146
Alkolik Halüsinozis
Murat Erdem1, Mehmet Ak1, Tunay Karlýdere2, K. Nahit Özmenler3
OLGU SUNUMU
1Dr., 2Yrd.Doç.Dr., 3Doç.Dr., GATA Psikiyatri Anabilim Dalý, Ankara
SUMMARY
Alcoholic Hallusinosis
There is a close relationship between alcohol dependen-cy and psychotic disorder since alcoholism was found in schizophrenic individuals four times more than the nor-mal population, and temporary hallucinations and delu-sions were detected in 43% of alcohol dependent indi-viduals. Alcoholic hallucinosis is a clinical process, which continues generally with live hallucinations. Auditory hallucinations are the ones, which are threatening, frightening and scaring the individual in quality. They are perceived as talking of a third person. Alcohol halluci-nosis arises in individuals whose alcohol dependency was started at early ages, alcohol consumption is more than other alcohol dependents and in the ones who face more frequently alcohol related life difficulties. In the possible pathophysiological mechanisms, there are dopaminergic transmission and other neurotransmitter changes, increased beta carbolin level, and auditory sys-tem deficits. Despite the good prognosis of the picture, 10-20% of the cases were stated as becoming chronic. Alcohol hallucinosis takes attention as a clinical picture, which is seen rarely, has pathophysiological mechanisms that are not detected exactly, and whose differencial diagnosis must be well done. An alcohol hallucinosis case, which is thought to be seen rare in clinical practice, was presented.
Key Words: Alcohol dependency, psychotic disorder, hal-lucinosis,
Makalenin geliþ tarihi: 08.06.2005, Yayýna kabul tarihi: 02.09.2005
ÖZET
Þizofrenik bireylerde normal populasyonun dört katý oranýnda alkolizm saptanmasý, alkol baðýmlýlarýnýn %43’ünde geçici varsaný ve sanrýlarýn tespit edilmesi nedeni ile alkol baðýmlýlýðý ve psikotik bozukluk yakýndan iliþkili görünmektedir. Alkol halüsinozisi genellikle canlý varsanýlarla seyreden klinik bir tablodur. Ýþitme varsanýlarý bireyi tehdit eden, korkutan, ürküten niteliktedir. Üçüncü bir kiþinin konuþmasý þeklinde algýlanýrlar. Alkolik halüsi-nozis alkol baðýmlýlýðý erken yaþta baþlayan, alkol tüketi-mi diðer alkol baðýmlýlarýna göre daha fazla olan, alkole baðlý yaþam sorunlarý ile daha sýk karþýlaþan bireylerde ortaya çýkmaktadýr. Muhtemel patofizyolojik mekaniz-malarý arasýnda nöronal membranlarda dopaminerjik transmisyon ve diðer nörotransmitter deðiþiklikleri, art-mýþ beta karbolin seviyeleri, iþitme sistemi bozukluklarý bulunmaktadýr. Bu tablonun seyri iyi olarak belirtilmekle birlikte olgularýn %10-20’sinin süregenleþtiði bildirilmek-tedir. Alkolik halüsinozis nadir görülen, patofizyolojik mekanizmalarý tam olarak tespit edilememiþ olan ve ayýrýcý tanýsýnýn iyi yapýlmasý gereken bir klinik tablo olarak dikkati çekmektedir. Klinik pratikte seyrek karþýlaþýldýðý düþünülen bir alkolik halüsinozis olgusu sunulmuþtur.
Anahtar Sözcükler: Alkol baðýmlýlýðý, psikotik bozukluk, halüsinozis.
GÝRÝÞ
Þizofrenik bireylerde alkol kötüye kullanýmý veya baðýmlýlýðýnýn yaygýnlýðý %12-43 oranýnda taným-lanýrken ayný bireylerde normal populasyonun dört katý gibi yüksek oranda alkolizm olduðu belir-tilmektedir (Soyka 1994). Ayrýca alkoliklerin %43’ünde geçici varsaný ve sanrýlar saptanmaktadýr (Schuckit 1982). Bu nedenle alkol baðýmlýlýðý ve psikotik bozukluk yakýndan iliþkili gibi görünmek-tedir. Alkol baðýmlýlýðý bulunan 643 bireyin ömür boyu kohort incelemesinde olgularýn %25’inde varsaný saptanýrken toplam 48 hastanýn (%7.4) DSM-III-R ya da ICD-10 taný kriterlerine göre alkolik halüsinozis tanýsý aldýðý tespit edilmiþtir (Tsuang ve ark. 1994).
Alkol halüsinozisi genellikle canlý varsanýlarla seyreden klinik bir tablodur. On yýl ve daha uzun süreli alkol kullananlarda, 40-50 yaþlarýnda ortaya çýkar. Erkeklerde daha sýk görülür. Aþýrý miktarda alkol alýmýnýn kesilmesinden ya da alkol miktarýnýn azaltýlmasýndan kýsa bir süre sonra ortaya çýkar (Özçubukçuoðlu ve ark. 1990). Ani baþlangýç tipik-tir (Soyka ve ark. 2000). Ýþitme varsanýlarý bireyi tehdit eden, korkutan, ürküten niteliktedir. Üçüncü bir kiþinin konuþmasý þeklinde algýlanýrlar. Sesler TV, radyo, telsiz ya da ýsýtma sistemlerinden geliyormuþ gibi algýlanabilir (Özçubukçuoðlu ve ark. 1990). Varsanýlar kesik kesik ya da sürekli ola-bilir, bir anlýk olabildiði gibi günlerce de sürebilir (Çifter 1980). Hasta varsanýlarý genellikle ciddiye alýr, onlara karþýlýk verir, çoðu zaman varsanýlarýn etkisiyle gerçeðe uymayan davranýþlar sergiler (Özçubukçuoðlu ve ark. 1990, Çifter 1980). Biliþsel fonksiyonlar genelde etkilenmez, gerçeði deðer-lendirme, varsanýlara yönelik olarak bozuktur (Özçubukçuoðlu ve ark. 1990). Alkolik halüsinozis tablosunda ayrýca sanrýlar, anormal duygulaným, psikomotor huzursuzluk bulunabilir (Tsuang ve ark. 1994).
DSM-III-R’de alkolün oluþturduðu organik mental bozukluklar arasýnda sýnýflandýrýlan alkol halüsi-nozisi tablosu (Amerikan Psikiyatri Birliði 1989), DSM-IV de ise alkol kullanýmýnýn yol açtýðý psikotik bozukluk (varsanýlarla ve sanrýlarla giden), alkol yoksunluðu (algý bozukluklarýyla giden) grup-larýnda sýnýflandýrýlmýþtýr (Amerikan Psikiyatri Birliði 1994). ICD-9’da organik psikozlar grubunun alkolik psikozlar bölümünde sýnýflandýrýlan tablo,
ICD-10’da ise organik halüsinozlar içinde taným-lanmýþtýr (Dünya Saðlýk Örgütü 1992).
Bu yazýda klinik pratikte seyrek karþýlaþýldýðý düþünülen bir alkolik halüsinozis olgusu sunulmuþ-tur.
OLGU
62 yaþýnda erkek hasta. Ýþitme azlýðý nedeni ile baþvurduðu Kulak Burun Boðaz (K.B.B.) polikli-niðince özbakýmýnda bozukluk, dezorganize konuþ-ma ve davranýþlarýnýn saptankonuþ-masý nedeni ile görüþ alýnmak amacýyla psikiyatri kliniðine gönderilmiþ ve ilk muayene sonunda yatýrýlmýþtýr. Yorgun görünümlü hastanýn heyecanlý davranýþlarý mevcut-tu. Bilinci açýk, kiþi, zaman ve yer yönelimi tamdý. Algýda zaman zaman kendisini suçlayan, eleþtiren, zaman zaman da çok deðerli bir kiþi olduðu, üstün hizmet madalyasý verileceði, bu nedenle düzen-lenecek törene katýlmasý gerektiðini ifade eden grandiyöz içerikli iþitme varsanýlarý mevcuttu. Öznel yargýlamasý bozuk, düþünce akýþý enkohere, duygulanýmý irritable ve öforik olmak üzere deðiþken olarak deðerlendirildi. Düþünce içeri-ðinde grandiyöz temalý varsanýlarý ile uyumlu fikir-ler mevcuttu. Uyku azalmýþtý. Kýsa Psikiyatrik Deðerlendirme Skalasý (BPRS) deðerlendirmesi 32 puandý.
Nörolojik muayenesinde ellerde hareketle artan istirahat tremoru sað üstte daha belirgin bilateral disdiadokokinezi, sað üstte dismetri mevcuttu. Romberg sallantýlý, tandem yürüyüþ baþarýsýz olarak deðerlendirildi.
Hastanýn, premorbidinde heyecanlý, hareketli, dýþa dönük birisi olduðu, yaklaþýk yirmi yýldýr alkol kötüye kullanýmýnýn bulunduðu, aile fertlerine karþý sýk sýk þiddet uyguladýðý, bu nedenle ailesinin kendisini terk ettiði ve uzun süredir yalnýz yaþadýðý, ailesinde psikiyatrik hastalýk öyküsü bulunmadýðý öðrenildi. Hasta yalnýz yaþadýðýndan ve alkol baðýmlýlýðý öyküsünü kabul etmemesinden dolayý son bir yýlýndaki alkol kullaným süresi ve miktarý hakkýnda kesin bilgi elde edilemedi. Son olarak iki hafta önce alkol aldýðýný ifade eden hastanýn arteriyel kan basýncý ve nabýz deðeri normal sýnýrlar içerisindeydi. Tam kan incelemesi normaldi, ancak serum üre: 108 mg/dl (15-44), kreatinin: 1.4 mg/dl (0.6-1.2), AST:142 U/L 40), ALT:97 U/L (10-40), GGT: 58 U/L (7-32) olarak tespit edildi.
Klinik Psikiyatri 2005;8:146-149
Alkolik Halüsinozis
Klinik Psikiyatri 2005;8:146-149 Erdem M, Ak M, Karlýdere T, Özmenler KN.
148
Haloperidol 10 mg/gün tedavisi baþlandý. Tedavinin üçüncü gününde algý bozukluklarý kayboldu. Düþünce akýþýndaki bozukluk devam etmekteydi. Mini mental deðerlendirmede 29 puan alan has-tanýn nörolojik muayene bulgularý nedeni ile plan-lanan Bilgisayarlý Beyin Tomografisinde serebellum posteriorunda ve posterior oksipital bölgede sub-araknoid kist ile uyumlu lezyon saptandý. Ancak mevcut nörolojik bulgularý açýklamayacaðý deðer-lendirildi. Hepatik enzim yüksekliði üç haftalýk yatýþ döneminde devamlýlýk gösterdi. Üre ve krea-tinin deðerleri 24 saat sonra normal sýnýrlara geri-ledi. Üç haftalýk yatýþ dönemi sonunda ruhsal muayenesinde düþünce akýþýnýn ayrýntýcý ve öznel yargýlamasýnýn bozuk olduðu deðerlendirildi. Tremorlarý belirgin biçimde azaldý, romberg ve serebellar muayene bulgularý normale döndü. Baþka bir þehirde yaþamasý nedeni ile bulunduðu þehirdeki bir merkezde takip edilmek üzere Haloperidol 5 mg/gün tedavisi ile taburcu edildi. Hastanýn çýkýþ BPRS puaný 5 olarak deðerlendiril-di.
TARTIÞMA
Hastada algý bozukluðunun bulunmasý, tablonun ani baþlangýçlý olmasý nedeni ile genel týbbi duruma baðlý deliryum, bunlarýn yanýnda tablonun alkol alýmýnýn kesilmesi sonrasý ortaya çýkmasý nedeni ile deliryum tremens düþünülmekle birlikte hastanýn bilincinin açýk, dikkatinin normal olmasý, yönelim bozukluðunun bulunmamasý, varsanýlarýnýn egosin-tonik olmasý ve sadece iþitme varsanýlarýnýn bulun-masý, kliniðinin dalgalý seyir göstermemesi nedeni ile bu tanýlar dýþlandý. Ayrýca psikotik semptom-larýn alkol kullanýmýnýn kesilmesiyle zamansal iliþki içerisinde olmasý ve baþlangýç yaþýnýn tipik olma-masý nedeni ve süregen gidiþ göstermemesi nedeni ile þizofrenik reaksiyon dýþlandý. Tablo DSM-IV’e
göre alkol kullanýmýna baðlý psikotik bozukluk (varsanýlarla giden) olarak deðerlendirildi. Alkol kullanýmýna baðlý psikotik bozukluk olgularý, alkol baðýmlýlýðý erken yaþta baþlayan, diðer alko-liklere göre daha çok miktarda alkol tüketen, alkole baðlý yaþam sorunlarý ile daha fazla karþýlaþan bireylerde ortaya çýkmaktadýr (Çifter 1980). Bu bilgi olgunun sosyodemografik verileri ile örtüþmektedir. Alkol kullanýmýna baðlý psikotik bozukluk tanýsý almýþ 34 hasta ile yapýlan çalýþmada ortalama alkol süresi 14.2 yýl olarak tespit edilmiþtir (George ve Chin 1998). Olgunun alkol kullaným süresi 20 yýla yakýndýr. Alkol halüsinozisinin muhtemel patofizyolojik mekanizmalarý arasýnda nöronal membranlarda dopaminerjik transmisyon ve diðer nörotransmitter deðiþiklikleri, artmýþ beta karbolin seviyeleri, iþitme sistemi bozukluklarý bulunmaktadýr (Çifter 1980). Olgunun iþitme azlýðý yakýnmasý ile öncelikle K.B.B. polikliniðine baþvur-masý bu bilgi ile uyumlu görünmektedir.
Alkole baðlý psikotik bozukluðun seyri genellikle iyi olarak belirtilmekle birlikte olgularýn %10-20 sinin süregenleþtiði bildirilmektedir. Alkol kullanýmýna yeniden baþlama durumunda yineleme riski yük-sektir (Soyka 1996). Alkol halüsinozisi tanýsý kon-muþ 25 hastanýn %88’inde semptomlarýn ortalama 18 günde azaldýðý ya da ortadan kalktýðý bildirilmiþtir (Vicente Muelas 1990). Olgunun klinik tablosu tedavi ile kýsa sürede düzelmiþtir. Alkolik halüsinozis nadir görülen, patofizyolojik mekanizmalarý tam olarak tespit edilememiþ olan ve ayýrýcý tanýsýnýn iyi yapýlmasý gereken bir klinik tablo olarak dikkati çekmektedir.
Yazýþma adresi: Dr. Murat Erdem, GATA Psikiyatri Anabilim Dalý, Etlik, Ankara, drmerdem@yahoo.com
KAYNAKLAR
Amerikan Psikiyatri Birliði (1989) Mental Bozukluklarýn Tanýsal ve Sayýmsal El Kitabý, 3. Baský (DSM-III-R) (Çev. ed.: E Köroðlu) Hekimler Yayýn Birliði, Ankara.
Amerikan Psikiyatri Birliði (1994) Mental Bozukluklarýn Tanýsal ve Sayýmsal El Kitabý, 4. Baský (DSM-IV) (Çev. ed.: E Köroðlu) Hekimler Yayýn Birliði, Ankara.
Çifter Ý (1980) Organik Kaynaklý Ruhsal Tepkiler, 1. Baský, Ankara, GATA Eðitim Yayýnlarý, s.50.
Dünya Saðlýk Örgütü (1992) ICD-10 Ruhsal ve Davranýþsal Bozukluklarýn Sýnýflandýrýlmasý. (Çev. ed.: MO Öztürk, B. Uluð, Çev.: F. Çuhadaroðlu, Ý. Kaplan, G. Özgen, MO Öztürk, M Rezaki, B Uluð). Türkiye Sinir ve Ruh Saðlýðý Derneði Yayýný, Ankara, 1993.
George S, Chin C (1998) A 3 year case study of alcohol related psychotic disorders at Hospital Seremban, Med J Malaysia, 53:223-226.
Klinik Psikiyatri 2005;8:146-149
Alkolik Halüsinozis
149 nedeniyle alkol hallusinozisi, XXVI. Ulusal Psikiyatri ve
Nörolojik Bilimler Kongresi Bilimsel Yayýnlar Kitabý, Cilt III, 79-84.
Schuckit MA ve ark. (1982) The history of psychotic symptoms in alcoholics. J Clin Psychiatry, 43:53-57.
Soyka M (1994) Addiction and schizoprenia. Nosological, clini-cal and therapeutic questions. 1.Alcoholism and schizoprenia. Fortschr Neurol Psychiatr, 62:71-87.
Soyka M (1996) Alcohol induced hallucinosis. Clinical aspects, pathophysiology and therapy. Nervenarzt, 67:891-895.
Soyka M, Dresel S, Horak M ve ark. (2000) PET and SPECT findings in alcohol hallucinosis: case report and super-brief review of the pathophysiology of this syndrome. World J Biol Psychiatry, 1:215-218.
Tsuang JW ve ark.(1994) Characteristic of men with alcoholic hallucinosis. Addiction, 89:73-78.
Vicente Muelas N, Rios Rial B, Ochoa Mangado E (1990) Alcoholic hallucinosis:response to treatment. Arch Neurobiol, 53:192-195.
