• Sonuç bulunamadı

Ticaret meslek lisesinde muhasebe bürosu uygulamasının mesleki başarıya etkisi ve Gölbaşı Ticaret Meslek Lisesi'nde bir uygulama

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Ticaret meslek lisesinde muhasebe bürosu uygulamasının mesleki başarıya etkisi ve Gölbaşı Ticaret Meslek Lisesi'nde bir uygulama"

Copied!
126
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

İŞLETME EĞİTİMİ ANABİLİM DALI

İŞLETME EĞİTİMİ BİLİM DALI

TİCARET MESLEK LİSESİNDE MUHASEBE BÜROSU

UYGULAMASININ MESLEKİ BAŞARIYA ETKİSİ VE

GÖLBAŞI TİCARET MESLEK LİSESİNDE BİR UYGULAMA

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Hazırlayan Murat AYTEMİR

Ankara Mart, 2013

(2)

EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

İŞLETME EĞİTİMİ ANABİLİM DALI

İŞLETME EĞİTİMİ BİLİM DALI

TİCARET MESLEK LİSESİNDE MUHASEBE BÜROSU

UYGULAMASININ MESLEKİ BAŞARIYA ETKİSİ VE

GÖLBAŞI TİCARET MESLEK LİSESİNDE BİR UYGULAMA

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Murat AYTEMİR

Danışman: Prof. Dr. Yıldız ÖZERHAN

Ankara Mart, 2013

(3)

i

JÜRİ ÜYELERİNİN İMZA SAYFASI

Murat AYTEMİR’in “Ticaret Meslek Lisesinde Muhasebe Bürosu Uygulamasının Mesleki Başarıya Etkisi ve Gölbaşı Ticaret Meslek Lisesinde Bir Uygulama” başlıklı tezi 05/06/2013 tarihinde, jürimiz tarafından İşletme Eğitimi Anabilim Dalı, İşletme Eğitimi Bilim Dalında Yüksek Lisans Tezi olarak kabul edilmiştir.

Adı Soyadı İmza

Başkan :... ……... Üye (Tez Danışmanı): Prof. Dr. Yıldız ÖZERHAN ……... Üye :... ……... Üye :... ……...

(4)

ii

Teori ve uygulama muhasebe eğitiminin ayrılmaz parçalarıdırlar. Bu eğitimin her aşamasında önceden verilen temel bilgilerin yeni verilecek bilgiler ile birlikte kavranması, birbiri ile bütünleştirilmesinin sağlanması ve bu bilgilerin uygulama ile pekiştirilmesi gerekmektedir.

Orta öğretimde muhasebe eğitiminde uygulama ile ilgili çeşitli problemler ortaya çıkmaktadır. İşletmelerde beceri eğitimini bir mali müşavirlik bürosunda yapamayıp farklı iş kollarında eğitimini yapan ya da ilgili mesleki alanda bir takım problemler yaşadığından dolayı yeterli uygulama eğitimi alamayan bireyi, mezuniyet sonrasında herhangi bir mali müşavirlik bürosunda, meslek erbabının beklentilerine en kısa sürede cevap vermesini sağlayacak, uygulamalı eğitimde aksaklıkları minimize edecek aktif proje ve uygulamalara ihtiyaç vardır.

“Okul İçi Muhasebe Bürosu Uygulama Projesi” böyle bir ihtiyacı gidermek üzere tasarlanan daha öncede muhasebe eğitimi veren bir ortaöğretim kurumunda araştırmacı tarafından uygulanmış şimdi de Gölbaşı Ticaret Meslek Lisesi’nde yeniden tatbik edilmiş bir projedir. Bu projenin verimliliğini ortaya çıkarmaya yönelik, projenin uygulanmasında yer tahsis eden Gölbaşı Ticaret Mesleki Lisesi Müdürü Cemile YILMAZ’a ayrıca anketlerin uygulanmasını sağlayan ticaret meslek lisesi öğretmenlerine ve öğrencilerine teşekkür ederim.

Böylesine bir projenin araştırma konusu yapılmasında ve araştırmanın sonuna kadar yürütülmesinde yakın ilgi ve desteğinden dolayı tez danışmanım, sayın hocam Prof. Dr. Yıldız ÖZERHAN’a; araştırma raporunun oluşturulmasında ve istatistiki çözümlemelerde bana rehberliğini hiçbir zaman esirgemeyen Araş. Gör. Furkan BAŞER’e sonsuz teşekkürlerimi sunarım. Ayrıca araştırma süresince desteklerini hiç esirgemeyen ailem ve öğretmen arkadaşlarıma teşekkür eder, çalışmanın, ilgili olan herkese yararlı olmasını dilerim.

(5)

iii

TİCARET MESLEK LİSESİNDE MUHASEBE BÜROSU UYGULAMASININ MESLEKİ BAŞARIYA ETKİSİ VE

GÖLBAŞI TİCARET MESLEK LİSESİNDE BİR UYGULAMA AYTEMİR, Murat

Yüksek Lisans, İşletme Eğitimi Anabilim Dalı Tez Danışmanı: Prof. Dr. Yıldız ÖZERHAN

Mart-2013, 116 sayfa

Bu araştırma, bilgisayarlı muhasebe eğitimi alan son sınıf öğrencilerinin, mevcut mesleki bilgi ve becerilerine ilişkin görüşleri ile araştırmacı tarafından hazırlanan ‘Okul İçi Muhasebe Bürosu Uygulama Projesi’ sonrasında mesleki bilgi ve becerilerine ilişkin görüşleri arasındaki farkın öğrencinin mesleki başarısına etki edip etmediğini tespit etmek amacıyla yapılmıştır.

Araştırma, deneysel desende tasarlanmış ve ön deneysel araştırma modellerinden olan, “Tek Grup Ön Test – Son Test Modeli” tercih edilmiştir.

Araştırmanın çalışma evren ve örneklemi, Ankara-Gölbaşı Ticaret Meslek Lisesi, bilgisayarlı muhasebe eğitimi alan son sınıf öğrencilerinden (n=31) oluşmaktadır.

Bilgisayarlı muhasebe eğitimi alan son sınıf öğrencilerine “Okul İçi Muhasebe Projesi Uygulaması” öncesi ve sonrasında, uzman onayı alınarak hazırlanan anket uygulanmıştır. Cevaplanan anketlerin tamamı analize uygun görülmüş ve istatistiki çözümlemeleri SPSS bilgisayar paket programında yapılmıştır. Verilerin çözümlemesinde; frekans, yüzde, standart sapma, ortalamalar ve farkları hesaplanmış, çapraz tablo karşılaştırmaları, grafikler ve t testi analiz tekniğinden yararlanılmıştır.

Araştırma sonucunda, son sınıf öğrencilerinin “Okul İçi Muhasebe Projesi Uygulaması” öncesi ve sonrası anket formlarının analizi sonucunda %95 güvenirlilikle manidar (anlamlı) bir fark bulunmuştur. Bu proje öğrencilerin mesleki bilgi ve becerileri ile ilgili görüşlerinde olumlu yönde değişim yaratarak öğrencilerin mesleki başarılarına etki etmiştir.

Anahtar Kelimeler: Muhasebe eğitimi, deneme modeli, Okul İçi Muhasebe Bürosu Uygulama Projesi

(6)

iv

THE EFFECT OF ACCOUNTING OFFICE APPLICATION IN TRADE VOCATIONAL HIGH SCHOOL ON VOCATIONAL SUCCESS AND ONE

APPLICATION IN GÖLBAŞI TRADE VOCATIONAL HIGH SCHOOL AYTEMİR, Murat

Post Graduate, Department of Business Education Thesis Advisor: Prof. Dr. Yıldız ÖZERHAN

March-2013, 116 pages

This research is made with the purpose to determine whether the difference between the views of final year students receiving computerized accounting education on their current professional knowledge and skills and the views of the researcher on professional knowldege and skills acquired after “Intramural Accounting Office Application Project ” have an effect on students’ vocational success.

In the research “ One Sample- Preliminary Test- Proof Positive Model” which is designed in test patterns and preliminary test research models is preferred.

The nature and sample of the study in the research, is comprised of final year students (n=31) receiving computerized accounting in Ankara-Gölbaşı Trade Vocational High School.

A questionnaire has been conducted before and after “Intramural Accounting Office Application Project ” with an approval of a specialist to final year students receiving computerized accounting. All of the questionnaires answered were approved for analysis and their statistical analysis was done by computer packaged software SPSS. In the analysis of the data, frequency,percentage, standard deviation, medians and variations were calculated. Crosstab comparisons, graphics and t-test analysis technique were utilized.

As a result of the research in the analysis of last year students’ questionnaire forms before and after “Intramural Accounting Office Application Project ” a meaningful difference of %95 reliability has been found. This project has promoted a positive alteration in the views of students on their vocational knowledge and skills and contributed to their vocational achievements.

Key Words: Accountancy training, test model, Intramural Accounting Office Application Project

(7)

v

JÜRİ ÜYELERİNİN İMZA SAYFASI ... İ ÖN SÖZ ... İİ ÖZET ... İİİ ABSTRACT ... İV İÇİNDEKİLER ... V TABLOLAR LİSTESİ ... Vİİ GRAFİKLER LİSTESİ ... Vİİ KISALTMALAR LİSTESİ ... Vİİİ 1. GİRİŞ ... 1 1.1. Problem Durumu ... 3 1.2. Araştırmanın Amacı ... 6 1.3. Araştırmanın Önemi ... 6 1.4. Sınırlılıklar ... 7 1.5. Varsayımlar ... 8 1.6. Tanımlar ... 8 2. İLGİLİ ARAŞTIRMALAR ... 10 2.1. Muhasebe Eğitimi ... 10

2.2. Muhasebe Eğitiminin Amaçları ... 12

2.3. Türkiye’de Muhasebe Eğitim Sisteminin Yapısı ... 13

2.3.1. Orta Öğretimde Muhasebe Eğitimi ... 15

2.2.1.1. Ticaret Meslek Liseleri (TML) ... 16

2.2.1.2. Anadolu Ticaret Meslek Liseleri (ATML) ... 17

2.2.1.3. Çok Programlı Liseler (ÇPL) ... 17

2.2.1.4. Mesleki ve Teknik Eğitim Merkezleri (METEM) ... 18

2.2.1.5. Anadolu Otelcilik ve Turizm Meslek Liseleri ... 18

2.4. Okul ve İşletme İşbirliğinin Önemi ve Amacı ... 19

2.5. Okul – İşletme İşbirliğine Yönelik Uygulamalar ... 20

2.5.1. Okul-Sanayi Ortaklaşa Eğitimi (OSANOR) Projesi ... 21

2.5.2. Mesleki ve Teknik Eğitim (METEP) Projesi ... 21

2.5.3. Yoğunlaştırılmış Eğitim Uygulaması ... 21

2.5.4. Mesleki Eğitim ve Teknik Eğitim Geliştirme (METGE) Projesi ... 22

2.5.5. Mesleki Eğitim Geliştirme (MEGEP) Projesi ... 22

2.6. Okul-İşletme İşbirliği Çerçevesinde Uygulanan Yasalar ... 23

2.6.1. 2089 sayılı "Çıraklık, Kalfalık ve Ustalık" Kanunu ... 23

2.6.2. 3308 Sayılı Mesleki Eğitim Kanunu ... 24

2.6.3. 4702 Sayılı Kanun ... 25

2.6.4. Mesleki ve Teknik Eğitim Yönetmeliği ... 28

2.7. İşletmelerde Muhasebe Beceri Eğitimi Uygulaması ... 29

(8)

vi 3.1. Araştırma Modeli ... 38 3.2. Evren ve Örneklem ... 39 3.3. Verilerin Toplanması ... 39 3.4. Verilerin Analizi ... 40 3.4.1. Güvenirlik Analizi ... 41

3.4.2. Araştırma Analizinde Yararlanılan Teknikler ... 42

2.6.2.1. Normal Dağılıma Uygunluk Testi ... 44

2.6.2.2. Varyansların Homojenliği Testi ... 44

2.6.2.3. Bağımlı Örneklemler İçin T Testi ... 45

4. BULGULAR VE YORUM ... 47

4.1. Cinsiyete İlişkin Bulgular ... 47

4.1.1. Cinsiyet Farklılıklarının Test Sonuçlarına Etkisi ... 47

4.2. Öğrencilere Uygulanan “Okul İçi Muhasebe Bürosu Uygulama Projesi” Öncesi ve Sonrası Elde Edilen Genel Bulgular ... 49

4.3. Amacına Uygun Araç Gereç Kullanımıyla İlgili Bulgular ... 54

4.4. Muhasebe Paket Programlarının Ön Muhasebe ve Muhasebe Modüllerini Kullanma ile İlgili Bulgular ... 56

4.5. Ticari Belge ve Beyannameleri Düzenleme, Defter Kaydı Yapımı ile İlgili Bulgular ... 57

5. SONUÇ VE ÖNERİLER ... 61

KAYNAKÇA ... 64

(9)

vii

Tablo 1 Muhasebe Eğitiminin Amaçları ... 12

Tablo 2 Muhasebe Eğitimi Veren Orta Öğretim Kurumlar ... 15

Tablo 3 Örneklem Büyüklüğü Hesaplama Tablosu ... 39

Tablo 4 Güvenirlik Analizi ... 41

Tablo 5 Parametrik Testlerde Grup Sayılarına Yönelik Kullanılan Test Türleri ... 43

Tablo 6 Puan Aralığı ve Algılanan Sonuç ... 46

Tablo 7 Öğrencilerin Cinsiyet Durumu ... 47

Tablo 8 Uygulamalı Eğitim Projesi Öncesinde Kız ve Erkeklerin Test Sonuçları... 48

Tablo 9 Uygulamalı Eğitim Projesi Sonrasında Kız ve Erkeklerin Test Sonuçları ... 48

Tablo 10 Proje Öncesinde ve Sonrasında Uygulanan Testlerin Sonuçları ... 49

Tablo 11 Uygulamalı Eğitim Projesi Sonunda Anket Sorularında Fayda Düzeyi ... 50

Tablo 12 Puanlanmış Uygulamalı Eğitim Proje Öncesi ve Sonrası Test Sonuçları ... 52

Tablo 13 Uygulamalı Eğitim Projesi Öncesi ve Sonrası Eğitim Durumu Test Ortalamaları T Testi Sonuçları ... 53

Tablo 14 Uygulamalı Eğitim Projesi Öncesi ve Sonrası Araç Gereç Kullanımı ... 54

Tablo 15 Araç-Gereç Kullanımıyla İlgili Proje Öncesi ve Sonrası Ölçüme İlişkin Karşılaştırma T Testi Sonuçları ... 55

Tablo 16 Uygulamalı Eğitim Projesi Öncesi ve Sonrası Bilgisayarlı Muhasebe Bilgi ve Becerisi ... 56

Tablo 17 Bilgisayarlı Muhasebe Modülleri İle İlgili Mesleki Bilgi ve Becerilerin Uygulamalı Eğitim Projesi Öncesi ve Sonrası Ölçümlerine İlişkin Karşılaştırma T Testi Sonuçları ... 57

Tablo 18 Uygulamalı Eğitim Projesi Öncesi ve Sonrası Ticari Belge ve Beyannameleri Düzenleme, Defter Kaydı İle İlgili Mesleki Bilgi ve Becerisi ... 58

Tablo 19 Ticari Belge-Beyanname Düzenleme, Defter Kaydı İle İlgili Uygulamalı Eğitim Projesi Öncesi ve Sonrası Karşılaştırma T Testi Sonuçları ... 59

GRAFİKLER LİSTESİ Grafik 1 Uygulama Eğitimi Öncesi Test Ortalamaları Dağılımı ... 51

Grafik 2 Uygulama Eğitimi Sonrası Test Ortalamaları Dağılımı ... 51

Grafik 3 Puanlama Öncesi Uygulamalı Eğitim Öncesi Sonuçları Grafiği ... 52

(10)

viii Akt: Aktaran

ATML: Anadolu Ticaret Meslek Lisesi

ÇPL: Çok Programlı Lise

EARGED: Eğitimi Araştırma ve Geliştirme Dairesi

TİSK: Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu MEB: Milli Eğitim Bakanlığı

MEGEP: Mesleki Eğitim ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi

METEM: Mesleki ve Teknik Eğitim Merkezi

METEP: Mesleki ve Teknik Eğitim Projesi

METGE: Mesleki Eğitim ve Teknik Eğitim Geliştirme Projesi

METARGEM: Mesleki ve Teknik Eğitim Araştırma ve Geliştirme Merkezi

OSANOR: Okul-Sanayi Ortaklaşa Eğitimi

SPSS: Sosyal Bilimler İçin İstatistiksel Paket Programı

TEKEV: Teknik Eğitim Vakfı

TISK: Türkiye İşveren Sendikası Konfederasyonu

TML: Ticaret Meslek Lisesi

(11)

1. GİRİŞ

Bilim ve teknolojide meydana gelen hızlı değişimler ve yenilikler her sektörde yeni iş ve sahaları doğurmaktadır. Bu sektörlerde çalışacak mesleki yeterliliğe sahip insan gücüne ihtiyaçta buna paralel artmaktadır. Dünyadaki bilimsel ve teknolojik değişimin farkında ve bilincinde olan ülkemiz, bu yeni asrın ihtiyacı olan rekabet gücü yüksek, girişimci, bilgiyi yüklemeyen fakat bilgiye giden yolu gösteren, bireylerin kimliklerini zedelemeyen, çağdaş eğitimi oluşturma gayreti içerisindedir.

Muhasebe biliminin gelişmesiyle beraber, muhasebe eğitimiyle ilgili olarak yeni yöntem ve bakış açıları gündeme gelmektedir. Muhasebe biliminin özelliği gereği, teori ve uygulama bir arada yürütülmek durumundadır. Etkin bir muhasebe öğretiminin gerçekleştirilebilmesi için bilginin aktarılması dışında, bilgileri kullanabilme yeteneğinin de geliştirilmesi gerekmektedir. İyi bir muhasebe eğitiminin gerçekleştirilebilmesi için teorik bilgilerin yanında öğrencilere problem çözme, zamanı etkin kullanma, iletişim ve takım halinde çalışma gibi yetilerin de kazandırılması gerekmektedir (Balsarı ve Aslanertik, 2007, s.244-245 akt. Kutlu, 2010:235).

Muhasebe, finans ve borsa hizmetleri tüm sektörlerin vazgeçilmez bir parçasıdır. Teknolojik gelişmelere paralel olarak bu meslekte aynı hızla gelişmeye ve değişmeye devam etmektedir. Muhasebe ve finansman hizmetleri bilgisayar ortamında yapılmaktadır. Bu gelişme ile meslek alanında hızlı değişimlere ayak uydurabilecek elemanlara ihtiyaç duyulmaktadır (Bay, 2010:51).

Türk Mesleki Eğitim sistemi içerisinde yapılan tüm çalışmalara karşın okul-işletme ilişkisi kurulamamıştır. Mesleki eğitim sisteminin temel hedefi iş ve meslek alanları için gerekli olan işgücünün yetiştirilmesidir. Böyle bir fonksiyonun icra edilebilmesi için, iki uygulama alanı arasındaki işbirliği büyük önem taşımaktadır. Eğitim sisteminin çıktılarının işgücü piyasaları ve işletmeler için girdi olduğu unutulmamalıdır. Eğitim kurumları işletmeleri isteksiz davranmakla ve eğitim için gönderilen öğrencilerin eğitim dışı işlerde kullanıldıkları konusunda suçlarken,

(12)

işletmelerde bürokratik işlemlerin sıkıcılığı konusunda eleştiriler getirmektedir (Özaydın, 2009: 63-64).

Yapılan alan araştırmasında, muhasebe eğitimi verilen kurumlarda son sınıf öğrencilerin yaptıkları işletmelerde beceri eğitiminin amacına ulaştığı düşünülmemektedir. Beceri eğitimi alan son sınıf öğrencileri, beceri eğitimi için gittiği işyerlerinde beceri öğretim programında belirtilen mevzuata uygun çalıştırılmadığı, alanın dışında işlerle meşgul edildiği araştırmalarla ortaya konulmuştur. Mevcut muhasebe eğitimi sisteminde değişime gidilmelidir.

MEGEP kapsamında örgün ve yaygın eğitim kurumlarında uygulanan muhasebe finansman eğitimindeki değişim, uygulamada yaşanan bazı sorunlarla beraber nitelik ve nicelik yönünden de olumlu bir değişmenin gerçekleşmesini zorunlu kılmaktadır.

Mezun durumunda olan son sınıf öğrencilerinin bilgisayarlı muhasebe eğitimi verilen kurumdan mezun olduğunda, nitelikli muhasebe ara elemanı ihtiyacı olan işyerlerinde çalışabilmesi için 10. sınıftan 12. sınıfa kadar gördüğü mesleki derslerin içeriğini sürekli uygulamalı olarak işleyen, okulda muhasebe bürosu simülasyonu şeklindeki bir uygulamaya ihtiyaç vardır. Böylelikle son sınıf öğrencisi mesleki beceri eğitimini istenilen düzeyde alamasa bile okulda icra edilen muhasebe bürosu ortamı sayesinde mesleki bilgi becerilerini sürekli güncelleme imkânına kavuşacağı düşünülmektedir.

Yukarıdaki bilgiler ışığında ülkemizde örgün eğitim kurumlarında yapılan bilgisayarlı muhasebe eğitiminin sonuçlarının istenilen hedefe ulaşmasında rol alabilecek bu araştırma ile, muhasebe finansman eğitimi yapan orta öğretim kurumları son sınıf öğrencilerinin, 12. sınıfa kadar olan mesleki bilgi ve becerilerine; Erkek Teknik Öğretimi Genel Müdürlüğünün her sene düzenlediği Proje Tabanlı Yarışmasında Karadeniz Bölgesi Mansiyon ödülüne layık görülen “Okul İçi Muhasebe Bürosu Uygulama Projesi”nin etkisi araştırılmıştır.

Araştırmacı, deneysel amaçlı bu araştırmayı görev yaptığı yerdeki kurum görevlerini aksatmadan projenin uygulandığı kurumun şartlarına göre bu projenin uygulanabilirliği, araştırmacıya verilen süre dikkate alınarak yapmıştır.

(13)

1.1. Problem Durumu

Mesleki ve teknik eğitimin en önemli görevi istihdam dünyasına kalifiye iş gücü yetiştirmektir. Mesleki eğitimden arzu edilen düzeyde verim alabilmek için iş hayatı ile eğitim kurumlarının sıkı iş birliği içinde olması kaçınılmaz bir gerçektir. Okul-işletme uygulaması ülkemizin ihtiyacı olan kalifiye elemanların yetiştirilmesinde son derece önem taşımakta ve geliştirilerek uygulanması ihtiyacı bulunmaktadır.

İşletmelerde Beceri Eğitimi olarak adlandırılan okul - işletme uygulamaları bir takım sorunlardan dolayı istenilen düzeyde mesleki bilgi ve beceriye sahip olunmadan, öğrencilerin meslek lisesinden mezun oldukları düşünülmektedir. Mezun durumunda olan öğrencilerin işletmelerde beceri eğitimini görme sürecinde mesleki bilgi ve becerinin edinilmesini etkileyen hususlarla ilgili literatürde oldukça araştırma bulunmaktadır.

Milli Eğitim Bakanlığı tarafından Mesleki ve Teknik Eğitim Araştırma ve Geliştirme Merkezi (METARGEM) Ticaret eğitimi araştırmasında; öğrencilerin iş hayatına istenilen düzeyde hazırlanmadığı, okul yöneticisi ve öğretmenlerin işletmelerde kazandırılan bilgi ve beceriler ile okulda öğretilen mesleki bilgi ve becerilerin uyumluluğunu yeterli görmemekte oldukları belirtilmiştir (METARGEM, 2003).

Uysan’ın (2006) Ticaret lisesi öğrencilerinin staj eğitimlerinin mesleki eğitimlerine ve staj yerlerine etkisi, bir uygulama (İstanbul ili Bağcılar ilçesi) çalışmasında; okulun işletmelerde beceri eğitimine yeterince hazırlamadığı, bilgisayarlı muhasebe müfredatının ticari belgelerin düzenlemesi ve büro hizmetlerinin yapılmasında daha az uygulamaya yer verildiği belirtilmiştir.

Demirci’nin (2007) ticaret meslek lisesinde staj yapan öğrencilerin işletmelerde beceri eğitiminde karşılaştıkları sorunlar ve çözüm yolları isimli çalışmasında; muhasebe eğitimi verilen örgün eğitim kurumunda son sınıf öğrencilerin yarısından fazlasının, “kısmen muhasebe alanı ile ilgili alanda ve alan dışı işlerde” beceri eğitimi yaptıklarını, öğrencilerin işyerlerinde çoğu zaman ayar işlerinde kullanıldığı, işletmelerde beceri eğitimi yapan öğrencilerinin çoğunun “işletmede okuldaki

(14)

öğrendiklerine uygun bilgi ve beceri kazanamadığını” belirterek muhasebe eğitimi ile ilgili sorunların tespitinde yardımcı olmuştur.

İmamoğlu’nun (2010) Ortaöğretim kurumlarında muhasebe eğitimi ve karşılaşılan sorunların incelenmesi isimli çalışmasında; muhasebe eğitiminin verildiği kurumlarda 10. sınıftan 12. sınıfa kadar süreçte meslek derslerinin teorik olarak yoğun verildiği, uygulamanın olmadığı, beceri eğitiminin esas alanla ilgili olmayan yerlerde yapıldığı, ofis ortamında bilinmesi zorunlu olan araç ve gereçlerin yeterince kullandırılmadığı, kazandırılamayan yeterlilikler için de “Muhasebe Uygulama Laboratuvarı” kurulmasına ilişkin görüşler bildirilmiştir.

Özcan ve Boynak’ın (2008: 330) İşletmelerde meslek eğitimi uygulamasına yönelik bir değerlendirme isimli makalesinde; işletmelerde beceri eğitiminin uygulandığı işyerlerinde eğitim için donanımın yeterliği olmadığı araştırmada dile getirilmiştir.

Çamtosun’un (2008: 83-84) mesleki eğitim ile ilgili olan uygulamalı durumlarda ortaya çıkan problemler ve eğitim ortamındaki yetersizliklerle ilgili araştırmasında; öğretmen sürekli olarak derslikte ve tahta üzerinde adeta yaz-boz ile vakit geçirmektedir. Etkili bir muhasebe eğitimi yapılabilmesi için, bununla ilgili bir laboratuara ihtiyaç vardır. … Çoğu ticaret meslek liselerinde bir "Muhasebe Uygulama

Laboratuarı" henüz oluşturulamamıştır. TML'leri maalesef bu konuda mağdur

edilmektedir. Ticaret meslek lisesi öğrencilerine mesleki bilgiler sürekli teorik olarak yüklenmekte, olayları gerçek boyutları ile görmelerine pek bir imkân sunulmamaktadır. Böyle uygulamaların çoğunlukla, "bilen", fakat "uygulayamayan" bir öğrenci topluluğu yetiştirdiği, bilinen bir gerçektir. Bu nedenlerle okul içerisinde en az iki tane yeterli büyüklüğe sahip muhasebe dersi ve uygulamalarına yönelik olarak "Muhasebe Uygulama Laboratuarı" kurulmalıdır. Okuldaki bütün muhasebe dersleri, bu laboratuar içerisinde işlenmelidir. Mesleki açıdan düşünüldüğünde, bu laboratuar içerisinde gerekli olabilecek donanım şöyle olabilir: Televizyon, video, kamera-kaset, bilgisayar-data show, bilgisayarlı muhasebe paket programları, tarayıcı, yazıcı, akıllı tahtalar, hesap makineleri, ticari fiş, belge ve defterler, öğrenci masaları, muhasebe eğitimi için gerekli olabilecek diğer tüm araç ve gereçler.

(15)

Yukarıdaki araştırma sonuçları genel olarak değerlendirildiğinde, muhasebe eğitimi alan bireylerin gerek işletmelerde beceri eğitimi alırken, gerekse beceri eğitimi aldığı süre içinde yaşadığı bir takım olumsuzluklardan dolayı mezuniyet sonrası mesleki bilgi ve beceri eksikliği hissedecekleri düşünülmektedir.

Muhasebe bürolarında bilgisayarları etkin olarak kullanabilen, mesleki bilgi ve tecrübeye sahip bilgisayarlı muhasebe eğitimi almış bireylere ihtiyaç vardır. Muhasebe finansman eğitimi veren kurumların son sınıf öğrencilerinin mezun olduktan sonra piyasa koşullarına uygun verimlilikte en kısa zamanda çalışmaya başlaması, işyeri faaliyetlerini ile çabuk senkronize olmasını gerektirmektedir.

Bu zorunluluktan dolayıdır ki, mezun durumunda olan öğrenci beceri eğitimini içinde bulunduğu yerleşim yeri, çevre şartlarından dolayı direkt olarak muhasebe bürosunda yapamıyorsa, o öğrenciyi tam donanımlı hale getirecek mesleki bilgi ve beceriyi kazandıracak bir takım eğitim modeli ya da projelerin uygulanmasını gerekli kılmaktadır.

Bilgisayarlı muhasebe eğitimi alan her bireyin, öğrencilik yaşamı içerisinde yaşadığı mesleki bilgi ve beceri problemleri ne olursa olsun, mezuniyet sonrası herhangi bir mali müşavirlik bürosunda çalışmaya başlayıp, kısa zamanda etkin bir muhasebe elemanı olarak göreve başlaması, serbest muhasebeci mali müşavirin beklentilerine cevap vermesine kolay zemin hazırlayacak bir projeye ihtiyaç vardır. Böyle bir ihtiyaca cevap verebilecek proje, araştırmacının kendisinin hazırladığı 12. sınıf Muhasebe Finansman Alanı öğrencilerine yönelik önceden hazırlanıp 2007-2008 eğitim öğretim yılında Amasya ili, Taşova Şehit Polis Ahmet Yaşar Mesleki ve Teknik Eğitim Merkezi’nde uygulanan “Okul İçi Muhasebe Bürosu Uygulama Projesi”dir.

“Okul İçi Muhasebe Bürosu Uygulama Projesi”, mezun durumunda olan bireyin mesleki bilgi ve becerisini sürekli güncel tutmasını, mesleki başarısını artıracağı aynı zamanda işyeri ile ilgili uyum sürecini hızlandıracağı düşünülmektedir.

(16)

1.2. Araştırmanın Amacı

Bu araştırma; “Bilgisayarlı muhasebe eğitimi alan son sınıf öğrencilerinin, mevcut mesleki bilgi ve becerilerine ilişkin görüşleri ile araştırmacı tarafından hazırlanan ‘Okul İçi Muhasebe Bürosu Uygulama Projesi’ sonrasındaki mesleki bilgi ve becerilerine ilişkin görüşleri arasında anlamlı bir farklılık var mıdır?” sorusuna cevap aramak amacıyla yapılmıştır.

Bu araştırmada temel problem için aşağıdaki alt problemlere de cevap aranmıştır:

1. “Okul İçi Muhasebe Bürosu Uygulama Projesi” öncesi ve sonrasında bilgisayarlı muhasebe eğitimi alan son sınıf öğrencilerinin ofis ortamındaki araç-gereçlerin amacına uygun kullanılmasıyla ilgili görüşleri arasında anlamlı bir fark var mıdır?

2. Mezun durumunda olan bilgisayarlı muhasebe eğitimi alan son sınıf öğrencilerinin, muhasebe paket programlarının ön muhasebe ve genel muhasebe modüllerinin kullanılmasındaki mesleki bilgi ve becerileriyle ilgili görüşleri ile “Okul İçi Muhasebe Bürosu Uygulama Projesi” sonrasındaki görüşleri arasında anlamlı bir fark var mıdır? Bu projeden faydalanabilmişler midir?

3. Mezun durumunda olan bilgisayarlı muhasebe eğitimi alan son sınıf öğrencilerinin, uygulamaya konulan “Okul İçi Muhasebe Bürosu Uygulama Projesi” sonrasında, ticari belgeleri ve beyannameleri düzenleme, bilgisayarda defter kaydı yapma ile ilgili mesleki bilgi ve becerilerine olumlu bir katkısı olmuş mudur?

1.3. Araştırmanın Önemi

Orta öğretim düzeyi bilgisayarlı muhasebe eğitimi alan bir bireyin mezuniyet öncesi işletmelerde beceri eğitiminin sürdürülmesine ilişkin ortaya çıkan problemleri ve bu problemleri aşmak için çözüm önerileri problem durumunda ve literatür taramasında

(17)

sunulmuştur. Muhasebe eğitimi alan bilgisayarlı muhasebe dalı son sınıf öğrencilerinin, işletmelerde beceri eğitimini görme aşamasında ve orta öğretim kurumundan mezun olduktan sonra mesleki bilgi ve becerilerini ölçmeyi gösteren bir araştırma bulunmamaktadır.

Bireyin mesleki başarısını ölçmeyi hedef alan, muhasebe finansman eğitimi verilen okullarda her hangi bir model ya da proje uygulaması yapılmadığından bu alanda yapılmış, mesleki başarıyı ölçmeye yönelik bir araştırma bulunmamakla birlikte kendi alanında tek olma özelliği taşımaktadır.

Araştırma ile elde edilen bulguların, eğitim camiasınca genel kabul görmesi halinde muhasebe finansman eğitimi verilen bütün kurumlarda, eğitim öğretim müfredatında değişiklikler yapılabileceği, konu ile ilgili bilgi birikimi sağlayacağı ve sonraki diğer alan araştırmalarına kaynaklık teşkil edeceği ümit edilmektedir.

1.4. Sınırlılıklar

Araştırmacının deneysel desende yapacağı bu araştırma, “Okul İçi Muhasebe Bürosu Uygulama Projesi” sonrasında öğrencinin mesleki başarısına ilişkin görüşlerini saptamaktır. Dolayısıyla, “Okul İçi Muhasebe Bürosu Uygulama Projesi”nin tek uygulayıcısı araştırmacının kendisidir. Araştırmacının kendisi bu araştırmayı yaparken daha lokal gruplarla çalışabilmesi ve görev yaptığı şartları da içine katarak, en uygun çalışma alanı olarak; 2012 - 2103 eğitim öğretim yılında ilk defa mezun verecek olan Gölbaşı Ticaret Meslek Lisesi’ni tercih etmiştir.

1. Araştırma, araştırmacının teknik bilgi, beceri ve maddi imkânlarıyla sınırlıdır.

2. Araştırma, araştırmacıya verilen süre ile sınırlıdır.

3. Araştırma; araştırmacı tarafından projenin uygulanabilirliği, süre ve olanaklar çerçevesinde Ankara ili Gölbaşı ilçesi Gölbaşı Ticaret Meslek Lisesi, Muhasebe Finansman Alanı, Bilgisayarlı Muhasebe Dalı 12. Sınıf öğrencilerinden elde edilen verilerle sınırlıdır.

(18)

1.5. Varsayımlar

Bu araştırmanın temel varsayımları şunlardır:

1. Uzman yardımı alınarak hazırlanan mesleki başarıyı ölçen anket formu, araştırma için yeterlidir.

2. Araştırmaya katılan ticaret meslek lisesi son sınıf öğrencileri, bilgisayarlı muhasebe eğitimini sadece okulda almaktadırlar, araştırma süresince dışarıdan herhangi bir muhasebe eğitimi kurs programına katılmamışlardır.

3. Araştırmada kullanılacak anket formunda, mezun durumunda olan bilgisayarlı muhasebe eğitimi alan son sınıf öğrencilerinin, “Okul İçi Muhasebe Bürosu Uygulama Projesi” öncesi ve sonrası mesleki başarılarına ait görüşleri yeterlidir.

3. Araştırmaya katılacak deneklerin, yapılan araştırmanın önemine ve gerekliliğine inanarak anket sorularını içtenlikle yanıtlayacakları kabul edilmektedir.

1.6. Tanımlar

Araştırmada geçecek/geçen terimler, aşağıdaki anlamlarda kullanılmıştır:

Beceri Eğitimi: Ticaret lisesi öğrencilerinin Mesleki Eğitim Kanunu gereğince muhasebe bürolarında haftada üç gün hizmet şeklinde yaptıkları uygulamalı eğitimi,

İşletmelerde Beceri Eğitimi: Ticaret lisesi öğrencilerinin beceri eğitimlerini muhasebe bürolarında (mali müşavirler ve muhasebeciler odalarına bağlı serbest muhasebeciler ve mali müşavirler), kamu kurumlarında, okul içinde açılan kooperatif ve uygulama kantinleri veya diğer işletmelerde haftanın 3 günü yapılan eğitimi,

İşletme: Ticaret eğitimi alan öğrencilerin, beceri eğitimi gördüğü mal ve hizmet üreten kamu ve özel kurum, kuruluş ve işyerlerini,

(19)

Koordinatör Öğretmen: İşletmelerdeki meslek eğitiminde, iş yeri tespiti, eğitimin planlanması, koordinasyonu ve takibi ile görevli ticaret liseleri okul müdür yardımcısı veya öğretmeni,

Meslek Alanı: Ortak özelliklere sahip birden fazla meslek dalını içeren, bilgi, beceri, tutum, davranış ve istihdam olanağı sağlayan alanı,

Meslek Dalı: Bir meslek alanı içinde yer alan ve belirli konularda uzmanlaşmaya yönelik bilgi, beceri, tutum ve davranış gerektiren ve istihdam olanağı sağlayan iş kollarından her birini,

Mesleki Ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumları: Mesleki ve teknik eğitim alanında diplomaya götüren orta öğretim kurumları ile belge ve sertifika programlarının uygulandığı her tür ve derecedeki örgün ve yaygın eğitim-öğretim kurumlarını,

Okul İçi Muhasebe Bürosu Uygulama Projesi: Koordinatörlüğünü Murat Aytemir’in yaptığı 12. sınıf Muhasebe Finansman Alanı öğrencilerine yönelik hazırlanıp 2007-2008 eğitim öğretim yılında Amasya-Taşova Şehit Polis Ahmet Yaşar Mesleki ve Teknik Eğitim Merkezi’nde uygulanan aynı zamanda Erkek Teknik Öğretim Genel Müdürlüğünün her sene düzenlediği “Proje Tabanlı Yarışması”nda Karadeniz Bölgesi Mansiyon ödülüne layık görülen proje.

Öğrenci: Mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumlarında örgün eğitim gören, işletmelerde beceri eğitimi yapan ticaret lisesi öğrencilerini,

Ticaret öğretimi yapılan okullar: Kamu sektörünün ve özel sektörün ihtiyaç duyduğu, muhasebe, bankacılık, büro hizmetleri, kooperatifçilik, dış ticaret, borsa hizmetleri, sigortacılık, emlak komisyonculuğu, bilgisayar is alanlarında görev alacak nitelikli insan gücünü yetiştiren, öğrencileri is hayatına ve yüksek öğrenime hazırlayan, ilköğretim üzerine dört yıl süreli meslek liseleri,

Yönetmelik: Mesleki ve teknik orta öğretim kurumları öğrencilerinin okul ve işletmelerde meslek eğitimi yönetmeliğini ifade etmektedir.

(20)

2. İLGİLİ ARAŞTIRMALAR

2.1. Muhasebe Eğitimi

Muhasebe, işletmenin ekonomik yapısına etki eden ve para ile ifade edilebilen olayları tespit etme, kaydetme, sınıflandırma, özetleme ve sonuçları yorumlama bilim ve sanatıdır. Muhasebenin en temel görevi ise, işletme ile ilgili kişi ve kuruluşların ihtiyaç duydukları bilgileri üretmek ve raporlamaktadır.

Muhasebenin tanımı ve fonksiyonları dikkate alındığında muhasebe eğitimi, işletme kararlarına yararlı bilgilerin belirlenmesi, toplanması, ölçülmesi, işlenmesi, kaydedilmesi, doğruluğunun denetlenmesi, kolay anlaşılır raporlar şeklinde özetlenmesi, incelenmesi ve incelenmesinden çıkarılan sonuçların kararla almada kullanılması konusunda öğrencilerin bilgilendirilmesi ve bu bilgilerin kullanılması için yeteneklerinin geliştirilmesi şeklinde tanımlanabilir (Mugan ve Akman, 2004:1).

Yukarıdaki tanıma bakıldığında, muhasebe eğitiminde alınan teorik bilgilerle muhasebe uygulamaları arasında uyumun olması gerektiği dikkati çekmektedir. Ancak günümüzde, muhasebe eğitiminin amaçları ve yöntemleri ile muhasebe uygulamaları arasındaki uyum konusunda muhasebecilerin tam bir fikir birliği içerisinde olmadığı görülmektedir. Bazıları, muhasebe uygulamalarının ve ilkelerinin ezberletilmesine dayalı olan geleneksel pasif eğitim yöntemlerinin daha uygun olduğunu savunurken; diğer kesim geleneksel eğitimin bir kenara bırakılarak kişiler arası iletişime dayalı yeteneklere sahip değişime ayak uydurabilecek muhasebecilerin yetiştirilmesini amaç edinen çağdaş yöntemlerin uygulanması gerektiğini öne sürmektedir (Dursun, 2006: 13-14).

Son yirmi yılda muhasebe mesleğinde önemli değişiklikler meydana gelmiştir. Muhasebe meslek mensupları kadar muhasebe eğitimcileri de eğitimsel reformları talep etmişlerdir (Bedford&Shenkir, 1987; AECC, 1990; Williams, 1993; IFAC, 1995; AICPA, 1999; Albrecht&Sack, 2000). Reformlar, öğrencilerin doğru yapıda uygulamaya hazırlanması için muhasebe eğitiminin yeniden düzenlenmesini gerektirmiştir (Kutlu, 2010: 233).

Etkin muhasebe eğitimi yapabilmek için, öğrenme ve öğretme süreçleri içerisinde, bilgi aktarmanın yanı sısa, öğrenmenin gerçekleştiğinin bir göstergesi olan

(21)

bilgileri kullanabilme yeteneğinin de geliştirilmesi sağlanmalıdır (Karapınar ve Zaif, 2002: 111).

Muhasebe ilgili meslek derslerini işlemede çeşitli metodlar geliştirilmiştir. Bu metotlardan birisi benzetim (simülasyon) metodudur. Bu metoda göre önce bir örnek gösterilecek ve daha sonra bu örneğe göre benzeri oluşturulacaktır. Bu metodun önemi derste sürekli kullanılabilmesi ve eskimiş bir metot olarak bir kenara bırakılmamasındadır. Pratik olarak muhasebe dersi bu metot için geniş bir alan sunmaktadır (Şengel, 1999: 67).

Muhasebe Eğitimi Değişim Komisyonu tarafından başarılı bir muhasebe eğitimi için gerekli elementler belirlenmiştir. Bunlar; anlatılan konunun öneminin anlaşılabilmesi için işlevsel (uygulamaya) iş problemlerine dönüştürülmesi, her iş probleminin “tek doğru cevabı” var sendromundan kaçılması, öğrenmeyi (öğretici ve öğrenci açısından) etkili hale getirmek için öğrenme üzerinde odaklaşma, iletişim ve kişisel hünerlerin geliştirilmesi, pasif öğrenmeye karşı aktif öğrenme, teknolojinin eğitimde aktif kullanılmasıdır (Kelley, Davey ve Haigh, 1999 akt. Karasioğlu ve Duman, 2011: 168).

Teknolojinin muhasebe eğitiminde kullanılmasından kasıt, muhasebede teorik bilgilerin aktarımı ve bunların pekiştirilmesi amacı ile uygulamada bilgisayar teknolojisinin kullanılması (bilgisayar destekli öğrenimin gerçekleştirilmesi, etkinliğin artırılması, bu yönde eğitsel motivasyonunun sağlanması, yaparak öğrenme faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi sayesinde oldukça önemlidir (Aktaş ve Acar, 2010: 186).

Muhasebe eğitimi ile ilgili bu çok yönlü açıklamalar, iyi bir muhasebe eğitimi alırken nelere dikkat edilmesi gerektiği ile alakalı hususlardır. Her hangi bir işletmede ya da organizasyonda bulunan muhasebe biriminde üretilecek bilgilerin doğru ve güvenilir olması muhasebe alanında çalışacak kişilerin iyi bir muhasebe eğitimi almış olmasına bağlıdır. İyi bir muhasebe eğitimi almamış kişilerin hazırlayacağı bilgilerin doğruluğu ve güvenirliliği hakkında kuşkuların olması doğaldır. Bu bağlamda ekonominin gereksinim duyduğu muhasebe elemanlarının eğitimi özel bir önem taşımaktadır. Okullarda verilen muhasebe eğitimin ekonominin her seviyede gereksinim duyduğu elemanı karşılayacak durumda olması beklenir. Bunun içinde ticari alanda iyi düzenlenmiş bir eğitim sistemine gereksinim vardır (Şengel, 1999: 1-2).

(22)

2.2. Muhasebe Eğitiminin Amaçları

Muhasebe eğitiminin amacı, eğitim gören bireylere işletme için faydalı olacak bilgilerin neler olduğunu kavratılması, bu bilgilerin kaydedilmesi, sınıflandırılması, kaydedilen bilgilerin doğruluğunun denetlenmesi, raporlar halinde hazırlanması, raporların yorumlanarak karar almada kullanılması ve edinilen bilgilerin uygulanması konusunda bireylerin yeteneklerinin geliştirilmesi olarak ifade edilebilir (Süer, 2007:18).

Muhasebe eğitimine yönelik bu amaçlara ulaşabilmek için, öğrencinin muhasebe teorisi ile ilgili bilgilerin yanı sıra uygulamaya yönelik bilgilerle de donatılması gerekmektedir. Muhasebe eğitiminin asıl amacı; finansal bilgileri kullanmak durumunda olan ilgililere, doğru ve güvenilir muhasebe bilgilerinin nasıl sunulması gerektiği konusunda öğrenciyi eğitmek ve uygulamalarını da buna göre yönlendirmektir. Meslek eğitiminin temel amacı, öğrencilere muhasebeci olmak için bilgili, hassas ve yetenekli olmak gerektiğini, ölçülü bir denetim altında bu kaliteyi uygulama kapasitesine sahip olmanın önemini öğretmektir (Çamtosun, 2008: 89).

Görüleceği üzere, bireyin akademik eğitimi ele alındığında muhasebe eğitiminin amaçları bireyin içinde bulunduğu akademik seviyede genel ve özel amaçlar olarak farklılaşabilmektedir. Bu farklılığı Tablo 1’de daha ayrıntılı incelenmiştir.

Tablo 1

Muhasebe Eğitiminin Amaçları

AŞAMA Genel Amaçlar Özel Amaçlar

Orta Öğretim

Düzeyi

Sektörün ihtiyaçları, bilimsel ve teknolojik gelişmeler doğrultusunda gerekli mesleki yeterlilikleri kazanmış

nitelikli meslek elemanları

yetiştirmektir.

Muhasebe temel, bilgi ve becerileri, temel yeterlikleri kazandırmak. Dalın gerektirdiği işleri yapabilmelerini ve özel mesleki yeterlikleri kazandırmak. Lisans

Düzeyi

Öğrencilerin konular hakkında genel bilgi sahibi olmasını sağlamaktır.

Öğrencilere, iş hayatında muhasebe verilerini kolaylıkla ve doğru olarak değerlendirebilecekleri bilimsel ve mesleki formasyonu kazandırmaktır. Yüksek

Lisans Düzeyi

Öğrencilere lisans düzeyinde öğrendiği konular hakkında daha detaylı bilgiler vererek uzmanlaşmalarını sağlamaktır.

Öğrencileri muhasebe alanında bilimsel araştırmalara yöneltmek, bu konudaki yaratıcılıklarını artıracak formasyonu sağlamaktır.

(23)

Doktora Düzeyi

Konu hakkında detaylı bilgisi olan öğrencilerin hem uygulama hem de teorik anlamda ileri düzeyde çalışmalar

yapmasını ve bilgi edinmesini

sağlamaktır.

Literatüre, evrensel muhasebe bilimine katkı sağlayacak ve çağdaş bilimsel yenilikleri yansıtma özelliği gösteren çalışmalar kazandırmaktır.

Çaldağ, Y., Bayırlı, R., Altay, A., Muhasebe Doktora Programlarının Etkinliğinin Araştırılması,

XXIII. Türkiye Muhasebe Eğitimi Sempozyumu (Akt. Aydın, 2007: 35)

Muhasebe eğitiminin temeli orta öğretim düzeyinden itibaren başlamaktadır. Bireyin tercihi burada başlar ya iş hayatını tercih ederek çalışma koşullarına göre hayatını şekillendirir ya da iş ve yaşam koşulları göz önüne alınarak, muhasebe eğitimini lisans, lisansüstü hatta doktora düzeyine ulaştırabilecektir. Muhasebe eğitiminin amacı, bireyin ortaöğretim sonrası tercih sürecine bağlı olarak değişebilecektir.

2.3. Türkiye’de Muhasebe Eğitim Sisteminin Yapısı

Birçok alanda olduğu gibi ticaret sektöründe de bilimsel ve teknolojik gelişmeler etkisini yoğun şekilde hissettirmektedir. İnternet teknolojisinin ileri düzeyde kullanıldığı bankacılık alanından, vergi sisteminin temelini oluşturan muhasebe finansman alanına kadar sektörün her alanında ihtiyaç duyulan ara kademe insan gücü, Millî Eğitim Bakanlığına bağlı örgün eğitim kurumları olan Ticaret Meslek Lisesi, Anadolu Ticaret Meslek Lisesi, Çok Programlı Liselerde ve 2002-2003 eğitim öğretim yılında örgün ve yaygın eğitim kurumlarının birleşimi ile meydana gelen Mesleki ve Teknik Eğitim Merkezlerinde MEGEP (Mesleki Eğitim ve öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi) kapsamında hazırlanan yeterliliğe dayalı modüler programa göre yetiştirilmektedir.

MEGEP projesi, sektör ihtiyaçları göz önüne alınarak bilgisayarlı muhasebe, dış ticaret ofis hizmetleri, finans ve borsa hizmetleri dallarında öğretim programları hazırlanmıştır. MEGEP kapsamında bilgisayarlı muhasebe elemanlığı, dış ticaret ofis elemanlığı finans ve borsa hizmetleri elemanlığı programları, Millî Eğitim Bakanlığında görevli uzmanları, alan öğretmenleri, sektör temsilcileri, üniversitelerin alan uzmanları ve meslek elemanları ile iş birliği içinde hazırlanmıştır (Bay, 2010: 51).

(24)

MEGEP projesi, 2005-2006 eğitim öğretim yılından itibaren fiilen mesleki ve teknik eğitim yapan ortaöğretim kurumlarında halen uygulanmaktadır. Proje, modüler eğitimi baz alarak, öncelikli olarak verilmesi gereken eğitimin modülünü geçenler bir üst seviyedeki modülü alarak aşama aşama mezuniyete doğru bireyi ulaştırmayı, mezun olduğunda da diploma ile beraber işyeri açma belgesi vermeyi amaçlamıştır. Eğitim öğretim süreci içinde Sınıf Geçme Yönetmeliği’de bir yandan uygulanmasından dolayı çoğu yerde MEGEP sistemi ile karşı karşıya gelmiş bu aksaklıklarda yönetmeliklerin uygulanmasında öncelikler belirlenerek çözüme ulaştırılmıştır. Mesleki eğitim, ülkemizde çok konuşulmasına rağmen, birçok yönetmelik ve uygulamalar hayata geçirilebilmesine rağmen, uygulamada aksaklıklar giderilememiştir. Mesleki eğitim geçmişten günümüze kadar çeşitli deneme projelerine şahit olmuş, bugün ise MEGEP projesi ile en son güncel halini almıştır.

Eğitim sistemimize temelinden bir bakacak olursak, Türk Milli Eğitim sistemi 1973 yılında yürürlüğe konulan 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu ile belirlenmiştir. Bu kanuna göre eğitim sistemi örgün eğitim ve yaygın eğitim olmak üzere iki ana bölümden meydana gelmiştir.

Örgün Eğitim; okul öncesi eğitim, ilköğretim, ortaöğretim ve yükseköğretim olarak isimlendirilmiştir. Yaygın eğitim ise; örgün eğitim sistemine hiç girmemiş ya da herhangi bir kademesinde bulunan veya bu kademelerden ayrılmış olan bireylere ilgi ve gereksinme duydukları alanda, örgün eğitim yanında veya dışında düzenlenen eğitim, öğretim, rehberlik ve uygulama faaliyetlerini kapsamaktadır.

Örgün eğitim kurumlarında muhasebe eğitimi, MEB’e bağlı ticaret ve turizm öğretimi yapan okullarda ve YÖK’e bağlı devlet - vakıf üniversitelerinde verilebilmektedir. Yaygın eğitim kurumlarında muhasebe eğitimi ise, Halk Eğitim Merkezlerinde, Özel kurs ve dershanelerde verilebilmektedir (http://www.meb.gov.tr/duyurular/duyurular2006/takvim/egitim_sistemi.html).

(25)

2.3.1. Orta Öğretimde Muhasebe Eğitimi

Ülkemizde orta öğretim düzeyindeki muhasebe eğitimi, ticaret ve turizm öğretimi adı altında Milli Eğitim Bakanlığı'nın Mesleki ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğü’ne bağlı ticaret ve turizm öğretimi okulları olan; Ticaret Meslek Liseleri, Anadolu Ticaret Meslek Liseleri, Çok Programlı Liseler, Mesleki ve Teknik Eğitim Merkezleri'ndeki (METEM) programlar yoluyla sürdürülmektedir (Süer, 2007:25).

Ortaöğretimde muhasebe eğitiminin amacı, muhasebe sektöründe ihtiyaç duyulan ara eleman ihtiyacını karşılamaktır. Bu bakımdan orta öğretimdeki muhasebe eğitimi, mesleki eğitim kapsamındadır ve uygulamaya yöneliktir. Bu yönüyle orta öğretimde verilen muhasebe eğitimi, yüksek öğretimde verilen muhasebe eğitiminden farklılık gösterir. Çünkü yüksek öğretimdeki muhasebe eğitimi teorik bir eğitimdir (Yardım, 2009:18).

Öğretim düzeylerine ilişkin örgün ve yaygın eğitimle ilgili olarak Milli Eğitim Bakanlığı’nın her eğitim öğretim yılı sonunda okul, derslik, öğrenci ve öğretmen sayılarına ilişkin istatistiksel çalışmalar yapmaktadır. 2011 – 2012 eğitim öğretim yılı içinde ilköğretim, ortaöğretim düzeylerinde açıklanan sonuçlar içinde, muhasebe eğitimi veren kurumlara ilişkin istatistiksel bilgiler aşağıda Tablo 2’ye çıkarılmıştır.

Tablo 2

Muhasebe Eğitimi Veren Orta Öğretim Kurumlar Eğitim

Kademesi

Okul/ Kurum

Sayısı

Öğrenci Sayısı Öğretmen Sayısı

Derslik

Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın

Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Toplamı 5.501 2.090.220 1.151.197 939.023 113.098 65.599 47.499 52.032 Ticaret Turizm Öğretimi Genel Müdürlüğü 992 380.440 207.676 172.370 20.328 11.066 9.262 10.806 Çok Programlı Lise 561 170.554 95.235 75.319 9.878 5.874 4.004 7.279 Mesleki ve Teknik Eğitim Merkezi 99 43.809 29.848 13.961 3.041 2.090 951 1.612 Ticaret Meslek Lisesi 360 242.877 130.728 112.149 11.771 6.261 5.510 5.692

(26)

Anadolu Ticaret Meslek Lisesi 249 35.771 16.161 19.610 1.830 974 856 849 Anadolu Otelcilik ve Turizm Meslek Lisesi 123 32.819 23.732 9.087 3.003 1.616 1.387 1.443

(Milli Eğitim İstatistikleri 2011 – 2012: 95-96)

Türkiye’de Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı muhasebe eğitimi veren ortaöğretim kurumları Tablo 2’de ayrıntılı olarak gösterilmiştir. Muhasebe eğitimi veren ortaöğretim kurumlarının hepsi Ticaret Turizm Öğretimi Genel Müdürlüğü’ne bağlı olup toplam sayısı ise 992’dir. Bu müdürlüğe bağlı başta Ticaret Meslek Liseleri 360 adet, Anadolu Ticaret Meslek Lisesi 249 adet (Bu kurumların bulunduğu binalar genelde Ticaret Meslek Liseleri ile aynı yeri paylaşmaktadırlar). Temelde muhasebe eğitimi veren bu kurumların toplam sayıları 609’dur. Geri kalan muhasebe eğitimi veren 383 kurum, Anadolu Otelcilik ve Turizm Mesleki Lisesi, Çok Programlı Liseler ile Mesleki ve Teknik Eğitim Merkezleri’nden oluşmaktadır. Çok Programlı Liseler ile Mesleki Eğitim Merkezleri daha çok küçük ilçe merkezlerinde bulunup her biri bünyelerinde muhasebe eğitimi yapmamaktadır. İlçenin şartlarına göre muhasebe eğitimi ihtiyacı doğduğunda bu kurumlarda eğitim verilmektedir. Anadolu Otelcilik Turizm Meslek Liselerinde ise öncelikle turizm ağırlıklı mesleki eğitim verilmekte, ilgili bölgede muhasebe eğitimine ihtiyaç olduğunda bu kurumlarda program açabilmektedir.

2.2.1.1. Ticaret Meslek Liseleri (TML)

Muhasebe ve Finansman, Pazarlama ve Perakende, Büro Yönetimi ve Sekreterlik, Bilişim Teknolojileri, Elektrik-Elektronik Teknolojileri ve Ulaştırma alanlarında kamu ve özel sektörde görev alacak veya kendi başına iş yapabilecek nitelikli insan gücünün yetiştirildiği ilköğretim üzerine dört yıl eğitim-öğretim veren okullardır (Süer, 2007: 24).

Ticaret meslek liselerinde, Türk Millî Eğitiminin genel amaçlarına ve temel ilkelerine uygun olarak; öğrencilere ortaöğretim seviyesinde asgari ortak bir genel kültür vermek suretiyle onlara kişi ve toplumun sorunlarını tanıtmak, çözüm yolları aramak, yurdun ekonomik, sosyal ve kültürel kalkınmasına katkıda bulunmak bilincini

(27)

ve gücünü kazandırma amacına yönelik, meslekî ve teknik alanlarda mesleki formasyon kazandıran, öğrencileri ilgi, istidat ve kabiliyetleri ölçüsünde ve doğrultusunda hayata, iş alanlarına ve yükseköğretime hazırlayan programlar uygulanmaktadır (Çamtosun, 2008: 47).

2.2.1.2. Anadolu Ticaret Meslek Liseleri (ATML)

Muhasebe ve Finansman, Pazarlama ve Perakende, Büro Yönetimi ve Sekreterlik, Bilişim Teknolojileri, Elektrik-Elektronik Teknolojileri ve Ulaştırma alanlarında kamu ve özel sektörde görev alacak veya kendi başına iş yapabilecek, yabancı dil bilen, nitelikli insan gücünün yetiştirildiği ilköğretim üzerine dört yıl eğitim-öğretim veren okullardır.

Anadolu ticaret meslek liseleri içerik olarak ticaret meslek liseleri ile aynı programların uygulandığı ancak yabancı dil eğitiminin daha yoğun olduğu okullardır. Ayrıca bu okullara öğrenci alımları merkezi sınav sistemi ile yapılmaktadır. Uygulanan eğitim süreci ticaret meslek liselerindeki süreç ile aynıdır (Süer, 2007: 24).

2.2.1.3. Çok Programlı Liseler (ÇPL)

Nüfusu az ve dağınık yerleşim birimlerinde, çevrenin ihtiyacına göre genel, meslekî ve teknik orta öğretim programlarının bir yönetim altında uygulandığı ilköğretim üzerine 4 yıl eğitim veren okullardır. Türk Millî Eğitimi’nin genel amaçlarına ve temel ilkelerine uygun olarak; öğrencilere ortaöğretim seviyesinde asgari ortak bir genel kültür vermek suretiyle onlara kişi ve toplumun sorunlarını tanıtmak, çözüm yolları aramak ve yurdun ekonomik, sosyal ve kültürel kalkınmasına katkıda bulunmak bilincini ve gücünü kazandırma amacına yönelik, öğrencileri ilgi, istidat ve kabiliyetleri ölçüsünde ve doğrultusunda hayata, iş alanlarına ve yükseköğretime hazırlayan programlar uygulanmaktadır.

Çok programlı liselerin bünyesinde genel lise, ticaret meslek lisesi ile kız meslek lisesi, endüstri meslek lisesi, meslek lisesi ve imam hatip lisesi programlarından

(28)

hangileri açılmış ise, bu okul türlerinde uygulanan ilgili programların aynısı çok programlı liselerde de uygulanır (Çamtosun, 2008: 54).

Eğitim sistemimize 1989 yılından itibaren giren çok programlı liseler bünyesinde açılan finansman alanlarında, ticaret meslek lisesi muhasebe-finansman alanında uygulanan öğretim programları aynen uygulanarak öğrencilere, aynı bilgi ve beceriler kazandırılıp aynı haklar sağlanmaktadır (Süer, 2007: 25).

2.2.1.4. Mesleki ve Teknik Eğitim Merkezleri (METEM)

Mesleki ve teknik eğitim alanlarında orta öğretimde diploma, sertifika ve belge programlarının uygulandığı örgün ve yaygın eğitim veren kurumlardır.

METEM'ler yapı olarak çok programlı liselere benzemektedir. Bölgesel ihtiyaçlar göz önünde bulundurularak uygulanacak programlar belirlenmektedir. Yine METEM'ler bünyesinde açılan muhasebe-finansman alanlarında, ticaret meslek lisesi muhasebe-finansman alanında uygulanan öğretim programları aynen uygulanarak öğrencilere, aynı bilgi ve beceriler kazandırılıp aynı haklar sağlanmaktadır (Süer, 2007: 25).

2.2.1.5. Anadolu Otelcilik ve Turizm Meslek Liseleri

Otelcilik ve Turizm Meslek Liselerinde, Türk Millî Eğitimin genel amaçlarına ve temel ilkelerine uygun olarak; öğrencilere ortaöğretim seviyesinde asgari ortak bir genel kültür vermek suretiyle onlara kişi ve toplumun sorunlarını tanıtmak, çözüm yolları aramak bununla birlikte; yurdun ekonomik, sosyal ve kültürel kalkınmasına katkıda bulunma bilincini ve gücünü kazandırma amacına yönelik, meslekî ve teknik alanlarda mesleki formasyon kazandıran, öğrencileri ilgi, istidat - kabiliyetleri doğrultusunda hayata, iş alanlarına ve yükseköğretime hazırlayan programlar uygulanmaktadır.

(29)

Otelcilik ve Turizm Meslek Liseleri bünyesinde açılan muhasebe-finansman alanlarında, ticaret meslek lisesi muhasebe-finansman alanında uygulanan öğretim programları aynen uygulanarak öğrencilere, aynı bilgi ve becerilerin kazandırılıp aynı haklara sahip olmaları sağlanmaktadır (İmamoğlu, 2010: 35)

2.4. Okul ve İşletme İşbirliğinin Önemi ve Amacı

Bireyi hayata ve iş alanlarına hazırlayan mesleki eğitimin başarısı, sanayi ve okul işbirliğinin etkinliğine ve verimliliğine bağlıdır. Bu işbirliği ile çağdaş teknolojik değişim ve gelişimler en kısa sürede mesleki eğitim programlarına yansıtılarak, çağın gereklerine ve iş hayatının ihtiyaçlarına göre bir eğitimin yapılması sağlanmalıdır (TISK, 2004:247). İşbirliğine dayalı eğitim modeli; öğrenciyi belirli eğitim hedefleri (genel+mesleki) yönünde yetiştirmek üzere, programla ilgili grupların (okul, öğrenci, veli, işletme vb.) karşılıklı işbirliğine dayalı olarak düzenlenmiş bir eğitim programıdır. Bu eğitim modelini, okul ve istihdam sisteminin belirli bir esasa dayalı olarak ortaklaşa yürüttükleri, iş ve eğitimi kaynaştıran denetimli bir eğitim planı olarak da tanımlamak mümkündür (Gürol, 1997: 33 akt. Demirci, 2007: 52).

Hızla değişmekte ve gelişmekte olan iş dünyasında eğilimlerin gerektirdiği nitelikli işgücünün hazırlanması için eğitim planlaması ve dolayısıyla eğitimde yeni uygulamaların devreye sokulması gerekmektedir. Okul-işletme uygulaması da gerek öğlencilerin gelişen teknolojiyi yakından izlemeleri gerekse mezuniyetleri sonrası çalışma imkânı bulacakları işyerlerini yakından tanımaları açısından faydalı bir uygulama olarak eğitim sistemimiz içerisinde yerini almıştır (Eğitimi Araştırma ve Geliştirme Dairesi[EARGED], Yayın No:43, 2006: IX).

Okul-işletme işbirliğinin temel amacı, Okuyan ve çalışan öğrencilere öğrenimlerini tamamlamak ve aynı zamanda bir meslek alanına hazırlama olanağı sağlamaktır. Bu işbirliği programları ortak sorumluluk, mevcut kaynaklardan uygun değer düzeyde yararlanma, gençliğe ve topluma hizmet, eğitim olanaklarını zenginleştirme gibi temel kavramlara dayalı olarak şu amaçları gerçekleştirmeye çalışmaktadır (Alkan, 1987: 115 akt. Demirci, 2007: 53).

(30)

1. Öğrenmeyi daha anlamlı ve işlevsel yapmak, kuram ve uygulama arasındaki boşluğu doldurmak, sınıf çalışmalarını gerçek çalışma koşullarıyla ilişkili kılmak.

2. Genel ve özel nitelikte iş becerileri, alışkanlıkları, bilgi kazanma ve istendik tutum ve davranışlar geliştirme olanağı sağlamak.

3. Okul ve işyeri arasında gerekli koordinasyon olanaklarını sağlamak.

4. Özel ve iş kollarında meslek eğitimi olanakları yaratarak örgün meslek eğitimi hizmetlerini takviye etmek.

5. Ekonomik nedenlerle eğitime devam edemeyen öğrencilere ekonomik olanaklar sağlamak.

6. Okuldan iş yaşamına geçişte uyumu kolaylaştırmak.

7. Belirli iş kollarında arz ve talep dengesinin sağlanmasına yardım etmek.

8. Toplumun ve endüstrinin mevcut olanaklarından ve kaynaklarından yararlanmak.

9. Genel ve mesleki eğitim veren okulların eğitim hizmetlerinin kapsamını genişletmek.

Bir meslek dalı için yetişen elemanın o mesleğin gerektirdiği bilgi ve becerilerle donatılırken uygulama yapması ön şarttır. Öğrencinin hem eğitimine devam edip hem de meslek dalına göre bir sanayi kurulusunda üretime katılması sanayi-eğitim ilişkisini ortaya çıkarmaktadır. Öğrencilerin işletmelerde uygulama yapması, işe yerleşme ve çalışma ortamına uyumu açısından önemlidir. Öğrenciler staj sayesinde gerçek iş yaşamında, yaşayarak öğrenerek hayata ve iş disiplinine karsı motive edilir. İsçi-işveren ilişkileri, ücret, vergi, işletmecilik, ithalat-ihracat, üretim ve tüketim konularında bilgi ve beceriler kazanarak, ezbercilikten daha çok uygulamayı ön planda tutmayı öğrenirler (MATARGEM, 2003: 15).

2.5. Okul – İşletme İşbirliğine Yönelik Uygulamalar

İş hayatının ve sanayinin gelişmemiş, çok sınırlı olduğu Cumhuriyetin ilk yıllarında ihtiyaç duyulan elemanları yetiştirme görevi Milli Eğitim Bakanlığına verilmiştir. Ancak teknolojik gelişmeler, meslek alanlarının artması gibi nedenlerden dolayı okul bu görevini yerine getirirken çeşitli zorluklarla karşılaşmaya başlamıştır. Bu

(31)

zorlukları aşmanın bir yolu olarak okul-işletme (sanayi) işbirliği görüldü. Okul-işletme (sanayi) işbirliği, çağdaş anlamda ülkemize ilk olarak 1957-1958 öğretim yılında Malatya Şehit Kemal Özalper Sanat Enstitüsü ile Sümerbank Malatya Pamuklu Sanayi Müessesesi arasında hazırlanan protokol gereğince uygulamaya girmiştir. Uygulama ile öğrencilerin bu işletmede atölye çalışmalarının bir bölümünü yapmaları ve bu kurumlardaki bazı yetkililerin okulda ders vermeleri sağlanmıştır (Külahçı, 1983: 112, akt. Kurşun, 2008: 35).

2.5.1. Okul-Sanayi Ortaklaşa Eğitimi (OSANOR) Projesi

Okul-sanayi ilişkilerini daha kapsamlı bir şekilde ele almak üzere, MEB ile Ankara Üniversitesi arasında yapılan bir anlaşma uyarınca, okul-sanayi ortaklaşa eğitimi ile ilgili olarak bir proje hazırlanmıştır. Proje, Adana, Bursa, İzmir ve İstanbul illerinde dört Endüstri Meslek Lisesinde uygulamaya konulmuştur. Projenin temel amacı, ekonominin gerektirdiği insan gücünü yetiştirebilmek ve bireylerin mesleki eğitim ihtiyaçlarını karşılayabilmek için eğitim kurumları ile sanayinin işbirliği içinde çalışabileceği bir sistem geliştirmek ve sistemin işleyişini sağlamaktır (Kurşun, 2008: 35).

2.5.2. Mesleki ve Teknik Eğitim (METEP) Projesi

1978-1979 öğretim yılında dört endüstri meslek lisesinde başlatılan ve iki yıl süre ile uygulanan Okul-Sanayi Ortaklaşa Eğitimi Projesi'nin kapsamı sonradan METEP adı altında genişletilmiştir. Uygulama OSANOR sistemi doğrultusunda yapılmıştır. Son uygulandığı 1986 yılı itibariyle 17 meslek alanı uygulama kapsamına alınmıştır (Kurşun, 2008: 36).

2.5.3. Yoğunlaştırılmış Eğitim Uygulaması

Endüstrinin yoğun olduğu bölgelerdeki mesleki ve teknik okullarında atölye ve meslek derslerinin bloklaştırılıp, öğrencilerin bir bölümünün atölye öğrenimlerini

(32)

işyerlerinde yapmaları ve meydana gelen yeni kapasite artışının yeni öğrenci alımıyla doldurulması esasına dayanmaktadır. Böylece okul ile işyeri arasında sistemli bir ilişki kurabilmek için 1985-1986 öğretim yılında bazı endüstri meslek liselerinde yoğunlaştırılmış eğitim uygulamasına başlanmıştır (Kurşun, 2008: 36).

2.5.4. Mesleki Eğitim ve Teknik Eğitim Geliştirme (METGE) Projesi

1993 yılında MEB Kız Teknik Öğretim Genel Müdürlüğü tarafından her bölgeden bir il olmak üzere, yedi ilde pilot Kız Meslek Lisesinde (Bursa, Erzurum, Eskişehir, İzmir, Malatya, Mersin, Trabzon) başlatılmıştır. Projenin ana amacı, kadını bölgesel düzeyde iş ortamına hazırlamaktır. Bu genel çerçeve içerisinde projenin diğer amaçları kısaca şu şekilde belirlenmiştir.

 Bölgesel düzeyde eğitim ihtiyaçlarını belirlemek,

 Bilgisayar destekli öğretim, modüler ve bireysel öğretim gibi çağdaş eğitim teknolojilerini öğretimde uygulamak,

 Avrupa Birliğinde uygulanan meslek standartlarına uygun program geliştirmek,  Kadının istihdam olanaklarını artırmak, onlara kendi işlerini kurabilme girişimci

olabilme nitelikleri kazandırmaktır (Kurşun, 2008: 36).

2.5.5. Mesleki Eğitim Geliştirme (MEGEP) Projesi

Türkiye uzun süredir işgücünün niteliğini yükseltmek ve ekonominin tüm sektörlerinde istihdam imkânlarını artırabilmek için mesleki eğitim sistemini geliştirmeye çalışmaktadır. Bu çaba, Türkiye'nin dünyanın önde gelen ekonomileri arasında rekabet edebilirliği ve Avrupa Birliği'ne giriş bağlamında daha da anlamlı hale gelmektedir.

Türkiye'nin bu alandaki çabalarını desteklemek amacıyla 1999 AB Helsinki Zirvesi'nde Türkiye'nin MEDA fonlarından yararlandırılması kararlaştırılmıştır. Bu yöndeki ilk adim olarak, 4 Temmuz 2000 tarihinde, Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile

(33)

Avrupa Birliği arasında Türkiye'deki Mesleki Eğitim ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesinin (MEGEP) anlaşması imzalanmıştır.

MEGEP çalışmaları kapsamında sektör tarama ve inceleme çalışmaları sonunda, sektörlerde faaliyet gösteren meslekler saptanmıştır. Sektörde çalışan kişilerin görüş ve önerilerinden yola çıkılarak her meslek dalına ait anket soruları hazırlanmış, daha sonra bu anketler yurdun değişik bölgelerinde uygulanarak mesleklere özgü yeterlikler ayrı ayrı ve ayrıntılı olarak çıkarılmıştır. Mesleklere ilişkin olarak saptanan bu yeterlikler, öğretim programları ve modüllerin temel dayanağını ve içeriğini oluşturmaktadır. Öğretim programlarının ve modüllerin hazırlanmasının her aşamasında, iş yaşamının iş gücüne dönük gereksinimlerinin tüm yönleriyle dikkate alınması amacıyla sektörel kuruluşlarla görüş alışverişi ve iş birliği gerçekleştirilmiştir (Kurşun, 2008: 37).

2.6. Okul-İşletme İşbirliği Çerçevesinde Uygulanan Yasalar

Okul işletme işbirliğinin kurulmasına yönelik başlıca yasalar, 2089 Sayılı “Çıraklık, Kalfalık ve Ustalık” Kanunu, 3308 Sayılı Mesleki Eğitim Kanunu, 4702 Sayılı Yasalardır. Bu yasalar aşağıdaki başlıklarda sunularak incelenmiştir.

2.6.1. 2089 sayılı "Çıraklık, Kalfalık ve Ustalık" Kanunu

Bu Kanun 1977 yılında yürürlüğe girmiştir. Kanun kapsamına 507 sayılı Kanuna tabi işyerleri ile 5590 sayılı Kanuna göre kurulmuş olan mesleki teşekküllere kayıtlı işyerleri ve buralarda çalıştırılan çırak, kalfa ve ustalar alınmıştır. Uygulamaya dahil edilecek meslek alanlarını belirleme yetkisi çıraklık kuruluna verilmiştir.

Çırak olabilmek için ilkokul mezunu olmak, 12 yaşından küçük, 18 yaşından büyük olmamak, seçtiği mesleğin gerektirdiği özellikleri taşımak gereklidir. İşyeri sahibi çırağa işe başladığı günden itibaren iş kanunu gereğince belirlenen asgari ücretin yüzde 30'undan az olmamak kaydı ile ücret ödemek zorundadır. İşyeri sahibi çıraklara bir yıl öğrenimden sonra yılda bir ay ücretli izin vermek zorundadır. Çıraklığa, çıraklık sözleşmesi ile başlanılması gerekmektedir. Çırağın sanatını öğrenmesi için iş üzerinde

(34)

bir öğrenci gibi çalışması şarttır. Çıraklar için haftada en çok sekiz saatlik teorik ve pratik meslek kursları düzenlenir. Çırak, çıraklık süresinin sonunda mesleği ile ilgili düzenlenen kalfalık sınavına girmek zorundadır.

Kalfalık belgesi aldıktan sonra mesleğinde üç yıl kalfa olarak çalışıp, geliştirme kurslarına katılarak başarı gösterenler ustalık sınavlarına katılırlar. Lise dengi mesleki ve teknik öğretim okulları mezunlarına sınavsız ustalık belgesi verilir. Kanunla Bakanlıkta "Çıraklık Kurulu", illerde "Çıraklık Eğitim Komiteleri" kurulmuş, bunlara katılacak kişiler, kurulların görev ve sorumlulukları belirlenmiştir (Resmi Gazete, 1977). Kanunun yürürlükte kaldığı dokuz yıl süresince bir takım sorunlarla karşılaşılmıştır. Örneğin; çıraklık eğitiminin kapsamı dar tutulması, sigorta primlerinin işveren tarafından verilmesi nedeniyle eğitime olan ilginin azalması, denetim ve ceza ile ilgili hükümlerin yetersiz kalması, okul ve işyeri arasında gerekli yakınlaşmanın sağlanamaması, çıraklık eğitimi çalışmalarının başlangıçta endüstri meslek liselerinin içinde yapılması, toplumun çıraklık eğitimine olan yanlış bakış açısının sistemi olumsuz yönde etkilemesi belirlenebilen belli başlı sorunlardır (Şimşek, 2007: 38).

2.6.2. 3308 Sayılı Mesleki Eğitim Kanunu

Ülkemizde çıraklık ve meslek eğitimini bir bütünlük içinde ele alan bu Kanun 19 Haziran 1986 gün ve 19139 sayılı Resmi Gazete' de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Kanunla çıraklık eğitimi, meslek kursları ve meslek lisesi öğrencilerinin isletmelerde meslek eğitimi yapmaları konularında gerekli düzenlemeler yapılmıştır. Yaygın mesleki ve teknik eğitim sistemine;

 Çırakların işyerinden okula gelerek haftada bir gün mesleki eğitim görmesi,  Meslek kademelerinin aday çırak, çırak, kalfa, usta olarak belirlenmesi,

 Aday çıraklığın, ilkokul mezunu olmayı gerektirmesi ve 13 yaşını tamamlayana kadar devam etmesi,

 Ustalık belgesi olmayanların işyeri açamaması,

 Kalfaların meslek lisesi telafi kurslarına devam ederek meslek lisesi mezunu olabilmesi gibi katkılarda bulunmuştur.

(35)

1986'da yürürlüğe giren 3308 Sayılı Kanun, ikili sistemi (Dual Sistem) getirdi. Teorik eğitimin okulda, pratik eğitimin işyerinde yapılmasını öngören bu uygulama, aslında Selçuklu Türklerindeki Ahilik sisteminin Almanlar tarafından geliştirilerek uygulanan bir modelidir.

Kanunun amaçlarını şu şekilde özetlemek mümkündür:

 Zorunlu eğitimden sonra çeşitli sebeplerle eğitime devam etmeyen veya eğitimin çeşitli kademelerinden ayrılan gençlere düzenli çıraklık eğitimi ile mesleki eğitim vermek, Çıraklık eğitimi veya meslek liselerine devam etme imkânı bulamamış, istihdam için gerekli temel yeterliklere sahip olmayan genç ve yetişkinlere meslek kursları yoluyla istihdama hazırlamak,

 Çalışan insan gücünün iş verimini yükseltmek ve yeni teknolojilere uyumunu sağlamak amacıyla geliştirme ve uyum kursları açmak,

 İş hayatının mesleki eğitimi planlama, geliştirme ve değerlendirme süreçlerine katılımını sağlamak,

 Mesleki eğitim hizmetlerinin geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması için yeni finansman kaynakları sağlamak,

 Araştırmalarla mesleki eğitimi sürekli destekleyip gelişmesine yardımcı olmak,  Meslek Lisesi öğrencilerinin beceri eğitimi, işletmelerde gerçek iş ortamında

yapılmasına imkân vermek,

Kısacası bu kanunun amacı; çırak, kalfa ve ustaların eğitimi ile okullarda ve işletmelerde yapılacak mesleki eğitime ilişkin esasları düzenlemektir(http://mevzuat.meb.gov.tr/html/3.html).

2.6.3. 4702 Sayılı Kanun

3308 sayılı Çıraklık ve Meslek Eğitim Kanunu'nun adı 10.07.2001 tarihinde yürürlüğe giren ve bu kanunun bazı maddelerini değiştiren 4702 sayılı Kanun ile

Meslekî Eğitim Kanunu olarak değiştirilmiştir

(http://meyok.uludag.edu.tr/4702sayilikanun.htm). Bu yasa ile 3308 sayılı yasanın işlerliği daha da artırılmış ve aşağıdaki yenilikler yasada yer almıştır:

Şekil

Tablo 4  Güvenirlik Analizi  Sorular  İlgili Soru  Silindiğinde  Ölçeğin  Ortalaması  İlgili Soru  Silindiğinde  Ölçeğin Varyansı
Tablo  18’de  ticaret  meslek  lisesi  son  sınıf  öğrencilerinin,  uygulamalı  eğitim  projesi  öncesi  ve  sonrası  belge  ve  beyannameleri  düzenleme,  defter  kaydı  ile  ilgili  mesleki  bilgi  ve  becerisine  ilişkin  dört  soruda  da  değişim  oldu
Tablo  19’daki  test  sonuçlarına  göre,  öğrencilerin  uygulama  eğitimi  almadan  önceki  belge-beyanname  düzenleme  ve  defter  kaydı  ile  ilgili  mesleki  bilgi  ve  becerilerine ilişkin görüşleri ile eğitim sonrasındaki mesleki bilgi ve becerilerine

Referanslar

Benzer Belgeler

Türk Dili ve Kompozisyon Bilgileri, Yargı Yayınevi, Ankara, s.27-33 7 Yazım Kuralları (Düzeltme işareti, Bazı Sözcük ve Eklerin Yazılışı, Küçük Harflerin.

6 Türkiye'de Vergiler, Genel Görünüm, Bütçe Çeşitleri, Bütçe Gelirleri Kamu Maliyesi, Dr.Mahfi Eğilmez, Sayfa 58-74. 7 Kamu Bütçesi, Tanımı, Bütçenin Ortaya

Ticaret ve Turizm Öğretimi Genel Müdürlüğüne bağlı ticaret meslek ve Anadolu ticaret meslek liselerinde öğrenim gören öğrencilere yüksek öğretime geçiş sisteminin

PROTOKOL OKULLARI MUHASEBE VE FİNANSMAN ALANI DIŞ TİCARET DALI MESLEK DERSLERİ İLE BUNLARIN HAFTALIK DERS SAATLERİ.. SINIF DÜZEYİ MESLEK DERSLERİ HAFTALIK

Meslek yüksekokulumuzun uzun yıllardır faaliyet gösteriyor olması, Muhasebe ve Vergi Uygulamaları programında yer alan öğretim elemanlarımız ve meslek yüksekokulumuz

8 Piyasa Dengesi / ARA SINAV Bölüm 6, Güncel Örneklerle Mikro Ekonomi, Dr.Mahfi Eğilmez, 2017, ISBN: 9751416902. 9 Tam Rekabet Piyasası ve Görünmez El Bölüm 7, Güncel

Dersin Amacı :Bu derste öğrenciye; iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini alarak dış ticarette paket programlar ile ilgili temel bilgi ve becerilerin

Muhasebe meslek mensuplarının vergi bilinci ve kamu harcamalarının algılanma düzeyi arasındaki ilişkiyi görebilmek adına “Topluma karşı sorumluluğu olan biri