CUMHURİYET DERGİ
bunları tekertekeryakalıyorum .”
Müziğini yaptığı film ler arasında üçünün Berkay için farklı bir yeri var. Selvi Boylum Al Yazmalım, Dila Hatun ve Kırık Bir Aşk Hikâyesi.
Kısa zamanda çok fazla müzik ürtmek zo runda olması Berkay T zaman zaman darda bırakmış.
" “Yönetm enler zamana ihtiyacım olduğu nu pek gözönüne getirmiyorlardı. O dönem lerde sinemalar sezonluk kapatılıyordu. Di yelim ki Şubat’m 10’undaT ürkanŞoray ve Kadir İnanırTı bir film oynayacak. O dönem lerde film starlara yapılıyordu. O film in ön ceden saptanan tarihte o sinemada oynaması gerekiyor. Senaryo ve çekim aşamasında za m an güzel kullanılıyordu. İş seslendirme aşam asına geldiği zaman ya para suyunu çekmiş oluyordu ya da takvim sonuna da yanmış oluyordu. Benden apar topar 2-3 gün içinde filmlere müzik yapmamı istiyorlardı. M üziği yetiştirmek için bazen 48 saat çalışı yordum, geceleri oturup sabahlıyordum. Fil mi izleyip ertesi gün müziğini verdiğim çok oldu;’
Telefonda anlatılan filmler
Bu s ıkışık dönemde Cahit Berkay ’dan te lefonla bile müzik istenmiş. Yönetmenler Berkay’atelefonda film sahnelerini anlatır larmış. O da sahneyi kafasında canlandıra rak ona göre müzik yapmaya çalışırmış. Ber kay bu rahatsızlığını o dönemlerde Cumhu riyet gazetesinde “Telefonla bile müzik sipa rişi aldım” başlıklı birhaberde dile getirmiş. Bu sorun 1ar üzeri ne konuşurken aklına il ginç bir anısı geliyor.
“Benden bir afet sahnesine müzik yap mam istendi. Yönetmenin isteği ilahi bir mü zikti. Hatta bir plak dinletti. 70-80 kişilik bir senfoni orkestrasından çıkabilecek bir m ü zik. Beethoven olsam böyle birm üzik yap m am aylar alır. Sinirlendim. Gidiyordum. Yapamayacağım bir şey isteniyor benden. O an aklıma bir şey geldi. Yönetmenden plağı çalıp bana içeride kulaklığa vermesini iste dim. Verdilermüziği, ilahi müziğin olduğu bölüm de bağlamayı aldım elime o parçaya göre akordunu yaptım. Müziğin üzerine bağ- lamayla uzun hava çalmaya başladım. İçer den yönetm enin sesi gelmeye başladı. “Ta mam, işte bunu istiyorum.”
Cahit Berkay, film müziği yapmış olması nın besteciliğine ve müziğine çok önemli ya rarlan olduğunu düşünüyor.
“Sinema bir hayal. Bir filme müzik yaptı ğınız zaman o hayali müziğe aktarıyorsunuz. Size bir sahne izletiyorlar. Siz de oraya nasıl bir müzik, nasıl bir enstrüman kurgusu yapıl ması gerektiği üzerine düşünüyorsunuz. Bu da benim müzikle bir duyguyu tarif edebil me ve bir duyguyla ilgili bir müzikal kurgu yaratabilme yeteneğimi geliştirdi. Artık gö rüntüyle birlikte olabilecek sesleri hayal ede- biliyorum.”
Cahit Berkay’ın film müziklerini albüm- leştirme fikri bundan 10 yıl öncesine dayanı yor. Bunun için albüm yapma arzusuyla Un- kapanı 'nda çok dolaşmış. Buradan aldığı ce vap “ Enstrümantal müzik satm az” olmuş. En sonunda yoğun çabalar sonucunda “Ca hit Berkay Film Müzikleri Volüm 1 ’’alübü- m ü çıkarmayı başarmış.
“ Bu albümden sonra hem çok olumlu hem deçokolum suztepkileraldım . Bu albümde parçalara yeni yorumlar getirmeye çalıştım. Amabizim bu yorumların dozunu kaçırdığı mız şeklinde eleştiriler geldi. Yeni yorumlar denememin nedeni de şuydu: Film müziğin de müziği görüntüyle beraber veriyorsun. Görüntüyü ortadan kaldırdığın zaman m ü zik anlamsız kalabilir. Biz de o anlamı otur tacak küçük destekler koymaya çalıştık. Ama dozu biraz kaçırdık galiba.”
Birinci albüme gelen eleştiriler üzerine
1967yılının Moğollar 7. Cahit Berkay önde en solda.
149 filme, 58
diziye ve 10’un
üzerinde belgesele
müzik yapan
Cahit Berkay
film müziğini
şöyle tanımlıyor:
Hayalleri müziğe
aktarmak.
Berkay 1967’den
beri Moğollar’m
bir üyesi.
Sanatçının müthiş,
sorumlulukları
olduğuna inanıyor.
“Çocuklara mutlu
bir yarın devretmek
lazım” diyor. Son
uğraşı Moğollar’m
sevilen parçalarım
bir albümde
toplamak...
HALDUN İPAL
nnem ve babam sık sık Istan- H i- , . b u l’a gidip geliyorlardı. Bir gün bana oradan m ızıka ge tirdiler. İlk olarak ondan bir takım seslerçıkarttığım ı hatırlıyorum. Son ra ilkokuldayken okulun mandolin kursları na girdim ve çabuk ilerlettim. 3. sını fta oku lun m andolin grubunda çalm aya başladım. 1959 senesinde ailece İstanbul’a taşı ndık. O zaman benim idealim akordeon çalmaktı. Ama bir gün kom şunun çocuğunda gitar gördüm. Elime aldım, kurcaladım , hoşuma gitti. Babamdan bana gitar almasını istedim. Cevap klasik. “Sınıfı geç de alalım.” O yıl sı nıfı takdirle geçtim ve bir gitar sahibi ol dum.”
30 yıldan beri Barış M anço ve Cem Kara ca gibi yorum cularla yaptığı ortak çalışm a larla M oğollarla ve film müzikleriyle müzi ğin içinde olan Cahit Berkay müzikle ilk ta nışmasını böyle anlatıyor.
Cihangir’de bir apartmanın en üst katında ki dairesinde söyleşiyoruz Cahit Berkay’la. Salonda bir kanepenin üstüne gitar, bağla ma, cura yan yana sıralanmış. Hemen yanın daki sehpada ise akort aleti ve mızraplar, tik konumuz film müzikleri.
Kötü insanlara kötülük yapıyor, iyi insanla ra iy il ik yapıyor. O sahnelere birtakım komik efekt sesleri yaptık. Filmde bir de birbirini seven iki genç vardı. Bu sahnelere duygusal bir müzik yaptık. Kavga seslerine de bol da vullu bir kavga müziği.”
Bu m üziklerden sonra Cahit Berkay bu alanda tanınmaya başlamış. O dönemlerde filmlerdemüzik, çoğunlukla Batı’daki film lere yapılan müziklerin filmlerin üstüne dö şenmesi şeklinde oluyormuş. Bu sıkıntı sine mayı ciddiye alan yönetm enlerin Berkay’a çok yoğun tek lif yapm asına neden olmuş. Hatta yönetm enleri film leriçinözel müzik yapılması gerektiğine inandırm ak için bir kaç film e de para almadan müzik yapmış. Bu yaklaşım ından dolayı Atilla Dorsay’ın kendisi için “Cahit Berkay böyle giderse si nemanın başına bela olacak” dediğini hiç unutmuyor.
Berkay'a kaç tane film e müzik yaptığını soruyoruz.
“Şimdi jeneriğinde özgün müzik Cahit Berkay yazan 149 film var. Ancak işin acı ta rafı, M o ğ o llarla birlikte Fransa’ya gidip geldiğim iz dönem de bazı film lere benim başka film lere yaptığım m üzikler döşendi. Çok kanallı döneme geçtikten sonra televiz yonlarda eski film ler sıkça oynuyor. Ben C ahit Berkay’m film m üziklerine başla
ması 1974 yılına dayanıyor. A tıf Yılmaz “Koca Y usuf” adında bir film çekiyormuş. Filmdeki çeşitli sahnelere müzik yapmasını istemiş Berkay’dan.
“ Filmde duygulan olan bir araba vardı.
Moğollar -1999
Berkay ikinci albümde parçaları aslına daha uygun bir şekilde yorumlamış. Film müzik leri albümlerinin devam edeceğini söylüyor. Film müziklerinin yanı sıra 58 dizi ve 10 ’un üzerinde belgesele de müzik yapan Cahit Berkay ’ ın bir diğer projesi de bunlara albüm yapmak.
Film müziklerinden sonra Moğollar ve ön cesi müzikyaşamını konuşmaya başlıyoruz. Neredeyse her mahallede bir grubun olduğu 60’lı yıllarda Cahit Berkay da arkadaşlarıyla ilk amatör grubunu kuruyor. O dönem çaldı ğı m üziklerCliff Richard, Shadows ve Beat les parçalan.
“Beatles çıktıktan sonra hayatımız bam başka oldu. O nlar çok etkiledi beni. O dö nemler beste yapmaktan çok, Beatles parça larını dinleyip bu parçaları çalmaya çalışır dık. Bu bizim için bir anlam da enstrümanı doğru düzgün çalma uğraşıydı. Bu deneme lerin bana kulağımı geliştirme ve enstrüma nımı daha iyi tanıma açısından müthiş fayda lan oldu.”
1964 yılında mahalleden bir arkadaşı vası tasıyla Cahit Berkay’a Selçuk Alagöz or kestrasında gitar çalması için teklif geliyor. O dönemlerde gitarda kendisini bir profes yonel orkestrada çalacak kadar yeterli gör mediği içinilk başta çekiniyor. Alagöz’ün ıs rarı sonucu Selçuk Alagöz orkestrasında profesyonel müziğe ilk adımını atıyor. Sel çuk Alagöz orkestrasıyla üç yıl boyunca Hürriyet gazetesinin düzenlediği Altın M ik rofon yarışm asına katıldıktan sonra daha farklı tarzda müzik yapmak istediği için En gin Yörükoğlu ve Hasan Sel ile birlikte or kestradan ayrılıyor. Bu üçlü, Siluetler gru bundan ayrılan Murat Ses ve Aziz A zm et’le birleşerek 1967 sonbaharında Moğollan ku ruyorlar. Berkay grubun kurulduğu ilk yıl larda yaşadıkları zorlukları şöyle anlatıyor:
“Annem sandviç yapardı, cebime koyar dım. Bir de yanıma 2-3 lira otobüs parası alırdım. Prova yapmaya giderdik. Prova ya pacak yer zor bulunurdu. Enstrüman bulmak olağanüstü zordu. Bugün dünyada hangi marka hangi cins enstrüman varsa Türki y e’de var. Paran varsa gidiyorsun, 10 dakika sonra alabi liyorsun. Bizim dönemde yedek gitar telini gitar kutusunun içinde taşıy abil- m ek büyük bir mutluluktu. Birayrı sorun da yaptığın müziği insanlara nasıl duyuracak sın. Bizim dönemimizde yaptığımızı insan lara ulaştırmak için turne yapmak zorunday dık. 45 ’lik yapıyorduk ama evinde plakçalar olan insan sayısı olağanüstü azdı. Tabii tur neler çok keyifliydi. Gittiğimiz zaman müzi ğe gerçekten ihtiyacı olan, müzik dinlemek isteyen gerçek müzikseverlerle karşılaşıyor duk. Ama iş bir idealinizin olm asında biti yor. O dönemlerde idealist değilsen müzik dünyasında yer edinebilmen olağanüstü zor du. Biz tırnaklarımızla kaza kaza geldik.”
Çeşitli kadro değişikliklerine rağm en 1967 sonundan 1976 yılına kadar başarılı bir şekilde ayakta durmayı başaran Moğollar, bu süreç içerisinde çok sayıda 4 5 ’lik plağa imza atmış. O dönemler 45 ’likler yapı Idığı için bu plaklar sonradan üç albüm içerisinde toplanmış. 76 yılından 93 yılına kadar dağıl ma süreci yaşayan grup Cahit Berkay, Engin Y örükoğlu, Taner Öngür ve 1972 doğumlu Serhat Ersöz’ün bir araya gelm esiyle tekrar çalışm alarına başlamış. Ve 9 3 ’ten bugüne kadar da üç albüm daha yapmış.
“M oğollar’ınherzam anbirprensibioldu. Kendi kültürümüzden, folklorum uzdan g kopmadan bunları evrensel ölçüde yorumla- ^ mak. Bunu benimsemeyenler gruptan ayrıl- s dı. Mesela Aziz Ahmet sevmedi. Anadolu ~j Poptarzını. Hasan Sel provalara geç gel irdi. I O nlar bu sebepten dolayı gruptan ayrılmak g durum unda kaldılar. Her şeye rağmen geç- o1 mişte çok güzel şeyleryaşadık. Ama kesin- £ likle geçmişe özlem duymuyoruz. Biz bugü
nü yaşayıp yarın yapacağımız işlerin temeli ni nasıl oluşturabiliriz diye uğraşıyoruz.”
Berkay ’ m bir diğer özelliği de bağlamada ki ustalığı ve gitarla bağlam a karışımı çalış tarzı. Bağlamaya ve halk müziğine olan m e rakı çocukluk yıllarına dayanıyor. O zaman lar amcasının bir bağlaması varmış. Çalm a yı denemiş ama daha küçük olduğu için bağ lamayı kucağına bile oturtamazmış. Daha sonra M oğollan kurduktan sonra müzikal kişilik arayışı içerisinde halk müziğini temel almaya karar vermişler. Bu karardan sonra Cahit Berkay’m ilk işi bir bağlama almak ol muş. Temel bilgileri aldıktan sonra kendini geliştirmiş ve bugünkü ustalığına erişmiş. Berkay’ın diğer enstrümanlan ise cura, gitar, yaylı tambur ve kabak kemane.
Mutlu bir yarın...
Konumuz birden değişiyor. Sanatçının sosyal sorumluluğunu konuşmaya başlıyo ruz. Berkay’a göre sanatçı yaşadığı ülkeye ve insanlarına karşı sorumluluk taşım alı.
“Müthiş sorumluluklarımız varyaşadığı- m ız şu dünyada ve ülkede. Yarın yaşayacak çocuklarvar. Onlaramutluyaşayabilecekle- ri bir yarın devretmemiz lazım. Bu noktada biz de olumsuz gördüğümüz şeyleri şarkı ha line getiriyoruz. Mesela yeni bir şarkı yaptık. “Niçin Kapatıldı Köy Enstitüleri” diyoruz M oğollar’ın son albümünde. Köy Enstitüle ri varoşlardaki insanların eğitiminde çok önemliydi. Onlara daha büyükşehirlere göç etmeden bir yandan kendi işleriyle ilgili ge rekli altyapıyı verirken bir yandan da okuma yazm a öğretiyorlardı. Köy E nştitüleri’nin kapatılması Türkiye için büyük ayıptır. O parçanın bir bölümünde “Hani Demir Ağlar la Örüyorduk Ülkeyi” diyoruz. Bayram tatil lerinde yollarda250 kişi ölüyor. İnsanları de miryolu sistemine alıştırsaydık bu kayıplar olmayacaktı. M aalesef bunların hesabını kimse sormuyor. 30 senedir bu ülkeyi idare eden insanlar hâlâ göğüslerini gere gere san ki çok doğru işler yapm ışlar gibi başımızda oturuyorlar ve halk buna karşı tepki göster miyor. Bunun üzerine “Bir Şey Yapmalı” di ye bir şarkı yaptık. Erozyon topraklarımızı alıp götürüyor. Buna tepki olarak “Toprak
Ana” diye bir şarkı yaptık. Bergama köy lüle- rinin müthiş birm ücadelesi vardı, kazandı lar. Onlar için de “Ölüler Altın Takarm ı” di ye bir parça yaptık. Bunların hepsi yaşadığı m ız şeyler. Yaptığımız parçalar da bunlara karşı bir tepki.”
Cahit Berkay uzun yıllardan beri ortak ça lışmalara imza attığı Cem K araca’nm “Bin dik Bir Alamete Gedeyoz K ıyam ete” adlı son albümüne de gitarı, bağlaması ve yaylı tam buruyla katıldı. Çok eski arkadaşı olan ve her zaman yeni şeyler üretmesi gerektiği
ni savunduğu Karaca’nın 5 yıl sonra çıkardı ğı albümüne katkıda bulunm anın kendisi için büyük birm utluluk olduğunu söylüyor.
Cahit Berkay Tn son günlerdeki en büyük uğraşı M oğollar’ m en çok sevilen parçaları nın toplanacağı albümü. Ne Best Of, ne de Nostalji: “Aslında yeni parçalarımız var ama böyle bir albüm yapm am ız konusunda çok yoğun bir talep var. Biz de, M oğollar’ın en çok sevilen parçalarını bugünkü aklım'ıza, yüreğimize, duygularımıza yansıtarak yeni bir albüm çıkarmaya karar verdik
Cahit Berkay: Moğollar kendi kültürümüzden, folklorumuzdan kopmadan yorumunu evrensel ölçülerde yaptı her zaman.
İstanbul Şehir Üniversitesi Kütüphanesi Taha Toros Arşivi
