Ya yı na ha zır la yan: Tülây Genç türk De mir ci oğ lu, İs tan bul: Bo ğa zi çi Üni ver si te si Ya -yın la rı, 2005.
Bir ya za rı or ta ya çı kar mak, eser le ri ni kü tüp ha ne le rin zor ula şı lan raf la rın dan in di rip, il gi le nen le rin el le ri nin al tı na ge tir mek, şüp he -siz ki bü yük bir hiz met tir. Son yıl lar da Fat ma Ali ye’nin gör dü ğü il gi de şük ran la anıl ma ya de ğer. Fat ma Ali ye Ha nım üze rin de ki ilk cid di ça lış ma yı ya pan Me rih HasEr’di. Da nış -ma nı ol du ğum bu ça lış -ma, sı ra dan öğ ren ci tez le ri nin çok öte si ne geç miş ti. Fat ma Ali -ye’nin ger çek ölüm ta ri hi ni de bu lup or ta ya çı ka ran o ol muş tu. Bu ça lış ma da Mu ha zarât (1309/1891-1892)1ro ma nı ye ni harf le re çev -ril miş, ya zar ve eser le ri hak kın da da iyi bir ça lış ma ya pıl mış tı. Ne ya zık ki o yıl lar da neş re dil me yen bu tez, Fat ma Ali ye Ha nım’a kar şı il gi uyan dık tan son ra en çok kul la nı lan, fa kat adı anıl ma yan kay nak lar dan ol du.2
Fat ma Ali ye üze rin -de hem in ce le me ler, hem de eser le ri nin ye ni harf le re çev ril me si, hat ta sa de leş ti ril miş bas kı la rı ar ka ar ka ya çık tı. Bu -nun la da ka lın ma dı, hak kın da bir de ro -man ya zıl dı (Fat ma Ka ra bı yık Bar ba ro
soğ lu, Fat ma Ali ye Uzak Ül ke (İs tan bul:Tİ -MAŞ, 2007).
Bu ne şir ler için de en iyi ol du ğu nu söy le ye ce ğim Tülây Genç türk De mir ci oğ lu’nun ha zır la dı ğı Enîn ro ma nı dır. Bun dan ön ce Le va yihi Ha yat (189798) ad lı dö ne mi ba kı mın -dan çok an lam lı olan ro ma nın ye ni harf ler ve çe vi ri me tin le neş ri ni üst len miş bu lu nan De -mir ci oğ lu’nun bu ikin ci ça lış ma sı dır.3 Enîn 1328 yı lın da, II. Meş ru ti yet’in ilânın -* Prof. Dr., Marmara Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi, Emekli Öğretim Üyesi.
1 Me rih Has-Er, Fat ma Ali ye Ha nım ve Muhazarât 1966/67, me zu ni yet te zi, İÜ, Tür ki yat Ens ti tü sü,
Tez.n1. 745.
2 Me rih Has-Er, Fat ma Ali ye Ha nım ve Mu ha za rât Ro ma nı, İÜ Ede bi yat Fa kül te si, me zu ni yet te zi
1972.
3 Ha yat tan Sah ne ler (Levâyihi Hayât), hzl. Tü lây Genç türk De mir ci oğ lu, İs tan bul: Bo ğa zi çi Üni ver si
-Yeni Türk Edebiyatı Dergisi, Sayı 1, Mart 2010, s. 251-252
FATMA ALİYE, ENÎN ROMANI
İnci Enginün
*te si Ya yın la rı, 2002. (Es ki harf li me tin, çev rim ya zı ve di li çi çe vi ri si ile)
4 Met nin okun ma sın da rast la dı ğım bir ufak oku ma ha ta sı nı bun dan son ra ki bas kı da dü zel til me si için
zik re di yo rum. “Ben Ni hat’ı bu hu sus ta na sıl ik na ede ce ği mi gö rür sün! Su at böy le de yip ye rin den kalk tı. Gi yin mek üze re iken Ne ba hat –Sa kın ağa bey, Ni hat’a öy le bir şey söy le me yi niz!…” cüm le sin -de ki “gi yin mek” ke li me si nin “git mek” ol ma sı ge rek mek te dir. (s. 480, 119, 320).
dan dört yıl son ra ya zıl mış tır ve tıp kı Mu ha zarât’ta ol du ğu gi bi, eği til miş, kül tür lü ka -dın la rı mer kez alır ve bi yog ra fik özel lik ler ta şır. An cak bu iki ese rin bir baş ka öne mi, zen gin, gün gör müş İs tan bul lu ai le le rin ya şa -yış la rıy la il gi li ilk el den bil gi ver me le ri dir. Eser Mu ha zarât gi bi bir genç lik ese ri ol ma -dı ğı için, Fat ma Ali ye’nin o ki tap ta ki ka dar inan dı rı cı lı ğı bi raz zor en tri ka la ra gi riş me di ği, de ği şik yaş ta ki ka dın la rın duy gu ve dü -şün ce le ri ni da ha iyi an la dı ğı gö rül mek te dir. Ay rı ca ger çek çi li ğe doğ ru da bir gi diş bu lun -mak ta dır. Ben ze ri olan Mu ha zarât’ta bü tün kö tü ler ce za la rı nı bu lur lar, on la rın akı be ti ne on la rın kö tü lü ğü ne ma ruz ka lan lar da şa hit olur lar, yi ne de o ka dar iyi dir ler ki, ken di le -ri ne ni ce acı çek ti ren kö tü le -ri af fe dip yar dım eder ler. Enîn’de kö tü le rin sa yı sı da ha az dır. Bir ma sal te ma sı nın de va mı olan üvey ana -nın en tri ka la rı söz ko nu su de ğil se de üvey kar de şin kıs kanç lık ve ben cil li ği onu kö tü lü ğe sev ke der. İn san lar duy gu la rı nı aça ma dık la rı için, ken di oluş tur duk la rı sı kın tı lar için -de mut suz luk la rı nı ya şar lar. Bu ro man da her mut suz, mut la ka bir baş ka sı yü zün den mut -suz de ğil dir gö rü şü bu lun mak ta dır. Ya za rın ol gun luk dö ne mi ese ri ol sa da, Enîn ba sıl dı ğı za man, Ser veti Fü nun ro man cı la rı, ro ma nın ne ol du ğu nu oku yu cu la rı na öğ ret miş ler -di, hat ta ka dın ko nu sun da ar tık Ha li de Edib de ro man da bir baş ka rüzgâr es tir me ğe baş -la mış tı. Bu yüz den Enîn’in faz -la bir il gi uyan dır ma dı ğı tah min edi le bi lir.
Tülây Genç türk De mir ci oğ lu Enîn ro ma nı nı çev ri ya zı ve “di li çi çe vi ri” ile ver miş, so -nu na da Arap harf li met ni ek le miş tir ki, bu da her han gi bir te red düt te he men kay na ğa
baş vur ma yı ko lay laş tır mak ta dır.4
Ki ta bı nın “Gi riş” kıs mın da Fat ma Ali ye Ha nım ve eser le ri üze rin de du ran, Tülây Genç türk De mir ci oğ lu Enîn ile ya za rın öte ki ro -man la rı ara sın da ki ben zer lik ler den de söz et mek te dir. Bu ara da, ya za rın il ginç bir tu tu -mu nu da be lir tir. Fat ma Ali ye ro man la rın da ay nı ad la rı kul lan mış tır. Bun lar bir ön ce ki ki tap la bağ lan tı ku ru la cak bir ni te lik ta şı ma -mak ta dır, çün kü ay nı şa hıs lar de ğil dir. Bir kı sım şa hıs la ra ad la rı nı, kah ra man la rı nın ki -şi lik le ri ne gö re ver miş olan Fat ma Ali ye, san ki bu ad la rın tek ra rıy la, çev re nin or tak ol du ğu iz le ni mi ni uyan dır mak is te miş tir.
“Di l-i çi çe vi ri”yi na sıl yap tı ğı nı açık lar ken “Os man lı Türk çe si nin gra mer ve cüm le ya pı sı ba kı mın dan ya rat tı ğı so run la rın çö zü -mün de met nin an la şı la bi lir ol ma sı na özen gös ter dik.” di yen Tülây Genç türk De mir ci -oğ lu, ger çek ten ra hat oku nup an la şı la bi lir bir me tin or ta ya koy muş tur. Bo ğa zi çi Üni -ver si te si, Fen-Ede bi yat Fa kül te si, Türk Di li ve Ede bi ya tı Bö lü mü ele man la rın dan olan De mir ci oğ lu’nun ka dın ça lış ma la rı na duy du ğu il giy le, Fat ma Ali ye’nin öte ki eser le ri ni ay nı özen le bu gü nün oku yu cu la rı na sun -ma sı nı bek li yo rum. Her cid di araş tı rı cı nın bir ya za rı bü tü nüy le bu gu nün oku yu cu la rı na sun ma sı öte den be ri en bes le di ğim ha yal ler den dir. Bu nu genç mes lek taş lar ımız da gör -dük çe duy du ğum mut lu lu ğu ta rif ten âci zim. Geç mi şi bil mek, o dev rin eser le ri ni ta nı mak, bu gün kü ni ce bo şu na çır pın ma ya son ve re cek tir. Ta rihî mal ze me on la rı bu gün de ya şat mak için de ğil, ha yat ve dü şün ce le rin sü rek -li -li ği ni öğ ret me si ba kı mın dan da bü yük önem ta şı mak ta dır.
