A. Ü. Veteriner Fakültesi Genel Parazitoloji ve Helmintoloji Kürsüsü Prof. Dr. Nevzat Güralp
ve
Protozooloji ve Tıbbi Artropodoloji Kürsüsü Prof. Dr. Fahri Sayın
TEXEL, MERİNOS VE KIVIRCIK KOYUNLAR İLE
MELEZ-LERİNDE GÖRÜLEN PARAZİT TÜRLERİ, BUN
-LARıN ENFEKSİYON ORANI VE SAVAŞ
ÇARELERİ*
Nevzat Güralp** Fahri Sayın*** Yılmaz Tiğin
Recep Tınar*
* * * *
****
Common parasites of texel, merino and kıvırcık sheep andtheir crosses in Turkey, the infection rate, control and treatment experiment s against different
parasite species in these animals.
SUDlInary: During the years of 1971-1973, an investigation was carried out on the resistance of texcl, merino and native sheep and their crossbreeds against parasitic diseases at the Animal Breeding Farms located in Bandırma, İnanlı and Türkgeldi.
The animals which served as a source of samples were enlisted and they were scpara-ted into groups. Separation was made in such a manner that each group consisted of 20 ani-mals which were in the same age and race. In this \Vay the selected animals in Türkgeldi, İnanlı and Bandırma Animal Breeding Farms constiıuted 4, 7 and 8 differeııt groups respec-tivdy.
The faeces and blood samples ,,"ere taken from each animal in these groups once at an inten'ul of i month in Bandırma and once at an interval of3 months in İnanlı and Türk-geldi Breeding Farms. In addition each animal was examined for ectoparasites at the same time when the faeces and blood samples were taken .
•• Bu araştırma Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu tarafından des-teklenmiştir (Proje No. VHAG- 95) .
•••• A. Ü. Veteriner Fakültesi Genel Parazitoloji ve Helmintoloji Kürsüsü Profe-siirü, Ankara, Türkiye .
•••••• A. Ü. Veteriner Fakültesi Protozooloji ve Tıbbi Artropodoloji Kürsüsü Profe-sörü, Ankara, Türkiye .
•••••••• A. Ü. Veteriner Fakültesi Genel Parazitoloji ve Helmintoloji Kürsüsü Profesörü Ankara Türkiye .
2 N. Güralp - F. Sayııı -''1'. Tiğin- R. Tmar
The results of the examinations of faeees and blood samples showcd that Dicrocoeliıım dendriticwn, Moniczia spp., TricllOstrong)1idae spp., Aletastron,l!),zidae spp., Ceceidiıı spp" sueh as F:. arloingi, E. ahsata, E. nina-kohl-yakimovi, 1:'. parıoa, E. intricata, E.fa/mi, E. graııulasa and
E. eTI/ııdaIlis were present in most of the animals at Bandı:'ma, Türkgeldi and İnanh Anima! Breeding Farms. Fasciola hepatica oceurrcd in 2 animals at the first a;:d second farms.
Piro-plasma 06s, Babesia ovis, Theileria recondita and Anaplasmıı ovis were recovered in few animals at the first and Theileriıı reconditıı at the third farm.
The distribution and pre"aIcnce of "loniezia and Coccidia infeetions were more in young animals tlıan in old ones. in the case of TricllOstrollg)'lidae and !ı1ctastrong)lidae infections, the result was "ice versa, name!y old animals were found to be infected hea"ily.
Conccming with arthropode inCestation, IXodes spp. such as Rhipicephalus sanguiııeus, Rh. bursıı, IIyalomma exclli;atum, IIemaphpalis pııııctatıı and H. otophila were commonly found in all animals at tlıese places during the spring and summer. ,
The animals whieh were found infected with Trematodes, Cestodes, Nematodes, Coc-eidia, Babesia and ticks were treated with I\br;sonil, Hexachlorophene, Hetolin, Tctrami-sole, Sulphaguanidine, Dereııil or Acaprin and Asuntol respectively.
No statistieally signifieant differcnee was Iloted among the texel, merino and native sheep and their eross-breeds in the suseeptibility againsı the abeve mentioned parasitie diseases exeept metastrongylliosis and eoccidiosis.
Özet: Bu araştırmada, Hollanda'dan ithal edilen texe! koyunlarıyla yerli koyunları-mızın ve bunların melezIerinin paraziter hastalıklara karşı duyarlıhğı ve direnci üzerinde durulmuştur.
Araştırma, Bandırma Veteriner Zootekni Araştırma Kurumu, İnanlı Veteriner Zootek-ni Araştırma Kurumu ve Türkgeldi Devlet Üretme Çiftliğindeki koyunlard:: yapılmıştır.
Muayene so:ıuçlarına göre genç koyunlarda daha çok Aloniezia ve Coccidia im'azyon-ları, yaşlı koyunlarda ise TricllOstrolıgylidae ve Metastroııg)'lidae in"azyonları saptanmış,
Dicrocoelium dendriticum ve Fasciola invazyonlarına ise çok az rastlanmıştır. Piroplasmose******
her üç kururnda da mevsime bağlı ve seyrek olarak saptanmış, artropod enfeksiyonu ise mevsimle ilgili olarak artma ve a~:ılma göstermiştir.
Koyunlarda yüksek düzeylerde saptanan Helmiııt, Coccidia ve kan parazitIcri invaz-yonları, yurdumuzda bulunan en etkili iLlçlarla sağıtı!mıştlr. Artropod enfeksiyonlarını azaltmak için zaman zaman % 0.1 lik Asuntol banyoları yapılmıştır.
Texel, merinos, kıvırcık koyunları ve bunların melezIcri arasında metastrongylose ve eoeeidiose hariç diğer paraziter hastalıklara karşı duyarlılık ve direnç yönünden önemli bir fark saptanmamıştır.
Giriş
Koyunlarda bulunan Protozoa, He/mint vc Artropoda türlerinden ileri gelen hastalıklar, bunların epizootiyolojisi, medikal ve eko-nomik önemleri üzerinde gerck yabancı ve gerekse yerli bilim adam-larınca yapılmış geniş çalışmalar mevcuttur (5, 6, 7, 8, 9, 10, 20,
23,29,31,32,33,37,40,41,47,48,50,55,56.). Helmint (1,4, 12,13,
28, 5i, 53) ve Artropoda (1, 52) türlerinin koyunlarda bulundukları ve bunların bazılarının koyun yetiştiriciliği için ciddi bir sorun meydana getirdikleri bildirilmiştir.
Texel, Merinos vc Kıvırcık Koyunlar ile MelezIeriııde Göriilen Parazit Türleri... 3
Türkiye'de koyunlarda Protozoon'lardan Eimeria (19, 35),
Piro-plasma (2, 14, 45), Babesia (14, 15, 22, 30), Theileria (3, 11, 14, 30) ve Anaplasma (14, 30, 45) türlerinin varlığı ve bunlardan ileri gelen hastalık ve ölüm oranlarının yüksek olduğu malumdur.
Helmint'lcr-den Trichostrong)'lidae (17, 43, 53, 58). Metastrong),lidae (16, 21, 22),
Anoploceplzalidae (26, 37, 54, 57, 58, 59), Fasciolidae (18, 25, 59) ve
Dicrocoelidae (18) familyalarına bağlı türlcrin çok yaygın oldukları ve her yıl binlerce hayvanın ölümüne sebep teşkil ettikleri bildiril-miştir. Artropoda'lardan İxodidae (24, 37, 39, 44), Argasidae (24, 36, 42, 44), Sarcofıtidae (25, 38, 44), Anaplura (24, 34, 38, 44), Mallophaga (24) ve bazı Diptera (24, 38, 44) türlerinin bulunduğu, bunlardan özellikle Argasidae ve Sarcoptidae türlerinin kış aylarında, İxodidae
türlerinin ise yaz aylarında koyunlarda şiddetli enfeksiyonlara sebep oldukları tesbit edilmiştir.
Paraziter hastalıklara karşı duyarlılık yönünden koyun ırkIarı arasında bir farklılığın bulurı.duğunu gösteren güvenilir çalışmalar bulunmamakla beraber, ithal edilen yabancı ırkıarın yerli ırklara oranla piroplasmose'a kaqı daha çok duyarlı oldukları kanısına varılmıştır (11,30).
Bu araştırma, yurdumuz koyuıı.culuğuna ünemli katkıda bulu-nacak olan tcxcl koyuım ve melezIerinin Türkiye koşullarında hangi parazideri taşıdıklarını veya bunlarla enfekte olabileceklerini yerli koyunlardakilerle mukayese etmek ve saptanan parazit invazyonla-rından bu hayvanları korumak için alınması gereken profilaktik tedbirleri ortaya koymak ve parazitleri en etkili antiparaziter ilaçlarla ortadan kaldırmak veya hiç değilse en düşük düzeyde tutabilmek için nelerin yapılması gerektiğini tesbit amacı ile düzenlenmiştir.
Materyal ve Metod
Bu çalışma, Bandırma ve İnanlı Veteriner Zootekni Araştırma Kurumları ile Türkgeldi Devlet Üretme Çiftliğindeki texel, merinos, kıvırcık koyunları ve bunların melezIerinden teşkil edilcn gruplar üzerinde yapılmıştır.
Şubat 1972 de Bandırma Veteriner Zootekni Araştırma Kuru-mun'da 1969 doğumlu texel ve merinoslardan, 1972 doğumlu meri-nos ve F ı (Texel koç X merimeri-nos koyun) lardan 20 şcr hayvanlık 4 gru p teşkil edilmiştir.
Mayıs 1972 de İnanlı Veteriner Zoofekni Araştırma Kurumu 'nda 1969 doğumlu 20 kıvırcık, mevcut 1969 doğumlu 3 texel ve 1972
4 N. Güralp - F. Sayın - Y. Yiğin - R. Tmar
doğumlu 20 kıvırcık ve 20 F1 (TexeI koç X kıvırcık koyun) dan
müte-şekkil 4 grup, Türkgeldi Devlet Üretme Çiftliğin'den i969 doğum-lu 20 kıvırcık, mevcut i969 doğumlu 6 texel, i972 doğumlu 20 kı-vırcık ve 20 Fı (TcxcI koç X kıkı-vırcık koyun) dan müteşekkil 4 grup teşkil edilmiştir. Aynı ay Bandırma Veteriner Zootekni Araştırma Kurumu'nda da i972 doğumlu texcI'Icrden 20 hayvanlık bir grup da-ha teşkil edilmiştir. Ağustos i972 de İnanh Veteriner Zootekni Araş-tırma Kurumu'nda mevcut 1972 doğumlu 3 texel araştırmaya dahil edilmiştir.
Yeni doğumlar nedeniyle, nisan 1973 te Bandırma Veteriner Zootekni Araştırma Kurumu'nda 1973 doğumlu merinos ve texel'lcr-den LO ar hayvanlık 2 grup, haziran ayında ise TG1 [Texel koç X
1"1 koyun (TexcI koç X merinos koyun)] lerden mevcut 5 kuzu araş-tırmaya dahil edilmiştir.
Mayıs 1973 tc, İnanlı Veteriner Zootekni Araştırma Kurumu'-nda yeni doğan kıvırcık ve TG 1 [Texel koç X F1 koyun (TexcI koç
X kıvırcık koyun)] lerden 10 ar kuzuluk 2 grup teşkil edilmiştir. Türkgeldi Devlet Üretime Çiftliğinde 1973 doğumlu texcI ve TG i
bulunmadığından bu kurumda yeni grup teşkil edilmemiş, muayene-lcre eski gruplarla devam edilmiştir.
Materyal toplamak üzere Bandırma Veteriner ZootcImi Araştır-ma Kurumuna muntazam hcl' ay, İnanlı Veteriner Zootekni Araştır-ma Kurumu'na ve Türkgeldi Devlet .Üretme Çiftliğine gerektiğinde daha sık olmak üzere genellikle 3 ayda bir gidilmiştir.
Her defasında bütün grupların, dolaşım, sindirim ve solunum sistemleriyle, karaciğer ve derilerinde yaşayan, endoparazit ve ektoparazitler bakımından muayeneleri yapılmıştır. Bunun için her hayvandan kan alınıp [roti yapılmış, dışkı toplanmış ve bunların vücudu üzerinde ektoparazider araştırılmıştır.
Kulaktan alınan kandan hazırlanan [rotiler, AB Lars Ljung-berk firması (İsveç) tarafından yapılan autostainer'c yerleştirilmiş, sırasıyla Methanol, May-Grünwald
+
Methanol ve Gimza solus-yonu serisinden geçtikten sonra tesbit ve boyama işlemleri tamam-lanmıştır. Cihazdan çıkarılan frotiler havada kurutulduktan sonra plane X 100 objektif altında kan parazideri yönünden incelenmiştir.Muayeneler için, dışkılar doğrudan doğruya hayvanların rek-tumundan alınıp plastik kutulara konarak içinde buz bulunan tcrmos-larla laboratuvara getirilip muayene anına kadar buz dolabında
Texcl, Merinos ve Kıvırcık Koyunlar ilc MelezIerinde Görülen Parazit Tiirleri... 5
Ylide-barsak parazitlerinin tqhisi n~ enfeksiyon şiddetinin ta-yını için gram dışkıdaki yumurta ve oocyst sayımı McMaster me-toduyla, Trematod ve Tric!zuris yumurtalarının teşhis ve enfeksiyon şiddetinin tayini, çinko sülfat santrifüj flotasyon metoduyla, l'vfetast-1'Ong)'lidaelarvalannın teşhis ve sayımı ise Bermann-Wetzel metoduyla ya pılmıştı r.
Hayvanlar üzerinde ektoparazit aramak i<;in bütün vücut mua-yene edilmiştir. Gözle görülebilen ektoparazitler birer birer toplan-mış, uyuz etkeni gihi gözle görülcmeyenlerin ise vücutta meydana getirdikleri özel leziyonlar araştırılmıştır.
Toplanan ektoparazitler, içinde
%)
70 al kol bulunan ağzı kapalı plastik şişekre konmu~ .ve muayene için laboratuvara getirilmişlerdir. Bunlann tür tayinleri, stereozoom mikroskop altında incelenerek yapılmıştır.Periyodik muayeneler sonunda hastalık yapacak düzeyde pa-razitli bulunan koyunlar, yurdumuzda denenmiş en etkili antipara-ziter ilaçlarla sağıtılmıştır.
Sonuçlar
Şubat 1972 muayenelerinde, Bandırma Veteriner Zootekni Araş-tırma kurumundaki 1969 doğumlu texellerden 4, merinoslardan 3 koyunda hastalık yapacak düzeyde Protostroııgylus rufesceııs ve Muel. lerius capillaris larvaları, i969 doğumlu merinoslardan i koyunda
Trichostroııgylidae ve yine 1969 doğumlu merinoslardan i koyunda
Dic1'Ocoelium dendriticum yumurtalan saptanmıştır. i972 doğumlu koyunlardan 3 merinos ve 6 Fide ha~talık yapacak düzeyde Eimeria
nina-kolzl-yakimovi, E. arloingi, E. a!zsata ve E. crandallis tesbit edilmiştir.
Mart i972 muayenelerinde, Bandırma Veteriner Zootekni Araş-tırma Kurumu'ndaki koyunlardan i969 do~rumlularda Metast-rongylidae spp. invazyonunun, i972 doğumlularda Moniezia spp.
in-vazyonunun, ve R!Zipicep!Zalussanguineus enfcstasyonunun arttığı, buna mukabil Coccidia ooryst'i sayısının azaldığı dikkati çekmiştir. Nisan 1972 ayı muayenelerinde 1972 doğumlu merinoslardan iki koyunda fasciolose saptanmıştır.
Mayıs i972 muayenelerinde, Bandırma Veteriner Zootekni Araştırma Kurumu'ndaki koyunlarda Helmint, Protozoon ve
Artropod'-ların hayvanlara zarar verecek düzeyde olmadıkları tesbit edilmiştir. Aynı ayda İnanlı Veteriner Zootekni Araştırma Kurumu ve Türk-geldi Devlet Üretme ÇiftIiğindeki koyunlarda monieziosc dikkati
6 :'{. Güralp - F. Sayın - Y. Tiğin -ll.Tmar
çekmiş, İnanlı Veteriner Zootekni Araştırma Kurumu'ndaki 1969 doğumlu kıvırcıklardan 4 koyunda D. dendriticum, Türkgeldi Devlet Üretme Çiftliği'rı.deki 1969 doğumlu koyunlardan 1 texelde fasciolose,
1 kıvırcıkta dicrocoeliose saptanmıştır.
Haziran 1972 muayenelerinde, Bandırma Veteriner Zootekni Araştırma Kurumu koyunlarında He/mint ve Protozoon invazyonlarının
düşük düzeyde kaldığı, buna karşılık kene enfestasyonunun görül-mesi mer'anın kene ile oldukça münten olduğuna işaret sayılmıştır. Aynı kurumdaki koyunların temmuz ayı muayenelerinde, 1972 doğumlu merinoslardan 2 koyunda Theileria recondita, i koyunda
Anoplasma ovis, 1972 doğumlu Fi lerden 1 koyunda T. recondita, 1
koyunda A. ovis saptanmıştır.
Ağustos 1972 mua yenclerinde, Bandırma Veteriner Zootekni Araştırma Kurumundaki 1972 doğumlu merinos, texel ve bunların Fi lerinde monieziose saptanmış, diğer paraziter invazyonlar
nor-mal sınırlar içerisinde kalmıştır. İnanlı Veteriner Zootekni Araş-tırma Kurumu ve Türkgeldi Devlet Üretme Çiftliği'ndeki koyunlarda paraziter invazyonlar düşük sınırlar içerisinde bulunmuştur.
Eylül ve Ekim 1972 muayenelerinde Bandırma Veteriner Zoo-tekni Araştırma Kurumu hayvanlarında He/mint ve Protozoon invaz-yonları hastalık meydana geti~meyecek düzeylerde bulunmuş, keneye ras t1anmamıştır.
Kasım 1972'de İnanlı Veteriner Zootekni Araştırma Kurumu'nda 1969 doğumlu 3, 1972 doğumlu 1 kıvırcıkta D. dendritieum tes-bit edilmiş, her üç kurum koyunlarından yapılan muayenelerde diğer
He/mint ve Proto;:.oon invazyonları düşük düzeylerde kalmıştır. İnan-lı Veteriner Zootekni Araştırma Kurumu ve Türkgeldi Devlet Üret-me Çiftliği'ndeki genç koyunlarda yaşlılara oranla daha fazla
eoe-eidia oocyste'lerine rastlanmıştır, fakat bunlar hastalık yapacak düzey-de bulunmamışlardır. Bu dönemde her üç kururnda da kene enfes-tasyonuna rastlanmamıştır.
Aralık 1972 mua yencIerinde, Bandırma Veteriner Zootekni Araştırma Kurumu koyunlarında Helmint, ve Protozoon invazyonları düşük düzeylerde bulunmuş, kene enfestasyonuna rastlanmamıştır.
1972 doğumlu texellerden birinde çok az sayıda apatogen bir tür olan
T. reeondita'ya rastlanmıştır.
Ocak, Şubat, Mart 1973 muayenelerinde, Bandırma Veteriner Zootekni Araştırma Kurumu'ndaki koyunlarda Helmint ve Protozoon
invazyonları hastalık meydana getirmeyecek düzeylerde kalmıştır. ocak ayı bakılarında, aralık 1972 muayenesinde 1972 doğumlu
Texel, :lleriııos ve Kıvıre!k Koyunlar ile MelezIerincle Cöriilen Parazit Türleri... 7
texellerden bir koyunda saptandığı bildirilen T. reeondita'ya yine az sayıda rastlanmış, dalıa sOI'.raki aylarda zaten çok az olan bu tür görülmemiştir. Şu bat ayı muayenelcrinde 1972 doğumlu texellerden birinde fazla sayıda E. nina-kohl-)'akimovi oOlJ'st'leri saptanmıştır.
Şubat 1973 muayenelerinde, İnanlı V deriner Zootekni Araş-tırma Kurumu'nda 1972 doğumlu Fı lerden 2, 1969 ve 1972 doğumlu kıvırcıklardan Lirer koyuD.da, Türkgeldi Devlet Üretme Çiftliği'ndeki
1969 doğumlu kıvırcıklardan! ve 1972 doğumlu fo'ılerden 5 koyunda
D. dendritieum saptanmıştır. Her iki kururnda da hastalık yapacak dü-zeyde Protozoon invazyonuna rasttarımamış, hiç bir hayvanda kene enfeksiyonu tesbit edilememiştir.
Nisan 1973 muayenelerinde, Bandırma Veteriner Zootekni Araş-tırma Kurumu koyunlarında Rhipieephalus enJeksİ)'onıına rastlanmamış,
1972 doğu.mlu Fılerden Lir koyunda T. reeondita, 1 koyunda da B.
ovis saptanmıştır. 1969 doğumlu merinos ve 1972 doğumlu texeller-den birer koyunda hastalık yapacak düzeyde TricllOstrongylidae spp.
invazyonu, denemeye yeni alınan 1972 doğumlu iki t(:xe1 kuzuda faz-la miktarda E. ııina-kohl-)!ııkimovi ve E. parva oOlJlst'leıi tesbit edil-miştir.
\. Mayıs 1973 muayenelerinde, Bandırma Veteriner Zootekni Araş-tırma Kurumu'nda dahaönce piropla~mose, trichostrongylo~e ve coccidiose saptanıp sağıtılan koyunlardaki bu invazyonların, has-talık meydana getirmeyecek düzeylere düştüğü görülmüş, 1972 doğumlu merinoslardan bir koyunda trichostrongylose tesbit edil-miştir. İnanlı Veteriner Zootekni Araştırma Kurumu ve Türkgeldi Devlet Üretme Çiftliğindeki mua yenclerde, eski gruplardaki ko-yunların Helmint ve Protozoon invazyonları düşük bulunmuş, kene enlestasyonuna ve kan paraziderine rastlanmamıştır. inanlı Veteri-ner Zootekni Araştırma Kurumunda yeni teşkil edilen 1973 doğumlu kıvırcık ve TG1 lerde E. ninakohl-yakiınovi, E. ahsata, E. arloingi ve E.
parva oOlJlst'leri yüksek düzeylerde saptanmıştır.
Hazİran 1973 muayenelerinde, Bandırma Veterin.er Zootclmi Araştırma Kurumundaki 1973 doğumlu merinos koyunlarından birinde trichostrongylose saptanmış, Temmuz 1974 muayenelerinde bu hayvanh:.rdaki Triehostrongylidae spp. yumurtalannın hastalık yapmayacak düzeye düştüğü tesbit edilmiştir. 1973 doğumlu bir merinos kuzu da fazla sayıda E. alısata, E. adoiııgi, E.
nina-kohl:J'aki-movi oOlJlst'i saptan.mıştır.
Ağustos 1973 muayenelerinde Bandırma Veteriner Zootekni Araştırma Kurumunda, geçen muayene döneminde 1973 doğumlu
8 X. Gijralp - F. Sayın - Y. Yiğin - it Tınar
bir merinos kuzuda yüksek görülen Coccidia oOl)'st'leri sayısı bu defa hastalık yap<,mayacak düzeyde bulunmuştur. i972 doğumlu meri-no~lardan. bir koyunda trichostrongylose saptanmıştır.
jnardı Veteriner Zootekni Araştırma Kurumundaki koyunların muayeneIerip.d(~ i969 doğu mlu
ı
kıvırcık ,,'e i972 doğumlu 1 FıdeD. dendl'iticum saptaJl.mış, hiç bir koyunda kan parazitine rastlanma-mıştır. i973 doğumlu 3 koyunda az sayıda R. sanguineus bulunmuş, Mayıs i973 muayenelerinde yüksek buluJl.an Coccidia invaziyonunurı. hastalık yapmayacak düzeye düştüğü görülmüştür.
Türkgeldi Devlet Üretme Çiftliği'p.clen yapılan muayenelerde kap. parazitine ve kene enfeksiyonuna rastlanmamış, i972 doğumlu kıvırcık koyunların birinde D. dendl'iticum tesbit edilmiş, diğer ko-yup.Iardaki Helmint yumurta ve larvalanl'la Coeeidia (joe)'st'leri has-talık yapmayacak düzeylerde bulunmuşlardır.
Eylül 1973 muayenelerinde Bap.dırma Veteriner Zootekni Araş-tırma Kurumu'ndaki koyuJl.ların bakılarında, i972 doğumlu 2 meri-Hosta tridıo~troJl.gylose, i973 doğumlu 1 merinosta M. capillaris
ve P. mfescens ~aptanmıştlr.
Ekim J973 muayenelerinde, bir ay öıı.ce sağıtılan kOYUl:lardaki Helmint invazyonları hastalık meydana getirmeyecek düzeylcre düşmüştür. i969 doğumlu 2, 1972 doğurrı.lu 4 meriıı.osta trichostrongy-lose, i969 doğumlu i texelde dicrocoeliose s'aptaJl.mıştır. i969 ve
1972 doğumlu texellerden birer koyup.da T. recolZdita tesbit edilmiştir. Kasım 1973 muayenelerinde, Bandırma Veteriner Zootekni Araştıı ma Kurumunda i972 doğumlu bir texelde monİeziose saptan-mış, bir ay önceki muayenelerde tesbit edilen trichostrongylose ve dicrocoeIiosc invazyonlan hastalık yapamayacak düzeylerde bulun-muştur.
inanlı V deriJl.er Zootekni Araştırma Kurumu ve Türkgeldi Dev-let Üretme ÇiftliğiJl.deki koyunların muayeneleriJl.de Helmint ve
Proto;:.oon invazyonları hastalık yapamayacak düzeylerde bulunmuş, İnanh'daki 1969 doğumlu
ı
kıvırcıkta 2 adet R. sanguineus tesbit edilmiştir. Türkgeldi Devlet Üretme Çiftliğinde 1972 doğumlu Fılerden bir koyunda D. delZdl'itiCllm saptanmıştır.
Aralık 1973 muayenelerinde Bandırma Veteriner Zootekni Araştırma Kurumundaki 1972 doğı.ınılu 3 merinosta trichostrongy-lose tesbit edilmiştir.
Araştırma süresince piroplasmosc'un. sağıtılmasııı.cla intramus-culer yolla 0,5 cc ji O kg. hesabıyla Berenil'in
%
7 lik solusyonu,Texel, Merinos ve Kınrcık Kovunlar ilc !llelezlerindc Göriil"ıı Parazit Türleri... 9
veya deri altı yolla 6 cc. 9 misli sulandırılmış Acaprin solusyonu-kullanılmıştır. Coccidiose'lu olduğu saptanan koyunlar 6 gün süre ile 2 gr. Sulplıaguanidine verilerek sağltılmışlardır.
He/minl hastalıklarından. fa'iciolose'urı. sağıtılmasında 30 mg.
i
kg. hexachloroplıcnc, dicrococliose'urı. sağıtılmasında 20 mg.i
kg. aktif madde hesabıyla Hetolin, triclıostrongylose ve metastrongy-lose'un sağıtılmasında ise ağız yoluyla iO mg./kg. tetr<l.misoie veya subcutan yolla 0.05 ccIkg. Mumaril (Tetramisol) crıjectable kullal'.ı1-mıştır. Kene enJestasY0I'.larına karşı koyunlar%)
O,i lik Asu.ntol(% 50) banyosundan geçirilmiştir.
Araştırma boyunca Bandırma Veteriner Zootckn.İ Araştırma Ku-rumu'ndaki i969 doğumlu merinoslardan 3, texellerden 6, 1972 do-ğumlu merinoslardan i, texellerden 9, Fi lerden 5, 1973 doğumlu merinoslardan 2 koyun paraziter sebeplere bağlı olmay,u'. hastalıklar-dan mecburi kesime tabi tutulmuş, 1972 doğumlu texcllerden 1, Fi
lerden i ve 1973 doğumlu texellerden i koyun yirı.e aynı sebepten öl-müştür. İnanlı Veteriner Zootekni Araştırma Kurumundaki 1969 do-ğumlu kıvırcıklardan 5, texcllerden i, 1972 doğumlu kıvırcıklardan 2,
texellerden 1,Filerden 3, 1973 doğumlu TC i lerden ikoyun paraziter
sebeplere bağlı olmayan hastalıklardan mecburi kesime tabi tutul-muş, 1969 doğumlu texellerden 2 koyun ölmüştür. 1973 doğumlu kıVlrcıklardan i koyun ise İzmir'e gönderilmiştir. Türkgeldi Devlet Üretme Çiftliği'ndeki 1969 doğumlu kıvırcık ve texellerden 4 cr;
1972 doğumlu kıvırcıklardan 6, texellerden i ve Fi lerden 3 koyun
paraziter sebeplere bağlı olmayan hastalıklardan mecburi kesime tabi tutulmuş, 1969 doğumlu texellerden 2 koyun ölmüştür.
Araştırmaya alınan grupların enfeksiyon.a yakalanma oranları arasındaki farklılığın istatistiki değerlendirilmesi "1''' tcsti (27) ile kontrol edilmiş olup, akciğer nematadıarı invazyonu bakımından texe! koyunlarla-yerli koyunlar ve texcl koyunJarla-mclez koyunlar arasındaki farklılık, coccidiose bakımından ise texcl koyunlarla-melez koyunlar ve yerli koyunlarla-melez koyunlar arasındaki fark-lılık 0.01 eşiğinde istatistik bakımından önemli bulunmuştur. Diğer grupların paraziter invazyonlara yakalanma oranları arasındaki fark-lılık dikkate değer bulunmamıştır.
Tartışma
İnanlı Veteriner Zootekni Araştırma Kurumunda mide-barsak nematod invazyonu, iki senelik araştırma süresince genellikle yüksek bir seviye göstermiş, mevsime bağlı olarak bahar aylarında bir yükselme
10 :". Giiralp - F. Sayın -- Y. Tiğİıı - R. Tınar
dikkati çekmiş, im yükselme yaz sonuna kadar durumunu korumuş, kışın ise bir düşme görülmüştür. Bu durumdaki 1969 doğumlu kıvır-cık koyunlardJ. mide-barsak ncmatodlanyla invazyon diğer gruplara nazaran p.İsbeten düşük seviyede kalmış, 1973 senesinin mayıs yok-lamalarınd'! en yüksek seviyede bulunmııştur.
Türkgeldi Devlet Üretme Çiftliğinde ise mide-barsak nematodla-nndan ötürü invazyon, birinci sene bütün gruplarda yüksek bir seviye göstermiş, ikinci sene ise bütün gruplarda gencl bir azalma olmuş, araştırma SOJl.Ulnkadar yaz aylarına rastlayan hafif bir ar-tışla dalgalanma devam etmiştir.
Bandırma Veterincr Zootekni Araştırma Kurumu'nda mide-barsak nematodlanyla invaziyonun gene bütün gruplarda yüksek düzeyde olduğu dikkati çekmiş, yeni doğan kuzulardan teşkiledilen gruplarda bu nematodlann yumurtalarıncı. senenin dördüp.cü ayın-dan itibaren rastlanmaya başlanmıştır. Enfeksiyon hafif dalgalanma-larla bahar ve yaz aylarında yüksek seviyesini korumuş, kış başlan-gıcında ise düşme görülmüştür. Diğer gruplarda da araştırmanın ge-rek biriııci ve gege-rekse ikin.ei senesinde iniş çıkışlar dikkati çekmiştir. Bu araştırma kurumunda, gerekli muayen.elerin hcl' ay yapılabilme-sinden dolayı bu dalgalanmaları, bir önseki muayencde yüksek para-zit invaziyonu gösteren hayvanların gerekli tedavilerinin yapılmış olmasın'!., diğer taraftan kurumun senenin belirli zamanlarında yap-mış olduğu gencl sağıtmalara bağlıyabiliriz. Ancak mer'a enfekte olduğundan burada otlayan hayvanlar her zaman için invaziyona kolayca yakalanabilirler. İki sene süren bu çalışmayla her üç kurumda da mide-barsak nematodlarının çok yaygın olduklarını, ancak bu ku-rumlarda teşkil edilen hayvan gruplarında sözü geçen parazitlere karşı değişik bir direnç veya duyarlıklık durumunun bulunmadığı görülmüştür.
İnanlı Veteriner Zootckni Araştırma Kurumu'nda Metastrongy-[idae'lerle invazyonun, mide- barsak nematodlarıyla invazyona oranla daha düşük düzeyde kaldığı görülmüştür. Genel olarak yaz başla-rında bu parazit grubunda bir artış dikkati çekmiştir. 1969 ve 1972 doğumlu texellerden te:;;kil edilen gruplarda metastrongylose maxı-mum seviyelere ulaşmıştır.
Bandırma Veteriner Zootekni Arastırma Kurumunda metast-ron.gylose bütün hayvan gruplarında görülmekle beraber i969 doğum-lu merinos, 1969 doğumlu saf texel ve 1972 doğumlu tcxel kuzularda nisbeten daha yüksek düzeyde olmuştur. Metastrongylose'den ötürü tedaviyi gerektiren çok az bir durumla karşılaşılmış olmasma rağmen
i
T""el, Meriııos ve K,,"ırcık Ko)'Ill!"r ile Melezleriııoe Gürii!eıı Parazit Tiirleri .., 11
invazyonun mevcut olduğunu ve bunun sınırlandırılmasında bu ku-rumda yapılan genel sağıtmaların roloynadığını belirtmek yerinde olur.
inanlı Veteriner Zootekni Araştırma Kurumu ve Türkgeldi Dev-let Üretme Çiftliği'nde Metastrol1gylidae'lerden, başta J1uellerius, Cystocaulus ve Protostrongılus cinsleri olmak üzere Dic(yocaulus'lara da rastlanmış olmasına rağmen Bandırma Veteriner Zootekni Araştırma Kurumunda aralık 1973 muayeneIeri hariç tutulacak olursa lı1uel-lerius, Cystocaulııs ve Protostrongylus'ların haricinde Dic{yocaulus'lara
hiç rastlanmamıştır."
-inanlı Veteriner Zootekni Araştırma Kurumunda 1972 doğumlu texeller haricinde bütün gruplarda cestod invazyonu saptanmış, en yüksek düzeyde bulundukları zamanın ise ilkbahar ayları olduğu anlaşılmıştır.
Bu kurumdaki 1969 doğumlu kıvırcık koyunlarda cestod invaz-yonlarının diğer gruplara nazaran daha düşük seviyede bulunması, muhtemelen bu parazitlerin genç hayvanlarda daha yaygın olmasın-dan ileri gelmekted ir.
Türkgeldi Devlet Üretme Çiftliğinde ise cestod invazyoııları araştırmanın ilk senesinde daha yüksek düzeyde bulunmuş, ikinci sene genel bir düşüş dikkati çekmiştir. Bu kurum hayvanlarından
1969 doğumlu kıvırcık koyunlarda cestod invazyonları en düşük seviyede kalmıştır.
Bandırma Veteriner Zootekni Araştırma Kurumunda teşkil edi-len bütün hayvan gruplarında cestod invazyonlarına rastlanmıştır. Senenin bütün aylarında değişen düzeylerde invazyonlar tesbit edil-miş, genellikle ilkbahar ve sonbahar mevsiminde yüksek düzeye ulaş-mışlardır. Genellikle genç hay\'anlarda enfeksiyon yüzdesi daha yüksek olmuştur. Bu araştırmada FasclOla'dan ileri gelen invaz-yona adı geçen kurumlardan Türkgeldi Devlet Üretme Çiftliğin-de saf texellerÇiftliğin-de Mayıs ayında, Bandırma Veteriner Zootekni Araş-tırma Kurumunda 1972 doğumlu merinoslarda Nisan ayında rast-laniliIş, ancak invazyon oranı çok düşük seviyede bulunmuş-tur.
Dicrocoelium invazyonuna her üç kururnda Fasciola
ir.vazyonu-larına nazaran, daha yüksek seviyede rastlanılmasına rağmen bunun hayvanlarda hastalık ve ölüm meydana getirecek düzeyde bulun-madığı anlaşılmıştır. inanlı Veteriner Zootekni Araştırma Kurumunda ve Türkgeldi Devlet Üretme Çiftliğinde araştırma süresince yaz ve
12 N. (;iiralp - F. S:ı"m - Y. Yiğin - R. Tmar
kış yoklamalarında Dicrocoelium invazyonu tesbit edilmiştir. Bandırma Veteriner Zootekni Araştırma Kurumunda ise 1969 doğumlu meri-noslarda Şubat, i969 doğumlu saf texellerde ise Mart ve Ekim ayları yoklamalarında pek yüksek olmayan seviyelerde bu invazyona rast-lanmıştır. Her üç kurumda, bulunan bütün hayvan gruplarında
Coccidia oocyst'lerine tüm yoklamalarda rastlanılmış ve genelolarak enfeksiyon yüzdesi yüksek bulunmuştur. En fazla rastlanan türler
Rimeria ahsala, E. arloingi, E. nina-kohl:rakimovi ve bunları takibeden
E. intricata ve E. parva olmuştur. E.Iauı'ei, E. granıılosa ve E. crandallis ise
çok daha az oranda buluP.muştur. .
Koyun ırkıarı arasında Coccidia türlerine duyarlılık bakımın-dan farklılık olup olmadığ"ı hususunda literatür bilgi olmadığı gibi, araştırma süresince her üç kurumda teşkil edilen gruplar arasında bu par:ızlt türlerine karşı farklı bir duyarlılık veya rezistansın mevcut olmadığı görülmüştür. Ancak genç lıayvanların yam sıra diğer yaşlardaki hayvanlarda da Coccidia'ya rastlanmış, bazen yaşlı hayvanlarda daha yüksek düzeyde bile bulunmuştur.
Bandırma Veteriner Zootekni Araştırma Kurumu'nda Ana-plasma ovis, Theileria recondiıcl, Piroplasma ovis, Babesia ovis'e, İnanlı Veteriner Zootekni Araştırma Kurumu'nda T. recondita'ya rastlan-mış, Türkgeldi Devlet Üretme Çiftliğinde ise deneme gruplarında hiçbir kan paraziti giirülmemiştir. Kan parazitlerinden ileri gelen piroplazmose eli çok Bandırma V deriner Zootekı'.i Araştırma Kuru-mıında görülmüştür. Bu kururnda bir evvelki muayenelerde kan parazitIeri yönünden menfi görülen baZI hayvanların daha sonraki muayenelerinde bawfilik sitiblin, joli cisimcikleri, hiperkromatosit;le belirgin kan tablosu değişikliklerinin tesbit edilmesi, iki yoklama ara-sıııda söz konusu hayvanların enfeksiyon geçirdiklerini düşündürmüş-tür. Şüphesiz bu durumun diğer bazı sebeplerden ileri gelmesi de söz konusu olabilir. Bu duruma bilhassa i972 doğumlu F1 leri n Temmuz
muayenelerinde rastlanmıştır. Kan. parazitlcriyle enfeksiyona karşı duyarlılık yönünden koyun. ırkıarı arasında farklılık bulunduğunu gös-terir güvenilir bir çalışma olmamakla beraber, ithal edilen yabancı ırk-ların yerli ırkıara oranla piroplasmose'a karşı daha hassas oldukları, ve bunun da bağışıkhkla ilgili olduğu kaydedilmiştir (11,30,). Biz her üç kururnda teşkil edilen gruplar arasında bu enfeksiyona duyarlılık bakımından dikkati çeker hir özelliğe rastlamadık.
Bandırma Veteriner Zootekni Araştırma Kurumunda ba~ta Rhi-picephalus Sanguineus, Rhipiceplıalus bursa olmak üzere Hyalomma exca-va/Ilm, Haemaplz)'.w/is punc/ala, Haemaphysa/is otophila'ya ve bu cinslere
Texel, Merinos ve Kı\"lrcık Koyunlar ile ,ı,'I,,,lerilı<1e Ciiriilı:1l Paraziı Tiirleri... ı~
bağlı olup henüz nymph dönemip.de olmaları dolayısıyla tür tayini yapılamayan diğer İxodes türlerine de rastladık.
İnanlı Veteriner Zootekni Araştı~ma Kurumunda ise
Rhipicep/za-lus sanguineus, R. bursa'ya, nymplı safhasında ~yalomma spp.'ye, Türkgeldi Devlet Üretme Çiftliginde ise R. bursa'ya rastIanılmıştır, Artropoda enfestasyonu'nun çok olduğu aylarda hn üç kurumda banyo yaptırılması salık verilerek bu enfestasyonların kontrol altına alınması mümkün olmuştur.
Literatür
1- Antipin, D. N., Ershov, V. S., Zolotarev, N. A. and
Sal-yaev, V. A. (1956): Parasitologyand parasitic disease.>
~f
livestock.State Publishing House for Agricultural literature, Moscow. 2- Aygün, S. T. (1936): Yurdumu:.:.a)ıabancı ülkelerden damızlık olarak
getirilen Merinos, Karagül vesaire koyunlarla sığır ve beJıgirlerin piro-plasmo:.:.'akarşı korunması. Türk Haytar Cemiyet i Mel'., 6, 806-815.
3- Hauman, R. (I 939): Die Kleinasiatisc/ze Schajiheileriose. BerI. :Münch. tinarztI. Wschr., 30, 469474.
4-- Boch, J. and Supperer, R. (1971): Veteriniirmedi:::.inisc/zepara-sitologie. Verlag Paul Parey, Berlin und Hamburg.
5- Chevalier, H.
J.
(I 965): Üba die coccidienarten der SchaJe in Deutsc/zland. Dt. tierarzlI. \Vsclır., 72, 361-365.6- Christensen, J. F. (I 93H): Species d~ffere71ti()ns in tlze Goccidia from the domestic sheep.
.I.
ParasİL, 24, 453468.7- Davies, S. F. M., Joyner, L. P. and Kecıdal1, S. B. (I 963):
Coccidiosis. Oliver and Hoyd, Edinburg.
8- De Azevedo, M. Z. B. (I 953): Babesia ovis Em Evora. Revista de Cien cias Veterinarias. 18, 345: 1-4.
9 . Defaux, P. (i 948): Les piroplasmose des grands animaux en Fraııcc. Thesese, Ecole Nationale Veterinaire D'Alfoft, Paris.
10.- Deom, J. and Mortelmans,
J.
(1956): Observation sur la coc-cidiuse du mouton et de la ch evre au Congo Belge. Essaistherapeu-ıigues. Annls. Soc. belge l\fed. trop., 36, 47 51.
11- Ekrem, I. (i 931): Piroplasmo:.:.'lin tasnifi, Türk~vedeki piroplasmo:.:.' lar. Türk Baytar Cemiyeti Mec., 9, 58-64.
12- Euzeby, J. (1961): Les maladies vermineuses des animaux domesti-ques et leurs incidences sur la pathologie /zumaine. Tome premier.
Ala-J4. N. (;üra!p- F. Saym - Y. Tiğin - H, Tmar
ladies dııes aux nemathelmintlzes. FasciClıle premıer. Yigot Freres Editeurs, Paris.
13 Euzeby,
J.
(1963): Les ınaladies vennineuses des animaux domes-tiqz!es et leıırs incidences sur la pathologie humaine. Tome premier, Maladies dues aux llemathelminthes. Fascicııle deuxieme. Yigot FreresEditcurs, Paris.
14- Göksu., K. (i 967): Yerli ko)'unlanmı(.da Babesidae ve Theileridae'nin
epi<:.ootiolojikdurumlarıyla bi.)'ol~jilerine dair araştırmalar. Yet. Fak. Yayın. Ankara Üniv., 205, Çalışmalar 107.
15- Gören, S. ve Yetkin, R. (1935): Tek tımaklılarda, sığır, keçi ve ko)'unda IJiroplasmo::.. Ulus B:ı.sımevi, Ankara.
16- Güralp, N. (ı 952): Anadolu koyunlannda gö'rülen Metastrongylidae
nevilerine dair sistematik araştırmalar. A. Ü. Basımevi, Ankara.
17- Güralp, N. (i 955): Ko)'unlarımızda görülen Trichostron)ilidae tür-lerine dair sistematik araştırmalar. Yeni Desen Matbaası, Ankara. 18-- Güralp, N. (i 957): Memleketimizde gevişenlerde distomatose ve
te-davisi. Türk vet. Hekim. Dem. Yayın., No: 5.
19- Güralp, N. ve Urman, H. (1957): Ko)'unlarımı<.da tesbit ettiğimiz
Globidium gilruthi Chat/on, 1910 olaylan. Yet. Fak. Derg. Ankara
Üniv., 4, 131-138.
20- Joyner, L. P., Norton, C. C., Davies, S. F. M. and Watkins, C.V. (i 966): 'Ilze species of Coccidia occurring in cattle and sheep in South-West of n'ngland. Parasİtology, 56, 531-541.
21-- Karadağ, H. (I 942): TürkiF' de strongylosis mücadelesi. Türk vet. Cem. Dcrg., 5-6, i7 19.
22- Karadağ, H, (i 942): Türkiye' de strongylosis mücadelesi ve tarihçesi.
Türk vet. Cem. Derg., LO, 24-27.
23- Khayyat, S. M. and Gildner, A. A. (1947) : Ovine piroplasmosis in
Iraq. Trans. R. Sac. trop. Med. Hyg., 119-126. (Yet. Bull., 19 (i): i i, 1949).
24- Kurtpınar, H. (I 954): Tüık~ye keneleri (lvfo7joloji, bi]oloji, ko-nakçı )'ayzlışlarının medikal önemleri). Güven Matbaası, Ankara. 25- Kurtpınar, H. (1955): Les parasiles et les maladies parasitaires
che::.les IJrincipaux animaux domestiques en Turquie: BulI. üfr. Int. des, Epizoot., 43, 282 296.
26- Kurtpınar, H. (I 957): Erzurum, Kars ve Ağrı vild)ietleri sığır, koyun ve keçilerin ]a.(. a)'lanna mahsus IJara.-:itleri ve bunların doğurduk-lan hastalıklar. Türk vet. Hekim. Derg., 124-125, 3320-3325.
Texcl, Merino5 Ye Kıvıreık Koyunlar ile MelezIerinde Görülen Parazit Tiirleri... 15
27- Kutsal, A. ve Muluk, Z. (1972): U.Jgulamalı temel istatistik.
Ha-cettepe Univ. Yayın., Aı, 110-11 i.
28- Lapage, G. (1956): Mönnig's ı'eterinary helmintology and entomology,
Bailliere, Tindalı and cox 7 and 8. Henrietta Street, Covent
Garden, London.
29- Lestoquard, F. (1926): Les piroplasmoses du mouton et de la chev-res. Arehs. Inst. Pasteur d' AIger., 4, 222-317.
30- Lestoquard, F. et Ekrem, i. (1931): Les piroplasmoses du mouton en Turquie. Bul!. Soc. Path. exot., 2, 822-826.
31- Levine, N. D. (1961): Protozoon parasites of domestic animals and of man. Burgess Publishing Company, Minnesota.
32- Levine, N. D. and İvens, V. (1970): The coccidian parasites of ruminants. İllinois Biologieal Monographs 44. Üniversity of İI-linois Press.
33- Melikyan, E. L. (1955): Coccidiosis of sheep and goats in the Ar-menian S. S. R. Trudy armJansk nauchno-lssled. vet. Inst., 8,83-91. 34- Merdivenci, A. (1958): TürkiJ'e zooparazit faunası sistematiği ve parazitolojik bibliyoğra1Jası. Türk vet. Hekim. Dem. Yayın.,
No: 8.
35- Merdivenci, A. (1959): Evcil koyun ve keçilerimide Coccidia nevi-leri ve bazı deneyler. Türk vet. Hekim. Dem. Derg. 29,260-281 36- Merdivenci, A. ve Buyurman, Ü. (1965): TürkiJe'de k 0.J'un,
keçi, sığır ve mandalarda Anoplocephala infeksiJ'onları üzerinde araştır-malar. Bornova vet. Araşt. Enstit. Derg., 6, 79-100.
37- Merdivenci, A. (1969): Türkiye keneleri üzerinde araştırmalar.
İstanb. Univ. Cerrahpaşa Tıp Fak. Yayın., 1'\0: 3.
38- Mimioğlu, M. (1954): Die Schildzeceken (lxodiden) den Haustiere in der Türkei. Yet. Fak. Derg. Ankara Üniv., I, 30-34.
39- Mimioğlu, M. (1973): Veteriner ve Tıbbi Artropodoloji. Yet. Fak.
Yayın. Ankara Üniv., 295.
40~ Morkov, A. A. (1958): Les maladies tl himatozoaires des animaux domestiques et les principes du lutte adoptes contre elles en U. R. S. S. Bull. Off. Int. Epizoot., 49,77-95, Conf. Reg. Malağies
Para-sitaires des animaux en Asie, Alma-Ata, Kazakhistan (U.R.S.S.)
41- Neitz, W. O. (1956): Classijication, transmission and biology of Piroplasma of domestic animals. Ann. N. Y. Acad. Sci., 56-11
ı.
16 N. Güralp - F. Sayın - Y. Yiğin - R. Tınar
42- Oytun, H. Ş. (1944): Memleketimizde görülen Ornithodo1'lls la!ıoren-sis'in mo~foloji ııe biyolojisine dair )lapılmış araştırmalar. Ankara Y. Z. E. Derg., 3, 175-188. .
43- Oytun, H. Ş. (1961): Genel paradtoloji ve helmintoloji. V ct. Fak.
Yayın. Ankara Üniv., Ders kitabı: 26.
44- Oytun, H. Ş. (1969): Tıbbi entomoloji. Tıp Fak. Yayın. Ankara
Üniv., 218.
45- Özcan, C. (1961): Ankara civarında evcil ha)lvanlarda görülen pi-roplasmose vak' aları ve tedavileri üzerinde araştırmalar. Vet. Fak. Ya- ,
yın. Ankara Üniv., No: 143.
46- Pellerdy, L. P. (1965): Coccidia and coceidiosis. Aka:demiai Kiado, Budapest.
47- Ramanujacharı, G. and Alwar, V. S. (1954): Observations on theileriosis among sheep in A1adras. Madras vet. Col!. A., 12, 23-25
(Vet. Bul!. 25 (6): 282-283, 1955).
48- Robertson,
J.
G. (1953): An outbreak of ovine coceidiosis. Vet.Rec., 65, 183-186.
49- Salisbury, R. M., Munir,
J.
and Sdrling,J.
(1953) : Coceidiosisas a probable cause of unthriftness and death in lambs. X. Z. vet.
J.,
1,72-77.
50- Shah, H. L. (1963): Coccidia
~f
domestic sheep in the United States, with descriptions of the sporulated ooC)'sts of six species.J.
parasiL, 49, 799-807.5 1- Soulsby, E.
J.
L. (1965): Textbook of veterinary clinical parasito-logy. Volum cı.
Helminths. Blackwell Scientific Pu blications, Oxford.52- Soulsby, E.
J.
L. (1968): Helmints, arthropoda and protozoa~f
do-mesticated animals. Bailliere, Tip.dall and Cassel, London.53- Sprehn, C. (1931): Über die Ma/!,en-Darm Trichostrongylose der Schafe und ihre Bekiimfüng. Dt. tiedirzU. Wschr., 39, 615-616. 54- Stetter, R. (1936): 1935 ]ılında Ankara' da ko)lunlar üzerinde
)'a-pılan otopsi T(lua)leneleri neticesi. Ankara Y. Z. E. çalışmalar. 19.
55- Stylianopoulus, :M. et Anamades, B. (1933): Contribution ıZ
l' Ctude des piroplasmoses en Gdce. III.' Babesiellose du mou/on. Bul!.
Sac. Path. exot., 26, 704-709.
56- Tsur, T. (1959): Blood parasites in livestock in İsrael. Refuah yeL,
Texel, Merinos ve Kıvırcık Koyunlar ile Melezierinde Görülen Parazit Türleri... 17
57- TüzdiI, A. N. (1936): Mezbahalara mahsus parazitoloji. Ahmet İıı;an Basımevi Ltd., İstanbuL.
58- Vural, A., Onar, E., Özkoç., Ü. ve Everett, G. (1968):
is-tanbul iline bağlı köylerde, koyunlarda gastro-intestinal nematod, moni-e;;;ia ve karaciğer trematod'larının yayılış durumu. J?endik vet. Kont. Araşt. Enstit. Derg., I, 146-159.
59- Vural, A. (ı 970): Trakya bölgesi koyunlarındaki helmint inva<)'on-larının durumunun. tesbiti ve bunlara karşı çtkili kombine bir tedavi sis-teminin geliştirilmesi. Pendik vet. Kont. Araşt. Enstit. Derg., 3, 33-55.
