U L U S
Cesıab
Sahabettin’i
| STANBUL’da b ir kuruluş Cenap Ş ah ab ettin ’- ■ in ölüm yıldönüm ü dolayısıyla b ir anm a gü nü tertiplem iş. Bu bizi ilgilendirm ez. İsterlerse lıer ay Cenap Şahabettin için b ir anm a günü tertip le
sinler.
anmak
F akat, bu adı «Türk Büyükle rini Anma...» gibi iddialı b ir ad la o rtaya çıkm ış b ir kuruluş ise ve kuruluş Cenab Ş ahabettin i- çin anm a günleri tertiplem eye kalkarsa o zam an bu konu ile ilgili o larak bizim de sözümüz olacaktır.
Cenab Sahabettin
/ve fürkluk
«... T ürkçülük dedikleri cere yan ile, parm ak hesabı dedikleri şeyi İliç sevm em ...» (1) diyerek fik irlerin i ortaya koyan Cenab Ş ahabettin hakkında «Türk Bü yüklerini Anma Cemiyeti» adı al tında b ir kuruluşun nasıl b ir an m a günü tertiplediğine şaşıp kal m am ak elde değildir.
Bu konuda Cenab Ş a h ab ettin ’ in yazdıkları, söyledikleri b ir de ğil, beş değil, on değildir.
S aadettin Nüsb-et E rgun «Türk Şairleri» adlı eserinde Cenab Şa- ah b ettin hakkında yazdıklarına bir göz atalım :
«... Milli ahlâk itibariyle de Cenab'm rolü daim a m enfidir. Ve daim a T ürklük aleyhine ol m uştur. H adda bir Avrupa gaze tesine gönderdiği cevapta: «Türk’ ün içtim ai ve ilmi sahada hiçbir iz bırakm adığını» söyleyecek ka d a r millî seciyeden m ahrum dur.»
«Cenab. vatanını da, m illiyeti ni de -seven bir arl.uı: değildir. Hayatının bütün safhaları bunu bize açıkça gösterir...» (2)
Ulusal Kurtuluş
Savası ve
Cenab Sahabettin
Ulusal K urtuluş Savaşm a ka lem leri ile karşı çıkan üç beş yazardan biri de Cenab Şebabet tin olm uştur. Malûm Ali Kemal ile işbirliği yapm ış, 1920 de Pe- yaır.-ı Sabah G azetesinde yazı yazmaya başlam ıştır. G erek Ali Kemal ve gerekse Cenab Şaha - bettin Ulusal K urtuluş Savaşının sonuna kadar eli silâhlı b ir d ü ş m an gibi, T ürklüğe, Anadolu S a vaşm a zararlı olm uşlardır.
Giriştikleri eylemlerle adım
duyduğumuz bir
dernek var İstanbul’da. «Türk Büyüklerini An
ma» Derneği gibi biv ad taşıyor bu kuruluş. İşte
bu dernek ölümünün 36. yılı dolayısiyle bir an
ma günü tertipledi Cenab Şahabettin için. Kim,
nerede, ne şekilde Cenab için anma günü tertip
ler umurumuzda değildir. Ama «Türk Büyükle
rini Anma» adı altında eylemlere girişen bir der
nek büyük yanılgılar, ya da büyük olumsuzluk
lar içinde ise elbette karşılarına çıkanlar bulu
nacaktır.
C e m a l e t t i n Ü n l ü
Bu konuda Profesör Ali Canip Yöntem bakınız ne diyor:
«... 1919 da D arülfünunda Os manlI E debiyatı T arih i M üder risliğine tayin edildi. İngiliz m üsteşriki G ibb’i tercüm e e t m ek suretiyle ted risatım idare etti. Bu yıllar C enab’m çok ve- lûd olduğunu görüyoruz. Günlük gazetelerde, haftalık m ecm ualar da bir çok yazılar yayınlam akta idi.
Ne çare m iracen septique o- lan şair Milli M ücadelenin kud siliğini takdirden aciz kaldı. H adda onu in k âr etti. İm an düş m am oldu. Ali K emal gibi bed baht bir sefilin yazı arkadaşlığı m kabuı etti. Milli Mücadelenin en h araretli günlerinden birin de D arülfünunda d ers verirken o zaman çıkan gazetelerin anlattı gına göre «... Niçin m ü teéssir o İliyorsunuz efendiler? M em nun olm alısınız. Y unanlılar bizim m enfaatlerim ize çalışıyorlar. Mem leketi bağilerden tedbire uğ raşıyorlar..» demek cü rretin i gös terdi. Vakıa bu sü tleri sarfcttl- ği k a t’i su rette sabit olm uş de ğildir: fakat, hem en her gün fe- fevviih ettiği menfi ve m uzur yazılar halkın ve gençliğin feve ranm a kâfi idi. D arülfünuna mu sallat olan Ali Kemal ve bir iki hem pasıyla birlikte Cenab'da ıs tifaya m ecbur oldu. (1921). Ce nab dalıa evvel bu septique ve im ansız m izacının tesiri üe Mil 11 Lisan ve Milli Edebiyat dava ¡arında da m enfi ve m üstehzi b ir tavur alm ıştı. Fakat o za m anlar bu hareketi onu âm m e efkârından düşürecek b ir mahi yette değildi. Millî mücadele a- levhtarlığı ise onu m anen öldür dü. Sonradan bu m enfilikten, i- m ansızhktan vaz geçmiş görü nüşü b ir fayda verm edi. Değer U b ir şair ve gittikçe tekâm ül ede-n bir n âsir olm asına rağm en edebi sahada da unutuldu. Adı anılmaz, yazdığı okunm az oldt.»
(3)
Ş airin bu ihanet dönem inde yazdıkları iz b ıra k ır cinsten ya zılardı. T ü rk B asın Tarihinde Ulusaı ihanetler konusunu işle yecek b ir kim se m utlaka onun «... Elveda Y aldızlar ve Melıliz 1er..» (4) başlıklı yazışm a rastla yacaklardır.
Bakınız «.. Vifaku Şikâlı..» ad lı m akalesinde de neler yazıyor Cenab Ş ah ab ettin :
«... H am iyeti Vataniyeyi birbl rim lzden kıskanm aya mahaî yok. O, em inim İti, taksim edil dikçe artan b ir nim ettir..» (5)
Nedam et vdları
N edam et y ıllan deyim ini Ce nab Ş ahabettin için kullanırken öyl« uzun yıllar aklım ızdan geç memeli. Bu belki de, yıllarca k arşısında olduğu Ulusal K urtu luş Savaşının kazanılm asından doğan b ir korkunun ü rü nüdür de diyebiliriz.
İzm ir düşm andan k urtarıldık tan sonra Peyam-ı Sabah gazete si de bölündü. Peyam, Ali Ke m al ile b irlik te Ulusal K urtuluş tarihim izin k ara sayfalarında kaldı. O rtağı Cenab Şahabettin yazmağa devam etti. Bu yazıla rın d a şaşkınlık ve korku ön p landa idi. İşte bir örnek:
«... İşte b ir lıakir şairin lıahil muhayyilesi önünde böyle yaşa yan b ir hakikat şüphesiz bun
dan yüz k a t daha feci olmak Iâ zını gelen b ir haileyi vahim esiı içinde kahram anlarım ız m üba rek vatanı (evsi âdâdan tathine m uvaffak oldular.,» (8)
D evrim ler ve
Cenab Sahabettin
O rtaklık yatışınca Cenab Şaha- b e ttin ’in yine menfi ve zararlı ça baları göze çarpar. Devrimlere, A tatürk’e, T ürk Dili ve T ürk Ta rih i üstündeki çabalara açıkça karşı çıkm ıştır. D evrim lerin ilk yıllarında A tatürk için yazdığı ve yayınladığı açık m ek tu p ta ba km neler yazıyor :
«... Ben olsam olsam sizin nıes lekj idarenizin lıllâfgiri olabili rim »
H alit F ah ri Ozansoy, Cenab’m ölüm ünün 36. yılı için yazdığı ya zıda çağdaşı Cenab Şahabettin'i şöyle çiziyor :
«Herkesi ten k itten hoşlanır, kendisinin tenkit edilm esine ta ham m ül edemezdi. Bıı yüzden hem şiirlerini kitap halinde bas tırm adı, hem de hayatının son yıllarına doğru Birinci T ürk Dil K urultayında A tatürk ve inkılâp aleyhine yazdığı b ir yazı ile ede biyat kürsüsünden de ol du . » (7).
Türk Büvüklerını
anmak
G iriştikleri eylem lerle adını duy duğumuz b ir dernek var İstan bul’da. «Türk B üyüklerini An ma .» dem eği gibi b ir ad taşıyor bu kuruluş.
İşte bu dem ek, ölüm ünün 36. yılı dolayısiyle b ir anm a günü tertipledi Cenab Ş ahabettin için Kim, nerede, ne şekilde Cenab için b ir anm a günü tertip ler um urum uzda değildir. İsterlerse heray b ir anm a günti düzenle sinler. Ama «... Tiirk Büyükleri ni anm a. » adı altında eylem lere girişen b ir dernek büyük yanıl gılar, ya da büyük olum suzluklar içinde ise elbette karşılarına çı kanlar bulunacaktır.
K orkarım ki bu dem ek biz Türk B üyüklerini anıyoruz diye hüküm etten de yardım görürler. Ve sonra da Cenab Ş ah ab ettin ’i anm a geceleri tertip ederler...
Ve Anadolu Ajansımız da bu h aberleri bültenlerine alır yayın lar, duyurur...
K im m iş bu Cenab Şahabettin işte gördük. Eğer gerçekten «Türk Büyüklerini Anma Demeği» nin b ir gizli am acı varsa bravo başarıyorlar dem ektir. Ve eğer gerçekten de hüküm etten bu ça baları için para alıyorlarsa, Ulu sal K urtuluş Savaşm a emek ver miş, kan dökm üşler adına aldık ları bu p aralar haram olsun,..
(1) Peytım-ı S abah 3. Tem m uz 1929 (2) T ü rk Ş a irleri. S a a d ettin N üshet
E rgun C ilt: 3 Say : Î907. (3) Aylık A nsiklopedi. Serv et İsk it
(P ro f. Ali C enap Y önetim C ilt: 1 Sayfa 298 - 299)
(4) Peyam .ı S abah /4 Ş u b a t /92f (5) Peyam -ı Sabah 28 M art 792/ (6) 74 Eylül 7922 tarih li S ab ah Ga
zetesinde Cenab Ş a h a lıe ttin ’in İz- m ih lâ l’i Âdâl adlt y arısı. (7) T ercü m an Gazetesi 12 Ş u b a t 1979
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
