MUKOSELLER ve TEDAV LER :
OLGU SUNUMLARI
MUCOCELES AND THEIR TREATMENT:
CASE REPORTS
Sertan ERGUN* Esma KÜRKLÜ* Gülsüm AK* Hakk# TANYER*
ÖZET
Mukoseller, içi mukus dolu kavitasyonlar olup oral kavitenin s k görülen yumu ak doku lezyonlar ndand r. Etyolojik faktörleri aras nda lokal travma birinci s rada yer al r ve tedavileri cerrahidir. Bu çal mada, klini#imizde 1998-2006 y llar aras nda mukosel tan s yla opere edilen 25 olguda lezyonlar n lokalizasyonlar , büyüklükleri, etyolojik faktörleri, devam süreleri, tedavi alternatifleri ve prognozlar yap lan ilgili litaratür derlemesi ile beraber tart lm t r.
Anahtar kelimeler: Mukosel, etyoloji, tedavi
SUMMARY
Mucoceles are probably the most common disorders of the minor salivary glands, filled with mucus interiorly, typically presenting as single swellings on the lower lip. They usually arise from a local trauma to a duct. In this present study, aetiological factors, localization, size, duration, treatment alternatives and prognosis of 25 cases of mucocele which were operated in our clinic were discussed.
Key words: Mucocele, etiology, treatment
G R %
Mukoseller, oral kavitenin s k görülen yumu ak doku lezyonlar d r. Kelime olarak içi mukus ile dolu kavite (muco=mukus ve coele=kavite) anlam na gelmektedir. Mukus, majör ve minör tükürük bezlerinin salg sal ürünüdür. !çi mukus dolu bir kavitasyonun meydana gelmesi patolojik olup, iki durumda ortaya
ç kmaktad r: Ekstravazasyon ve retansiyon.1
Mukosellerin en s k görülen etyolojik faktörü ekstravazasyon olup, duktus veya asinuslarda lokalize mukusun çevre dokulara yay lmas ile meydana gelir ve
“mukus ekstravazasyon kisti” ad n al r.2 Bu durum
s kl kla lokal travma ve irritasyon ile olu maktad r.3
Anestezi sonras veya kötü bir al kanl k olarak kronik s rma ve darbe en s k kar la lan travma biçimleri olup, lokal irritasyona sebep olarak s cak ve toksik maddeler ba ta gelir. Bu kistler epitelleri bulunmad
için gerçek kistler s n f na dahil de illerdir.2
Mukoseller nadiren, tükürü ün dilate duktus içinde birikmesi ile meydana gelebilirler.1 Bu yolla olu an
mukosellere “retansiyon kisti” ad verilir. Bu tip kistler gerçek kistler olup, kist epiteli mukoid, skuamoz veya onkositik olabilir.2 Klinik olarak büyüklükleri birkaç
mm ile birkaç cm aras nda de i en, mavi-transparan (yüzeyel) veya normal mukozal renkte (derin), s kl kla
alt dudakta orta hatt n lateralinde, nadiren dil alt , bukkal veya palatinal mukozada lokalizasyon gösteren asemptomatik lezyonlard r.1,3-9
Mukoseller, lokalizasyonlar ve büyüklüklerine göre 3 farkl cerrahi metod ile tedavi edilirler. Küçük boyutlu tek mukosellerin, ilgili minör tükürük bezi ile total eksizyonu uygun bir tedavi eklidir.1,3,4 Yüzeyel
operasyonlarda lezyon nüks edebilir.2 Bu i lem
geleneksel metodlarla ve genellikle skar formasyonu b rakmaks z n yap labildi i gibi CO2 lazer yard m
veya elektro cerrahi ile de uygulanabilir.10,11 Orta
büyüklükteki ve kal n konnektif doku ile kapl mukoseller, ilgili tükürük bezi boyunca disseke edilerek tedavi edilirler.1 Büyük ve anatomik yap lara
yak n olan mukosellerin en uygun tedavisi
marsüpyalizasyondur.1 Hastan n belirgin bir ikayeti
olmad kça palatinal mukozada lokalize multipl, küçük, yüzeyel mukosellerin tedavi edilmelerine gerek
yoktur.5,6,12 Subjektif semptom varl nda bu tip
mukosel adac klar lazerle vaporizasyon veya linolenik asit uygulamas ile tedavi edilebilirler.5,13
OLGULAR
1998-2006 y llar aras nda klini imize oral ve
perioral bölgede lokalize i lik ikayeti ile toplam 25 hasta ba vurdu (Tablo I). Hastalar n 15’i erkek, 10’u
kad n idi. Hastalar n ya lar 5 ile 50 aras nda de i mekte, ya ortalamalar ise 23.32 idi. Klinik
muayenede bu lezyonlar n tümünün klinik
görünümünün mukosel ile uyumlu oldu u belirlendi. Lezyonlar n 23’ü (%92) alt dudakta, 2’si (%8) dilalt nda yerle im göstermekteydi. Lezyonlar n 14’ü sa tarafta, 11 tanesi ise sol tarafta bulunmaktayd .
Tablo I. Lezyonlar n klinik özellikleri ve tedavi ekilleri (GC:
Geleneksel-bistüri-cerrahi; EC: Elektrocerrahi)
HASTA ) YA% C NS YET LOKAL ZASYONU ETYOLOJ BÜYÜKLÜK YAKLA%IK (ÇAP)
SÜRE (hafta) TEDAV 1 24 I Alt dudak sa taraf Kronik s rma 15 mm 3 GC 2 16 K Alt dudak sa taraf Travma 10 mm 1 GC 3 42 K Alt dudak sol taraf Travma 3 mm 8 GC 4 23 K Alt dudak sa taraf Bilinmiyor 5 mm 4 GC 5 11 K Alt dudak sol taraf Anestezi sonrass rma 15 mm 1 EC 6 5 I Alt dudak sa taraf Travma 10 mm 2 GC 7 32 K Alt dudak sol taraf Travma 5 mm 1 GC 8 22 I Alt dudak sa taraf Bilinmiyor 3 mm 8 GC 9 27 K Alt dudak sol taraf Kronik s rma 10 mm 4 GC 10 31 K Dil alt sa taraf Di çekimine ba ltravma 10 mm 2 GC 11 40 K Alt dudak sa taraf Kronik s rma 4 mm - GC 12 12 I Dil alt sol taraf Bilinmiyor 9 mm - GC 13 33 I Alt dudak sa taraf Bilinmiyor 12 mm - GC 14 18 I Alt dudak sa taraf Bilinmiyor 10 mm 6 GC 15 11 K Alt dudak sa taraf Kronik s rma 5 mm 16 GC 16 11 I Alt dudak sol taraf Di çekimine ba ltravma 15 mm 16 GC 17 39 K Alt dudak sol taraf Bilinmiyor 10 mm - GC 18 21 K Alt dudak sa taraf Bilinmiyor 8 mm - GC
Mukosellerin çaplar 3-15mm aras nda de i im
göstermekte ve ortalama çaplar 8.76mm idi. 11
mukoselin etyolojisi bilinmemekteydi (%44). Etyolojisi belli mukoseller aras nda travma en s k neden olarak kar m za ç k yordu (8; %32). Bu travmalardan dördü di çekimi esnas nda hekim taraf ndan elevatör ile meydana gelmi idi. Di er travma nedenleri dü me, bisiklet kazas ve kavga nedeniyle meydana gelmi idi. Kötü al kanl k olarak kronik s rma en s k kar la lan ikinci etyolojik faktör idi (5; %20). Bir hastada, anestezi sonras duda n
s r lmas na ba l olarak mukosel formasyonu meydana gelmi ti. Al nan anamnezlerde 10 hastan n a zlar ndaki lezyonlar n ne kadar süredir devam etti ini bilmedikleri belirlendi. Geriye kalan 15 hastan n lezyonlar 1 hafta ile 4 ay aras nda de i en sürelerde devam etmekteydi. Mukosellerin ortalama devam süreleri yakla k 6.4 hafta idi. Alt dudakta lokalize mukosellerin hepsinin ilgili minör tükürük bezi dahil olmak üzere cerrahi olarak total eksizyonu yap ld . 24 hastan n ameliyat nda geleneksel cerrahi uyguland . Hacmen ortalaman n üzerinde olan bir mukosel elektrocerrahi kullan larak opere edildi. 22 mukosel bir bütün halinde rüptüre olmadan ç kar labildi.
Total olarak eksize edilen lezyonlar n hepsi
histopatolojik olarak mukus ekstravazasyon kisti olarak te his edildi. Operasyon sonras primer kapama elde edildi ve hastalara postoperatif antibiyotik (kg ba na 25mg doz eklinde geni spektrumlu antibiyotik) reçete
edilerek postoperatif bak m anlat ld . Operasyonlar sonras erken veya geç kanama veya enfeksiyon izlenmedi. Sadece bir hastada ameliyat bölgesinde yakla k 3 ay süreli parestezi izlendi. Opere edilen hastalar n hiç birinde rekürrens izlenmedi.
Resim 1. Mukosel
Resim 2. Ensizyon
TARTI%MA
Mukosellerin %70’inden fazlas n n minör tükürük
bezlerinden kayna n ald ve alt dudakta
lokalizasyon gösterdi i bildirilmi tir.14 Maia ve
arkada lar15 1018 pediatrik oral biyopsiyi inceledikleri
çal mada, mukosellerin oral ve perioral kavitenin en
s k kar la lan üçüncü lezyonu oldu unu
vurgulam lard r. Olgular m z n sadece ikisi anterior lingual tükürük bezi kaynakl olup ve dil alt alanda lokalizasyon göstermekteydi. Dil alt nda lokalize mukosel olgular m z n biri di çekimine ba l travmatik yaralanma sonucu meydana gelmi ti. Muhtemelen,
çekim esnas nda kullan lan elavatör veya davye istem d Blandin ve Nuhn bezlerinin duktuslar n zedeleyerek sekresyonun konnektif dokular içine ekstravazyonu ile sonuçlanm ve ilgili bölgede mukosel formasyonu ile sonuçlanm t r.
Resim 3. Lezyon künt disseksiyon ile görünür hale getirilmesi
Mukoseller travma, kronik s rma ve sigara kullan m haricinde farkl etyolojik faktörler nedeniyle meydana gelebilirler. Özellikle yüzeyel mukosellerin Graft Versus Host hastal ve Sjögren Sendromu ile yak n ili kili oldu u defalarca bildirilmi tir.16-19
Mukoseller, cerrahi i lemler sonras erken veya geç komplikasyonlar olarak da ortaya ç kabilirler. Anestezi entübasyonu esnas nda erken komplikasyon olarak, çene ucu ögmentasyonu ve orbita taban k r operasyonlar sonras geç komplikasyonlar olarak mukosel olgular bildirilmi tir.20-22 Crean ve Connor23 dilde ve a z
taban nda yerle im gösteren iki mukosel olgusunu takdim ettikleri çal malar nda, ilgili lezyonlar n cerrahi
olarak total eksizyonu sonras hastalar n normal
mastikasyonlar n n sa land n belirtmi lerdir.
Navazesh24 71 ya nda kad n hastada geli en mukoselin etyolojisinde di ta olu umunu önledi i iddia edilen di macununun rolü olabilece ini belirtmi tir. Olgular m z n olu umunda, yukar da sayd m z etyolojik faktörlerin hiçbiri söz konusu de ildi.
Mukoseller multipl say da olabilirler. Bu lezyonlar palatinal mukozada lokalize yüzeyel lezyonlar olup s kl kla sürekli ve yo un sigara kullan m nedeniyle maruz kal nan termik ve kimyasal irritanlar sonucu meydana gelirler.5,6,12 Porter ve ark.25 4 ya nda bir çocu un alt duda nda lokalize multipl say daki mukoselleri rapor ettikleri çal malar nda bu durumun çok nadir oldu unun
ve tekrarlanan travma ile ili kili olabilece inin alt n çizmi lerdir.25 Olgular m z n oral klinik muayenelerinde
bu tipte mukosellere rastlamad k.
Resim 4. Lezyonun eksizyonu sonras
Resim 5. Sütürasyon
Mukosellerin tedavi alternatifleri, lokalizasyon, büyüklük ve anatomik yap lar ile kom uluk ile yak n ili kilidir. Mukosellerin, geleneksel bistüri cerrahisi, elektrocerrahi, lineoik asitle da lama ve CO2 lazerle
vaporizasyon ile tedavi edildikleri bildirilmi tir.10,11,13
Lezyonlar n tümünde ayn operasyon tekni i
kullan lm t r. Bu olgu serisinde lezyonun üzerini örten ince mukoza üzerinde bistüri veya elektrocerrahi ile ensizyon yap lm , lezyon künt disseksiyon ile görünür hale getirilmi ve periferde serbestle tirilerek bir bütün halde ç kar lmaya çal lm t r (Resim 1-5). Üç lezyon eksizyon esnas nda rüptüre olmu , di er tüm lezyonlar bütün halde ç kar lm t r. Te hisini yapt m z en büyük mukosellerin çaplar 15mm idi ve önemli
anotomik yap lar ile kom uluklar bulunmamaktayd . Bu nedenle lezyonlar n hiç biri marsüpyalizasyon için önerilmi bulunan endikasyonlar ile uyumlu de ildi.1 Mukosel operasyonlar nda, elektrocerrahi ile geleneksel (bistüri) cerrahisini kar la t ran bir literatüre rastlanmam t r. Deneyimlerimiz, mukoseli
örten ince mukozan n ensizyonunun geleneksel
yöntemlerle daha rahat yap ld n göstermi tir.
Elektrocerrahi esnas nda meydana gelen yüksek s n n, mukoselin bir bütün halinde, rüptüre olmadan ç kar lmas n güçle tirece ine inanmaktay z.
Mukosellerin te hisi genellikle klinik olarak
konmakla birlikte kâti suretle histopatolojik tan s n n
yap lmas gereklidir. Mukosellerin ay r c tan s
lenfanjiyom, hemanjiyom, lipom, mukoepidermoid karsinom ve lenfoepitelyal kistlerle yap lmal d r.1Chen
ve ark.26 10 ya nda erkek çocu un alt duda nda
lokalize lezyona klinik olarak mukosel tan s koyarak opere etmi ler, yap lan histopatolojik de erlendirmede lezyonda reaktif poliklonal lenfoid infiltrasyon belirlenmi tir. Ak ve arkada lar27 yay nlad klar olgu
sunumunda klinik olarak mukosel ön tan s ile opere ettikleri lezyonun histopatolojik olarak asinik hücreli karsinom oldu unu belirtmi ler, tan s klinik olarak kesin gözü ile bak lan her türlü lezyonun histopatolojik tetkikinin yap lmas gereklili inin alt n çizmi lerdir.27
Total eksizyonunu yapt m z mukosellere
histopatolojik olarak mukus ekstravazasyon kisti tan s konmu tur.
SONUÇ
Mukoseller oral ve perioral bölgenin s k kar la lan lezyonlar d r. Tedavileri s kl kla cerrahi olup, tedavi alternatifleri lokalizasyonlar , büyüklükleri ve anatomik yap lara olan kom uluklar ile yak n ili kilidir.
KAYNAKLAR
1. Baurmash HD. Mucoceles and ranulas. J Oral Maxillofac Surg 2003; 61: 369-78.
2. Günhan Ö. Oral ve Maksillofasiyal Patoloji. Birinci Bask . Ankara: Atlas Kitapç l k; 2001. s. 111-12.
3. Schrefer J. Oral and Maxillofacial Pathology. 2 nd ed. China: Saunders; 2002. s. 389-40.
4. Rose EC, Rose C. Mucocele on the lower lip: A case report. J Orofac Orthop 2004; 65: 433-5.
5. Jinbu Y, Tsukinoki K, Kusama M, Watanabe Y. Recurrent multiple superficial mucocele on the palate: Histopathology and laser vaporization. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 2003; 95: 193-7.
6. Mandel L.Multiple superficial oral mucoceles: Case report. J Oral Maxillofac Surg 2001; 59: 928-30.
7. Sugerman PB, Savage NW, Young WG. Mucocele of the anterior lingual salivary glands (glands of Blandin and Nuhn): Report of 5 cases. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 2000; 90: 478-82.
8. Andiran N, Sarikayalar F, Unal OF, Baydar DE, Ozaydin E. Mucocele of the anterior lingual salivary glands: From extravasation to an alarming mass with a benign course. Int J Pediatr Otorhinolaryngol 2001; 61: 143-7.
9. Anastassov GE, Haiavy J, Solodnik P, Lee H, Lumerman H. Submandibular gland mucocele: Diagnosis and management. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 2000; 89: 159-63. 10. Kopp WK, St-Hilaire H. Mucosal preservation in the treatment of mucocele with CO2 laser. J Oral Maxillofac Surg 2004; 62: 1559-61. 11. Nuntanaranont T, Thuaksuban N. The use of CO2 laser for treatment of salivary gland disease in seven cases. Int Cong Ser 2003; 1248: 393-98.
12. Silva A Jr, Nikitakis NG, Balciunas BA, Meiller TF. Superficial mucocele of the labial mucosa: A case report and review of the literature. Gen Dent 2004; 52: 424-7.
13. McCaul JA, Lamey PJ. Multiple oral mucoceles treated with gamma-linolenic acid: Report of a case. Br J Oral Maxillofac Surg 1994; 32: 392-3.
14. Harrison JD. Salivary mucoceles. Oral Surg Oral Med Oral Pathol 1975; 39: 268-78.
15. Maia DM, Merly F, Castro WH, Gomez RS. A survey of oral biopsies in Brazilian pediatric patients. ASDC J Dent Child. 2000; 67: 128-31. 16. Campana F, Sibaud V, Chauvel A, Boiron JM, Taieb A, Fricain JC. Recurrent superficial mucoceles associated with lichenoid disorders. J Oral Maxillofac Surg 2006; 64: 1830-3.
17. Garcia D, Molina R, Gonzalez J. Graft-Versus-Host Disease, an eight case report and literature review. Med Oral Patol Oral Cir Bucal 2006; 11: 486-92.
18. Garcia-F-Villalta MJ, Pascual-Lopez M, Elices M, Dauden E, Garcia-Diez A, Fraga J. Superficial mucoceles and lichenoid graft versus host disease: Report of three cases. Acta Derm Venereol 2002; 82: 453-5.
19. Katayama I, Yamazaki S, Nishioka K. Giant mucocele of oral cavity as a mucocutaneous manifestation of Sjogren syndrome. J Dermatol 1993; 20: 238-41.
20. Stranc MF, Skoracki RA. Complication of submandibular intubation in a panfacial fracture patient. J Maxillofac Surg 2001; 29: 174-6.
21. Lazar F, zur Hausen A, Mischkowski R, Zoller JE. A typical cyst formation following chin augmentation using a nasal osteocartilaginous graft. J Craniomaxillofac Surg 2006; 34: 107-12. 22. Nkenke E, Amann K, Maier T, Benz M, Kramer M, Haeusler G, Benz S, Wiltfang J, Vairaktaris EG, Neukam FW, Holbach L. Untreated 'blow-in' fracture of the orbital floor causing a mucocele: Report of an unusual late complication. J Craniomaxillofac Surg 2005; 33: 255-9.
23. Crean SJ, Connor C. Congenital mucoceles: Report of two cases. Int J Paediatr Dent 1996; 6: 271-5.
24. Navazesh M. Tartar-control toothpaste as a possible contributory factor in the onset of superficial mucocele: A case report. Spec Care Dentist 1995; 15: 74-8.
25. Porter SR, Scully C, Kainth B, Ward-Booth P. Multiple salivary mucoceles in a young boy. Int J Paediatr Dent 1998; 8: 149-51.
26. Chen YK, Shen YH, Lin CC, Lin LM. Submucoal lymphoid aggregates of the lower lip in a 10-year-old boy. Br J Oral Maxillofac Surg 2005; 43: 185-7.
27. Ak G, Hay rl o lu A, Ergun S, Güllüoglu MG, Batu D, Saruhano lu A, Tanyeri H. Acinic cell carcinoma of the lower lip: A case report. Acta Stamatol Croat 2007; 41: 159-65.
Yaz#>ma Adresi: Dr. Sertan ERGUN !stanbul Üniversitesi Di Hekimli i Fakültesi
A z, Di , Çene Hastal klar ve Cerrahisi Anabilim Dal Çapa / !STANBUL
Tel: 0 212 4142000 / 30352 Faks: 0 212 5312230
