Vet.mı.Derg,(2007), 23,1: 67·70
ŞiNŞiLLA'DA
(Chinchilla lanigera)
AORTA ABDOMiNALis'iN SON
DALLARıNıN
MORFOLOJiK
YAPıSı
A
ysun Çevik-
Oemirkan1
@,V
ural
Ö
zdemirl, i
smail
Türkmenoğlut,ibrahim
Demirkan-Mo
rp hology of e
nd-branches
of
ao
r ta abdomin
alis
in
c
hinchilla
(C
hinchilla l
a nigera)
Özet: Çalışmada şinşilla aorta abdominalis'inin sondallarının makroanatomik yapısı incelendi. Afyon Kocatepe Üni-versitesi DeneyHayvanları Ünitesi'nden temin edilen 5 adetsağlıklı ergin erkekşinşilla kullanıldı. Arteria carotis com-munis'tenkırmızımürekkep ilerenklendirilmişlatexenjekte edilip,lupaltındadiseksiyonuyapılarak, arteriailiaca com-munis, arteria iliaca externa, arteria iliaca interna ve arteria sacralis mediana incelendi. Aorta abdominalis'in son dalları, arteria iliaca communis dexterve sinister olarakikiyeayrıl dığıve bunlardanarteria iliaca oxterna veinte rn a' n ın orjinaldığı belirlendi. Arteria umbilicalis'in arteria i1iaca externa'dan orijin aldığı ve budamarın ligament şekline dö-nüştüğü saptandı. Arteria abdominalis caudalis'in 2 kadavrada arteria iliaca externa'dan çıktığı gözlenirken 3 ka-davrada bu damarın bulunmadığı tespit edildi. Arteria sacralis mediana'nın 2 kadavrada aorta abdominalis'in dor-sal'indençıkıponundevamıdurumundaolduğu,3 kadavradaise arteriailiaca communis sinister'dençıktığı saptandı. Anaht arKeli mel er:Anatomi, aorta abdominalis,şinşilla,
Summary : Macro-anatomicstructure of end-branches of aorta abdorninalisin chinchilla was examined in this study. Fivehealthy, adult chinchilla obtainedfrom the ExperimentalAnimal Unit of AfyonKocatepe University. Afterinjecling latex,that coloured with red ink, intothe arteria carotis communis,dissection was carried out under a loop. Arteriaili -aca communis, arteria iliaca externa and arteria iliacainterna, and arteria sacralis mediana were examined.The end-branch of arteria abdominalis was divided into two divisions as arteria iliaca communis dexter and sinister.These branches were furtherdivided into two branches as arteria iliaca externa and interna.Arteria umbilicalis became a Ii-gament that was originated from arteria i1iaca externa. Arteria abdominalis caudalis rootedfromarteria iliacaexterna in 2 cadavers butit was notthe case in3cadavers. Arteria sacralis mediana originated from aorta abdominalis in 2 cadavers whereas it originated from arteria iliaca communis sinisterin 3 cadavers,
KeyWords:Anatomy, abdominal aorta, chinchilla. Giriş
Taksonamik yönden Rodentia'ların C a-viamorpha alt takımı ve Chinchillidae familyasına ait türlerden biri olan Chinchilla lanigera kürkünün yumuşaklığı ile bilinen ve pet hayvanı olarak y e-tiştirilen bir kemiricidir (Erençin, 1977; Kürshner, 1992). Büyük kulakları ile fareye, kuyruğu ile s in-caba, vücudu ile de tavşana benzeyen bir ha y-vandır (http://members.aol.com). Oklu kirpi ve kobay ile de yakı n benzerliği vardır (http:// www.vets.org.n.).
Aorta abdominalis'in sondalları,tavşan ve ratta arteria i1iaca communis dexter ve arteria iliaca commununissinister'eayrılmıştır. Sacral ve kuyruk omurlarının ventral'inde ise arteria sacralis
me-diana olarak devam etmiştir (Craigie, 1969;Walker,
1998). Arteria iliaca communis, daha kalın olan ar-teria i1iaca externa ve daha ince olan arar-teria iliaca interna'ya ayrıımıştır. Arteria iliaca externa, bacağa doğru ilerler, bu arada pelvis organlarının bir kısmı ile karn ın medial duvarına dallar verir (Craigie,
1969). Arteria iliaca interna, pelvis'in dorsal du -varı na, idrar kesesine ve genital organlara dallar verir (Craigie,1969; Popeskove ark., 1992).
Aarta abdominalis'in morfolojik anatomisi,
kobay (Stump ve Shively, 1976; Vicentini ve ark.,
1981),rat (Farris ve Grittith, 1963),tavşan (Craigie,
1969; Orsi ve ark. 1979; Mclaughlin ve Chiasson, 1990), kertenkele (Arruda, 1992)vesıçan (Pintove Martin, 2004) gibi türlerde ayrıntılı olarak i n-celenmiştir. Bu çalışmanın amacı aorta
ab-Gel i şTarihi:01.08.2.006 @:aysuncevik@yahoo.com
ı.AfyonKocatepe Universitcsi, Veteriner Fakültesi. AnatemiAnabilimDalı.AFYO KARAHISAR 2.AfyonKocatepeUn i vcrsi ıes i,VeterinerFakültesi.CerrahiAnabilimDalı.AFYONKARAHIsAR
ÇEV1K.OEMIRKAN.OWEMIR,TüRKMENOCLU,DEMIRKAN dominalis' in son dallarının ve onların si
-metnza
syonunun
makroskop ik yapısı ve bunun diğer kemıncüene olan farklı l ıklarının ortaya ko-nulmas ıd ır.
Materyal ve Metot
Çalışmada materyalolarak Afyon Kocatepe
Üniversitesi Deney Hayvanları Ünitesi'nden temin
editen
.
vöc
ut
a~ırl ı~ı 550 g-600 garasında değişen 5 adet erkek erginşinşiüa (ChinchillaIanigera) kul-lanıldı. Hayvanlar,ketarnine (Ketalar, Parke-Davis) 60mglkg ve xylazine (Rompun, Bayer) 6mglkg kombinasyonu ile derin
anastezi
uygulandı(Fleck-ne
ll,
1992; Poore ve ark., 1997). Arteriacarcus
communis yolu ile kan beşattıtarak renklerıdirilmiş latex enjekte edildi. Kadavraıar % 10 luk lor-maldehi! solusyonunda 24 saat tespit edildi. Ma-teryaller lup ve sıereo-mikroskop altında diseke edilerek aortaabd
cmmaüs'in
son kollarılncelenip
foto~raflandı ($ony DSCF-717).
Terminoloii
için NominaAnatomica Veterinaria (2005)kuııanıldı.Bulgular
Aorta abdominafls'in (Şekil lIa, 2/a) son dal-larının. lumca! ve sacral vertebra'ların ventra! yu
-zeyinde, musculus psoas mtror. muscu lus psoas major ve musculus quadraıus kaslarının vent -ral'inde ve colon
descendes'in
dorsal'inde yeraldı~ıtespit edildi.Beşincivealtıncı lumbalomurun eklem yerinde bilateralolarak arteria uteca communis'e ayrıldığı gOzlendi(Şekil 1/b ,2/b).
Arteria
itiaca
communis'in, caudal ve lateral yönde ilerleyerek sağ tarall ayaklaşık7 mm,sol ta-rafta ise 9 mmmesafede
arteriautaca
extema (Şekil lIc, 2/c) ve arteria i1iaca iritema'ya ayrıldığı belirlendi (Şekil l/d, 2/d).Arteria iliaca extem a'run. oblikolarak ilerteyerek orijininden yaklaş ık 2-3mm
uzaklıkta Onceertene umbtlica
üs'i
verdiği ancak bu kadavralar erkek oldu~u için bu damarın latex ile dolmayıpbirligamenl şekline dönuşlüğütespit e
dü-di (Şekil111.
211). Daha sonra2
kadavradaarteria
umbilicalis
il
e
aynıseviyede
3
kadavrada da 1-2 mm uzaklıktaanerta
duetusdeterentis
'in
artena
ili· aca extema'dan aynıdığ ı gözlend i (Şekil l/g, 2/g). Truncuspudendoepiçastrcus
kendinden bir önce çıkanarteria
duetus deferenlis'den4
·5
mm
uzak-lıktaarterta
iliaca exıema'dan ayrılıpoç
dal verdiği gözlendi (Şekil 11h,2/h
)
.
Arteria abdominalisca
-u
dalls'in
.
sadece2
kadavrada lruncuspu-dendoepigastricus'unorijininden 2 mm sonra Çıktı~ı
Şekil 1.Aonaaooc mmausm son dallarınınvenuerceogoıunumuveartona seerensrneo.ananın, arıerra1118cacomrnunıs sinisl ra"dan orijinalışı.
a·aorta abdominalis, b- ertenailiaeacommunis.c-artena iliaca exteme. d- anerta iliaca interna, e-arteria sacrens
me-diana.i·artena umbulicalis.
go
arteriaducıusdeferentis, h-tnıncuspudendoeptgastricus,j. artartaabdominaliscaudalis,l-
erterracircumllexa lemorisıeterens.k· arteria profooda terrens.i- arteria lelllOfalis.Şi nş i llu ' d u (Chiııehillalunigcra)Aortu .. ,
Şekil2.Arteria sacralismediana'nınventral'den görünümü (aorta abdonminalis'indorsal'inden orijinalışı).
a-Aorta abdominalis,b- arteria iliacacommunis,c- arteria iliaca externa, d- arteriailiacainterna,e- arteriasacralis me-diana, t- arteria umbulicalis, g- arteria ductus deterentis, h- truncus pudendoepigastricus, h- truncus pu-dendoepigastr icus, j- arteria circumflexa temoris, lateralis,j- arteria protunda temoris, k- arteriatemoralis,i- arteria iii
-olumbalis,m- arteriapudenda interna.
gözlenirken diğer3 kadavrada iseadı geçen bu da-mara rastlanmadı (Şekil 1/i). Bu 3 kadavrada
ar-teria abdominalis caudalis'in beslediğiyeri truncus pudendoepigastricus 'un vaskularize ettiğigözlendi. Arka bacağa doğru devam eden arteria iliaca ex-terna, medial yönde 3-4 mm sonra arteria pro-funda femoralis (Şekil 1Ik, 2/j) ve lateral yönde bu
damardan sonra 2 mmuzaklıktaarteria circumf lexa femaris lateralis'i (Şekil 1/j, 2/i) verip arteria fe-moralis olarak arka bacağın vaskülarizasyonunu
sağlad ığ ı saptandı (Şekil 1/1, 2/k). Arteria iliaca in-terna, arteria iliaca externa arasında 30-40 de-recelik bir açı yaparak ala asis i1i'nin ventral yü-zünde caudo-ventra l yönde seyrettiği gözlendi. Damar sırasıyla arteria iliolumbalis'i (Şekil 2/1), 3-4 mm sonra arteria glutea cranialis'i , 4-5 mm sonra arteria glutea caudalis'i, 7-8 mm sonra arteria ca-udalis lateralis'i ve 6-7 mm sonra da arteria p u-dendain te rnayı verdiğ i tespitedildi(Şekil2/m).
Arteria sacralis mediana , 2 kadavrada aorta abdominalis'in dorsal'inden çıkıp onun devamı du -rumunda olduğu (Şekil 2/e), 3 kadavrada ise ar-teria iliaca communis sinister'den orijin aldığı
sap-tandı (Şekil 1/e). Bütün kadavralarda üç rami dorsalissacrales verdiğ i gözlend i.
69
Tartışma
Rat (Walker, 1998), kobay (Popesko ve ark. 1992), tavşan (Craigie, 1969; McLaughlin ve Ch i-asson,1990) vesıçana(Pintove Martin2004) b en-zerşekilde şinşiliadada aorta abdominalis'in ikia r-teriailiacacommunis'e ayrıldığı gözlendi.
Arteria iliaca externa ve arteria iliaca interna, kobay (Vicentini ve ark., 1981), rat (Orsi ve ark., 1977; Chiasson , 1980) ve tavşanda (Popesko ve ark.,1992) olduğu gibiarteriailiaca communis'den
ayrıldığı tespitedildi. Arteria umbilicalis, kobay (Po -pesko ve ark., 1992) ve tavşanda (Mcl.auqhlin ve Chiasson, 1990) arteria iliaca intena'dan orijin a
l-dığı bildirilmesine rağmen bu damar rat'a (Ch i-asson,1980) benzerşekilde şinşiliadada arteria iii-aca externa'dan ayrıldığı ve Iigament şekline dönüşlüğü saptandı. Arteria ductus deferentis,tav
-şan (Popesko ve ark., 1992) ve rat'ta (Chiasson, 1980) arteria i1iaca externa'n ın ilk verdiğ i dal ol
-masına rağmen, kobay da bu dal yerinearteriaa b-dominalis caudalis'in (Popesko ve ark.,1992) orijin
aldığ ı bildirildi. Bizim çalışmamızda arteria ductus deferenlis'in, arteria iliaca externa'nın ikinci dalı o
l-duğutespitedildi.Truncus pudendoepigastr icus'un,
i-ÇEVIK-DEMIRKA . ÖZDEMiR. TÜRKME'OGLU. DEMIRKA
asson, 1980) ve kobaya (Popesko ve ark., 1992) benzer şekilde şinşiliada da arteria iliaca ex-terna'dan köken aldığı saptandı. Arteria ab-dominalis caudalis'in, kobayda (Popesko ve ark., 1992) arteria iliaca externa'dan çıkanilk dalolduğu
belirtilmesine karşın tavşanda (McLaughlin ve C
hi-asson,1990) olduğugibi bizimçalışmamızdada ar-teria profunda femoralis'den önce çıkan bir dal ol-duğu gözlendi.
Arteria iliaca in le rna'n ı n , kobayda (Popeskove ark., 1992) ilk önce arteria umbilicalis'i verip tek kök halinde üç dala arteria glutea cranialis, arteria pudenda interna ve arteria prostatica'ya ayrıldığı
bildirilmesine karşın tavşanda (McLaughlin ve C
hi-asson, 1990; Popesko ve ark., 1992) önce arteria iliolumbalis daha sonra arteria glutea cranialis sı
rası ile arteria obturatoria, arteria umbilicalis, ar-teria glutea caudalis ve son olarak da arteria pu-denda interna ve arteria caudalis lateralis'eayrıldığı rapor edilmiştir.Bizim çalışmamızdabu damar, cra-nio-cauda lyöndesırası ile önce arteria iliolumbalis, arter ia glutea cranialis, arteria glutea caudalis, ar-teria caudalis lateralis ve son olarak arteria
pu-denda inte rna'yı verdiği saptandı.
Arteria sacralis mediana, hamsterde (Orsi ve ark., 1977) aorta abdominalis'in dorsal'inden orijin aldığını, kobayda (Favre, 1967) arteria iliaca com-munis arasından, sıçanda (Pinto ve Martin, 2004)
%30sağarteriai1iacacommunis%30 sol arteriai li-aca communis ve % 40 hayvanda da aorta
ab-dominalis'in caudal'e uzantısı şeklinde olduğu
bll-dirilmes ine rağmen bu çalışmada 2 kadavrada
aorta abdominalis'in dorsal'inden çıktığı 3 ka-davrada ise sol arteria iliaca communisten orijin al-dığ ı tespit edildi.
Sonuç olarak aorta abdominalis'in son dalları
olan arteria iliaca communisve arteria sacralis me-diana makroanatomik olarak incelendi. Ayrıca
ke-ınirici sınıfına dahilolan tavşan, rat, kobay ve sıçan
gibilaboratuar hayvanlarıile olan farklılıkları ortaya
konulmaya çalışıldı . Arteria umbilicalis, kobay ve tavşanda arteria iliaca interna'dan orijin almasına rağmenşinş iliadaarteria iliacaexlerna'dan orijin
al-dı ğ ı gözlend i. Arteria sacralis media'nin 2
ka-davrada aorta abdomina lis'in dorsal'inden 3 ka-davrada ise soltaraftaki arteria iliaca communis'ten
orijin ald ı ğ ı tespitedildi.
Kay nakl ar
Arruda,O.S. (1992). Conlribuiçaoao esludo analomico
das arterias e veiasda regiao medialda coxa do tatu (Dasypusnovemcincıus) , Linnaeus, 1758.Botucatu, 56p
Dissertaçao (Mestrado)-Institulo de Biociencias,
Uni-versidade Esladual Paulisla.
70
Chiasson, RB. (1980). Atlas of Ihe Rat. WMC. Brown Company.
Cragigie, E.H. (1969). Bensley's Praclical Analomy of the Rabbit. 81h Toronto Pres. U.SA
Erençin, Z. (1977).Av hayvanları ve Av. Ank.Üniv.Vet.
Fak.YayınlarıAnkara. 338.
Favre, P. (1967). Conıribution'al eludedu sysleme ar
-leriel du Cobaye (Abdomen, Bassin, Membre pelvien).
Paris,68p.These (DocloralVeterinaire)- Ecole Nalionale
VeterinaireD'Alfort, Faculle de Medicinade Paris.
Farris, E.J.,Grilfilh, J.Q.J. (1963).The ral inlabo raıory
invesligalion. 3.ed. New York,Hafner,p.542.
Flecknell, PA (1980). Laboraıory animal anaesthesia.
Academic Press Limited,London: 137.
hllp://members.aol.com/s irchin/chin info.hım. Date:
09.09.2005. Chinchilla InformalionalSile.
htlp://www.vels.org.n.lCareerPeVPeICareNetsView/
articles1.pdt. Date,09.09.2005.AVeIs View articles,
Pub-lishedby the New Zeland Velerinary Associalion Inc. Page 60 of 73. ASS/BEN/26/A vels view Articles Oct 02. Doc.
Kürschner,M.(1992).Unser ChinchillaFranckh-kosmos
Verlags-Gmbh. Co.Slultgart.
McLaughlin, CA, Chiasson, RB. (1990). Laboralory analomy of Ihe rabbit. Brislon, Mc Graw Hill
NominaAnalomicaVeıerinaria(2005).Inıernalionalco
m-millee on Velerinary Gross Anaıomical Nomenclalure.
5th ed.Copyright by the World Associalionof Veterinary Anatornists.
Orsi,A.M.,Pinto e Silva,P.,Fernandez,WA(1977). Es-ludiode los ramos de la aorta abdominaldelhamsterdo
-rado (Mesocricenlusauraıus). Arch. Anat. Embriol. 12:
190-203.
Orsi, A.M., Pinto e Silva, P., Fernandez, W.A., Mello, D.S. (1979). Pelvic visceral arteries of rabbüs ( Ory-clolagus cuniculus).Acla Anat. 104(1): 72-8.
Pinlo e Silva,C.J.R.,Martins, B.M.R (2004).Anaıomical studyof the abdominal aorta sacral rami of Ihe opossum (Didelphis albivenlris).Int.J. Morphol. 22(3): 217-220. Poore, O.S.,Sanchez-Halman, A., Goslow,G.E.(1997).
Wing upstroke and Ihe evolution of flappingf1ight. Nalure
387:799-802
Popesko, P., Rajtova. V., Horak, J. (1992). A Colour
Atlas of theAnaıomy of Smail LaboraloryAnimals.Vol.
1, Rabbit and Guinea Pig, Bralislava:Wolfe Publishing Ltd.
Slump, J.E., Shively,M.J. (1976). The syslemicarterial
pallern of Ihe guineapig:the pelvisand pelvic limb. Am.
J.Anat. 147:193-202.
Vicentini, CA, Orsi, A.M., Silva, Z. (1981). Co m-portarnento anayomico das arterias umbilical (lig.
Re-dondo da bexigae urogenilalna cobaia (Caviaporcellus, L.,1756).Rev. Fac. Med. Vet.Zootec. Univ.SaoPaulo, 18: 15-7.
Walker, W.F., Homberger, D.G. (1998). Analomy and
Disseclion of Ihe Rat. W.H. Freeman and Company. New York.
