Milli edebiyat cereyanında hitabet edebiyatı ve Hamdullah Suphi Tanrıöver 1886

TÜRK EDEBİYAT) TARİHİ MİLLİ EDEBİYAT CERE- REYANINDA HİTABET EDEBİYATI ve

Hamdullah Suphi

TANRIÖVER hareketlere

mer-1886 kezlik yapmış ci­

lan Türkoeakla - rı’mn büyük bir vazife gördükleri muhakkak­ tır. Ocaklarda vazife alan Türk ediplerinden bir kısmı gençlik üzerinde yazıiariyle müessir olu - yorlarker/ di^er bir kısmı da kuvvetli söz söyleyiş - leriyle aynı millî heyecanı alevlendirmek ve yaymak için çalışıyorlardı. Ziya Gökalp’m sessiz ve sakin musahabeleri yanında Mehmed Emin’in ve daha bazı Ocaklıların gür ve tannan bir sesle Türk milliyetçi­ liği için konuşup, türkçülük heyecanını terennüm e- den şiirler okudukları duyuluyordu. Fakat Türko - cağının yetiştirdiği hatipler içinde hayatının 20 yi- lını ocak çakışmalarına hasreden ve kudretli hitabet kabiliyetiyle bir çok gençleri türkçülüğün sihirine sürükliyen, hizmeti unutulmaz sanatkâr, Hamtlul -lah Suphi Taıınöverdir.

(Hamdullah Suphi yetiştirdiği fikir ve sanat a- damlariyle tanınmış bir ailenin çocuğudur. Büyük babası, Tanzimat devrinin edebiyat ve devlet adam­ larından Abdurrahman Sami paşa, babası yine aynı devir tarihçilerinden ve yine muhtelif nazırlıklarda bulunmuş, Suphi paşa’dır. Tanzimat ediplerimden Sami Paşazade Sezai Bey Hamdullah Suphinin amcaları arasındadır.

Hamdullah Suphi, 1886 da Istanbulda doğmuş. Nümune-i Terakki mektebinde ve Galatasaray Sul­ tanisinde okumuştur. Lise tahsili çağlarında büyük Türk şairlerinden en çok Namık Kemal’i sevmiş, hattâ çocukluk yaşlarında Namık Kemal için şiirler yazmıştı. 1908 inkılâbını takip eden yıllarda Ham­ dullah Suphi bir taraftan Fecr-i âti toplantısına işti­ rak etmiş ve bu zümre arağında önce bir şair olarak tanınmıştır. Diğer taraftan, muallimlik mesleğine atılmış, Ayasofya rüştiyesinde, İstanbul “Dar-ül muallimin,, inde muallimlik yapmıştır.

1912 yılında 766 numaralı âza olarak Türkoca- ğı'na intisap eden Hamdullah Suphi, bir taraftan O- cak idare heyeti reisi, bir taraftan da canlı ve ateşli hitabeleriyle bu Ocakta gelişen Türk milliyetperver­ liğinin gür ve temiz sesi olmuştur. Ocak reisliğini 20 yıl müddetle ve başarı ile idare eden hatip, bir aralık İstanbul Darülfünununda "İslâm - Türk sana- yi-i nefîsesi,, müderrisliğine getirilmiştir. Daha son­ ra Meclis-i Mebusanda ve Türkiye Büyük Millet Meclisinin ilk toplantısında Saruhan Milletvekili o- larak bulunmuş, Maarif Vekili olmuş, Büyük zafer­ den sonra ise İstanbuldan Milletvekili seçilerek ye­ niden Maarif Vekilliğine getirilmiştir. Hamdullah Suphi 1946 ya kadar on üç yıl boyunca Bükreş sefir­ liğinde bulunduktan sonra, 1946 da yeniden İstanbul Millet vekilliğine seçilmiştir.)

Edebî hayata vataıı ve millet sevgisi heyecan- lariyle terennüm edilmiş, güzel ve imanlı şiirlerle atılan Hamdullah Suphinin bu ilk şiirleri önce Sezai Bey tarafından Pariste ve İstanbulda çıkarılan Şû- ray-ı Ümmet,, gazetesinde, daha sonra, Musavver Muhit ve Servet-i Fttnun mecmualarında intişar et­ miştir. Fakat onun milliyetçilik ve millî edebiyat, cereyanına en büyük hizmeti Türkocağındaki verim­ li ve enerjik çalışmalariyle olmuştur. İstanbul Türk- ocağında toplanan gençlere:

"Aziz Ocaklı, milletinin tarihinden bir vazife aldın ve birbirinden daha yüksek tepelere doğru yepyeni bir resul dünya ve îmaniyle çıkıyorsun. Genç kalbine

¿>65

Hamdullah Suphi Tanrıöver

büyük bir aşk sünûh etmiştir. Sen, Türk vatanı üstün­ de aşkın timsâlisin, aşkın yani arzın tanıdığı en bü­ yük, e n yaratıcı kuvvetin timsâlisin. Yokuşları tırman­ dıkça, ufkun genişledikçe unutulmuş bir âlemi hayran gözlerinle tekrar buluyorsun.,,

Aziz Ocaklı, sen Türkün gören gözü, duyan kula­ ğı, uyanık vicdanısın!,,

gibi haykırışlarla hitap eden Hamdullah Suphi, Türk gençlerine, Türklük uğrunda daima yükselen bir “ Dağ yolu., nda bulunduklarını haber veriyordu. Daima gür, ahenkli ve tannan bir sesle konuşan Hamdullah Suphi millî edebiyat cereyanının belki en hareketli ve en heyecanlı ediplerinden biriydi. Ber­ rak, çekici ve inandırıcı söyleyişleriyle 1912 - 1920 yılları arasındaki millî heyecanın dili ve kalbi olu. - yor, gençler üzerinde kuvvetli tesirler bırakıyordu.

Türkocakîarında söylediği hitabelerden mürek­ kep eserini “ Dağ yolu,, adiyle 1928 de ve ikinci cildi­ ni 1931 de yayınladı. Yine millî heyecanla süslenmiş ve muhtelif mecmua ve gazetelerde yayınlanmış ma­ kalelerinden mürekkep diğer bir eserini de “ Güne bakan,, adiyle 1929 da neşretti. Bu kitaplarda top­ lanan yazılar, tarihe gizlenen Türkü, yaşayan Türke tanıtmak ve Türk gençliğine Türk milletinin hürri­ yeti ve saadeti için çalışmak yolunda kuvvetli tel­ kinler ve örneklerle süslü ve millî edebiyatımızın gür sesli yazıları arasındadır.

Hamdullah Suphinin Cumhuriyet yıllarındaki ha­ yatı daha çok idari ve siyasî vazifelerle geçmiştir. Bu arada onun bir nevi siyaset edebiyatı denilebile­ cek ölçüde ve Türk milletinin komşulariyle olan si­ yasî - tarihi münasebetlerini aydınlatacak mahiyet­ te, tetkike ve iyi görüşlere dayanan ve 1946 yılında Vatan gazetesinde neşrolunan bir kısım “ konuşma­ lar,. ı da önemle hatırlanmalıdır.

İslâm birliğinin geçirdiği safhalar,,, “Sovyet re­ jimi,, , “ Arap birliği hakkında tarihi mütalâalar ve bizim görüşlerimiz,, gibi başlıklar taşıyan bu konuş­ malar, onun siyasî hayatı boyunca da tam bir milli­ yetçi görüşüyle çalıştığının kıymetli ve kuvvetli belli­ lerindendir. Hamdullah Suphi, bugün de, Müslüman Türk milletinin vicdanî terbiyesi ve sol cereyanlara karşı Türk milliyetçiliğinin müdafaası mevzuları ii- zerinde heyecanla çalışmaktadır.