Makale - İş Yerlerinde ve İş Ekipmanlarında Risk Değerlendirmesi

(1)

makale

ĐŞ YERLERĐNDE VE ĐŞ EKĐPMANLARINDA RĐSK DEĞERLENDĐRMESĐ

Ali TURAN

Mak. Müh. TKĐ Genel Müdürlüğü

GĐRĐŞ

Bilindiği gibi ülkemizin, Avrupa Birliği'ne uyum taahhütlerini içeren Ulusal Programın içersinde Đş Sağlığı ve Güvenliği Mevzuatının da uyumlaştırılması söz konusu idi. 4857 Sayılı Đş Kanununun 10/06/2003 tarihinde yürürlüğe girmesi ve AB'ye orta vade olarak taahhüt edilen takvimin 31 Aralık 2003 tarihinde sona erecek olmasıyla birlikte, AB' de Çerçeve Direktif olarak anılan 89/ 391/ EEC numaralı direktif uyumlaştırılarak, Đş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği adıyla 09 Aralık 2003 tahinde 25311 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu çerçeve yönetmelik altında şimdiye dek 15 yönetmelik uyumlaştırılarak (AB' de bu yönetmelikler yavru yönetmelik olarak anılmaktadır) yayımlanmış bulunmaktadır. Đleriki günlerde de uyumlaştırma çalışmalarının devam edileceği ve yeni yönetmeliklerin çıkarılacağı anlaşılmaktadır. Yeni yönetmeliklerde, eski tüzük maddelerinde gördüğümüz birtakım sayısal değerler bulunmamaktadır. Bu sayısal değerler genellikle standartlardan alınmış rakamlardı. AB' de yeni yaklaşım direktiflerinin yürürlüğe girmesiyle birlikte standartlara uyma

zorunluluğu kaldırılmış, dolayısıyla kendi direktiflerinde standartlardan gelen bu sayısal değerlere de yer verilmemiştir. Bu sayısal değerlerin tespiti ve analizi gelişen teknolojiye bağlı olarak bir takım mühendislik çalışmalarıyla ortaya çıkarılabileceği anlaşılmaktadır. Yeni yönetmeliklerin tamamında işverenden şunlar şablon olarak istenmektedir.

- Đşyerlerinde risk analizlerinin yapılması, - Đşçilerin bilgilendirilmesi,

- Đşçilerin görüşlerinin alınması ve katılımlarının sağlanması, - Đşçilerin eğitimi

Bu maddelerden en önemlisi ve yeni bir yaklaşım olan risk analizinin yapılması artık yasal bir zorunluluktur. Đş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği Madde- 6 b) de; 'Đşveren, sağlık ve güvenliğin korunması ile ilgili önlemlerin alınmasında aşağıdaki genel prensiplere

uyacaktır' denilmektedir.

1) Risklerin önlenmesi,

2) Önlenmesi mümkün olmayan risklerin değerlendirilmesi,

3) Risklerle kaynağında mücadele edilmesi ve diğer maddeler yer almaktadır.

Risklerin önlenmesi, değerlendirilmesi ve risklerle kaynağında mücadele edilmesi tamamen mühendislik çözümleri ve beyin fırtınası yapılması ile sağlanabilecek bir olgudur. Bu durumda yeni yönetmelikler mühendislik hizmetlerini de ön plana çıkarmaktadırlar. Bünyelerinde mühendis çalıştırmayan kuruluşların yaşama şanslarının giderek azalacağı anlaşılmaktadır.

(2)

RĐSK DEĞERLENDĐRĐLMESĐ

Risk değerlendirilmesinin temel amacı:

• Planlanmış veya mevcut kontrollerin yeterli olup olmadığını belirlemek,

• Zarar ortaya çıkmadan riskleri kontrol edilebilir duruma getirmektir.

Risk değerlendirmesine geçmeden önce aşağıdaki kavramları bilmek gerekli olacaktır.

• Olay : Kazaya neden olan veya olma potansiyeli olan durum

• Kaza : Ölüme, hastalığa, hasara, zarara ya da diğer kayıplara yol açan istenmeyen olay

• Tehlike : Đnsan yaralanması veya hastalığı, malın hasar görmesi, işyeri çevresinin zarar görmesi veya bunların kombinasyonuna neden olabilecek potansiyel bir durum.

• Risk: Belirlenmiş tehlikeli bir olayın oluşma olasılığı ile sonuçlarının kombinasyonudur.

• Risk Değerlendirme: Riskin büyüklüğünü hesaplama ve riskin tolere edilebilir olup olmadığına karar verme

• Kabul Edilebilir Risk: Kuruluşun, yasal zorunluluk ve kendi ĐSG politikası dikkate alındığında, dayanabileceği düzeye indirilmiş risk.

• Güvenlik: Kabul edilemez zarar riski içermeme durumu Risk Değerlendirme Yöntemi Ne Zaman Uygulanmalıdır: • Hemen uygulamak gerekli, ( yasal zorunluluk)

• Đş veya işyeri değişikliklerinde, yeni iş ekipmanı alındığında vb. durumlarda,

• Bir kaza olduğunda veya olması muhtemel durumlarda • Önceden tespit edilen periyotlarda mutlaka uygulanmalıdır. Risk Değerlendirmesine Nereden

Başlanmalıdır

Risk değerlendirilmesine iş yerlerinin yani işin yapıldığı bina ve

eklentilerinde, şantiyelerde, yer altı ve yer üstü maden işletmelerinde ve bunların yer üstü tesislerde yani bunların fiziki yapılarından başlanmalıdır.

(3)

Öncelikle buralar sağlıklı ve güvenli duruma getirilmelidir.

Sonra iş ekipmanlarında risk değerlendirilmesi yapılmalı, en son rutin işler ve rutin olmayan işlerde risk değerlendirilmesi yapılmalıdır

Đşyeri Risk Yönetiminde Adımlar:

1. Tehlikelerin tanımlanması;

Risk Analizi yapacak ekip oluşturulmalı, bu ekip; - Đşyeri özellikleri dikkate alarak seçilmeli,

- Tehlikelerin tespitinde uyulacak yöntemleri belirlemeli, - Đşyerindeki bütün tehlikeleri listelenmeli,

- Kaza ve zarar potansiyeli olan her durumu araştırılmalı ve - Kontrol listelerini hazırlamalıdır.

Bunları yaparken iş yerindeki kaza istatistikleri ve benzer işyerlerinde meydana gelmiş kazalar araştırılmalıdır. Ayrıca mevcut yönetmeliklerin eklerinde bulunan asgari sağlık ve güvenlik gerekleri maddelerinden istifade edilmelidir.

2. Risklerin değerlendirilmesi

Listelenen tehlikeler ne derecede risk oluşturmaktadır. Bunlar değerlendirilmeli yani puanlanmalıdır. Değerlendirme sırasında şu üç temel soruya yanıt verilmelidir:

1. Tehlike kaynakları var mı? Tehlike kaynakları nelerdir?

2. Kimler zarar veya neler zarar görebilir?

3. Sonuç (zararın, hasarın yaralanmanın şiddet derecesi) ne olur?

3. Değerlendirilen risklerin önlenmesi veya azaltılması

Öncelikle risklerin kaynağında yok edilmesi bu mümkün olmuyorsa diğer risk azaltma yöntemleri kullanarak, tedbirlerin uygulanması konusunda karar verilmelidir.

4. Belirlenen tedbirlerin uygulanması

Tedbirler en kısa sürede riskin büyük olanından başlayarak uygulanmalıdır. 5. Đzlenmesi ve takip edilmesi

Uygulanan tedbirlerin etkilerini gözlemlenmesi ve yukarıda yazılanlar belli aralıklarla kontrol edilmelidir.

Tehlikelerin Analizi ve Risklerin Tahmin Edilmesi Đçin Metotlar

(4)

Tehlike ve risk analizleri için oldukça fazla metot bulunmaktadır. Bunlardan en çok kullanılanlar aşağıda verilmiştir.

• Ön Tehlike Analizi (ÖTA) (Preliminary Hazard Analysis- PHA)

• 'Böyle Olsa' Medodu (What-If Method)

• Arıza Modu ve Etki Analizi (AMEA)(Failure Mode and Effects Analysis- FMEA) • Kumanda Sistemleri Đçin Arıza Simülasyonu

• Mosar Metodu

• Arıza Soy Ağacı Analizi(ASA)(Fault Tree Analysis FTA) • Delphi Teknik

• Tehlike ve Çalışabilirlik Analizi(Hazard and Operability Studies-HAZOP)

• Tehlike Analizi ve Kritik Kontrol Noktaları(Hazard Analysis and Critical Control Point- HACCP)

• Check Listeleri

Genel Tehlikeler Nelerdir ? 1. Mekanik

2. Elektriksel 3. Radyasyon 4. Maddeler

5. Yangın ve patlama

Tehlikelere dair bir liste oluşturmak gerektiğinde aşağıdaki listeden istifade edilebilinir. Ancak kuruluşlar çalışma konularına göre kendileri bir liste oluşturabilirler.

a. zemin üzerinde düşme/ kayma

b. kişilerin belli bir yükseklikten düşmesi

c. aletlerin, malzemelerin belli bir yükseklikten düşmesi d. yetersiz boşluk payı

e. aletlerin, malzemelerin elle taşınması/ kaldırılması

(5)

g. işyeri ve yollarda seyir halindeki araç tehlikeleri h. yangın ve patlama

i. çalışanlara şiddet

j. solunması mümkün maddeler k. göze zarar veren maddeler

l. deri yoluyla alınan zararlı maddeler m. sindirim yoluyla alınan zararlı maddeler

n. zararlı enerji kaynakları ( elektrik, radyasyon, gürültü, titreşim) o. çalışma pozisyonu ile ilgili boyun sorunları

p. uygunsuz termal ortam ( fazla sıcak) r. yetersiz aydınlatma

s. kaygan, düzgün olmayan zemin t. merdivenlerde yetersiz korkuluk

Risk Analiz Metotlarının Karşılaştırılması

Kriterler Check Listeleri

FMEA HACCP HAZOP Event Tree Fault Tree

Tim Çalışması

Tim Tim Tim Tim Ferdi Ferdi

Gerekli Doküman

Çok az Çok fazla Çok fazla Çok fazla Çok fazla Çok fazla

Gerekli Zaman

Çok az( Bir günden az) Orta ( Hafta) Orta ( Hafta) Orta ( Hafta) Fazla (Haftalar) Fazla (Haftalar) Tim Liderinin Deneyimi Minimal deneyim Orta derece deneyim Orta derece deneyim Orta derece deneyim Çok fazla deneyim Çok fazla deneyim Kalitatif/ Kantitatif

Kalitatif Kalitatif Kalitatif Kalitatif Kalitatif/ Kantitatif Kalitatif/ Kantitatif Kapsamı Çok kapsamlı olabilir Fiziksel tehlike Fiziksel tehlike Fiziksel tehlike Çok kapsamlı olabilir Çok kapsamlı olabilir Özel Branşa Yönelik Her branşa uyar Elektrik Makina Yiyecek/ Tarım Kimya/ilaç/ petrokimya Her branşa uyar Her branşa uyar Kaynak: Kocaeli Sanayi Odası, Sanayide Risk Yönetimi, Dr. Güngör DĐNÇLER, 18.10.2000

(6)

A) ĐŞ YERLERĐ ĐÇĐN RĐSK DEĞERLENDĐRMESĐ

Risk derecelendirilmesinde birçok yöntem kullanılmaktadır. Buradaki örnekte 5x5 matris yöntemi kullanılmıştır.

RĐSK = Zararın ortaya çıkma olasılığı x Zararın etkisidir Ortaya çıkma olasılığı için derecelendirme basamakları: • 5 her gün (çok yüksek olasılık)

• 4 haftada bir (yüksek olasılık) • 3 ayda bir (orta dereceli olasılık) • 2 üç ayda bir (küçük olasılık) • 1 yılda bir (çok küçük olasılık)

Zarar verme etkisi derecelendirme basamakları:

• 5 (çok ciddi) birden çok ölümlü, ölümlü veya sürekli iş göremezlik

• 4 (ciddi) ciddi yaralanma, meslek hastalığı

• 3 (orta) en az üç gün istirahat gerektiren yaralanmalar • 2 (hafif) ilk yardım gerektiren küçük yaralanmalar

• 1(çok hafif) hasar ya da yaralanmaya neden olmayan kaza, iş saati kaybı olmayan

Risk Derecelendirme Matrisi Zarar Verme Etki Derecesi Olasılık Çok hafif (1) Hafif (2) Orta derece (3) Ciddi (4) Çok ciddi (5) Çok küçük (1) Anlamsız 1 Düşük 2 Düşük 3 Düşük 4 Düşük 5 Küçük (2) Düşük 2 Düşük 4 Düşük 6 Orta 8 Orta 10 Orta derece (3) Düşük 3 Düşük 6 Orta 9 Orta 12 Yüksek 15

(7)

(4) 4 8 12 Yüksek 16 20 Çok yüksek (5) Düşük 5 Orta 10 Yüksek 15 Yüksek 20 Tolere edilemez 25

Risk Puanı Değerlendirme Tablosu

20, 25 15, 16

Yüksek Risk

Bu risklerle ilgili hemen çalışma yapılmalı

10, 12 8, 9

Dikkate Alınması Gerek Risk Bu risklere mümkün olduğu kadar çabuk müdahale yapılmalı 4, 5, 6

1, 2, 3

Kabul Edilebilir Risk Acil tedbir gerektirmeyebilir

Yukarıda anlatılanları tam anlayabilmek için birkaç örnek verelim. Sırasıyla:

1.Tehlikelerin Tespiti S

no

Tehlike Potansiyeli Tehlikeler Risk

Tahmini Var/Yok

Ref.no Đlgili Yönet. 1 Đşyeri taban döşemesi ve kaplamları sağlam,

kuru ve kaymaz bir şekilde yapılmış mı? Cevap: Hayır

Kayma

sonucu düşme

Var 9.1

2 Ortam havasında sağlığa zararlı ve/veya patlayıcı maddelerin bulunup bulunmadığının tespiti yapılmış mı ? Cevap: Hayır

- Patlama - Yangın

Var 4.1.1

3 Kimyasal madde alımlarında Malzeme Güvenlik Bilgi Formu malzeme ile birlikte alınıyor mu? Cevap: Hayır - Yangın - Kanser -Gözde ve deride zarar Var Mad. 10-4 2. Risklerin Değerlendirilmesi

S. Tehlike Potansiyeli Ref.

no

(8)

no O E Puanı 1 Đşyeri taban döşemesi ve kaplamları sağlam, kuru

ve kaymaz bir şekilde yapılmış mı?

9.1 5 3 15 2 Ortam havasında sağlığa zararlı ve/veya patlayıcı

maddelerin bulunup bulunmadığının tespiti yapılmış mı ?

4.1.1

3 5 15

3 Kimyasal madde alımlarında Malzeme Güvenlik Bilgi Formu malzeme ile birlikte alınıyor mu?

Mad. 10-4

4 5 20

3. Risklerin Azaltılması ( Alınmasına karar verilen önlemler) S. no Ölçümler Güvenlik Tertibatı/KKD Bilgilendirme Eğitim Đlave Tedbir/ Kontroller

1 Đşyeri taban döşemesi,

kişilerin kaymayacağı ve takılıp düşmeyecekleri şekilde uygun malzeme kullanılarak düzenlenecek Đşçilere, kayma ve düşmelerle ilgili eğitim verilecek Zemin bozulmaları belli aralıklarla kontrol edilecek 2 Zararlı ve patlayıcı maddeler ölçümlerle tespit edilecek KKD hazır bulundurulacak Çalışanlara bu maddelerle ilgili eğitim verilecek Belli aralıklarla ölçüm ve kontroller yapılacak 3 Çalışma ortamında ölçümler yapılacak

Đkmal servisi bu konuda uyarılacak

MSDS alınacak

Kimyasallar ve KKD kullanımı ile ilgili eğitim verilecek Depolamada, malzemeler üzerine işaret ve uyarılar yazılacak 4. Risk Azaltılması Sonucu Tekrar Değerlendirme

S. no

Tehlike Potansiyeli Ref.

no Olasılığı O Etkisi E Risk Puanı 1 Đşyeri taban döşemesi ve kaplamları sağlam, kuru

ve kaymaz bir şekilde yapılmış mı? Cevap : Evet

9.1 1 3 15/3 2 Ortam havasında sağlığa zararlı ve/veya patlayıcı

maddelerin bulunup bulunmadığının tespiti yapılmış mı ? Cevap: Evet

4.1.1

(9)

3 Kimyasal madde alımlarında Malzeme Güvenlik Bilgi Formu malzeme ile birlikte alınıyor mu? Cevap: Evet

Mad. 10-4

1 5 20/5

Alınan önlemler sonucunda riskler kabul edilebilir bir düzeye indirilmiştir. Makul düzeye indirilemeyen riskler ilave önlemler alınarak tekrar değerlendirilmelidir.

5. Đzleme ve Takip

Tespit edilen tehlike potansiyelleri kontrol listesi haline dönüştürmeli ve bu liste belli aralıklarla yapılan kontrollerle güncelleştitilmelidir. Alınan tedbirlerden uzaklaşma veya yeni riskler oluşmuşsa bu riskler hemen değerlendirilmelidir.

S. no

no

Evet Hayır Đlave risk var mı? Evet/ Hayır 1 Đşyeri taban döşemesi ve kaplamları sağlam,

kuru ve kaymaz bir şekilde yapılmış mı?

9.1

2 Ortam havasında sağlığa zararlı ve/veya patlayıcı maddelerin bulunup bulunmadığının tespiti yapılmış mı ?

4.1.1

3 Kimyasal madde alımlarında Malzeme Güvenlik Bilgi Formu malzeme ile birlikte alınıyor mu?

Mad. 10-4

Risk Değerlendirmesine Kimler Katılmalıdır ?

• Đş güvenliği uzmanları

• Çalışanlar

• Kayıt ve dokümantasyon eğitimi almış olanlar • Operasyon deneyimli teknisyenler

• Đşletmenin geçmişini tanıyan yöneticiler • Bakım elemanları

• Sağlık personeli

B) ĐŞ EKĐPMANLARINDA RĐSK DEĞERLENDĐRMESĐ

(10)

11 Şubat 2004 tarih ve 25370 Sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 'Đş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği' özet olarak iş verenlerden neler istemektedir? Đncelendiğinde:

• 'Madde 5- Đşveren, işyerinde kullanılacak iş ekipmanının yapılacak işe uygun olması ve bu ekipmanın işçilerin sağlık ve güvenliğine zarar vermemesi için gerekli tüm tedbirleri

alacaktır.

• Madde 6- Đşyerinde kullanılan iş ekipmanları ile ilgili aşağıdaki hususlara uyulacaktır: a) Bu yönetmeliğin 5 inci maddesi hükmü saklı kalmak kaydıyla, işveren;

1) Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten sonra işyerinde ilk defa kullanılacak iş ekipmanının bu Yönetmeliğin Ek-I'inde belirlenen asgari gereklere uygun olmasını sağlayacaktır.

2) Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihte işyerinde kullanılmakta olan iş ekipmanı bu tarihten itibaren 6 (altı) ay içinde (11 Ağustos 2004) Ek-I'de belirtilen asgari gereklere uygun hale getirilecektir.' denilmektedir.

RĐSK TETKĐKĐ AKIŞ ŞEMASI

Başla

iş ekipmanlarının sınırları

tehlike tanımı risk tahmini iş ekipmanları hayır risk değerlendirmesi evet son Risk Analizi Risk Değerlendirmesi risk azalması

(11)

Bu iki madde den de anlaşılacağı gibi işverenlerden işyerlerindeki iş ekipmanlarını güvenli duruma getirmeleri istenmektedir. Kısacası iş ekipmanlarında risk değerlendirmesi yapılacak ve riskli olanlar risksiz hale getirilecek veya kabul edilebilir risk düzeyine indirilecektir.Bu nedenle iş ekipmanlarında da risk değerlendirilmesi artık yasal bir zorunluluktur.

Aşağıdaki uygulamada iş ekipmanları ile ilgili olarak değişik bir örnek metot uygulanmıştır. Örnek uygulamaya geçmeden önce şu tanımları bilmekte yarar vardır.

Đş Ekipmanı: Đşin yapılmasında kullanılan herhangi bir makina, alet ve tesis,

Đş Ekipmanının Kullanımı: Đş ekipmanının çalıştırılması, durdurulması, kullanılması,

taşınması, tamiri, tadili, bakımı, hizmete sunulması ve temizlenmesi gibi iş ekipmanı ile ilgili her türlü faaliyet,

olarak tanımlanmaktadır.

Đş ekipmanlarında risk tetkiki için öncelikle 'TS EN 1050 Makinalarda Güvenlik- Risk Değerlendirme Prensipleri ' standardından yararlanılmıştır.

Yukarıdaki şemayı açıklamak gerekirse:

1. Yönetimin risk değerlendirmesine karar verilmesi ve risk değerlendirmesi yapacak ekibin oluşturması gereklidir.

(12)

özellikteki kişiler kullanacak vb. gibi.

3. Đş ekipmanındaki potansiyel tehlikeler nelerdir. Bunlar listelenmelidir. 4. Tespit edilen bu tehlikeler risk oluşturuyor mu?

5. Risk oluşturan tehlikeleri için risk değerlendirmesi yapılmalıdır.

6. Yapılan risk puanlamasına göre iş ekipmanının emniyetli olup olmadığına karar verilmelidir.

7. Đş ekipmanı emniyetli ise risk tetkikine son verilebilir. Emniyetli değil ise iş ekipmanında risk azalması yapılmalıdır. Risk azaltması yapılan iş ekipmanı tekrar değerlendirilmelidir. Riskler makul düzeyde ise son verilmeli değil ise tekrar risk azalması için çalışma

yapılmalıdır.

Đş ekipmanlarında risk değerlendirmesi Yaparken şu kaynaklardan faydalanabilinir.

• Đş ekipmanı üreticisi, kullanıcı bilgi ve deneyimleri, kullanma kılavuzları,

• Bu ve benzer ekipmanlarla ilgili kaza istatistikleri (neden ve sonuç verileri),

• Đş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği Ek-I ve Ek-II, • 4703 Sayılı Çerçeve Kanuna istinaden çıkarılmış ilgili yönetmeliklerin eklerinde yer alan o iş ekipmanına ait 'Temel Sağlık ve Güvenlik Kuralları'

• TS EN 1050: Makinalarda Güvenlik - Risk Değerlendirmesi Prensipleri,

• TS EN 292: Makinalarda Güvenlik - Tasarım Đçin Temel Kavramlar Genel Prensipler, • Tasarım resimleri veya iş ekipmanını anlatan diğer araçlar,

• Güç ünitesi ile ilgili bilgiler,

• Sağlığı etkileyen zararlara (gürültü, titreşim, parıltı vb.) ilişkin bilgiler, • Diğer.

Đş ekipmanlarında risk azaltması aşağıdaki önlemleri alarak sağlanabilinir.

1. Koruyucular ile;

• Sabit koruyucular, • Hareketli koruyucular, • Ayarlanabilir koruyucular,

(13)

• Kumandalı koruyucular, • Hassas algılama tertibatları, • Đki el kumanda tertibatı,

2. Kullanım konusunda çalışanları bilgilendirme yaparak; • Üreticinin El Kitabı uyarıları doğrultusunda:

• a) Kullanma talimatı , • b) Bakım talimatı,

• Sinyaller ve ikaz donanımları,

• Uyarı işaretleri ve Đkaz levhaları ile uyarmak suretiyle 3. Đlave Tedbirler Alarak;

• Acil durdurma tertibatları, A) Acil durdurma butonu B) Acil durdurma halatı

• Đçerde mahsur kalmış personelin kurtulması için tedbirler, • Ayırma ve enerji sönümlemesi için tedbirler ,

• Ekipmanın kolay ve güvenli taşınması için tedbirler, • Ekipmana güvenli ulaşmak için tedbirler,

• Ekipmanın kararlılığı için tedbirler,

• Hata bulma ve giderme için teşhis sistemleri tedbirleri, • Gürültü ve vibrasyon azaltılması ile ilgili tedbirler, • Cam yerine pleksiglas veya plastik kullanılması • Kişisel koruyucu kullanmak suretiyle.

Kullanım ve Bakım Kılavuzları ile; A)Đş ekipmanı bilgileri ile,

(14)

• Ekipmanın tanımı(marka, tip)

• Đmalatçı ve/veya ekipmanın nihai satışını yapanın adı ve adresi • Ekipmanın hangi şartlarda güvenli kullanılacağı hk. Bilgiler(Eğitimli personel, hava şartları v.b.)

2- Güvenlik ile ilgili bilgiler

• Talimatlar ve varsa standartlar • Đkaz işaretleri, sembollerin anlamları • Garanti bilgileri

• Kullanım sırasında olabilecek tehlikeli durumlar 3- Teknik bilgiler

• Gürültü, titreşim, ısı, toz, radyasyon ve diğer yaydığı nesnelerin ölçüm değerleri

B)Đş ekipmanının montajı bilgileri ile, • Taşıma ile ilgili talimatlar

• Montajı ile ilgili talimatlar

• Kaldırma araçları ile kaldırma yerleri ve kaldırma talimatları • Elektrik, hidrolik ve pnomatik ekipmanların bağlantı durumları • Ekipman ve parçalarının ağırlıkları

C) Kullanıcı için bilgiler ile,

• Đlk çalıştırma öncesi ve çalıştırma sırasında yapılması gerekenler, • Operatörün alacağı güvenlik önlemleri

• Çalıştırma talimatı • Takım ve avadanlıklar

• Arızalar ve giderme talimatları

(15)

• Acil durdurmanın nasıl yapılacağı D) Bakım hakkında bilgilendirme ile, • Bakıma yetkili kişilerin listesi

• Ekipmanın test periyotları

• Bakım ve testler sırasında tehlikeli durumlarla ilgili açıklamalar • Bakım periyotları hakkında bilgiler

• Kontrol noktaları hakkında bilgiler Risk değerlendirmesi örnek uygulama:

RĐSK = Zararın ortaya çıkma olasılığı x Zararın etkisidir Zararın ortaya çıkma olasılığı:

- Kazanın olma olasılığı var mı dır? Varsa; - Sıklığı nedir?

- Kaçınmak mümkün mü dür? Bunları puanlayacak olursak:

Olasılık(O) 1 Düşük 2 Orta 3 Yüksek Sıklık(S) 1 Nadiren/Bazen 2 Sık sık /Sürekli Kaçınma(K) 1. Mümkün 2. Düşük olasılık

Kaza olduğunda etkisi ne olur?

(16)

- Etkilenenler ne derecede zarar görür? Bunlarında puanlamasını yaparsak: Boyut (B)

1 Bir kişi

2 Birden fazla kişi Derece (D) 1 Hafif yaralanma 2 Ciddi yaralanma 3 Ölüm

Alınan önlemler sonucunda riskler kabul edilebilir bir düzeye indirilmiştir. Makul düzeye indirilemeyen riskler ilave önlemler alınarak tekrar değerlendirilmelidir.

1. Tehlikelerin Tespiti

Bütün tehlikeler tespit edilmeli ve listelenmelidir.

S no

Tehlike Potansiyeli Tehlikeler Risk

Tahmini Var/Yok

Ref.no Đlgili Yönet. 1 Güvenliği etkileyen kumanda cihazları açıkça

görülebilir ve tanınabilir özellikte mi? Ayrıca uygun şekilde işaretlenmiş mi? Cevap: Hayır -Tehlike durumda ikilem, yanlış kumanda Var 2.1 a

2 Operatör, ana kumanda yerinden tehlike bölgesinde herhangi bir kimsenin bulunmadığından olabilir mi? Cevap: Hayır Hareketli kısımların yakınında kişiler bulunabilir Var 2.1c

(17)

3 Đşçilerin sağlık ve güvenliği açısından önemli bir tehlike oluşturabilecek, iş ekipmanının parçalarının kırılması, kopması veya dağılması riskine karşı uygun koruma önlemleri alınmış mı? Cevap: Hayır Kırılan, kopan parçaların fırlaması Var 2.7 2. Risklerin Değerlendirilmesi S no

Tehlike Potansiyeli Ref.no

Đlgili Yönet. Zarar Etkisi D B Zarar Olasılığı O S K Risk Puanı

1 Güvenliği etkileyen kumanda cihazları açıkça görülebilir ve tanınabilir özellikte mi? Ayrıca uygun şekilde işaretlenmiş mi? Cevap: Hayır

2.1 a

2 1 2 1 2 12

2 Operatör, ana kumanda yerinden tehlike bölgesinde herhangi bir kimsenin bulunmadığından olabilir mi? Cevap: Hayır

2.1c 2 2 3 1 2 20

3 Đşçilerin sağlık ve güvenliği açısından önemli bir tehlike oluşturabilecek, iş ekipmanının parçalarının kırılması, kopması veya dağılması riskine karşı uygun koruma önlemleri alınmış mı?

Cevap: Hayır

2.7 3 1 3 1 2 22

3. Risklerin Azaltılması ( Alınmasına karar verilen önlemler)

S.No Değişiklik Güvenlik

tertibatı

Bilgilendirme Đlave tedbirler 1 Çalıştırma düğmesi yeşil,

durdurma düğmesi kırmızı renkli düğmelerle değiştirilecek Acil stop butonu konacak Kullanma kılavuzuna ek bilgi yazacak

Düğmelerin altına; Start, Stop ve Acil stop

butonuna, acil

durumlarda basınız yazılacak

(18)

2 Sesli Đkaz kornası ve ışıklı ikaz takılacak Operatör bu konuda bilgilendirilecek Çalıştırma düğmesinin altına, ‘Makina çevresinde kimsenin bulunmadığından emin olduktan sonra çalıştırınız.’ uyarısı yazılacak Koruyucular konulacak Koruyucular hakkında operatöre eğitim verilecek

4. Risk Azaltılması Sonucu Tekrar Değerlendirme S

no

Tehlike Potansiyeli Ref.no

Đlgili Yönet. Zarar Etkisi D B Zarar Olasılığı O S K Risk Puanı

1 Güvenliği etkileyen kumanda cihazları açıkça görülebilir ve tanınabilir özellikte mi? Ayrıca uygun şekilde işaretlenmiş mi? Cevap: Evet

2.1 a

2 1 1 1 1 12/5

2 Operatör, ana kumanda yerinden tehlike bölgesinde herhangi bir kimsenin bulunmadığından olabilir mi? Cevap: Evet

2.1c 2 2 1 1 1 20/7

Cevap: Evet

2.7 2 1 1 1 1 22/5

5. Đzleme ve Takip

Tespit edilen tehlike potansiyelleri kontrol listesi haline dönüştürmeli ve bu liste belli aralıklarla yapılan kontrollerle güncelleştirilmelidir. Alınan tedbirlerden uzaklaşma veya yeni riskler oluşmuşsa bu riskler hemen değerlendirilmelidir.

(19)

S. no

no

Evet Hayır Đlave risk var mı? Evet/ Hayır 1 Güvenliği etkileyen kumanda cihazları açıkça

görülebilir ve tanınabilir özellikte mi? Ayrıca uygun şekilde işaretlenmiş mi?

9.1

2 Operatör, ana kumanda yerinden tehlike bölgesinde herhangi bir kimsenin bulunmadığından olabilir mi?

4.1.1

Mad. 10-4

C) RUTĐN VE RUTĐN OLMAYAN ĐŞLERDE RĐSK DEĞERLENDĐRMESĐ

Rutin işlerle ilgili risk analizleri aşağıdaki basamaklar uygulanarak yapılabilir.

- Đş yerlerinde rutin yapılan işler tespit edilmeli,

bu işlerle ilgili iş analizleri yapılmalıdır.

- Đş analizi sonucuna göre bu işle ilgili işlem basamakları yazılmalıdır. - Her işlem basamağındaki muhtemel tehlikeler belirlenmelidir.

- Tehlike arz eden işlem basamaklarındaki riskler değerlendirilmelidir.

- Değerlendirilen riskler için gerekli tedbirlerin alınmasına karar verilmeli ve bu tedbirler uygulanmalıdır.

Rutin olmayan işlerde de yukarıdaki işlemler yapılarak uygulama yapılabilinir.

SONUÇ

Risk değerlendirmesi, iş yerlerin de kazaların önlenmesi bakımından yeni bir yaklaşım ve yeni bir bakış açısı getirmektedir. Tehlike kaynaklarının önceden yerinde tespiti ve risklerin önlenmesi mühendislik çözümlerini ve koruyucu hekimliği ön plana çıkarmaktadır. Bu metodoloji sayesinde iş güvenliği önlemlerinde sürekli takip ve iyileştirmeler yapılabilecektir.Dolayısıyla daha güvenli iş ortamlarının oluşması, çalışanlarda iş memnuniyetini yükseltecektir.

(20)

KAYNAKÇA

1. Çınar, A., Makinalarda Risk Tetkiki ve Bir Yöntem Önerisi II. Makina Tasarım ve Đmalat Teknolojileri Kongresi Bildiriler Kitabı 26-27 Eylül 2003 Konya

2. TS EN 1050 Makinalarda Güvenlik- Risk Değerlendirme Prensipleri

3. Dr. Tiryaki, A.R., Dr. Baripoğlu, Ö., Risk Değerlendirmesi TTB Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi Nisan 2000 Sayı 2 4. Prof. Dr. Sabuncu, H., Đş Sağlığında ve Güvenliği'nde Risk Analizi TMMOB MMO II.Đş Sağlığı ve Güvenliği Kongresi Bildiriler Kitabı

5. TS 18001 Đş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemleri- Şartlar

6. Dr. Özdemir, Ş., OHSAS 18001 Eğitim Notları KOSGEB OSTĐM Ocak 2004 7. BS 8800 : 1996 Occupational Health end Safety Management Systems 8. Đş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği ( R.G. 9.12. 2003- 25311)

9. Đş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği ( R.G. 11.02.2004 -25370) 10. Makinalarda 'CE ' Đşaretlemsi Uygulama Rehberi MMO/2003/325 Temmuz 2003 Ankara