Oda­ nın bir köşesinde, saf ve temiz bir yüzle bizi dinliyen asıl kadı­ nı gösterdi:

— Anama sor. Bayan Neyir Yücel:

— Sekiz yaşındaydı, diye söze başladı. Önüne küçük bir rahle koyar, odadaki eşyadan ne bulursa onları karşısına dizer, ders verirdi.

Haşan  li Yücel yine güldü: — Biraz daha büyüdükten sonra da hizmetçileri okutmağa başladım.

M aarif Vekilimize sordum: — Peki hocam, şiir yazmağa nasıl heves ettiniz?

Haşan  li Yücel bir an dü­ şündü:

— Biz yavrum, dedi, kışın Yeşiltulumbada otururduk. Yazın da Topkapı dışında, Gümüşsu- yunda bir köşkümüz vardı, ora­ ya giderdik. Bakırköyüne, Zey- tinburnuna doğru güzel bir yeşil ova uzanırdı. Oralarda kendi- kendime dolaşmağı pek sever­ dim. Bilhassa gökyüzünden ve yıldızlardan çok hoşlanırdım. Hatırladığım ilk şiirim, yıldızla­ ra dairdir. Toprağın üstünde na­ sıl insanlar varsa, yıldızları da gökyüzünün üstünde dolaşan öyle birer insan olarak tasavvur

M a a r i f V e k i l i H aş an  l i Y ü c e l ’in

ederdim. Tuhafı şu ki bu düşün­ ceme samimiyetle inanmakta idim. Bu duygum edebî bir teşbih mahiyetinde değildi! Benim için tam bir hakikatti.

— Yıldızlara dair yazdığınız şiirin birkaç mısraını söyliyebi- lir misiniz hocam?

— Hayır... Yalnız mevzu ak­ lımda.

— O halde, kaybolmıyan ilk şiirinize ait hâtıranızı rica ede­ ceğim.

— Balkan harbinde - ki o zamanlar on dört, on beş yaşla­ rında idim - «Mektepli» diye bir mecmua çıkıyordu. Orada bir ta ­ lebe yazısı müsabakası yaptılar.

Ben de «İntikam Olsun» adiyle bir yazı yazdım, mecmuaya gön­ derdim. Harbe ve muhacırları dairdi. İki hafta sonra «Mektep­ li» yi elime alınca yazımı ve a- dımı gördüm, dünyanın en bü­ yük sevincini duydum. Mecmua­ yı, koşa koşa anneme getirdim. O da benim gibi sevindi. Baba­ ma götürmeyişimin sebebi vardı: Terslenmek, hattâ tekdir edil­ mek korkusu. O, mektep kitabı dışında kitap okumama ve yazı yazmama hiç razı olmazdı. H a t­ tâ Hâmid’in Eşber’ini, babam,

en son re sim le r in d e n biri..

müteaddit kereler bulup yırtmış, her tahripten sonra ben de bir yenisini almıştım. Fakat galibi­ yet onda mı kalmıştı, bende mi? hatırlamıyorum!

M aarif Vekilimize sordum: — Peki hocam, felsefeye in­ himakiniz, bilhassa patristik fi- lozofî ile meşgul olmanız nasıl başladı?

— Babam, beni, çocuk iken camiye ve tekkeye götürürdü. Camide, aptest ve namazdan zi­ yade, güzel sesli hafızlara ve ğö- nüle hitab eden vaizlere karşı büyük bir alâka duyardım. Tek­ kede de bilhassa musiki, beni çok

cezbederdi. Bunların, küçük ru­

hum üzerinde belki derin tesir­ leri olmuştur. Maddi âlemdeki gibi, iç dünyasında da hiç bir- şey yok olmuyor. Fakat, yenisi var oluyor mu? Bilmiyorum!

Haşan  li Yücel'in bu son cümlesi, bana, tekrar mektep sı­ ralarını hatırlattı: O, bize Şeks- piri anlatırken de:

V ar olm ak, yah u t yok olmak, İşte bütün mesele budur! Mısraları üzerinde ne kadar dur­ muş; iç âleminin girift tezahür­ lerini dinamik bir cevherle, fa ­ kat bir san'atkâr hüviyetinin ışıklı karanlığı içinde sayıp dök­ müştü. *

Merak ediyordum: M aarif Vekilimizin, bizim ruhumuz ve benliğimiz üzerinde bu kadar ge­ niş tesirler yapan bu mürşidin inandığı filozoflar ve beğendiği şairler acaba kimlerdir?

İşte Haşan  li Yücel'in ce­ vabı:

— Eflâtun, teselli; Aristo, mürebbî olmaktan hâlâ azledile- medi. Bunları tanımadan tefek­ kür, ne kadar mümkündür bile­ mem. Devlet anlayışında Hobs, hayat anlayışında Bergson, ruh anlayışında James’den henüz daha ileri geçemedim.

Şairlere gelince: İçinde bu­ lunduğum ruh haline göre, za­ man zaman ve kendimce tercih­ ler yapmışımdır. En çok sevdi­ ğim şair diye bir rüçhanı kimse­ ye vermiş değilim. Çok primi­ tif ve saf bir haleti ruhiye içe - risinde bulunduğum zamanlar, bizim halk şiirlerimizi heceler dururum. Yunus’u söylerim. Söy­ lerim, diyorum: Çünkü okuya o- kuya eskidenberi hatınmda kal­ mış mısraları vardır.

Fuzuli'yi, bazan Nedim'i ve çok kere Şeyh Galib’i ararım. Daha doğrusu onlar bana ken­ dilerini arattırırlar. Goethe, biza­ tihi şiir olan hayatı ile beni çok alâkadar etmiştir. Bilhassa bü­ tün hayatî ve ruhî melekelerini, duygusu kadar aklî tecessüsünü ve her ikisi nisbetinde iradesini ahenkli bir surette inkişaf etti­ rerek kendisini terbiye etmekte emsalsiz bir insan olan Goethe, benim için hâlâ alâka verici ol­ mayı kaybetmemiş bir prototip­ tir. Ayni bakımdan Mevlâna’yı, kendim için bir tefekkür kayna­ ğı bilirim.

Fransız şairlerinden daha — Arkası 16 inci sayfada —