Ulusal Kurtuluş
muin kahramanlarından
AVUS
U A U ' i .
50. Y i ''
İsmail (Borazan Çavuş) in annesi Mevlûde'nin resmi
1922 yılının 7 Eylül perşembe günü, Burhaniye' - deki düşman komutam, Burhaniyeli Türklerin, saat on altıdan sonra evlerinden çıkmalarını yasaklamış ı , Hangi Türk evinden dışarı çıkarsa vurulacaktı. Çün kü o gün, Balıkesir'den çekilmekte olan düşman ko - lordusu Burhaniye'ye gelecek,Burhaniye'den de E d rem it'e gidecekti. Burhaniye'ye gelince
Yunanasker-Borazan Çavuş , tem izlik işçisi çavuşuyken
lerine,Türklerin saldırmalarından,ateş etmelerin - den korktukları için , sokağa çıkma yasağı konul - muştu.
Borazan Çavuş, minarenin şerefesinden, düşma nın geleceği yolu gözetlemeye başladı.Sabaha kar - şıydı.Gün ağarmak üzereydi.Borazan Çavuş,Burha niye'ye doğru gelmekte olan düşman birliklerinin gü
-Borusuyla y ılla r boyu hizmet eden Borazan
Çavuş, son yıllara kadarKurtuluş yıldönü -
mü günlerinde merasimlerde de boru çalıyordu.
lana,Atatürk'ün heykeli dikildi.HeykelinönündeKika yanın üstüne de, Borazan Çavuş'un tabancasıyla bo - rusunun tunçtan yapılmış birer örneği konuldu.
Borazan Çavuş çok yaşlanm ıştı.Tem izlik işçile - r i çavuşluğundan da çıkarm ışlardı. Yaşlılığından , güçsüz kaldığından başka bir iş de yapamıyordu .Yet miş dört yaşındaydı.A ylığı,geliri de yoktu. Doğdu - ğu yer olan Pelit köyünde,nalbantlık eden bir oğlu vardı.Am a,o da yoksul biriydi.Babasına yardım e - demiyordu.
Avda beş yüz lira alacaktı
Türkiye Büyük Millet M eclisi, 6 Nisan 1967 tari - hinde, Borazan Çavuş'a, yaptığı olağanüstü yurt gö - reylerine karşılık olmak üzere aylık bağlanması i - çin bir kanun çıkardı.İşte bu kanuna göre, Borazan Çavuş, yetmiş dört yaşından sonra her ay beş yüz l i ra aylık almaya başladı.
Bu fedakâr insan, Kurtuluş Savaşı'mızdan sonra , hakkı olan istiklâl madalyasını almak için bile baş vurmamıştı.Ancak savaştan kırk beş y ıl sonra, Bo - razan Çavuş'a aylık bağlanmasının arkasından istik - lâl madalyası beratı da ve rild i.
Yetm iş dört yaşındaki Borazan Çavuş, kendisi - ne istiklâl madalyası beratı verilm esine çok sevin - m işti.O sevinçli gününde öyle coşkuya kapılmıştı ki , o gün boru çalm ıştı.
Her y ıl, 8 Eylül günü, Burhaniye'deki anıt önünde Burhaniye'nin kurtuluş bayramı kutlanır. Eskiden , Borazan Çavuş da bu törenlere katılıyordu. O tarihî borusunu çaldıktan sonra,tören de başlardı.
Canlarını hiçe saydılar
Borazan Çavuş,1971 yılında 8 Eylül günü,Burha - niye'nin kurtuluş bayramı törenine son kez katılmış tı.Orada son kez borusunu çalm ıştı.O tarihten son - ra bir daha bu törenlere katılamadı.Çünkü 1972 y ılı - nın 1 Nisan cumartesi günü, saat 21.40'da öldü.2 N i - san pazar günü de toprağa ve rild i.
Borazan Çavuş gibi,adlan sanlan bilinen ya da bilinmeyen,daha on binlerce fedakâr y jğ itlerle Kur - tuluş Savaşı'mız kazanılm ıştır.Onlar,hiç bir karşı lık ummadan düşmanla savaştılar.Canlannı hiçe say dılar.Ölümü göze aldılar.
Biz bugün bu güzel yurdumuzdaki özgürlüğümüzü bağım sızlığım ızı,o kahramanlann fedakârlıklanna - borçluyuz.Onlara olan ödenmez borçlan m ızı, yur - dumuzu yüceltmede görev alarak ödemeye çalışma - lıy ız .
Kimlik Cuıd»m Sahibinin
- ■/ - 7 ¿ . r . .ata»»»< * ****** ***"“ ! 5 oy«Y i
ß tre rz ft*
I A d i;' . Z . s-Í
i > , ! / . . A ft^ ı& s m ın o d ' • / / / ( J + O İ t *- * Anasım • /"¿¿‘.y/i/ İ Oo$vm y»rı i AT 3 / po$urrvtarhı; [ o u r '/ . ’ür. tia/e i Dîni V« hat;ti
I^ law .—’» » «i»»» ., -rat.
Madalya beratının
i^h: 25/5/1967
No.
: 639
Rütbesi: Borazan Çyş .
Ad, :iamaxl
e .h. Borazan
Borazan Çavuş'un kimlik kartı ve madalya beratı
OC--rültülerini duydu.Düşman askerlerinin Burhaniye 'ye
iki kilometreye dek yaklaşmalanm bekledi. Düşma nın öncüleri, Burhaniye'ye iki kilometre yaklaşınca , Borazan Çavuş minareden üst üste öyle hücum boru- la n çaldı ki,evlerinde uyuyanlar bile boru sesinden uyandı.
Boru sesiyle birlikte ateş başladı
Borazan Çavuş'un müfrezesindekiler,boru sesi - ni duyar duymaz,ateşe başladılar.
Hücum borusunu,arkasından da ateş seslerinidu- yan düşman, Burhaniye'de çok büyük Türkkuvveti o l duğunu, baştana uğradığını sandı.Böylece, Burhani - ye'ye uğramaktan vazgeçti.Düşman birlik leri alabil - diğine kaçarak,Edremit'in yolunu tuttu.İşte böylece , Borazan Çavuş,Burhaniye'yi düşmanın yakıp yıkm a sından kurtardı.
Borazan Çavuş'un sabah erkenden minareden hü - cum borusu çaldığı, 1922 yılının 8 Eylül cuma günü , Burhaniye'nin düşman kuvvetlerinden kurtuluş gü - nüdür.O gün Burhaniye'de tek düşman askeri kalm a m ış tı.796 gün düşman işgali altında kalan Burhaniye yakılıp yıkılmadan düşmandan kurtulmuştu.
Büyük utku ka zam İmi ştı. Kurtuluş Savaşı bitm iş ti.
Borazan Çavuş bir şey istemedi
Kaçan düşmandan kalan m allar,tarlalar,zeytin - likler,Kurtuluş Savaşı'mıza gönüllü olarak katılan - lara dağıtılıyordu. Borazan Çavuş'a da,ev,tarla,bağ, zeytinlik verile çekti. A ma Borazan Çavuş hiç bir şey istemedi.Şöyle dedi:
-B iz,m a l mülk almayı umarak düşmanla savaş madık.Hiç bir şeye gereksinmiyorum.Geçinip g id i yorum .
Mal istemeyen,hiç bir şey istemeyen Borazan Çavuş'un,hiç bir şeyi yoktu. Parası da yoktu.Bir kü çük evde oturuyordu.O ev de kendisinin değil, eşi - nindi.
Her y ıl 8 Eylül günü, Burhaniye'nin kurtuluş y ıl - dönümü törenlerle kutlanır.Borazan Çavuş da bu t ö renlere, savaşta giydiği efe kılığıyla katılır.
Borazan Çavuş,savaştan sonra. geçimini sağla - yabilmek için, Burhaniye'de bir süre k ır bekçili - ğ i yaptı.Daha sonra, Burhaniye tem izlik işlerinde gö revlendirildi.G örevi, tem izlik iş ç ile ri çavuşluğuydu.
Borazan "Sağ ol Ali Bey" dedi
Burîıaniyeliler,bölgelerinde ilk Kurtuluş Sava - şı örgütünü kuran,düşmanla ilk savaşa başlayan A li Çetinkaya'ya büyük saygı duyuyorlardı.Ali Çetinka - ya'mn yurt görevlerine bir küçük karşılıkta bulun - mak istediler.Burhaniye ilçesinin ortasında, ilçenin en iyi yerinde, geniş bahçeli,Uç katlı bir köşk yap - tırdılar.B u köşkü,Ali Çetinkaya'ya hediye ettiler.
O zaman, Ulaştırma Bakam olan A li Çetinkaya , kendisine hediye edilen köşkü görm esi için, Burha niye'ye çağrıldı .A li Çetinkaya geldi. Kendisine hedi ye edilen köşkün bahçesinde,eski silâh arkadaşlarıy la konuştu.Borazan Çavuş da oradaydı.Ali Çetinkaya ile Borazan Çavuş konuştular.
A li Çetinkaya,daha önce,onun tem izlik işçisi ç a vuşu olduğunu,hiç m alı,toprağı olmadığım öğren - m işti.Borazan Çavuş'a:
-Borazan,istediğin bir şey var m ı? Bir şey is - tiyor musun? diye sordu.
Borazan Çavuş d a :
-Sağlığım isterim A li Bey,hiç bir şeye ihtiya - cim y o k .. .dedi.
Ulaştırma Bakanı olan A li Çetinkaya bu kez Bo - razan Çavuş'a şöyle dedi:
- Zamanında sana çok şey v e r ild i ama almadın . Duyduğuma gö re malın,mülkün de yokmuş. Borazan, sen i,d em iryolla rın a yol çavuşu y a p a y ım ...
Borazan Ç a vu ş:
-Sağol A li Bey,dedi, biz arkada şiarım ızla her ne yaptıksa,öz yurdumuz için yaptık.Bir karşılık uma rak, mal-mülk için düşmana çakmak çakmadık. Bu - nu herkesten iyi sen bilirsin .H iç bir şeye ihtiyacım yok.Eksik o lm a ..
Orada bulunup da bu konuşmayı duyanların göz - le r i yaşarmıştı.Çünkü,Ayvalık'ta,Burhaniye'de, Ed rem it'te, düşmandan kalmış,adına e m v a l-i metru - ke denilen mallardan alarak büyük zengin olmuş pek çok kişi vardı.
Aradan yıllar geçmişti
Aradan yılla r geçti. Borazan Çavuş yaşlanm ıştı. O, Burhaniye'nin kurtuluş yıldönümü törenlerine, yine eski efe ¡alığıyla katılıyordu.
A li Çetinkaya'ya hediye edilen köşkü, kendi iste - ğiyle, Burhaniye Belediyesi A li Çetinkaya'dan satın aldı. Belediye köşkü istimlâk etti, yıktırdı. Açı lan a
-Ulusal Kurtuluş Savaşı'm ızın kahramanlarından
orazan Cavus
Burhaniye’nin her y ıl 8 ekimde yapılan kurtuluş günlerinden birinde Borazan Çavuş törende.
Borazan Çavuş Ulusal Kurtuluş savaşı y ılla rın d a ...
Borazan Çavuş bir kurtuluş gününde eşi ile b irlik te ...
Burhaniye şehrinin ortasında bir alan
vardır. Bu alana Atatürk heykeli
di
kilm iştir. Atatürk heykelinden
alana
doğru bakılırsa,kayaların
üzerinde,
tunçtan dökülmüş bir tabanca ile bir
asker borusu görülür. Bu tabanca ile bo
ru heykeli Ulusal Kurtuluş Savaşımızın
kahramanlarından "Borazan Çavuş "un
hatırası için konulmuştur.
(Solda)
B
alıkesir ilim izin on yedi ilçesinden biri de Burhaniye'dir. Bugün 12 bin nüfuslu olan Burhaniye,Ege denizi kıyısında çok şirin bir ilçed ir.Burhaniye ilçesinin ortasında bir alan va rd ır. Bu alana Atatürk heykeli dikilm iştir.Atatürk heykelin - den alana doğru bakılırsa,küçük bir çayırlık, orta - sinda kayalar, kayaların üstünde de bir tabancayla bir de asker borusu görülür. Bu tabancayla boru da,A ta- türk heykeli gibi tunçtan dökülmüştür.
Bu kez, tabancayla borunun daha yakınına gele - lim.Tabancanın olduğu yerden Atatürk heykeline ba - kalım. İşte bunlar m üçü birden derin b ir anlam ta ş ı maktadır.
Tabanca ve boru yan yana
Burhaniye'deki Atatürk heykeliyle önündeki ta - banca-boru,ayn a y r ı -parçalar değüdir. Bunların ü - çü, birbirini bütünler. Bunların üçü birden bir anıttır.
Yurdumuzun her üinde, ilçesinde, Atatürk 'ün hey k e lleri vardır.A m a hiç birinde,Burhaniye'de olduğu gibi,heykelin yakınma tabanca,boru konulmamıştır . Burhaniye'deki Atatürk heykelinin önüne bu taban - çayla boru neden konulmuştur? Burhaniye'ye gelip de oradaki tabancayla boruyu gören herkes bunu merak eder.B urhaniyelilere,tabancayla borunun ne anla - ma geldiğini sorarlar.
Her halde siz de bunu merak etm işsinizdir. Bu merakınızı gidermek için,şim di size.Burha - ııiye üçe sinde Atatürk heykeli önünde duran bu ta - bancayla borunun ne anlama geldiğini anlatacağız.
Mehmet ile Mevlûde'nin çocuğu
Burhaniye ilçesinin P elit köyünde Mevlûde adında bir kadın yaşıyordu.Mevlûde'nin kocasının adı Meh - m et'ti.
Mehmet ile Mevlûde'nin 1893 yılında bir erkek çocukları dünyaya geldi. Bu çocuğa İsmail adı verildi.
Burhaniyeli Mehmet oğlu İsmail 1913 yılında y ir - mi yaşındaydı.
H er Türk delikanlısı yirm i yaşında nasü aske - re gid erse, Mehmet oğlu İsmail de 1913 yılında aske re gitti.A sk erliğin i Dikili'de yapıyordu.
İsmail daha bir yıllık askerken 1914 yılında Bi - rinci Dünya Savaşı patladı. Bildiğiniz gibi .Türkiye de bu savaşa katıldı.Türk ordusu,sekiz cephede sava - şı yordu.
İsm ail'in Dikili'deki b irliği Süveyş cephesine gön der ildi. Şu yolu izleyerek çöle gittiler: Dikili - Ber - gama-Ulukışla-İskenderun-Halep-Şam-Trablus- Ku - düs-Errahman.
İsmail, 16'ncı tümenin,28'inci alayının l'in ci ta - burunda erd i. B irliği içinde,çöllerde düşmanla sa - vaştı.Süveyş kanalında köprü kurup M ısır'a geçe - çeklerdi.Köprü kuruldu.Ama İsmailiye denilen y e r den köprüyü geçem ediler.İsm ail'in birliğindeki a r kada şiarı m n çoğu orada şehit oldu.
İsm ail'in birliği, bu kez Çanakkale savaşına gön derildi.
Boru çalabilecek er aranıyor
İsmail,Çanakkale'de 10'uncu tümenin 28'inci a la yının l'in c i taburunun 4'üncü bölüğünde erd i. 28 ' in c i tümende,boru çalabilecek e rle r aranıyordu. Diş - le r i sık,düzenli, sağlığı da e lv e riş li olduğundan İs - m a il'i borazanlığa ayırdılar.Ç andarlılı Musa Onbaşı adında bir zenci, boru öğretm enliği yapıyordu. îsma - il,boru çalmasını işte o Musa Onbaşı'dan öğrenm iş ti.Ö y le güzel,o denli uzaklardan duyulabüenboru ça lıyordu ki, kısa zamanda tanındı, ünlü bir borazan o l du.Onbaşılığa yükseitüdı.İsm ail Onbaşı'nınhele s a l dırı boruları pek ünlüydü.
Borazan İsmail Onbaşı,Çanakkale'de Conkbayırı savaşında ayağından yaralandı.Yarası iy i olunca bu kez de Çimentepe savaşında başından yaralandı.
Yarası ağır olduğundan İstanbul'a hastaneye gön derildi. İyileşince hastaneden taburcu edildi .Doktor - lar üç aylık hava değişim i verm işlerdi.Burhaniye'ye geldi.Hava değişim i süresi dolunca, İsm ail'i bu kez İzm ir'deki bir birliğe ve rd iler.O birliğin makine
-li tüfek bölüğündeydi.
1918'de Türkiye'nin savaş ortaklan yenüdi. T ü r kiye de yenilm işti. Yurdumuzun birçok bölgesine düş man girm işti.
Aradan çok geçmemişti.Yunan ordusunun b irlik le r i, 1919 yılının 27 Mayıs sah günü akşamı, Ayvalık kıyılanna çık tı.28 Mayıs çarşamba günü de A y v a lık'a girdi.
Ayvalık,Burhaniye'ye çok yakındır; Burhaniye - Ayvalık arası 33 kilom etre, yani yayan yürüyüşle al - tı-yed i saatlik yoldur.
Yunan ordusunun b irlik leri Ayvalık'a girdikle - rinde,Ayvalık'ta Türk ordusunun İ72'nci alayı vardı. 172'nci alay komutam,sonradan Çetinkaya soyadı - m alacak olan,A li Bey'di.
A li Bey,düşman ordusuna karşı Kurtuluş sava şım ızın ilk örgütünü kurdu.Edremit kaymakamı olan Hamdi Bey de düşmana karşı sivillerden bir örgüt kurdu.Bu sivil savaş örgütlerine m ilis b irliğ i deni lird i.
Kurtuluş Savaşı'mızın düşmanla ilk çatışması - m A li Bey'in b irliği va ril.
İsmail, "Borazan Çavuş" oldu
Beş y ıl askerlik yapan, Birinci Dünya Savaşı'nda önce,çöllerde,sonra da Çanakkale'de savaşan^kikez de yaralanan İsmail, Yunan askerleri Ayvalık'a çı - kınca,düşmanla savaşmak için gönüllü yazıldı. Kur - tuluş Savaşi'mızın bu gönüllülerine Kuvayımilliye de nilirdi. Kuvayim illiyeci İsm ail'e, artık İsmail Efe d e niliyordu. İsmail E fe ,A li Bey'in,Hamdi Bey'in çavu şu olmuştu.Onun boru ça lışı,o denli ünlüydü ki, ya - vaş yavaş adı unutuldu,ona herkes Borazan Çavuş demeye başladı. Borazan Çavuş deyince,Kurtuluş Sa vaşı sırasında,Ayvalık,Burhaniye,Havran,Edrem it ' te onu,büyük,küçük herkes tanırdı.
Borazan Çavuş'un, kendisi gibi gönüllülerden ku - rulmuş bir m üfrezesi vardı.M ü frezesiyle, düşman birliklerinin arkalarına sarkarak,düşmanın telefon bağlantılarım kesti.Kurtuluş Savaşı'mızda öyle bü - yük yararlıklar gösterdi ki, İzm ir Kuzey Cephesi k o mutam olan Kâzım Paşa (Kâzım Ö zalp), bir mektup yazarak Borazan Çavuş'un başarılarım övdü, onu kutladı.
Kuvayimilliyeciler,düşman kuvvetlerini on Uç ay oyalayarak, saldırıya geçmesine engel oldular . Düşman hem sayıca, hem silâhça çok üstündü .Durum böyleyken, on üç ay içinde düşman,33 kilometre u - ¿aklıktaki Burhaniye'ye, 47 kilometre uzaklıktaki E d rem it'e sokulamadı .Ancak A yvalık'a girişinden on üç ay sonra, 1920 yılının 22 Haziramnda düşman Ayva lık cephesinden saldırıya geçebildi.30 Haziran ç a r şamba günü düşman askerleri, Burhaniye'ye, bir gün sonra, 1 Temmuz perşembe günü de Edrem it'e girdi.
Düşman,Burhaniyeli aydınları tutukladı. Burha - niyeli T ü rkler,evlerin e beyaz teslim bayrağı çek - mek zorunda bırakıldı.Türklerin bütün silâhları top landı. Dükkânlara Yunanca yazılı tabela asmak zoru nu vardı.Türkler,düşm anın baskısı altında inletildi.
O kara günlerde Borazan Çavuş,bütün kuvayimil- liy ec ile r gibi düşmana karşı direniyordu. Küçük müf rezesiyle düşmana sık sık baskınlar veriyordu.
Bütün bu zaman içinde Mustafa Kemal de Türk ordusunu örgütlemiş, güçlendirmişti .Türk ordusu üs tün düşman kuvvetlerine karşı,kesin utkuyu kazana - cak duruma gelm işti.
Yunanlılar bozguna uğruyor
Bilindiği gibi, 26 Ağustos 1922 sabahı,ulusal Kur tuluş Savaşı'mızın büyük taarruzu başladı.Bu taar - ruzla Türk ordusunun karşısında Yunan ordusu bü - yük bir yenilgiye uğradı.Türk kuvvetlerinin saldın - sı karşısında bozguna uğrayan Yunanlılar çekiliyor, düzensiz,dağınık olarak kaçıyordu.Tam bir bozgun havası i ‘ !M e kaçan Yunan kuvvetleri geçtikleri her Türk köy u*ıü, bucağı m, ilçe sini, ilini yakıp yıkı yordu.
Türk ordusu karşısında, Balıkesir'den çekilm ek te olan düşman kolordusu,Ayvalık'a,E drem it'eulaş- mak çabasmdaydı. Yunan askerleri, Ayvalık ve Ed - rem it kıyılannda bekleyen gem ilerine binip kendi ül kelerine kaçacaklardı.
İstanbul Şehir Üniversitesi Kütüphanesi Taha Toros Arşivi
