Menemencioğulları tarihi

■ ■ *. 4> y ■ . .

MENEMENCIOGLU AHMED BEY

TT-

L > t f n 2

-MENEMENCİOĞLU AHMED BEY

M ENEM ENCİOĞULLARI

TARİHİ

Menemencioğulları Tarihi

Ahçag Yayınlan / 225

Tarih / 4

ISBN 9 7 5 -3 3 8 - 2 0 1 -4

Dizgi ve İç düzen / Reyhan Ltd. Şti. 2 30 18 57

Kapak / Abdüikerim Erdoğan

Baskı / Burak Matbaası 385 17 90

1. Baskı / 1997 - Ankara

Genel Yönetmen / Ahmet Hikmet Ünalmış

Yayın Yönetmeni / Hüseyin Hüsnü Yazıcı

Akçag Basım Yayım Pazarlama A.Ş. Tuna Cad. 8/1 06420 Kızılay - Ankara

Tel: (312) 432 17 98 - 433 86 51 Faks: 432 28 52

MKNEMENCİOĞLU AHMED BEY

MENEMENCİOĞULLARI

TARİHİ

Yayına Hazırlayan:

Bu eser Menemencioğulları

sülâlesinden Sayın Tuğ. Gn. Metin

Denli’ye ithaf olunmuştur.

vıı

İÇİNDEKİLER

Ö N SÖ Z... IX G İR İŞ... XI A. ABDULLAH KETHÜDA OLAYI... XVII B. MİLVAN KALESİ KUŞATMASI... XXII

C. . AŞİRETLERİN İTTİFAKI vc ADANA BASKINI... XXXII

D. MISIR MESELESİ... XXXVI

MENLMENCİOĞULLARI TARİHİ (El Yazması))

(Salât ti selâm ve kitabın yazılma sebebi)... 1

(Menemencilerin Özgeçmişi) (1- 11)... 3

(Habib Çelebi’nin Menemen’den G elişi)... 4

(Kör Boybeyi) (I. Ahmed Bey) (12) ... 6

(Osman Bey) (1 5 )... 8

(D, Ahmed Bey) (18)... 10

Abdullah Kethüda’nın Pederimizin Üzerine Geldiği (29)... 19

Pederimizin Konya’da Sadrazamı İstikbâl ile Adana’ya vc Mu'ahharcn Yozgat’a Azimeti (3 5 )... 22

Pederin Şehîden Vefâtı (38)... 24

B irâder-i Mûmâ İleyhiıı Makâm-ı Padere Câ-N îşîıı Olub KarsandıoğullaıTndan Ne Veçhile Ahz-ı İntikâm Eylediği (46) ... 29

Vukû’ât-ı Şettâ (51) ... 33

Birâder-i Mûmâ İleyhin Tarsus Mütesellimi Olduğu vc Müddet-i Hükmünde Olan Vukû’ât ile Akibet-i Emri (56) ... 36

Biraderin Hakkında Fermâıı-ı Ali Sudûrıyla Milvaıı Kal’ası’na Tahassun Olunduğu ve Müddet-i Muhasarada Vukû' Bulan Umûr ve Muhâberât ve Kal’a-i Mezkûreden ve Mu’ahharen Sulheıı Ne Veçhile Nüzul Olunub ve Birâder-i Mûmâ İleyhin Cânib-i Mısır’a Azimeti (69) ... 44

VIII

Merhûm Biraderlerin Vefâtından Sonra Der-aliyye’de Daha Ne Veçhile M ihnetler Çeküb ve AkîbetüT-emr Aşîretde Ne Suretle Bereketli!

Ma’deni’ne İlhak Etdirilerek Avdetimiz Müyesser Olduğu (123) ... 74

Birader Hacı Habib Bey ile Fakirin (III. Ahmed Bey) Nefy Olduğumuz (143) ... 85

Vukû'ât-ı Mısriyye'niıı Zuhuru ve Mîı-i Merkumun Cezâ-yı Sezasını Bulduğu ve O Tarihlerde Zuhûra Gelen Alıvâl-i Vukû'ât-ı Kesîre (172) ... 100

İbrahim Paşa’nın Bizi Kürt Aşireti ve Aşâ’ir-i Sâ’irenin T e’dîbine M e’mûr Edüb Ne Veçhile Ahz-ı Sâr Olunduğu ve M u’ahharen Küçükalioğlu’nuıı Üzerine Gidilüb Merkûmun Firar Eylediği ve Sâ’ir Keyfiyetler (2 1 2 )... 116

Birader Hacı Habib Bey’in Yine Konya Canibine Azimeti ve Birader Hacı Nabi Bey’in Akka’ya Nefy Olunduğu ve Bizim Kozan Dağı’na M e’mûr Olduğumuz ve Mısriyyûn’un Hîn-i Avdetlerine Değin Daha Sâ’ir Güne Vuku’ Bulan Ahbâr ve Vukû’ât-ı Kesilenin Beyânındadır (229) ... 125

Latife (232) ... 126

Vasf-ı köprü (235) ... 128

Mısırlu’nun Terceme-i Ahvâl ve Adât ü Etvârlan Beyânındadır (259) .... 139

Mısırlu’dan Sonra Memâlik-i Kadîmesi Yine Devlet-i Aliyye Tarafından Zabt Olunduğu ve Tanzîmât-ı Hayriyye’nun Zuhûru ve Ol Vakit Vukû’ Bulan Ahvâl-i Sâ’ire-i Kesîrenin Beyânındadır (267) ... 143

Karahisar-ı Sâhib’e Nefy Olub Mu’ahharen Itlâkımızın Zuhûruyla Bu Aralıkda Ne Güne Vukû’ât ve Hâdisât Vâki’ Olduğu ve Encâm-ı Kâr Ne Veçhile Ahz-ı Sâr Kılındığı (279) ... 150

Birâder-i Mûmâ İleyhin Bizim ile Mîrâs Da'vâsına Kalkışdığı (ve) Vuku’ât-ı Sâ'ire Beyânındadır (314) ... 163

Çiçeli’de Olan Konağımızın lhrâk Olduğu ve Mübâşerct-i Velîme (320) 167 Teşkîl-i Kâ’immakâmlık (323) ... 169

EK 1: Şarkı-i Teşrifi (342) ... 180

SÖ ZLÜ K ... 183

KAYNAKÇA... 193

IX

ÖNSÖZ

Türk kültür tarihimizde aile şecerelerinin tutulmasına ve aile tarihlerinin yazdırılmasına pek önem verilmemiş olması biz tarihçileri çok önemli bir

kaynaktan mahrum etm iştir. 1861 yılında kalem e alınm ış olan

Menemencioğulları Tarihi bu açıdan sevindirici bir istisna teşkil etmektedir. Menemencioğulları Tarihi isimli bu yazma eser sadece Menemencioğulları

sülâlesinin tarihi olmayıp XIX. yüzyıl sosyal ve siyasal tarihimize ışık tutacak olan kıymetli bir eserdir. XIX. yüzyıl Çukurovası’nda yaşanan aşiret kavgaları, ayanlık mücadeleleri, Kavalalı İbrahim Paşa’nın 8 yıl süren işgal dönemi, Tanzimatın bölgede uygulanışı gibi gibi önemli konular aile tarihi içerisinde ince

detayları ile ele alınmaktadır. • ■

Menemencioğulları Tarihi isimli elyazması kitap ve kitapta yer alan

konuların tenkitli incelenmesi ve özetlenmesi Giriş kısmında yapılmıştır. Bu yapılırken sadece basılı kaynakların incelenmesi ile yetiııilmeyerek İstanbul’da Başbakanlık Osmanlı Arşivi'nde bulunan l(X)'e yakın belgeden ve Adana Şer’iye Sicilleri’nde bulabildiğimiz kayıtlardan yararlanılmıştır. Kitaptaki bilgilerin arşiv belgelerinde yer alan bilgilerle birlikte değerlendirilmesi pek çok hususun daha iyi anlaşılmasına yardımcı olmuştur.

Kitabın dili zaman zaman ağır bir Osmanlıca şekline dönüşmesine rağmen “çerge”, “derim evi”, “derinti”, “huğ", “paylaşka”. “kapuruz”, gibi sözlüklere pek geçmemiş Türkçe kelimeler de kullanılmıştır.

Kitabın yeni harflere çevrilmesinde bir kısaltma ve sadeleştirm e yapılmayarak kitabın orjinaline sadık kalınmıştır. Kitabın öğrenciler ve halk tarafından okunacağı düşünülerek pek çok yabancı kelime ve deyim dipnotlarda açıklandı. Bunun yanısıra kısa bir sözlük verilmesini de faydalı bulduk. Yanlış yazıldığı açık olan kelimelerin yerine doğrusunu yazarak yanlış şekli dipnotta gösterdik. Okunuşu şüpheli olan veya anlamını bulamadığımız kelimelerin yanına ise (?) işareti koyduk.

Karşılaştırma yapmak ve orjinalini kullanmak isteyenlere kolaylık sağlamak üzere kitabın sayfa numaraları metnin sol tarafında içerlek olarak gösterilmiştir,

içindekiler bölümünde kitabın ana başlıkları kitapta bulundukları sayfa

numaralan parentez içerisinde verilerek gösterilmiştir. Kitaba sonradan ek olarak yazılmış şiir ve notlar da aynen alınmıştır.

X

Yayma hazırladığımız bu nüshayı biz Doç. Dr. Ali Birinci’den teslim aldık. Eserin sahibi kendisi de Menemencioğulları soyundan olan Mevki Hastanesi Başhekimi Sayın Tuğ. Gıı. Metin D cnli’dir. Eserin bilim dünyasına kazandırılması herşeyden önce Sayın Tuğ. Gn. Denli sayesinde mümkün olmuştur. Bu sebeple eserin Sayın Metin Deııli’ye ithaf olunmasını bir kadirşinaslık olarak gördük.

Eserin ilk hazırlık çalışmalarına 1993- 1994 yılında Osmanlı Arşiv Metinleri

dersini almakla olan öğrencilerimle birlikte başlamıştık. Öğrencim Selver

Doğan’ın 1995- 1996 öğretim yılında aynı konudaki lisans tezini hazırlarken Başbakanlık Osmanlı Arşivi’ııdeıı aldığı belgeler çalışmamıza büyük katkı sağladı. Kendisine teşekkür ederim. Metin girişi ve kontroller sırasında bana fedakârca yardım eden Yüksek lisans öğrencim Hülya Taş'a ne kadar teşekkür etsem azdır. Kontroller sırasında yardımcı olan Ar.Gör. Halice O ruç'a ve öğrencim Nihal Öğüt’e ayrıca teşekkür ederim.

M enemencioğulları T arihi isimli bu değerli eseri Türk Tarih Kurumu’nda bastırmayı düşünmüştük. Ali Birinci kardeşimizin önerisi üzerine eseri AKÇAĞ yayınları arasında çıkarmaya karar verdik. A’yânlar ve a ’yâıılık üzerine yurt içinde ve yurt dışında yapılan çalışmalar bu eserin yayınlanmasıyla yeni bir boyut kazanacaktır. Menemencioğulları ve Bozdoğanlar sülâlesinden gelenler başta olmak üzere bütün Çukuıovalı hemşehrilerimiz bu kitabı kendi ailelerinin tarihi olarak ilgiyle okuyacaklardır. Akçağ Yayınevi’ne bu kültür hizmetine katkısından dolayı teşekkür ederim.

Kitabın Türk bilim dünyasına faydalı olması dileğiyle.

Ankara, Ekim 1997 Dr. Yılmaz KURT