TÜRK GER‹ATR‹ DERG‹S‹ 2005, C‹LT: 8, SAYI: 2, SAYFA: 69
ÖZ
Girifl-Amaç: Yafll›larda kan bas›nc› kontrolünün morbidi-te ve mortalimorbidi-teyi azalt›c› rolü kan›tlanm›flt›r. Ancak bu popü-lasyonda hipertansiyonun kognitif fonksiyonlara etkisi halen tart›fl›lmaktad›r. Bu çal›flmada yafll› bireylerde hipertansiyonun kognitif duruma etkisini araflt›rmay› planlad›k.
Gereç ve Yöntem: Altm›fl yafl üstü, en az befl y›l ö¤renim görmüfl 75 hasta çal›flmaya al›nd›. Bu hastalardan 25’inin anti-hipertansif tedavi ile kontrol alt›na al›nm›fl hipertansiyonu, 25’inin tedavi ile kontrol alt›na al›namam›fl hipertansiyonu mevcuttu. Di¤er 25 hastan›n ise bilinen hipertansiyonu yoktu. Kognitif fonksiyonun de¤erlendirilmesinde Mini-Mental test uyguland›. Gruplar›n Mini-Mental de¤erlerinin karfl›laflt›r›lma-s›nda student t-test kullan›ld›.
Sonuçlar: Mini-Mental skor kontrollü hipertansiyon, kont-rolsüz hipertansiyon ve hipertansiyonu olmayan gruplarda s›ra-s›yla flöyleydi: 28,24 ± 1,25; 21,68 ± 3,69 ve 27,76 ± 1,56. Her üç grupta yafl ortalamas›, e¤itim düzeyi aras›nda anlaml› fark yoktu. Kontrollü hipertansiyon ve kontrolsüz hipertansiyon grubunda hipertansiyon süresi aç›s›ndan anlaml› fark yoktu. Kontrolsüz hipertansiyonu olan hasta grubunun Mini-Mental de¤erleri kontrol alt›ndaki hipertansiyonu olan gruba (p<0,001) ve hipertansiyonu olmayan hasta grubuna göre anlaml› olarak düflük saptand› ( p<0,001). Kontrol alt›nda hipertansiyonu olan grupla hipertansiyonu olmayan grup aras›nda Mini-Mental sko-ru aç›s›ndan istatistiksel anlaml› fark bulunmad›.
Tart›flma: Çal›flmam›z›n sonuçlar›na göre kontrol alt›na al›namayan hipertansiyon yafll› hastalarda kognitif bozulmaya neden olmaktad›r. Kan bas›nc› düzeyleri hedeflenen de¤erler-de olan hipertansif hastalarda kognitif bozukluk saptanmama-s›, yafll›larda hipertansiyon tedavisinin ve takibinin önemini vurgulamaktad›r.
Anahtar sözcükler: Hipertansiyon, Yafll›, Kognitif fonksiyon
ABSTRACT
Introduction-Aim: The morbidity and mortality benefits of blood pressure control among the elderly is well documented. But the effects of hypertension control in this population are still under investigation. In this study, we aimed to study the consequences of hypertension on cognitive performance in the elderly.
Material-Method: Seventy-five patients, over the age of 60, who have the minimum five years of education were enrolled in the study. Twenty-five normotensives, twenty-five normalized hypertensives and twenty-five treated but uncontrolled hypertensives constituted the groups. The Mini-Mental state examination (MMSE) was performed to evaluate cognitive function and student t-test was used for statistical analysis.
Results: The MMSE scores of the normalized hypertensive, treated but uncontrolled hypertensive and normotensive groups were as follow: 28,24 ± 1,25; 21,68 ± 3,69 ve 27,76 ± 1,56. There was no difference of age and educational status between these groups. There was no difference of the duration of hypertension between normalized hypertensives and uncontrolled hypertensives. The MMSE scores of the uncontrolled hypertensive group was significantly lower than normalized hypertensive group (p<0,001) and normotensive group (p<0,001). The MMSE scores of the normalized hypertensives and normotensives were not statistically different. Discussion: Uncontrolled hypertension causes cognitive dysfunction among elderly. The absence of cognitive dysfunction among controlled hypertensives may support the importance of blood pressure control with therapy and follow-up in this age group.
Key words: Hypertension, Elderly, Cognitive function Gelifl: 05/01/2004 Kabul: 08/02/2005
Uzm. Dr. Asl› Çurgunlu, ‹stanbul Üniversitesi, Cerrahpafla T›p Fakültesi, ‹ç Hastal›klar› ABD, Genel Dahiliye Bilim Dal› Uzm. Dr. Ayfle Kutlu, ‹stanbul Üniversitesi, Cerrahpafla T›p Fakültesi, Nöroloji Anabilim Dal›
Uzm. Dr. Alper Döventafl, ‹stanbul Üniversitesi, Cerrahpafla T›p Fakültesi, ‹ç Hastal›klar› ABD, Geriatri Bilim Dal› Hemflire Gül Özkeskin, ‹stanbul Üniversitesi, Cerrahpafla T›p Fakültesi, ‹ç Hastal›klar› ABD, Geriatri Bilim Dal› Fizyoterapist Sevil Baygören, ‹stanbul Üniversitesi, Cerrahpafla T›p Fakültesi, ‹ç Hastal›klar› ABD, Geriatri Bilim Dal› Prof. Dr. Deniz Suna Erdinçler, ‹stanbul Üniversitesi, Cerrahpafla T›p Fakültesi, ‹ç Hastal›klar› ABD, Geriatri Bilim Dal› Prof. Dr. Yesari Karter, ‹stanbul Üniversitesi, Cerrahpafla T›p Fakültesi, ‹ç Hastal›klar› ABD, Genel Dahiliye Bilim Dal› Prof. Dr. Vecdet Tezcan, ‹stanbul Üniversitesi, Cerrahpafla T›p Fakültesi, ‹ç Hastal›klar› ABD, Geriatri Bilim Dal› ‹letiflim: Uzm. Dr. Asl› Çurgunlu, Ah›rkap› Sokak No:78, Cankurtaran, Eminönü, ‹stanbul
Tlf: 0212 6388477 Fax: 0212 4143546 e-mail: acurgunlu@hotmail.com
ARAfiTIRMA-RESEARCH
YAfiLI H‹PERTANS‹F
HASTALARDA KOGN‹T‹F
FONKS‹YON
DE⁄ERLEND‹RMES‹
THE EVALUATION OF COGNITIVE
FUNCTION AMONG ELDERLY
HYPERTENSIVE PATIENTS
Asl› ÇURGUNLU
Ayfle KUTLU
Alper DÖVENTAfi
Gül ÖZKESK‹N
Sevil BAYGÖREN
Deniz Suna ERD‹NÇLER
Yesari KARTER
Vecdet TEZCAN
Türk Geriatri Dergisi 2005; 8 (2): 69-71
Turkish Journal of Geriatrics
YAfiLI H‹PERTANS‹F HASTALARDA KOGN‹T‹F FONKS‹YON DE⁄ERLEND‹RMES‹
TURKISH JOURNAL OF GERIATRICS 2005, VOLUME: 8, NUMBER: 2, PAGE: 70
G‹R‹fi
Son y›llarda yap›lan çal›flmalar, yafll›larda kan bas›nc› kont-rolünün morbidite ve mortalite üzerine yararl› etkilerini orta-ya koymufltur (1-3). Bunun sonucunda inme insidans›nda %36’l›k, koroner arter hastal›¤›nda %25’lik ve tüm mortalitede %12’lik azalma olmaktad›r (4). Ayr›ca diyastolik kan bas›nc›n›n normale getirilmesinin de benzer etkileri vard›r (5).
Arteryel hipertansiyon ve kognitif fonksiyonlar aras›nda kompleks bir iliflki vard›r ve çal›flmalar›n sonuçlar› çeliflkilidir (6-9). Kan bas›nc›n›n hedef de¤erin alt›nda tutulmas›yla, kardi-yovasküler ve serebrovasküler hasar›n yan›nda baz› demans türlerinin de önlendi¤i ileri sürülmüfltür (6-8). Ancak bunlar›n yan› s›ra, kan bas›nc›ndaki düflmenin serebral kan ak›m›n› azal-tarak kognitif fonksiyonlarda bozulmaya neden olaca¤› yönün-de görüfller yönün-de vard›r (9,10).
Bu çal›flmalardaki çeliflkili sonuçlar›n, çal›flmalar›n kurgu-sunda ve sonuçlar›n de¤erlendirilmesindeki farkl›l›ktan kay-nakland›¤› düflünülmektedir (9).
Bu çal›flmada, yafll› hipertansif hastalarda kognitif fonksi-yonlar› de¤erlendirmeyi ve kan bas›nc› kontrolünün kognitif duruma etkisini araflt›rmay› planlad›k.
YÖNTEM ve GEREÇ
Cerrahpafla T›p Fakültesi ‹ç Hastal›klar› Anabilim Dal›, Ge-nel Dahiliye ve Geriatri polikliniklerine baflvuran, altm›fl yafl üstü, en az befl y›l süreyle e¤itim görmüfl (en az ilkokul mezu-nu) 75 hasta çal›flmaya al›nd›. Bu hastalardan 25’inin bilinen hipertansiyonu olup, kan bas›nc› düzeyleri medikal tedavi ile hedeflenen düzeylerde idi (kontrollü hipertansiyon grubu). Hedef kan bas›nc› 140/90 mmHg alt› olarak kabul edildi. Bili-nen hipertansiyonu olan, ancak kan bas›nc› kontrolü sa¤lana-mam›fl 25 hasta ise kontrolsüz hipertansiyon grubunu olufltur-du. Çal›flmaya al›nan di¤er 25 kiflinin ise bilinen hipertansiyo-nu yoktu ve kan bas›nc› ölçümleri normal düzeydeydi.
Demans› olan veya Mini-Mental testi demansla uyumlu olanlar; malignite, öncesinde inme hikayesi olanlar, kardiyo-vasküler hastal›k (iskemik kalp hastal›¤›, aritmi, ciddi kapak hastal›¤›), karaci¤er, böbrek hastal›¤› ve Parkinson’u olanlar çal›flma d›fl› b›rak›ld›. Bu hastalara e¤itim düzeyi, kaç y›ld›r hi-pertansif olduklar› sorguland›ktan sonra e¤itimliler için stan-dardize Mini-Mental test uyguland› (11,12). Mini-Mental testin-de 24-30 puan aras› normal kognitif fonksiyon, 21-23 aras› skor hafif, 11-20 aras› orta, 0-10 aras› skor a¤›r derecede kog-nitif fonksiyon bozuklu¤u olarak kabul edildi.
Veriler bilgisayar ortam›nda SPSS 11.0 istatistik program› kullan›larak de¤erlendirildi. Gruplar›n Mini-Mental
de¤erleri-nin karfl›laflt›r›lmas›nda student t-test kullan›ld› ve p<0,05 an-laml› olarak kabul edildi.
BULGULAR
Kontrollü hipertansiyonu olan 25 hastan›n (18 kad›n, 7 er-kek) yafl ortalamas› 70,24 ± 4,91; e¤itim y›l› 9,68 ± 3,17; hiper-tansiyon süresi 14,24 ± 6,28 y›ld›. Kontrolsüz hiperhiper-tansiyonu olan hastalar›n (19 kad›n, 6 erkek) yafl ortalamas› 72,24 ± 6,64; e¤itim y›l› 9,12 ± 2,43; hipertansiyon süresi 14,9 ± 8,53 y›ld›. Hipertansiyonu olmayan 25 hastan›n (19 kad›n, 6 erkek) yafl ortalamas› 71,44 ± 6,72, e¤itim y›l› 8,92 ± 2,82 idi (Tablo 1). Her üç hasta grubunda yafl ortalamas›, e¤itim düzeyi (y›l ola-rak), hipertansiyon süresi (kontrollü hipertansiyon ve kontrol-süz hipertansiyon grubunda) aç›s›ndan anlaml› fark yoktu.
Kontrollü hipertansiyon, kontrolsüz hipertansiyon ve hi-pertansiyonu olmayan gruplar›n Mini-Mental skorlar› s›ras›yla flöyleydi: 28,24 ± 1,25; 21,68 ± 3,69; 27,76 ± 1,56. Kontrolsüz hipertansiyonu olan hasta grubunun Mini-Mental de¤erleri kontrol alt›nda hipertansiyonu olan gruba göre anlaml› olarak düflük saptand› (p<0,001). Kontrolsüz hipertansiyonu olan grubun Mini-Mental de¤erleri hipertansiyonu olmayan hasta grubuna göre anlaml› düflük bulundu (p<0,001). Kontrol alt›n-da hipertansiyonu olan grupla hipertansiyonu olmayan grup aras›nda Mini-Mental skoru aç›s›ndan istatistiksel olarak anlam-l› fark saptanmad› (Tablo 2).
Kontrollü hipertansiyon grubundaki ve hipertansiyonu ol-mayan gruptaki hastalar›n kognitif fonksiyonlar› normal dü-zeydeydi. Ancak hedef kan bas›nc› sa¤lanamam›fl hastalardaki (kontrolsüz hipertansiyon grubu) Mini-Mental skoru ortalama-s› hafif düzeyde kognitif fonksiyon bozulmaortalama-s› ile uyumluydu. Bu gruptaki 25 hastan›n 8’inin Mini-Mental skoru orta derece-de kognitif bozulmay› gösteren 11-20 aras›ndayd›. 12 hastan›n Mini-Mental skoru hafif derecede kognitif bozulmaya denk dü-flen 21-23 aras›nda olup, yaln›zca 5 hastan›n Mini-Mental sko-ru 24’ün üzerinde ve normaldi.
TARTIfiMA
Arteryel hipertansiyon ve kognitif fonksiyonlar aras›ndaki iliflki birçok çal›flmada incelenmifltir. Kan bas›nc›n›n hedef de-¤er olarak kabul edilen 140/90 mmHg’n›n alt›nda tutulmas›yla kognitif fonksiyonlar›n korunabilece¤i ve baz› demans türleri-nin önlenebilece¤i ileri sürülmüfltür (6-8). Ancak kan bas›nc›-n›n düflmesiyle serebral kan ak›m›bas›nc›-n›n azal›p, kognitif bozulma-ya yol açabilece¤ini savunan görüfller de vard›r.
Tablo 1- Hastalar›n yafl ortalamalar›, e¤itim ve hipertansiyon
süreleri.
Kontrollü HT Kontrolsüz HT HT (-)
Yafl (y›l) 70,24 ± 4,91 72,24 ± 6,64 71,44 ± 6,72 E¤itim süresi (y›l) 9,68 ± 3,17 9,12 ± 2,43 8,92 ± 2,82 HT süresi (y›l) 14,24 ± 6,28 14,9 ± 8,53 (-)
HT: hipertansiyon
Tablo 2- Hastalar›n Mini-Mental skoru.
Hasta grubu Mini-Mental skoru
Kontrollü hipertansiyon 28,24 ± 1,25 Kontrolsüz hipertansiyon 21,68 ± 3,69 HT (-) 27,76 ± 1,56
THE EVALUATION OF COGNITIVE FUNCTION AMONG ELDERLY HYPERTENSIVE PATIENTS
TÜRK GER‹ATR‹ DERG‹S‹ 2005, C‹LT: 8, SAYI: 2, SAYFA: 71 Çal›flmam›z›n amac›, kontrol alt›na al›nan hipertansiyon ve
kontrol alt›na al›namam›fl hipertansiyonlu hastalar›n bu yönde araflt›r›lmas› ve hipertansiyonu olmayan hastalarla k›yaslanma-s›yd›. Bizim sonuçlar›m›za göre, ilaç tedavisi ile kontrol alt›na al›nan hipertansiflerde, hipertansiyonu olmayan hastalar›nki gibi kognitif fonksiyonlar korunmakta; ancak tedavi ile veya tedavisiz kan bas›nc› düzeyleri hedef düzeylerin üzerinde olan kontrolsüz hipertansiflerde hafif derecede de olsa kognitif fonksiyonlarda azalma olmaktad›r.
Yine yeni yap›lan bir çal›flmada, yafll›larda kognitif fonksi-yonlar›n korunmas› için kan bas›nc› düzeylerinin kontrol alt›n-da tutulmas›n›n önemi vurgulanm›flt›r (13). Bahsedilen çal›fl-mada hipertansiyonun bu yönde etkisinin özellikle kad›nlarda daha belirgin oldu¤u öne sürülmektedir. Bizim çal›flmam›zda, her üç grupta da kad›n hasta hakimiyeti oldu¤undan k›yaslama yapmak güçtür.
Serebrovasküler hasar›n yaln›z ortalama kan bas›nc›ndan ziyade kan bas›nc› de¤iflikliklerinden de etkilenebilece¤i hipo-teziyle yap›lan bir çal›flmada ise; 24 saatlik ambulatuvar kan bas›nc› monitorizasyonu sonucunda kognitif fonksiyonlar›n kan bas›nc› de¤iflebilirli¤inden ba¤›ms›z oldu¤u gösterilmifltir (14). Bu çal›flmada, bizdeki gibi Mini-Mental test kullan›lm›fl; bizdekine ek olarak akustik uyar›ya cevab› takiben nöronal elektrik aktivite kay›t edilmifltir. Bir di¤er çal›flmada, uzun sü-redir hipertansiyonu olan kiflilerde, kan bas›nc›nda gece bek-lenen düflüfl olmayan hastalarda kognitif disfonksiyon oldu¤u öne sürülmüfltür (15).
Alzheimer hastalar›n›n incelendi¤i bir çal›flmada, yafl, cin-siyet, e¤itim düzeyi ve di¤er risk faktörleri eflitlendi¤inde; hi-pertansiyon öyküsü olan hastalarda olmayanlara göre kognitif bozulma çok daha belirgin olarak bulunmufltur. Ancak Alzhe-imer hastal›¤› gelifltikten sonra kan bas›nc› ile kognitif fonksi-yonlar aras›nda iliflki saptanmazken, tam tersine özellikle gün-lük yaflam aktivitelerine etkisinde ters korelasyon saptanm›flt›r (16).
Kan bas›nc›nda düflmenin serebral kan ak›m›n› azaltarak kognitif fonksiyonlar› etkileyece¤i öne sürülmüfltür (9,10). An-cak bu bizim sonuçlar›m›zla çeliflkilidir. Bu çeliflki önceden de bahsetti¤imiz gibi kan bas›nc› normalizasyonunda kabul edi-len kriterlerin farkl›l›¤›ndan kaynaklan›yor olabilir.
Hipertansiyon ve kognitif fonksiyonlar aras›ndaki iliflki genç popülasyonda da araflt›r›lm›fl; özellikle sistolik kan bas›n-c› yüksek 40 yafl alt›ndaki kiflilerde kognitif fonksiyonlar aç›-s›ndan düflük performans saptam›flt›r (17).
Çal›flmam›zda antihipertansif tedavi ile hedef düzeylerde kan bas›nc› kontrolü sa¤lanan hastalardaki kognitif fonksiyon-lar›n normotensiflerdeki gibi normal olmas›, hipertansiyon te-davisinin bu aç›dan da öneminin vurguland›¤› çal›flmalarla uyumludur (18,19). Kontrolsüz hipertansiyon gubunda anlam-l› düflük saptad›¤›m›z kognitif bozukluk hastalar›n anksiyete ve depresyonuna ba¤l› olabilir. Her iki durumun da düflük per-formansla ilgisi oldu¤u bilinmektedir. Hastalar›n anksiyete ve depresyon aç›s›ndan da de¤erlendirildi¤i çal›flmalara ihtiyaç vard›r.
Sonuç olarak, hipertansiyonun kontrol alt›na al›nmas› kar-diyovasküler hastal›klar›n yan›nda serebrovasküler olaylar›n
önlenmesinde ve bizim çal›flmam›zda oldu¤u gibi kognitif fonksiyonlar›n korunmas›nda büyük önem tafl›maktad›r.
KAYNAKLAR:
1. Dahlöf B, Lindholm LH, Hansson L, Schersten B, Ekbom T, Wes-ter PO. Mortality and morbidity in the Swedish Trial in Old Pati-ents with Hypertension. Lancet 1991; 338:1282-1285.
2. SHEP Cooperative Research Group, Prevention of stroke by an-tihypertensive drug treatment in older persons with isolated systolic hypertension: final results of the Systolic Hypertension in the Elderly Program. JAMA 1991; 265: 3255-3264.
3. MRC Working Party: Medical Research Council trial of treatment of hypertension in older adults: principal results. Br Med J 1992; 305: 304-312.
4. Insua JT, Sacks HS, Lau TS, Lau J, Reitman D, Pagano D, et al. Drug treatment of hypertension in the elderly: a meta-analysis. Ann In-tern Med 1994; 121:355-362.
5. Hansson L, Heder T, Himmelmann A. The lower the beter-PROG-RESS of the concept. Blood Press 2001; 10: 122-123.
6. Ferucci L, Guralnik JM, Salive ME, Pahor M, Corti MC, Baroni A, et al. Cognitive impairment and risk of stroke in the older popu-lation. J Am Geriatr Soc 1996; 44: 237-241.
7. Birkenhager WH, Forette F, Seux ML, Wang JG, Staessen JA. Blo-od pressure, cognitive functions and prevention of dementias in older patients with hypertension. Arch Intern Med 2001; 161: 152-156.
8. Meyer JS, Rauch G, Rauch RA, Haque A. Risk factors for cerebral hypoperfusion, mild cognitive impairment, and dementia. Neuro-biol Aging 2000; 21:161-169.
9. Paran E, Anson O, Reuveni H. Blood pressure and cognitive func-tioning among independent elderly. Am J Hypertens 2003; 16: 818-826.
10. Traub P. Cerebral blood flow in hypertensive elderly: the effect of antihypertension therapy. Harefua 1994; 126: 141-144. 11. Folstein MF, Folstein SE, McHugh PR. ‘Mini-Mental State’: a
prac-tical method for grading the cognitive state of patients for the cli-nician. J Psych Res 1975; 12:189-198.
12. Folstein M, Anthony JC, Parhad I, Duffy B, Gruenberg EM. The meaning of cognitive impairment in the elderly. J Am Geriatr Soc 1985; 33: 228-235.
13. Waldstein SR, Katzel LI. Gender differences in the relation of hypertension to cognitive function in older adults. Neurol Res 2004; 26: 502-506.
14. Cicconetti P, Costarelia M, Moise A, Ciotti V, Tafaro L, Montefor-te G et al. Blood pressure variability and cognitive function in ol-der hypertensives. Arch Gerontol Geriatr Suppl 2004; 9: 63-68. 15. Bellelli G, Frisoni GB, Lucchi E, Guerini F, Geroldi C, Magnifico F
et al. Blunted reduction in night-time blood pressure is associated with cognitive deterioration in subjects with long-standing hyper-tension. Blood Pres Monit 2004; 9: 71-76.
16. Hanon A, Latour F, Seux ML, Lenoir H, Forette F, Rigaud AS. Re-lationship between arterial pressure and cognitive function. Data for the French Network on Alzheimer’s disease (REAL). Rev Med Interne 2003; 3: 292-300.
17. Suhr JA, Stewart JC, France CR. The relationship between blood pressure and cognitive performance in the Third National Health and Nutrition Examination Survey (NHANES III). Psychosom Med 2004; 66: 291-297.
18. Farmer ME, Kittner SJ, Abbott RD, Wolz MM, Wolf PA, White LR. Longitudinally measured blood pressure, antihypertensive medi-cation use, and cognitive performance: The framingham study. J Clin Epidemiol 1990; 43: 475-480.
19. Forette F, Seux ML, Staessen JA, Thijs L, Birkenhager WH, Babars-kiene MR, et al. Prevention of dementia in randomised double-blind placebo-controlled Systolic Hypertension in Europe (Syst-Eur) trial. Lancet 1998; 352: 1347-1351.
