KÖ~K HÖYÜK'DEN ERKEN KALKOL~T~K ÇA~A A~T
B~R YAPI
ALIYE ÖZTAN- EROL FAYDALI
De~erli meslekda~~= Prof.Dr. U~ur Silistreli'nin vefau üzerine ara ve-rilen Kö~k Höyük kaz~lar~na, Ni~de Müzesi ad~na 1995 y~l~nda tekrar ba~-lanm~~t~r. Dr. Silistreli taraf~ndan aç~~a ç~kar~lan mimari ve küçük eserler, onun an~s~na ekibimiz taraf~ndan haz~rlanmakta olan Kö~k Höyük I adl~~ ki-tapta yay~mlanacakt~r. Bu makalenin konusu ise 1995 - 1996 y~llar~nda aç~~a ç~kar~lm~~ °, I. kata ait iki evreli bir ev ve buluntular~d~r.
M~MAR~:
Kö~k Höyük ve devri için özgün olan bu yap~, daha önce kaz~lm~~~ bir evin güneyinde 2 , ona biti~ik konumdad~r. Kom~usu ile bir duvar~~ ortak olan ev (1. evre), bir süre sonra geçirdi~i yang~nla tahrip olmu~, yerine ayn~~ dö-nemde bir ba~kas~~ (2. evre) yap~lm~~t~r. Yeni topografik haritada G/11-12 plankarelerinde yer alan evler, ölçü, plan ve iç donan~m bak~m~ndan farkl~~ özellikler ta~~maktad~r.
I. Evre:
Konut, ilk in~aa edildi~i dönemde 9.00X 6.75 m. ölçülerinde, düzensiz dikdörtgen planl~d~r. Duvarlar, farkl~~ ölçülerde düzensiz olarak yap~lm~~t~r. Bunlardan bat~~ yönünde olan~~ 54-74 cm., kuzeydeki 60- 90 cm., do~udaki 55-74 cm., güneydeki ise 44- 50 cm. aras~nda de~i~en kahnl~klardad~r. Kom~usu ile ortak kuzey duvar~~ k~smen tahrip olmu~tur (Res.1) 3. D~~~ duvarlar~n yap~-m~nda 10x 20x8, 20x 30x 12 cm. ölçülerinde k~rma ta~lar kullan~lm~~t~r. Ta~-
Kaz~lar Ni~de Müzesi Müdürü Erol Faydah'run ba~kanl~~~nda, Prof.Dr. Nimet Özgüç ve A.Öztan'~n kat~l~m~~ ile yürütülmektedir. 1995 -1996 kaz~lar~na Ni~de Müzesinden Fazl~~ Aç~kgöz ve Mahmut Altuncan ile Dr. Hatçe Baltac~o~lu, Doç Dr. Süleyman Özkan, Yrd.Doç.Dr. S.Yücel ~enyurt, Ar.Gor. M. And Atasoy, arkeologlar Nurperi Ayengin, Nilgün Gökalp, Nimet Demirci, Leyla Gül, Cem Düzgün, Ebru Tüter, Emrah Çankaya, Ebru S~rma, Mutlu Bozkurtlar kat~lm~~-lard~r.
2 Silistreli 1986: 136, Plan 2. Y/5-6 plankarelerindeki yap~.
3 Bu tahribaun nedeni, DS~~ taraf~ndan höyük üstüne aç~lan sondajda ç~kan suyun boru ile bu lus~mdan geçirilmesidir.
14 ALIYE ÖZTAN - EROL FAYDALI
lar~n düzgün kenarlar~~ iç ve d~~a gelecek ~eklide yerle~tirilmi~, aralar~~ küçük ta~~ parçalar~~ ile doldurulmu~tur. Kullan~lan malzeme Kö~k Höyük'ün tama-m~nda oldu~u gibi yerli kireçta~~~ ve çamur harçur. Kö~elerde örgünün daha özenli yap~ld~~~, ta~lar~ n iyice birbirine kaynat~ld~~~~ görülmektedir. D~~~ cephe üç yönde (do~u, güney, bat~) s~vas~zd~r. Buna kar~~n içteki düzgün s~va birçok kez yenilenmi~, baz~~ yerlerde 15 cm. kal~nl~~a kadar ula~m~~t~r.
Yap~n~n giri~i bat~~ duvar~n~n ortas~ndad~r. ~çe do~ru hafifce daralan kap~~ yeri 80 cm. geni~liktedir. E~ik, tabandan 10 cm. daha yüksekte yer al~r. O da taban gibi s~k~~t~r~lm~~~ topraktan yap~lm~~, özenle s~vanm~~t~r (Res.2). Kap~-n~n önünde 1.5 m. geni~li~indeki bir k~s~m özellikle düzeltilmi~, böylece eve giri~te düzgün bir alan olu~turulmu~tur. Bu k~s~mda giri~inin kuzeybaus~na, bir ucu yuvarlanarak yap~n~n ana duvar~na ba~lanan 54 cm. geni~likte küçük bir destek duvar~~ yap~lm~~t~r. Bu duvar, yerle~imin topografyas~na uygun ola-rak biraz daha bat~ya uzanan, kom~u yap~n~n bat~~ duvar~~ ile birle~mektedir (Plan.1) .
Yap~~ bir ana oda ve kuzeydo~uda yer alan depodan olu~maktad~r. Giri~in iç yüzünde, bir k~sm~~ duvara gömülmü~~ durumdaki sövelerin ah~ap kal~nt~-lar~~ korunmu~tur. Bu dilunelerden kuzeyde yer alan~n yan~ndan ba~l~yan, 20 cm. yükseklikte 180X 110 cm. ölçülerinde çamur siyah bir i~lik, oda duvar~na paralel olarak uzanmaktad~r. ~~li~in bir kenannda evin tand~r~~ yer almakta-d~r. Tand~r~n tepesi ve içi, yap~n~n kuzey duvar~~ ile birlikte tahrip olmu~tur (Res. 1-2).
Odan~n bat~~ duvar~nda, kap~~ ile oda kö~esi aras~nda, tabandan 60 cm. yükseklikte, duvar içine yap~lm~~~ 80x 40 cm. lik oval bir ni~~ mevcuttur. Ni~in içi de duvarlar gibi özenle s~vanm~~t~r. Güneybat~~ kö~ede, taban üstünde 50x 40 cm. ölçülerinde kilden yap~lm~~, üstü k~smen kapal~, kutu biçimli bir bölme yer almaktad~r (Res.2). Bu bölmenin içine ve üstüne, büyük ve kü-çükba~~ hayvanlar~n boynuzlar~~ istiflenmi~, alt~na da obsidiyenden bir alet b~-ralulm~~ur4.
Odan~n ortas~na yak~n bir k~s~mda 1.20 m. çap~nda bir ocak yer almak-tad~r. Oca~~n çevresinde, içlerinde yanm~~~ a~aç kal~nt~lar~~ bulunan, 20 cm. çap~nda dört delik bulunmaktad~r (Res.3). Ana duvarlara yakla~~k olarak e~it uzakl~kta olan bu deliklere yerle~tirilen dikmeler, üst yap~p ta~~maktad~r.
4 Yap~da ele geçen aletlerin % 95i, silahlar~n tamam~~ obsidiyenden yap~lm~~t~r. Alet ve si-lahlar ile çekirdek, yonga ve dilgiler Yrd. Doç Dr. Merih C. Erek taraf~ndan yay~nlanacakt~r.
KÖ~K HÖYÜK'DEN ERKEN KALKOL~T~K ÇA~A A~T B~R YAPI 15
Konutta önemli bir i~leve sahip olan seki do~uda depo bölmesine, güneyde ana duvara dayanmaktad~r. Kare biçimli seki 1.5 m. uzunlukta, 63 cm. yük-sekliktedir (Res.3-4). Kö~esi yuvarlaulm~~, üstü ve yanlar~~ düzgün bir biçimde s~vanm~~t~r. Sekiden 1.09 m. yüksekte, ana duvar içine yap~lm~~~ 40x 25 cm. ölçülerinde 2. bir ni~~ (olas~l~kla lambal~k) bulunmaktad~r (Res.4). Sekinin önüne, i~li~in üstüne ve önüne yap~lm~~, düzensiz olarak ~ekillendirilmi~~ kil-den üç kap yeri, odan~n di~er donan~mland~r.
Konutun do~usundaki depo, ana odadan ince bir duvar ve silo ile ayr~l-m~~ur (Res.5). Do~u duvanna paralel uzanan 25 cm. kal~nl~ktaki bu duvar, ufak ta~lar~n çamur harçla tutturulmas~~ ile yap~lm~~t~r. Yap~n~n giri~i ile ayn~~ aksa kadar devam eden bu duvar içe do~ru döndürülmü~, ucu yuvarlaularak bitirilmi~tir. ~nce duvar~n orijinal yüksekli~inin seki üstündeki ni~~ hizas~na kadar oldu~u ve üstünün semerdam ~eklinde bitirildi~i, ana duvarla birle~en k~s~mdaki kal~nulardan anla~~lmaktad~r (Res.3-4). Depo olarak kullan~lan mekan~n korunan yüksekli~i 2.30 m. dir. Depo k~sm~nda, yap~n~n do~u du-yar~na, güneydo~u kö~esine yak~n yere, ilki kö~eden 60 cm., ikincisi 1.80 m. uzakl~kta iki dilune konulmu~tur. K~smen duvar içine gömülmü~~ dilunelerin kömürle~mi~~ kal~nt~lar~~ ancak tabana yak~n k~s~mda korunmu~tur (Res. 6). Bu dikmelerin tam kar~~s~na, ince duvar üstüne, zeminden lm. yükseklikte, 20 cm. çap~nda iki delik aç~lm~~t~r. Bu alanda bulunmu~~ çok say~da yanm~~~ a~aç kal~nus~, duvardaki dikmelerden bu deliklere ba~lanan ah~ap rafa ait olmal~d~r. Bu lus~mdaki enkaz içinde ele geçen baz~~ kaplar~n da bu rafta ko-runmu~~ olmalar~~ gerekmektedir. Kaplar~n üst seviyesinde, silonun kuzeyinde daha yo~un olarak ele geçen, üzerinde kam~~~ ve a~aç izleri olan çamur kal~n-t~lar, çat~~ örtüsüne aittir. Raf~n alt~nda ve giri~e yak~n k~s~mda, büyük olanlar~~ duvara dayan m~~~ pekçok kap in situ durumda ele geçmi~tir (Res. 5-6). Küp-lerin dipleri tabana haf~fce gömülmü~, çevreKüp-lerinde taban düzeltilmi~tir. Deponun kuzey s~n~r~n~~ olu~turan silo, düzensiz oval biçimlidir. Güneydeki daha küçük olan iki bölmeli silo tamamen çamurdan yap~lm~~t~r. Duvara da-yal~~ olan kuzeydeki bölme daha yüksektir. iyice inceltilmi~~ üst k~sm~~ yuvarla-ulm~~, içi ve d~~~~ düzgün bir biçimde s~vanm~~t~r (Res.5). Silo ile odan~n ku-zey duvar~na biti~ik durumda, tabandan 20 cm. yükseklikte yer alan, üç göz olu~turacak ~ekilde haz~rlanm~~~ bölüm, olas~l~kla kap koyma yerleridir.
Geçirdi~i yang~n sonras~nda yap~da in situ olarak ele geçen buluntular, iç donan~m~n i~levlerini ö~renmemize yard~mc~~ olmaktad~r. Konutta bulun-tular~n da~~l~m~~ ~öyledir: i~lik üstünde bir çanak, bir tanr~ça figürini ve bir
16 AL~YE ÖZTAN - EROL FAYDALI
ezgi ta~~~ ; i~li~in önünde iri bir çanak, iki çömlek, bir vazo, bir ocak aya~~, üç perdah ta~~; sekinin üstünde bir boncuk tanesi, bir vazo, iki hayvan biçimli kap, bir b~z, bir okucu; sekinin önünde iki çanak, iki vazo, bir mühür, üç b~z; e~i~in önünde iri bir çanak; oca~~n kuzeyinde bir çanak; silonun önünde iki vazo ile sürtme ta~lar~;silonun büyük gözünde bir okucu; deponun giri~inde bir hayvan figürini; depoda iki çanak, be~~ vazo, dört küp, bir ma~rapa, bir fincanc~k, bir kapak, iki ocak aya~~, iki b~z, bir ta~~ kap, bir havan eli ve ezgi ta~~.
2. Evre:
Höyü~ün e~imine uygun olarak daha yüksekte yer alan, 1995 y~l~nda ka-z~ya bu k~s~mdan ba~land~~~~ için 1 nolu oda olarak adland~r~lan mekan~n, yap~n~n 2. evresinde kullan~lan bölümü oldu~u anla~~lm~~t~r (Res.1, 7; Plan.2). 1. evre yap~s~n~n bir yang~nla tahribinden sonra onun do~u duyan ile k~smen de kuzey ve güney yönlerindeki duvarlar~~ kullan~larak, enkaz~~ üs-tüne 2. evre binas~~ kurulmu~tur. Bu yeni yap~~ için sadece bat~~ yönünde, di-~erleri ile ayn~~ teknikte 75- 90 cm. kal~ nl~klarda düzensiz olarak örülmü~~ bir duvar yap~lm~~t~r (Res.7). Bu duvar, ilk evre sekisinin ortas~ndan siloya biti~ik kap yerlerinin hizas~na do~ru uzanmaktad~r. Böylece, yeni yap~~ 6.75 x 3.60 m. lik bir alana indirgenmi~tir. Giri~~ yine bat~~ yönündedir (Res.7-8). Ancak 1. evrede yap~lana göre biraz güneye kaym~~t~r. Yap~n~n önünde, 1.20 m. ge-ni~likteki bir alan düzeltilerek kap~~ önünde düzgün bir zemin olu~turulmu~-tur. Bu k~s~mda, arkas~~ yap~n~n d~~~ duvar~na dayanm~~,tabamna ezgi ta~lar~~ dö~enmi~~ bir ocak mevcuttur (Res.9).
Bu dönemde de yap~n~n iç duvarlar~~ ve giri~in de yer ald~~~~ sadece bat~~ duvar~n~n d~~~ yüzü s~vanm~~t~r. Kap~~ geni~li~i 62 cm. dir. E~ik ilk evredeki gibi oda taban~na göre daha yüksekte yer almaktad~r. Konutta ele geçen çok say~da yanm~~~ a~aç kal~nus~~ çat~~ örtüsüne aittir. Kömürle~mi~~ a~açlar~n 40-60 cm. alt~ndaki s~val~~ toprak taban yer yer göçmü~tür. Yap~da, biri do~u du-yar~na dayal~, di~eri bunun kar~~s~nda bat~~ duvar~na yak~n durumda iki ocak mevcuttur (Res.7). Bunlardan bat~daki, eski ve k~r~k ezgi ta~lar~ndan yap~l-m~~t~r. Do~udaki di~er oca~~n önüne, biri güney duvar~~ dibine olmak üzere, kilden iki kap yeri yap~lm~~t~r. Yap~da, taban üstünde iki çanak, bir çömlek, sekiz vazo, bir küp, bir ma~rapa, bir tanr~ça figürini, iki a~~r~ak, üç b~z, iki ~i~, iki sap, bir perdah ta~~~ ile çok say~da sürtme ve ezgi ta~~; e~ikte bir çanak, bir ezgi ta~~; d~~taki oca~~n yan~nda iki çömlek ve bir çanak ele geçmi~tir. Kapla-
KÖ~K HÖYÜK'DEN ERKEN KALKOL~T~K ÇA~A A~T B~R YAPI 17
r~n hemen hepsinin yan~na ya da içine say~lar~~ 2-5 aras~nda de~i~en obsidiyen alet ve okuçlar~~ b~rak~lm~~t~r.
Bu yap~n~n iki evresinden de toplanan odun kömürü parçalar~~ P.I. Ku-niholm ve ekibi taraf~ndan incelenmi~tir. Bu çal~~malar, yap~da mese ve çam türlerinde olmak üzere en az 54 a~ac~n kullan~ld~~~n~~ göstermi~tir. 1 ve 2. ev-rede kullan~lan a~açlar~n kesim y~llar~~ aras~nda 53 y~ll~k bir fark bulunmak-tad~r. Bu da söz konusu yap~n~n in~aas~ndan 53 y~l sonra, geçirdi~i yang~n arkas~ndan 2. evrede, ayn~~ insanlar taraf~ndan tekrar yap~ld~~~n~~ göstermek-tedir. Yeni yap~m s~ras~nda, eski yap~n~n i~e yarar durumdaki baz~~ a~açlar~~ da kullan~lm~~t~r. 2. evreye ait dendrokronolojik ölçüm yap~ lan a~açlardan al~ -nan örnekler C 14 yöntemiyle de tarihlendirilmi~tir. Bu son yöntemin verdi~i tarih M.Ö. 4883± 120 dir5. Söz konusu iki yöntemin e~le~tirilmesi sonucunda 2. evre için M.Ö. 4890 ± 120; 1. evre için M.Ö. 4943 ±120 tarihi belir-lenmektedir. Bu sonuç Kö~k Höyük I. kat~n~n U. Silistreli taraf~ndan göreceli olarak belirtildi~i gibi Erken Kalkolitik Ça~a ait oldu~unu göstermektedir.
I. SERAMIK
Kö~k Höyük'deki bu yap~n~n her iki evresinde ele geçmi~~ olan seramik-ler kendi kendine yeten bir konutta kar~~la~~lacak niteliktedir. Büyük depo küplerinden pi~irme kaplar~na, orta boy çanaklardan fincanlara kadar de~i-~en günlük i~lerde kullan~ lan kaplar ço~unluktad~ r. Bunlar~ n yan~ nda, kült hizmeti de yapabilecek hayvan biçimli kaplar ya da çift a~~zl~~ özel biçimler de mevcuttur. Yap~ larda ele geçen seramik parçalar~ n~~ da de~erlendirmeye al-mak, bu makalenin kapsam~n~~ çok geni~letece~inden, burada onlar~n sadece genel özelliklerine de~inilmi~, benzerleri olan tüm kaplar~n tan~ t~m~~ yoluna gidilmi~tir.
Seramiklerin teknik ve ~ekilleri iki evrede de ayn~d~r. Ço~unlu~u deve-tüyü hamurludur. Bunlar~~ azalan say~larda, s~ras~yla kahverengi, siyah, gri ve kiremit rengi hamurlular izlemektedir. Kireç ve kum katk~~ bütün seramik-lerde mevcuttur. Mika ve kaplar~ n boyutlar~~ ile orant~l~~ olarak de~i~en bü-yüklükte ta~~ da katk~~ olarak kullan~lm~~t~r. Tamam~~ elde ~ekillendirilmi~~ olan seramilder genellikle ince cidarl~d~r. Küçük boy kaplar oldukca iyi pi~irilmi~-
5 Kuniholm 1998: 54; Bu makale bask~~ a~amas~nda iken radyokarbon ve denlu-okronoloji
tarihlerinde yap~lan düzeltmelerle I. kat için M.Ö. 4911+102/-58 tarihi verilmi~tir. Kuniholm-Newton 2002; 275-276 Di~er tarihleri buna göre de~i~tirmek gereklidir.
18 ALIYE OZTAN - EROL FAYDALI
tir. Buna kar~~l~k büyük boyda olanlar katk~lar~n~n da etkisiyle daha gevrek-tir. Kö~k Höyük çömlekçilerinin ate~e tam hakim olmad~klar~, bir k~s~m kap-lar~n iç veya d~~~ yüzeylerinin gri- siyah, kahverengi- devetüyü, k~rm~z~- pembe alacal~~ olmas~ ndan anla~~lmaktad~r. Bunlarda daima siyah ya da koyu gri bir öz olu~mu~tur.
Kaplar~n yar~ya yak~n k~sm~, hamurlar~~ renginde b~rak~lm~~t~r. Hamuru renginde b~rak~lanlar~n bir bölümü ~slakken s~vazlanm~~ur. Di~erleri, ço~un-lukla hamurlar~~ renginde kal~n bir astara sahiptir. Az say~daki kab~n d~~~~ si-yah, içi devetüyü astarl~d~r. Astarl~~ kaplar daima çok iyi perdahlanm~~, kap-lara adeta metalik bir görünüm kazand~r~lm~~ur.
~ki evrede de boya bezekli tek bir parça yoktur. Di~er kaz~~ alanlar~ nda bulunmu~, Kö~k Höyük'e ithal edilmi~~ boya bezekli az say~daki iki seramik türü bir yana b~rak~l~rsa, bu durum I. kat için genel bir özelliktir. Buna kar-~~ n her iki evrede de kaplar~ n bir k~smkar-~~ kabartma bezeklidir. Ço~unlukla bo~a boynuzu biçiminde olan bezeme, irili ufakl~~ her kaba uygulanm~~t~r. Bir ba~ka bezek, iri küplerin kulplar~~ üstüne yap~lm~~~ ka~~ ve göz motifleridir.
Seramiklerin büyük k~sm~~ Kö~k Höyük I. kat~ndan iyi tan~nan biçimler-dedir. Az say~daki yeni form ise kap repertuvar~n~n geni~lemesine yard~mc~~ olmaktad~r. Çanaklar d~~~nda bütün formlarda dik boyunlar tipiktir. Ço~u kapta, boynun gövdeye birle~en k~sm~~ s~~~ bir yivle belirtilmi~tir. Kaplar~n bü-yük k~sm~, ortas~~ içe do~ru çukurla~ur~lm~~~ düz diplidir. Bazen bu diplerin kenarlar~~ özellikle kal~nla~ur~larak adeta bir halka dip olu~turulmu~tur. Yatay ya da dikey olarak ba~lanan kulplar ço~unlukla oval kesitlidir. Yatay olarak ba~lanan baz~~ ~erit kulplar~n gövdeye birle~en k~s~mlar~~ yass~lt~lm~~, kenarlar~~ yuvarlaulm~~ur (Res. 24, 27, 44, 47; Çiz. 8, 20, 23). Bu kulp tipi Kö~k Höyük I. kat~~ için tipiktir.
~ki evrede de baz~~ kaplarda ilginç tamir izleri bulunmaktad~ r. Tamir için uygulanan yöntem, depoda bulunmu~~ olan küplerden birinde en iyi ~ekilde görülmektedir. Buna göre, kullan~m s~ ras~ nda kapta olu~an çatlaklar iç ve d~~tan ziftle° doldurulmakta, bu dolgunun üstüne yumu~akça kabuklar~n~n parçalar~~ yap~~t~r~larak çatlaklar desteklenmektedir (Res.29b ). Çanak, vazo gibi daha küçük boyutlu kaplar ise sadece ziftle doldurularak sa~lamla~ur~l-
Dolgu olarak kullan~lan siyah renkli maddeden al~nan örnek MTA Ba~kanl~~~~ laboratu-varlarmda incelenmi~tir. Verdikleri raporlar Ek.1-2 de sunulan Dr. Selami Toprak ve Ergun Kaptan'a bu katk~lar~ndan dolay~~ te~ekkür borçluyuz.
KÖ~K HÖYÜK'DEN ERKEN KALKOL~T~K ÇA~A A~T B~R YAPI 19
m~~ur. Ziftin, Akeramik Neolitik dönemden beri Anadolu'da çe~itli e~yalar~n yap~m~nda kullan~ld~~~~ bilinmektedir 7. Kö~k Höyük insanlar~n~n da bu mal-zemeyi yal~t~m özelli~ini bilerek kulland~klar~~ anla~~lmaktad~r. Yerle~ime en yak~n zift/ asfalt yataklar~~ Çamard~~ (bitümlü ~eyi) ve onun hemen güneyinde Karaisal~'da (katran ve asfalt) bulunmaktad~r8. Tamir için bu yataklar~n bi-rinden getirilen malzeme kullan~lm~~~ olmal~d~r.
1. EVRE SERAM~KLER~:
1. Çanaklar: Kö~k Höyük'ün en yayg~n biçimlerindendir. ~ç ve d~~~ yüzleri astarl~, parlak perdahl~d~r. Çanaklar kulplu ve kulpsuz olmak üzere iki ana gruba ayr~l~rlar.
a. Kulpsuz Çanaklar: Gövde ve dip ~ekillerine göre üç gruba ayr~l~rlar. Bunlardan ilki, yuvarlak omuzlu ve gövdeli olanlard~ r. Bütün yerle~im yerle-rinde, her dönemde kar~~la~~lan en yayg~n tiptir. ~kinci gruptaki çanaklar, diplcrinin iyice yükseltilerek adeta pedestal durumuna getirilmi~~ olmalar~~ ile di~erlerinden ayr~l~rlar. Bu pedestale, birbirinden e~it uzakl~kta üç delik aç~lm~~t~r. Ayn~~ tip çanaklar Hac~lar ve Kuruçay Erken Kalkoliti~i ile Demir-cihöyük'den de bilinmektedir9. Çanaklar~n üçüncü grubu, hafif keskinle~ti-rilmi~~ omuzlar~~ dibe yak~n, ortas~~ çukurla~ur~lm~~~ kenar~~ kal~n düz diplidir.
b.Kulplu Çanaklar: Kulpsuz çanaklar~n ilk grubuna benzer biçimli, iri boyutlu kaplard~r. Kö~k Höyük'ün yeni formlar~ndan olan kulplu iri çanak-lar~ n yak~n benzeri Yümüktepe XXIV. katta, daha küçük boyutlu olançanak-lar~~ Kuruçay Höyük' te mevcuttur10.
- K~.95.167 (Res.10) y.10 , a~.ç.24.4, dip ç. 8 cm. Odada i~li~in üstünden.
Kahverengi" ( 5 Y 4/2) hamuru kireç, kalker, mika katk~l~. ~çi d~~~~ siyah isli. Basit a~~z kenarl~, yuvarlak gövdeli, düz dipli.
7 Rosenberg- Peasnall 1998: 199, Fig. 7; Stein et alii 1998: 158 vd.
8 Prof.Dr. ~. Akarsu taraf~ndan haz~rlanm~~~ TPAO haritas~ nda bölgedeki yataklar görül- mektedir.
9 Mellaart 1970, 112, Fig. 64/9, 90/33; Duru 1994a: 40,43,46, Lev. 108/21, 143/9, 164/7; Seeher 1978: 90, Tafel 16/17
19 Garstang 1953: Fig. 34; Duru 1994a: 41-42,A3, B3, Lev. 120/2, 122/5 II Belirtilen renklerin Munsell 1975'deki numaralar~~ parantez içinde verilmi~tir.
20 AL~YE ÖZTAN - EROL FAYDALI
- K.~.95.166 (Çiz.1)
y.6.5, a~.ç.14.3, dip ç. 2.8 cm. Odada, ortadaki oca~~n kuzeyinden.
Kahverengi (5 Y 4/2) hamuru kireç, kum, mika katk~l~. Islakken s~vaz-lanm~~. ~çi ve di~inin yar~s~~ siyah isli. Basit a~~z kenarl~, yuvarlak omuzlu, ufak çukurla~t~r~lm~~~ dipli.
K~. 95.174 (Çiz.2)
y.7, a~.ç.12.7, kar~n g.12.4, dip ç.3.5 cm. Odada sekinin önünden.
Devetüyü (10 YR 5/3) hamuru bol kum, kireç ve mika katk~l~. Kahve-rengi, siyah, gri alacal~~ yüzeyi ~slakken s~vazlanm~~. Basit a~~z kenarl~, hafif keskinle~tirilmi~~ omuzu dibe yak~n, ortas~~ çukurla~t~r~lm~~~ düz dipli.
- K~. 96.48 (Res.11)
y.4.9, g. 10.2, a~.ç. 10.6 cm. Depodan, 4 nolu kap.
Siyah hamuru ince kum katk~l~. ~çi, d~~~~ siyah astar'', perdahl~. Basit a~~z kenar~~ hafifce d~~a çekilmi~, haf~fce keskinle~tirilmi~~ omuzlu, ortas~~ çukurla~-t~r~lm~~~ düz dipli.
- K~. 95.165 (Çiz.3)
y. 6.2, a~.ç. 13.5, dip ç.5.7 cm. Odada sekinin kuzeybat~~ kenar~ndan.
Siyah hamuru kireç, kum, mika ve orta boy ta~~ katk~l~. Hamuru renginde astarl~, perdahl~. Basit a~~z kenarl~, konik gövdeli, konik kaidesi üç delikli.
K.~.96. 60 (Res.12)
y.7.5, a~.ç.17.5, dip ç. 6 cm. Depodan, 8 nolu kap.
Siyah hamuru ince ve orta boy kum, kireç katk~l~. ~çi, d~~~~ siyah astarl~, parlak perdahl~. Basit a~~z kenarl~, konik gövdeli, konik kaidesi üç delikli.
K~. 96. 58 (Res.13;Çiz.4) y. 24, a~.ç.64, dip ç. 11.5 cm. Odan~n kap~s~~ ile i~lik aras~ndan.
KÖ~K HÖYÜK'DEN ERKEN KALKOL~T~K ÇA~A A~T B~R YAPI 21
Devetüyü (10 YR 5/4) hamuru bol kireç, kum katk~l~. D~~~, içte sadece a~~z kenar~ n~n alt~~ siyah astarl~, parlak perdahl~. Basit a~~z kenarl~, dibe do~ru daralan gövdeli, ortas~~ çukurla~t~r~lm~~~ dipli. A~~z kenar~~ alt~ndan ç~-k~p omuza ba~lanan çift kulbu oval kesitli.
- K.~.98. 6 (Res.14 )
y.29, a~.ç. 52, dip.ç. 11 cm. Odada i~li~in önünden.
Kirli devetüyü (10 YR 5/4) hamuru kum ve kireç katk~l~. Hamuru ren-ginde astarl~, perdahl~. içi ve d~~~~ yang~ndan islenmi~. Basit a~~z kenarl~, yu-varlak omuzlu, ortas~~ çukurla~ur~l~p kenarlar~~ kal~nla~ur~lm~~~ düz dipli. A~~z kenar~mn hemen alt~na dik olarak ba~lanm~~~ kulplar~~ yuvarlak kesitli.
Çömlek: Kö~k Höyük'de 1. evre konutunda ele geçen ve tamamlana-bilen tek çömlek kulplu mutfak kab~~ tipindedir.
- K~. 96. 59 (Res.15;Çiz.5) y. 22.5, a~.ç.27 cm. Odada i~ii~in önünden.
Devetüyü (7.5 YR 5/4) hamuru kireç ve kum katk~l~. Hamuru renginde b~rak~lm~~, d~~~~ yang~ndan gri siyah alacalanm~~. Basit a~~z kenarl~, yuvarlak gövdeli ve dipli. Omuz üstündeki kar~~l~kl~~ dik kulplar~~ oval kesitli.
Vazo: Kö~k Höyük' ün yayg~n biçimlerinden olan vazolar, daima dik boyunlu, yuvarlak gövdeli olarak yap~ lm~~t~ r. Kulplu, kulpsuz tipleri tan~n-maktad~r. 1. evre evinde bulunan vazolar~n tamam~~ kulpludur. Bunlardan biri, kulbunun ceylan ba~~~ ile bezeli olmas~~ bak~m~ ndan ayr~cal~k göstermek-tedir (Res.16;Çiz.6). Kulbunun ~ekli d~~~nda, bu vazonun en yak~n benzeri Güvercinkayas~'nda mevcuttur" Dört örnekle temsil edilen bir ba~ka vazo grubu, kar~n geni~li~i üstünde, iki~er tanesi birbirine yak~n olarak ba~lanm~~, kar~~l~kl~~ dört, dik kulpludur (Res.18-21;Çiz.7,9). Di~er vazolar yatay ya da dikey olarak ba~lanm~~~ iki kulplu tiplerdedir. ~ki vazoda, kulbun üst ba~lan-t~s~ ndan ç~ kan boynuz ~eklinde kabartma bezek bulunmaktad~ r (Res.24;Çiz.6). Ayn~~ beze~e sahip kulplar, Kuruçay Erken Kalkolitik Ça~~n-dan da tan~nmaktad~r '3.
12 Gülçur- Endo~ru 1999: 82, Çizim: 5,1 13 Duru I994a: Lev. 197/ 2, 4
22 AL~~ YE ÖZTAN - EROL FAYDALI
- K~.95.175 (Res.16;Çiz.6)) y.13.5, a~.ç. 12.2, kar~n g.15 cm. Odada sekinin önüne dü~mü~.
Devetüyü (10 'YR 5/3) hamuru kireç, kum, mika katk~l~, hamuru ren-ginde astarl~, parlak perdahl~. Yandan ço~u yang~ndan kararm~~. Basit a~~z kenarl~, silindir boyunlu, boynun gövdeye ba~lanan k~sm~nda s~~~ bir yiv olu~-turulmu~, keskin kar~nl~, hafif çukur dipli. Kulbu, kab~n kar~n geni~li~inden ç~kan boynu, a~~z kenar~na ba~lanan boynuzlar' ile ceylan ba~~~ ~eklinde ya-p~lm~~. Kulp keskinli~inde yer alan kabaca ~ekillendirilmi~~ ba~ta gözler ka-bartma olarak belirtilmi~. Kulbun kar~~s~nda, kar~n geni~li~i üstünde meme-cik ~eklinde iki bezeme mevcut.
-K~. 97.7 (Res.17)
y.22.1, a~.ç. 14.2, kar~n g. 20.4, dip ç. 7.3 cm. Odada, sekinin önünden.
Devetüyü (7.5 YR 5/4) hamuru kum ve kireç katk~l~, siyah astarl~, parlak perdahl~. Basit a~~z kenarl~, a~a~~~ do~ru hafifce daralan konik boyunlu, bo-yun dibi s~~~ yivli, keskin kannl~, hafif çukurla~unlm~~~ düz dipli. A~~z kenan alt~nda birbirine yak~n konumda kulba ait iki ba~lant~~ korunmu~. Olas~l~kla, bir önceki vazo gibi ceylan ba~~~ ~eklinde bir kulba sahip.
- K.5.96.56 (Res.18;Çiz.7)
y.42.5, a~.ç.19.4, kar~n g. 34.2 cm. Odada, siloya dayal~.
Kirli deveyiiyü (10 YR 5/4) hamuru kum ve kireç katk~l~. D~~~~ gri-siyah alacal~~ astarl~, perdahl~. Basit a~~z kenarl~, silindir boyunlu, yumurta gövdesi düzensiz, ortas~~ çukurla~t~nlm~~~ düz dipli.Kann geni~li~i üstündeki oval ke-sitli dört dik kulbu, iki~er tanesi birbirine yak~n olarak ba~lanm~~.
- K~.98.2 (Res.19)
y. 44.6, a~.ç. 19, kar~n g. 33.5 cm. Depodan, 5 nolu kap.
Kirli devetüyü (10 YR 5/4) hamuru kum ve orta boy ta~~ katk~l~. Hamuru renginde alacal~~ astarl~, perdahl~. D~~~~ yang~ndan gri, siyah alacalanm~~. Basit a~~z kenarl~, silindir boyunlu, ~i~kin gövdeli, ortas~~ çukurla~t~r~lm~~~ düz dipli. Kar~n geni~li~i üstündeki oval kesitli dört dik kulbu, iki~er tanesi birbirine yak~n olarak ba~lanm~~.
KÖ~K HÖYÜK'DEN ERKEN KALKOL~T~K ÇA~A AIT B~R YAPI 23
- K~.98.3 (Res.20)
y. 41.8, a~.ç. 20.3, kar~n g. 35.5 cm. Depodan, 7 nolu kap.
Aç~k devetüyü (7.5 YR 7/4) hamuru ince kum ve küçük ta~~ katk~l~, ha-mum renginde astarl~, perdahl~. D~~~~ yang~ndan gri, siyah alacalanm~~. Basit a~~z kenarl~, silindir boyunlu, ~i~kin gövdeli, ortas~~ çukurla~t~r~lm~~~ düz dipli. Boynun gövdeye birle~en k~sm~~ yivli. Kar~n geni~li~i üstündeki oval kesitli dört dik kulbu, iki~er tanesi birbirine yak~n olarak ba~lanm~~.
- K~.97. 1 (Res.21)
y. 46, a~.ç. 19.7, kar~n g. 35.5 , dip ç. 6.6 cm. Odada i~li~in önünden.
Devetüyü (5 Y 8/4) hamuru kireç ve kum katk~l~. Hamuru renginde as-tarl~, parlak perdahl~. Yang~ndan büyük k~sm~~ siyahla~m~~. Basit a~~z kenarl~, silindir boyunlu, keskince kar~nl~, hafif çukurla~t~r~lm~~~ düz dipli. Boynun gövdeye birle~en k~sm~~ bir yivle belirtilmi~. Kar~n geni~li~i üstündeki kar~~-l~kl~~ dik kulplar~~ oval kesitli.
- K~. 98.4 (Res.22)
y.41.5, a~.ç. 23.7, kar~n g. 35.4 cm. Depodan, 3 nolu kap.
Aç~k devetüyü (7.5 YR 7/4) hamuru kum ve kireç katk~l~. Hamuru ren-ginde astarl~, perdahl~. D~~~~ yang~ndan yer yer grile~mi~. Basit a~~z kenarl~, si-lindir boyunlu, ~i~kin gövdeli, çukurla~t~r~lm~~~ ufak düz dipli. Boynun göv-deye birle~en k~sm~~ yivli. Kar~n geni~li~i üstündeki oval kesitli kulplar~~ dik olarak ba~lanm~~. Kulplar~n üstünde uçlara do~ru k~vr~lan boynuz ~eklinde kabartma bezekler mevcut.
- K~.96. 54 (Çiz.8)
mev. y. 24.5, kar~n g. 29 cm. Odada sekinin önünden.
Devetüyü (5 YR 6/4) hamuru kireç ve kum katk~l~. D~~~~ siyah alacal~~ as-tarl~, perdahl~. Ba~lang~c~ndan itibaren boynun üst k~sm~~ k~r~k. ~i~kin kar~nl~, ortas~~ çukurla~t~r~lm~~~ düz dipli. Kar~n geni~li~i üstüne yatay olarak ba~lan-m~~~ kulplar~mn gövdeye birle~en k~sm~~ biraz kabart~larak yass~lt~lm~~, ortas~~ sivriltilmi~.
24 AL~YE ÖZTAN - EROL FAYDALI
- K.~. 98. 5 (Res.23)
y. 44.6, a~.ç. 22.5, kar~n g. 42 cm. Depodan, 11 nolu kap.
Devetüyü (10 YR 6/4) hamuru kum ve kireç katk~l~. Hamuru renginde astarl~, perdahl~. Yang~ndan gri, siyah alacalanm~~. Basit a~~z kenarl~, a~za do~ru hafifce geni~leyen boyunlu, ~i~kin kar~nl~, çukurla~t~r~lm~~~ ufak düz dipli. Boynun gövdeye birle~en k~sm~~ yivli. Kar~n geni~li~i üstündeki yatay kulplarm~n gövdeye birle~en k~sm~~ bas~k.
- K~.97.5 (Res.24)
mev. y. 31.5, kar~n g. 33, dip ç. 8.7 cm. Depodan, 6 nolu kap.
Devetüyü ( 10 YR 7/3) hamuru kum ve kireç katk~l~. D~~~~ siyah, koyu gri alacal~~ astarl~, perdahl~. Boynun gövdeye birle~en k~sm~~ yivli, ~i~kin kar~nl~, ufak düz dipli. Kar~n geni~li~i üstündeki oval kesitli yatay kulplar~ndan biri daha dik olarak tutturulmu~.
4. Kf~pler: Büyük boy vazo formunda yap~lm~~~ olan küpler Kö~k Höyük-'ün hemen her evinde bulunmaktad~r. Kulplar~~ üstünde kabartma olarak yap~lm~~~ boynuz veya ka~, göz bezekleri bak~m~ndan çe~itlilik gösterirler. Bu tip bezeklere sahip kaplar Anadolu'da Neolitik Ça~'dan itibaren yayg~n ola-rak görülürler 14.
- K~.96.47 (Çiz.9)
y.62, a~.ç. 34, kar~n g. 52.5 cm. Odada, silonun bat~s~ndan.
Kahverengi (10 YR 5/3) hamuru kireç, kum katk~l~. D~~~~ devetüyü, gri, siyah isli, yang~ndan renk de~i~tirmi~. Islakken s~vazlanm~~. Basit a~~z kenarl~, k~sa silindir boyunlu, yumurta gövdesi düzensiz, yuvarlak dibi hafifçe düzel-tilmi~. Kar~n geni~li~i üstündeki oval kesitli dört dik kulbu, iki~er tanesi bir-birine yak~n olarak ba~lanm~~. Kullan~ld~~~~ dönemde çatlayan vazo ziftle ta-mir edilerek tekrar kullan~lm~~.
- K~.96. 53 (Res.25)
y. 57.5, a~.ç. 22, kar~n g. 40 cm. Odada sekinin önünden.
14 Mellaart 1970: 106 v.d., Fig 56/1,3; Allum 1986:122- 123. Di~er paralellerinin devirleri ve yay~l~~~ alanlar~~ için blcz. a.g.e. :123, dip not 17- 27; Gülçur et alii. 2000: 58, Çizim:.2:2; 3:5; 4:1
KÖ~K HÖYÜK'DEN ERKEN KALKOLIT~K ÇA~A A~T B~R YAPI 25
Kahverengi (7.5 YR 6/4) hamuru kireç ve kum katk~l~. D~~~~ devetüyü si-yah alacal~~ astarl~, perdahl~. Basit a~~z kenarl~, a~~z kenar~na do~ru haf~fce daralan silindir boyunlu, ~i~kin kar~nl~, düz dipli. Boynun gövdeye birle~en k~sm~~ bir yivle belirtilmi~. Kar~n geni~li~i üstündeki kar~~l~kl~~ dik kulplar~~ oval kesitli. Kulbun üst ba~lanus~nda boynuz ~eklinde kabartma bezek mevcut.
-K.~. 96-55 (Res.26a,b;Çiz.11) y.52, a~.ç. 31, kar~n g. 47.5 cm. Depodan, 9 nolu kap.
Devetüyü (10 YR 5/3) hamuru kireç, kum ve mika katk~l~. D~~~~ siyah as-tarl~, perdahl~. Basit a~~z kenarl~, dik boyunlu, ~i~kin kar~nl~, yuvarlak dipli. Kar~n geni~li~i üstündeki oval kesitli dik kulplar~n~n üstünden ç~kan hilal bi-çimli iki kabartma ve içindeki birer kabarc~k nokta halinde ka~~ ve göz tasviri mevcut.
-K~. 97- 13 (Res.27)
mev. y. 57.6, kar~n ç. 63, dip ç. 10.7 cm. Depoda 10 no'lu kap.
Aç~k devetüyü (10 YR 7/3) hamuru bol kum ve orta boy ta~~ katk~l~, ha-muru renginde b~rak~ lm~~, d~~~~ ~slakken s~vazlanm~~. Büyük k~sm~~ yang~n~n etkisiyle siyahla~m~~. Boyundan üstü k~r~k, boynun gövdeye birle~en k~sm~~ derin yivli, ~i~kin gövdeli, yuvarlak dipli, ortas~~ çukurla~unlm~~~ ufak düz dipli. Yatay olarak ba~lanm~~~ oval kesitli kulplar~n~n kaba birle~en k~s~mlar~~ yass~lul~p kenarlar~~ yuvarlaulm~~. Kulplar~n üstündeki, bir uçlar~~ kulplarla ba~lant~l~~ olan hilal biçimli iki kabaru, olas~l~kla bo~a boynuzlann~~ simgele-mektedir.
-K.~. 97- 14 (Res.28)
mev. y. 73.2, kar~n g. 75 cm. Depoda 2 no'lu kap.
Aç~ k devetüyü (10 YR 7/3) hamuru kum ve orta boy ta~~ katk~l~, hamuru renginde astarl~, perdahl~. D~~~~ yang~ndan dolay~~ gri- siyah alacalanm~~. Bo-yun dibinden itibaren üstü k~nk, ~i~kin gövdeli, sivri dipli. Kar~n geni~li~i üs-tüne, dik olarak ba~lanm~~~ çift kulplar~~ yuvarlak kesitli.
-K.~. 01- 1 (Res.29a-b)
y. 97 , a~.ç. 47.5, kar~n g. 80 cm., Depoda 1 nolu kap.
26 AL~~ YE ÖZTAN - EROL FAYDALI
Devetüyü (10 YR 5/3) hamuru kum ve orta boy ta~~ katk~l~, d~~~~ siyah as-tan ~, parlak perdahl~. Basit a~~z kenarl~, k~sa dik boyunlu, ~i~kin gövdeli sivri dipli. Kar~n geni~li~i üstündeki dik kulplar~~ ova! kesitli. Boyun ve gövdedeki çatlaklar ziftle doldurularak tamir edilmi~. Ziftli k~s~m iç ve d~~ta yumu~akça kabuldarm~n parçalar~~ ile desteklenmi~(Bk. Ek. 1-2 deki raporlar).
5. Hayvan Biçimli Kap: Kaplumba~a biçimli iki kap's, Anadolu'dan bili-nen hayvan biçimli kaplara yeni bir form eklemektedir. Eridu'nun 'VIII. ka-t~nda bulunmu~, Ubeyd 3 ve 4 evrelerine tarihlenen", Mezopotamya'n~n kaplumba~a biçimli kaplar~ndan tamamen farkl~~ bir anlay~~ta yap~lm~~lard~r. Evin sekisi üstünde korunduklar~~ anla~~lan kaplar, renk ve detaylardaki baz~~ farklar d~~~nda benzer özelliklere sahiptir. Do~al olarak biçimlendirilmi~~ gövdenin üst k~sm~~ dik boyunlu bir vazo ~eklindedir. Ba~~~ korunmu~~ olan örnekte, gözlere obsidiyen parçalar~~ kak~lm~~ur. Anadolu'da Kalkolitik ça~~ hayvan ya da insan biçimli kaplar~nda, baz~~ figürinlerde de görülen bu uygu-lama, onlara canl~l~k kazand~rmak amac~yla yap~lm~~ur 17.
- K~. 96- 50 (Res.30; Çiz.12) y. 11.6, g. 18.5X 15.5 cm. Sekinin üstünden.
Siyah hamuru ince kum,mika ve kireç katk~l~. D~~~~ siyah astarl~, parlak perdahl~. Basit a~~z kenarl~, k~sa silindir boyunlu, boynun gövdeye birle~en k~sm~~ bir yivle belirtilmi~. Bas~k oval gövde ile birlikte yap~lan k~sa küt bacaklar~n eklemleri kabartma olarak gösterilmi~. Önde bacak eklemlerinden ç~ -kan boyna ba~lanan kabartma bir hat hayvan~n ba~a's~n~~ belirtmekte. K~sa boyunlu, çenesi hafif sivri, yuvarlak göz çukurlar~na obsidiyen parçalar ka-k~lm~~, a~~z küçük bir çukur halinde, gerdam belirtilmi~. Ön sol bacak önde sa~~ biraz arkada, sa~~ arka bacak önde solu arkada olmak üzere yürür du-rumda. Hayvan~n yürüyü~üne uygun olarak ba~~ hafif sola yaur~lm~~. Kuyruk kab~n çanak k~sm~~ üstünde küçük bir kabarc~k halinde gösterilmi~. Ayaklar~n içi bo~~ olarak yap~lm~~. A~~z kenar~~ alt~n~~ gövde üstüne ba~layan kar~~l~kl~~ dik kulplar~~ yuvarlak kesitli.
15 1990 y~l~~ kaz~lar~nda, benzer tipte bir kap parça halinde ele geçmi~tir. 16 Safar et alii 1981: 156, Fig. 73, 82 9, 105
17 Mellaart 1970: Pl. 172, 176; Silistreli 1985: 32- 33, Res. 7; Duru 1994a: 189/3, 192/12, 194/2, 195/ 3
KÖ~K HÖYÜK'DEN ERKEN KALKOLIT~K ÇA~A A~T B~ R YAPI 27
- K.~. 96- 51 (Res.31; Çiz.13) y. 10.1, g. 13.7 cm.
Sekinin üstünden.
Devetüyü (10 YR 5/3) hamuru ince kum, kireç ve mika katk~l~. Hamuru renginde b~ rak~lm~~, ~slakken s~vazlanm~~. Basit a~~z kenarl~, k~sa silindirik boyunlu, bas~k oval gövdeli. Birbirine yak~n olarak yap~lm~~~ ön ve arka ayak-lar~nda eklemler belirtilmi~. Ba~~ ve ba~~n üstünde a~~z kenar~nda yer alan ilmek kulbu k~r~k. Kuyruk arka bacaklar aras~nda küçük bir kabartma ha-linde gösterilmi~. Di~er örnekte oldu~u gibi, kar~~l~kl~~ kulplar~ndan birinin ba~lant~~ yerleri korunmu~.
6.Ma~rapa: Kö~k Höyük'de az tan~nan ma~rapalardan bir örnek bu evde ele geçmi~tir.
- K~. 96- 49 (Res.32; Çiz.14) y. 11.4, a~.ç. 9, g. 11 cm. Depodan.
Devetüyü (10 YR 7/4) hamuru kireç ve kum katk~l~, hamuru renginde b~rak~lm~~, ~slakken s~vazlanm~~. ~çi, d~~~~ yang~ndan k~rm~z~, gri, siyah islen-mi~. Basit a~~z kenarl~, k~sa silindir boyunlu, yuvarlak gövdeli, düzensiz düz dibi haf~fce içe do~ru çukurla~t~r~lm~~. A~~z kenar~~ alt~n~~ omuz geni~li~ine ba~l~yan kulbu oval kesitli.
7. Fincan: Ele geçen tek fincan küçük boyutlu ve kabaca ~ekillendirilmi~- tir.
- K. 96- 39 (Çiz.15) y. 3.8, a~.ç. 3.8 cm. Depodan.
Devetüyü (10 YR 5/3) hamuru kireç, kum, mika katk~l~, hamuru ren-ginde b~rak~lm~~. Basit a~~z kenarl~, düzensiz yuvarlak gövdeli, sivri dipli. A~~z kenar~~ d~~tan basur~larak inceltilmi~. Omuz geni~li~i üstündeki kulbu k~r~k.
8.Kapak: Kö~k Höyük'den farkl~~ tipleri bilinen kapaklara kat~lan bu yeni örnek, minyatür ölçülerdedir. Benzerleri Kuruçay Höyük, Höyücek ve Gü-vercinkayas~'nda bulunmaktad~r 18.
18 Duru 1992: 558, Lev. 23/3; Duru 1994a; 20, Lev. 56/3, 98/5 (Geç Neolitik); Gülçur - Endo~ru 1999:82, Çizim: 5, 3; Res. 15 de huni olarak tan~mlanm~~~ kap.
28 ALIYE ÖZTAN - EROL FAYDALI
- K.~. 96- 36 (Çiz.16) y.2.7, g.6.5 cm.
Depoda, küplerin aras~ndan.
Siyah hamuru ince kum ve mika katk~l~, gri- siyah alacal~~ astarl~, per-dahl~. Kaba oturan k~sm~~ yuvarlat~lm~~, içi çukur, konik gövdeli bir çanak ~eklinde, tepesinde e~ri olarak aç~ lm~~~ bir delik bulunmakta.
9. Kap Ald~~~: Evin deposunda bulunan kaba, çanak biçimli üç kap, Kö~k Höyük seramiklerinde görülmeyen geni~~ düz dibe sahiptir. Bu kaplar~n onlarla birlikte bulunan yuvarlak dipli ~i~kin gövdeli vazo ve küplerin ta~~n-mas~~ s~ras~nda kullan~lm~~~ olabileceklerini dü~ünmekteyiz.
K~. 96- 40 (Çiz.17) y.15, a~.ç.26 cm.
Depodan, 10 nolu kab~n dibinde.
Kiremit rengi (10 'YR 7/4) hamuru orta boy ta~, kum, kireç katk~l~. Ha-muru renginde b~ rak~lm~~, içi d~~~~ yang~ndan islenmi~. Basit a~~z kenarl~, dibe do~ru hafifce daralan konik gövdeli, geni~~ düz dipli.
K.~. 96- 41
y.14.5, a~.ç. 25.5 cm. Depodan.
Kiremit rengi (10 YR 7/4) hamuru orta boy ta~, kum, kireç katk~l~, ha-muru renginde b~rak~lm~~. ~çi, d~~~~ yang~ndan islenmi~. Basit a~~z kenarl~ , dibe do~ru hafifce daralan konik gövdeli, geni~~ düz dipli. A~~z kenar~~ zedeli.
- K~. 96- 42 (Res.33) y.16, a~.ç. 28.5 cm. Depodan.
Kahverengi (7.5 YR 6/4) hamuru orta boy ta~, kum ve kireç katk~l~. Ha-muru renginde b~rak~lm~~. ~çi, d~~~~ yang~ndan islenmi~~ ve kararm~~. Basit a~~z kenarl~, dibe do~ru hafifce daralan konik gövdeli, geni~~ düz dipli. A~~z ke-nar~~ zedeli.
10. Ocak Ayaldarr Konutun oda ve deposunda ele geçen ocak ayaklar~~ iki tiptedir.
a. Birinci tip ayaklar, iki ucu boynuz ~eklinde sivriltilmi~, düz diplidir. Hafifce yuvarlat~lm~~~ arka k~s~mlar~nda bir kulp veya delik bulunmaktad~r.
KÖ~K HÖYÜK'DEN ERKEN KALKOL~T~K ÇA~A A~T B~R YAPI 29
- K~. 95- 176 (Res.34; Çiz.18) y.26, g. 26.5, k. 17.5 cm. Odada i~li~in önünden.
Devetüyü ( 10 YR 7/4) hamuru orta boy ta~~ ve kum katk~l~, hamuru ren-ginde b~rak~lm~~. Yang~ ndan yer yer islenmi~. Kaplar~n oturaca~~~ k~s~m, uç-lar~~ yuvarlat~lm~~~ boynuz ~eklinde. Taban~, kö~eleri yuvarlaulm~~~ üçgen biçi-minde. Aya~~n d~~~ k~sm~na gelen k~sma, kö~eye yak~n bir yere aç~lan yuvarlak delik taban~n biraz üstünde son bulmakta.
- K~. 96- 46 (Res.35) y.20, g.32, k.12 cm.
Depoda 1 no'lu küpe dayal~.
Kahverengi (7.5 YR 6/4) hamuru kireç ve kum katk~l~,hamuru renginde b~rak~lm~~, üzeri yer yer isli. ~ki ucu boynuz ~eklinde gk~nt~l~. Hafif bombeli d~~~ yüzün ortas~nda yatay ilmek kulbu mevcut. ~ç yüzü ve alt~~ düz.
b. ~kinci tip kaide, kabaca ~ekillendirilmi~~ silindir biçimlidir. Üstü ha-fifce çukurla~ur~lm~~ur.
- K~. 96- 45 (Res.36) mev.y. 12.5, g. 10.3 cm. Depoda, silonun do~usundan.
Devetüyü (10YR 7/4) hamuru bol kireç ve kum katk~l~, hamuru renginde b~rak~lm~~. Düzensiz silindir biçimli, alt~~ düz, üstü haf~fce çukurla~t~ -r~lm~~.
2. EVRE SERAM1KLER~:
1. Çanaldar: Önceki evrenin kulplu ve kulpsuz tipdeki çanaklar~~ ile tem-sil edilmektedir.
-K~. 97.11 (Res.37)
y.15.2, a~.ç.37, dip ç. 10.6 cm. Yap~~ d~~~ndaki oca~~n yan~ndan.
Kirli devetüyü (7.5 YR 6/4) hamuru kum katk~l~, hamuru renginde b~ -rak~lm~~. Yang~ndan içi, d~~~~ kahverengi, siyah alacalanm~~. Basit a~~z kenarl~, yuvarlak gövdeli, haf~f çukurla~t~r~lm~~~ düz dipli. Kullan~ld~~~~ dönemde a~~z kenar~nda olu~an çatlak ziftle doldurulmu~.
30 AL~YE ÖZTAN - EROL FAYDAL1
-K~. 97.12 (Res.38)
y.14.5, a~.ç.32.2, dip ç. 8.1 cm. Odadan.
Aç~k devetüyü (10 YR 6/2) hamuru kum katk~l~, hamuru renginde as-tad~, perdahl~. Yang~ndan d~~~~ yer yer siyah alacalanm~~. Basit a~~z kenarl~, yuvarlak gövdeli, ortas~~ hafif çukurla~ur~lm~~~ yüksek düz dipli.
-E~. 97.9 (Res.39)
y.17.4, a~.ç.43.4, dip ç. 12 cm. Odan~n e~ik k~sm~ndan.
K~z~l kahverengi (2.5 YR 5/6) hamuru kum, kireç ve küçük ta~~ katk~l~, hamuru renginde astarl~, d~~~~ perdahl~. Yang~ndan içi, d~~~~ kahverengi, siyah alacalanm~~. Basit a~~z kenarl~, yuvarlak gövdeli, hafif çukurla~ur~lm~~~ düz dipli. A~~z kenar~~ alt~n~~ omuza ba~l~yan oval kesitli kulplar~~ dik olarak tuttu-rulmu~. Çadaklar~~ ziftle doldurulmu~, bu k~s~mlar~n üstüne yumu~akça ka-buklar~n~n parçalar~~ yap~~t~r~lm~~.
-E~. 97.10 (Res.40)
y.15.1,a~.ç.43, dip ç. 10.4 cm. Odadan.
Devetüyü (10 YR 6/4) hamuru kum katk~l~, hamuru renginde b~rak~l-m~~. Yang~ndan içi, d~~~~ kahverengi, siyah alacalanb~rak~l-m~~. Basit a~~z kenarl~, yu-varlak gövdeli, hafif çukurla~ur~lm~~~ düz dipli. A~~z kenar~~ alt~n~~ omuza ba~-l~yan oval kesidi kulplar~~ dik olarak tutturulmu~. Kullan~ld~~~~ dönemde çat-lam~~~ olan kulplar~ndan birinin iki yan~~ ve gövdesi ziftle onar~lm~~.
2.Çömlekler: Kulplu ve kulpsuz tiplerle temsil edilmektedir. Kulpsuz olanlarda, kar~n geni~li~i üstünde kabartma olarak yap~lm~~~ boynuz biçimli bir bezeme yer almaktad~r. Bu tipin en yak~n benzeri, Can Hasan'da Geç Neolitik tabakada mevcuttur 19. Çömleklerden birindeki bezeme, boynuzlar~n aras~na eklenen dikdörtgen biçimli bir kabartma ile zenginle~tirilmi~tir.
-1(5.95- 171 (Res.41; Çiz.19) y. 21, a~.ç.26.5, kar~n g. 30.5 cm. Odada 8. kap.
KÖ~K HÖYÜK'DEN ERKEN KALKOL~T~K ÇA~A A~T B~R YAPI 31
Devetüyü (7.5 YR 5/4) hamuru kireç, mika ve küçük ta~~ katk~l~. Hamuru renginde b~rak~lm~~. D~~~~ gri, siyah, devetüyü alacal~. Basit a~~z kenarl~, kes-kin omuzlu, çukurla~ur~lm~~~ düz dipli. Omuz keskes-kinli~i üstüne kar~~l~kl~~ ola-rak kabartma bo~a boynuzu bezeme yap~lm~~.
-K~.97- 6 (Res.42)
y. 21, a~.ç.26.5, kar~n g. 30.5 cm. Yap~~ d~~~ndaki oca~~n yan~ndan.
Devetüyü (7.5 YR 5/4) hamuru kireç, kum ve küçük ta~~ katk~l~. Hamuru renginde astarl~, perdahl~. D~~~~ gri, siyah alacal~. Basit a~~z kenarl~, keskin omuzlu, çukurla~ur~lm~~~ yüksek düz dipli. Omuz keskinli~i üstüne kar~~l~kl~~ olarak kabartma bo~a boynuzu bezeme yap~lm~~. Bu bezemelerin aras~na ge-len k~sma, a~~z kenar~~ alt~ndan omuza do~ru uzanan dikdörgen biçimli bir kabartma yap~lm~~.
-K~. 95. 169 (Res.43)
y. 21, a~.ç.26.5, kar~n g. 30.5 cm. Yap~~ d~~~ndaki oca~~n yan~ndan.
Koyu gri (10 YR 4/1) hamuru kireç ve kum katk~l~. Hamuru renginde b~rak~lm~~. D~~~~ gri, siyah alacal~. Basit a~~z kenarl~, k~sa boyunlu, keskin ka-r~nl~, çukurla~ur~lm~~~ düz dipli. A~~z kenar~~ alt~n~~ omuza ba~layan yuvarlak kesitli kulplar~~ dik ba~lanm~~.
3. Vazolar: 1. evrede oldu~u gibi 9.7- 50 cm. aras~nda de~i~en boylardaki vazolar kulplu kulpsuz tiplerle temsil edilmektedir. Ayn~~ gövdeden ç~kan çift a~~za sahip bir vazo, Kö~k Höyük için yeni bir formu temsil etmektedir. Tam benzeri olmasa da çift a~~zl~~ tipte, de~i~ik formlarda kaplar Kuruçay Geç Kalkoliti~~' nden tan~nmaktad~r20.
-K~.95. 172 (Res.44; Çiz.20) y.27.5, a~.ç. 10.3, kar~n g. 26 cm. Odada 1. kap.
Kahverengi (7.5 YR 6/4) hamuru kireç ve kum katk~l~. Ayn~~ renk astarl~, perdahl~. D~~~~ yang~ndan gri, siyah alacalanm~~. Basit a~~z kenarl~, silindir boyunlu, ~i~kin kar~nl~, çukurla~ur~lm~~~ düz dipli. Karn~n yukar~~ do~ru dara-lan üst k~sm~na iki boyun s~~~ bir yivle birle~tirilmi~. Boyunlar~n yan~na, kar~n
32 AL~YE ÖZTAN - EROL FAYDAL~~
geni~li~i üstüne oval kesitli kulplar~~ yatay olarak ba~lanm~~. Kulplar~n göv-deye ba~lanan k~s~mlar~~ yass~lul~p yuvarlaulm~~.
1(5.95. 164 (Res.45; Çiz.21)
y.9.7, a~.ç. 7.5, kar~n g. 10, dip ç. 3.8 cm. Odada 9. kap.
Siyah hamuru kireç, mika katk~l~, siyah astarl~, parlak perdahl~. Basit a~~z kenarl~, a~a~~~ do~ru haf~fce daralan konik boyunlu, boyun dibi s~~~ yivli, kes-kin kar~nl~, hafif çukurla~ur~lm~~~ düz dipli. Kar~n keskes-kinli~i üstüne kar~~l~kl~~ olarak kabartma boynuz bezeme yap~lm~~.
K~.95. 168 (Res.46; Çiz.22) y.12.8, a~.ç. 10.2, kar~n g. 13 cm. Odada 7. kap.
Gri (5 YR 7/2) hamuru kireç, kum ve mika katk~l~, hamuru renginde as-tarl~, perdahl~. Basit a~~z kenarl~, dik boyunlu, boyun dibi s~~~ yivli, yuvarlak kar~nl~, hafif çukurla~ur~lm~~~ düz dipli. Kar~n keskinli~i üstündeki kar~~l~ kl~~ ilmek kulplar~~ yatay olarak ba~lanm~~. Kulplar~n aras~ nda, kar~n keskinli~i üstüne kar~~l~kl~~ olarak kabartma boynuz bezeme yap~lm~~.
-K~.97. 2 (Res.47)
y.40, a~.ç. 20, kar~n g. 32, dip ç. 8.2 cm. Odada 2. kap.
Koyu kahverengi (7.5 YR 5/6) hamuru kireç ve kum katk~l~, siyah astarl~, parlak perdahl~. Basit a~~z kenar'', silindir boyunlu, boyun dibi s~~~ yivli, yu-varlak kar~ nl~, hafif çukurla~ur~lm~~~ düz dipli. Kar~n keskinli~i üstündeki ya-tay ba~lanm~~~ kulplar~n~n yan~nda yukar~~ do~ru k~vr~lm~~~ kabartma boynuz bezeme mevcut.
-K~.97.3 (Res.48)
y.38.5, a~.ç. 23.2, kar~n g. 31.3, dip ç. 8.5 cm. Odada 5. kap.
Devetüyü (7.5 YR 5/4) hamuru kireç ve kum katk~l~, hamuru renginde astarl~, perdahl~. Yang~ndan dolay~~ siyah ve gri alacalanm~~. Basit a~~z kenarl~, silindir boyunlu, boyun dibi s~~~ yivli, yuvarlak kar~nl~, hafif çukurla~t~ -r~lm~~~ düz dipli. Kar~n keskinli~i üstündeki yatay ba~lanm~~~ kulplar~n~n ya-n~nda yukar~~ do~ru k~vr~lm~~~ kabartma boynuz bezeme mevcut.
KÖ~K He~~ .11:1K'DEN ERKEN KALKOL~T~K ÇA~A A~T B~R YAPI 33
-1(.5.95.173 (Çiz.23)
y.50, a~.ç. 28, kar~n g. 40 cm. Odada, 4. kap.
Devetüyü (7.5 YR 5/4) hamuru mika, kum ve orta boy ta~~ katk~l~, siyah astar'', parlak perdahl~. Basit a~~z kenarl~, silindir boyunlu, boyun dibi s~~~ yivli, yuvarlak kar~nl~, düz dipli. Kar~n keskinli~i üstündeki yatay kulplan yas-s~lularak ba~lanm~~.
-1(.5.97.4 (Res.49)
y.37.3, a~.ç. 26.4, kar~n g. 31, dip ç. 7.7 cm. Odada 3. kap.
Koyu kahverengi (7.5 YR 5/6) hamuru kum ve orta boy ta~~ katk~l~, siyah astarl~, parlak perdahl~. Basit a~~z kenar'', silindir boyunlu, boyun dibi s~~~ yivli, yuvarlak kar~nl~, hafif çukurla~unlm~~~ düz dipli. Kar~n keskinli~i üstün-deki yatay kulplar~~ yass~lularak ba~lanm~~.
-I(.5.98.1 (Res.50)
y.34, a~.ç. 20.5, kar~n g. 32.3, dip ç. 7.5 cm. Odadan.
Devetüyü (7.5 YR 5/4) hamuru kum, kireç ve orta boy ta~~ katk~l~, ha-muru renginde astarl~, perdahl~. Basit a~~z kenarl~, silindir boyunlu, boyun dibi s~~~ yivli, yuvarlak kar~nl~, hafif çukurla~unlm~~~ düz dipli. Kar~n keskinli~i üstündeki oval kesitli kulplan dik olarak ba~lanm~~. Kulplar~n üstünde iki yanda kabartma ka~~ ve içlerinde birer nokta halinde göz tasvirleri mevcut.
4. Küp: Bu evrede ele geçen tek küp, Kö~k Höyük'ün en büyük
eserle-rinden biridir.
-1(.5.97. 15 (Res.51; Çiz.24) y. 105, a~.ç. 47.5, kar~n g. 80 cm.
Odada kap~n~n kar~~s~nda, do~u duvar~~ dibinde 6. kap.
Kirli devetüyü (10 YR 7/4) hamuru kireç, kum ve orta boy ta~~ katk~l~. D~~~~ devetüyü astarl~, perdahl~. Yang~ndan yer yer siyah, gri alacalanm~~. Basit a~~z kenarl~, hafif içbükey kenarl~~ silindir biçimli boyunlu, yumurta gövdesi asimeuik, sivri dipli. Omuz geni~li~i üstündeki kar~~l~kl~~ dik kulplan oval ke-sitli.
34 ALIYE OZTAN - EROL FAYDALI
5. Ma~rapa: Evin tek ma~rapas~~ önceki evrede bulunan~n e~idir. - K~.97. 8 (Res.52)
y. 14.7, a~.ç.10, kar~n g. 15.3, dip ç.5.5 cm. Odadan.
Kahverengi (10 YR 5/3) hamuru kireç ve kum katk~l~. Hamuru renginde astarl~, parlak perdahl~. Yang~ndan dolay~~ siyah alacalanm~~. Basit a~~z ke-narl~, k~sa silindir boyunlu, ~i~kin kar~nl~, hafifce çukurla~unlm~~~ düz dipli. Boynun gövdeye birle~en k~sm~~ bir yivle belirtilmi~. A~~z kenar~~ alt~n~~ kar~n geni~li~i üstüne ba~l~yan kulbu oval kesitli.
11. KÜÇÜK BULUNTULAR
Her iki evrede de küçük buluntular pi~mi~~ toprak, kemik ve ta~tan ya-p~lm~~t~r. Bunlara 1. evrede yumu~akça kabu~u, 2. evrede boynuzdan üretil-mi~~ olanlar kaulm~~ur.
1. EVRE
1. Pi~mi~~ topraktan yap~lm~~~ eserler:
~nsan ve hayvan figürinleri ile bir mühür bu evrenin pi~mi~~ toprak eser-lerini olu~turmaktad~r.
A. Tanr~ça Figürini:
Evin ilk evresinde seki üstüne b~rak~lm~~~ tek insan figürini oturan bir tanr~çaya aittir. Kalça ve bacaklar~n üst k~sm~n~n çok iri gösterimi, a~~rl~~~n~~ bir baca~~n üstüne vererek oturmas~~ bak~m~ndan Kö~k Höyük II. katta bu-lunmu~~ figürin ve Höyücek örneklerine2' benzerlik gösterir. Di~er taraftan biraz daha stilize i~lenmi~~ olmas~~ ile onlardan ayr~lmaktad~r. Bu stilizasyon, kollann belirtilmemi~~ olmas~, omuz ba~lar~n~n küt olarak b~rak~lmas~, kar~n ve gö~üslerin abarus~z gösterimi ile sa~lanm~~t~r.
- K~. 95- 39 (Res.53a,b; Çiz.25) mev.y. 2.3, g.2.5, k. 2.2 cm. Odada i~li~in üstünden.
Koyu gri hamuru kireç ve mika katk~l~, hamuru renginde b~ralulm~~.Ba~~~ boyundan itibaren k~r~k. Geni~~ omuzlu, kollar belirtilmemi~, omuz uçlar~~ küt
KÖ~K HÖYCJK'DEN ERKEN KALKOL~T~K ÇA~A A~T B~ R YAPI 35
olarak yap~lm~~. A~~rl~~~n~~ sa~~ tarafa vermi~~ olarak dizlerinin üstünde oturur vaziyette. Kar~n, bacak, kalça ve bel hatlar~~ belirtilmi~. Alt~~ hafif çukur.
Hayvan Figürini:
Hayvan figürinleri Kö~k Höyük'de az say~da örnekle temsil edilir. Ka-baca ~ekillendirilmi~~ olmalar~~ ço~unlukla türlerinin saptanmas~m güçle~tirir. Bu yap~da ele geçen figürinin k~r~k boynuzlar~, k~sa dik kuyru~u ve sakal~~ ile bir keçiyi betimledi~i anla~~lmaktad~r. Ayn~~ yap~da, odan~n güneybat~~ kö~e-sindeki kil kutuda çok say~da keçi boynuzunun da istifienmi~~ olmas~~ göz önüne al~n~rsa, bu figürini bir adak e~yas~~ olarak de~erlendirmek olas~d~r.
- K.~. 96- 38 (Çiz.26)
mev. y. 4.5, uz. 5.4, g. 2.7 cm.
Deponun giri~inde, silonun önünden.
Devetüyü (5 YR 6/4) hamuru orta boy kum ve ta~~ katk~l~. Hamuru ren-ginde b~rak~lm~~. Boynuzlar~~ k~r~k, gözler farkl~~ yükseklikte belirtilmi~, uzun burunda delikler nokta halinde, a~~z bir çizgi ile gösterilmi~, sakal~~ belirtil-mi~, k~sa küt kuyruklu. Dolgun gövdeli, k~sa küt ayaklar~n~ n ön sa~~ teki ko-runmu~.
Damga Mühür:
Bu evde bulunmu~~ tek örnek, Kö~k Höyük'ün di~er mühürleriyle bir-likte S. Özkan taraf~ndan detayl~~ bir biçimde incelenmi~tir22. Kö~k Höyük'ün II ve III. katlar~nda bulunmu~~ olanlarla benzer özelliktedir.
- Ks. 95- 74 (Res.54) y.1.7, ç.1.8 cm.
Odada sekinin önünden.
Koni biçimli, tepesi yuvarlak. Gövdenin yar~s~na yak~n k~sm~n~~ kaplayan yatay ip deli~inin üstü k~r~k. Yuvarlak mühür yüzünde haç~n kollar~~ aras~nda kalan alan paralel çizgilerle doldurulmu~.
2. Kemik yapilims eserler:
Konutta, delici alet grubuna giren alt~~ adet b~z ele geçmi~tir. Tamam~~ küçükba~~ hayvanlar~n kemiklerinden yap~lm~~t~r. Teknikleri bak~m~ndan,
36 ALIYE ÖZTAN - EROL FAYDALI
Kö~k Höyük'ün ilk dönem kaz~lar~nda bulunmu~~ ve S. Özkan taraf~ndan de-tayl~~ incelemesi yap~lm~~~ olanlardan hiçbir ~ekilde ayr~lmazlar". Özkan'~n gruplamas~nda Ib-d tiplerinde yer alanlar~n benzerleridir.
- K~. 95- 2 (Çiz.27) mev. u. 6.2, g. 0.9 cm. Odadan.
Kemi~in ortadan dilinip bir ucunun çok sivriltilmesi ile yap~lm~~. - K~. 95- 72 (Çiz.28)
u.5.9, g.1.6 cm. Odadan.
Kemi~in bir kenar~n~n kesilerek uca do~ru sivriltilmesi ile yap~lm~~. - K~. 95- 73 (Çiz.29)
u. 4.2, g.1 cm. Odadan.
Kemi~in bir kenar~mn kesilerek uca do~ru sivriltilmesi ile yap~lm~~.
- K~. 95- 104 (Çiz.30)
mev.u.8.7, g.1 cm. Odada sekinin üstünden.
Kemi~in ortadan dilinip bir ucunun sivriltilmesi ile yap~lm~~. - K~. 96- 10 (Çiz.31)
u.9.5, g.1.6 cm. Depodan.
Kemi~in bir ucunun kesilip sivriltilmesi ile yap~lm~~.
- K~. 96- 11 (Çiz.32) mev. u. 9.7, g. 2.2 cm. Depodan.
Kemi~in bir ucunun kesilip sivriltilmesi ile yap~lm~~.
KÖ~K HÖYÜK'DEN ERKEN KALKOL~T~K ÇA~A A~T B~R YAPI 37
3 Yumu~akça kabu~undan yap~lm~~~ eser: Bu gruptaki tek eser bir boncuk tanesidir. - K~. 96- 16 (Çiz.33)
1.1x 0.1 cm.
Odada sekinin üstünden.
Yumu~akça kabu~undan, dü~me gibi yuvarlat~lm~~, ortas~na bir delik aç~lm~~.
4.Ta~~ eserler:
De~i~ik ta~~ türlerindan yap~lm~~~ e~yalar ta~~ kap, perdah ta~lar~, havan el-leri ve sürtme ta~lar~~ ile temsil edilmektedir.
Ta~~ Kap:
Depoda küplerin aras~nda bulunmu~~ bazalttan yap~lm~~~ bir kap kabaca ~ekillendirilmi~tir. Akeramik Neolitik dönemden beri kullan~ lan kaplardan farks~zd~r.
- K~. 96- 44 (Res.55; Çiz.34) y.4, a~. ç. 8.9, dip ç. 5.7 cm.
Depoda 1 ve 2 nolu küpler aras~nda, 12 nolu kap.
A~~z kenar~~ yuvarlat~lm~~, kabaca ~ekillendirilmi~~ gövdeli, düzensiz düz dipli. ~çi s~~~ bir çanak ~eklinde oyulmu~.
Perdah Ta~lar~:
Üretilen aletleri perdahlamada kullan~lm~~~ olmas~~ gereken ta~lar farkl~~ biçimler gösterir. Kumta~~~ ve ye~il renkli çayta~~ndan üretilmi~~ üç örnek bu-lunmaktad~r.
- K~. 95- 29 (Res.56) y.6.3, g.3.1, k. 1.6 cm. Odada i~li~in önünden.
Dikdörtgen prizma biçiminde, alt kenar~~ sürterek kullan~lmakdan dolay~~ e~ri olarak a~~nm~~, üst kenar~n ortas~na sap ~eklinde bir tutamak yap~lm~~.
- K~. 95- 30 (Res.57) 4.5x 4.6x 3.2 cm. Odadan.
38 ALIYE ÖZTAN - EROL FAYDALI
Yamuk prizma biçimli, kö~eleri yuvarlat~lm~~. Dört yüzü kullan~mdan do-lay~~ parlam~~.
- K.~. 95- 31 (Res.58) 8.1x 3.7x 2.7 cm. Odadan.
Düzensiz biçimli, iki ucu yuvarlaulm~~. Havan eli:
Bazalttan yap~lm~~~ tek havan eli, bir uca do~ru haf~fce inceltilerek ama-c~na uygun biçime getirilmi~tir. Vurma yüzü hafif bombelidir.
- K~. 96- 43 (Res.59) y.18, g. 7.5 cm. Depodan.
Üst ucu hafif konikle~tirilmi~~ silindir gövdeli. Oyal biçimli vurma yüzü kullan~mdan dolay~~ düzelmi~.
Sürtrne ve Ezgi ta~lar~:
Gri ve beyaz gözenekli kumta~lar~ndan yap~lm~~~ be~~ ezgi ta~~ndan biri i~-lik üstünde , üçü tand~rla silo aras~nda, biri deponun kuzey k~sm~nda bu-lunmu~tur. 58x 25x 22 ila 31x 18x 14 cm. aras~nda de~i~en ölçülerdedir. Kul-lan~m yüzleri daha düz ve oval olan küçük boydaki ikisini üst parça; daha iç-bükey ve büyük boyda olanlar~n alt parça olarak kullan~lm~~~ olmalar~~ gerekir.
2. EVRE:
1. Pi~mi~~ topraktan yap~lm~~~ eserler:
Bu evrenin pi~mi~~ toprak eserleri bir tanr~ça figürini ve a~~r~aklard~ r. A. Tanr~ça Figürini:
Kö~k Höyük'ün bilinen figürinlerinden tamamen farkl~~ bir stilde yap~l-m~~t~r. Çan biçimli gövdesi, küçük bir ç~k~nt~~ ~eklinde sadece biri belirtilmi~~ kolu, burun, a~~z ve göz i~leni~i ile ~ematik bir görünümdedir. Konik ba~l~~~~ ve yüz detaylar~n~n i~leni~i Kö~k Höyük I. kaunda bulunan figürine benzerlik göstermektedir".
KÖ~K HÖYÜK'DEN ERKEN KALKOLITIK ÇA~A A~T B~R YAPI 39
- K~.95.25 (Res.60; Çiz.35) y.2.7, g.1.6 cm.
Odan~n güneydo~u kö~esindeki iki boyunlu kab~n (1.kap) yan~ndan. Koyu gri hamurlu, hamuru renginde astarl~. Konik ba~l~~~~ geriye do~ru yat~k, ba~a geçen k~sm~~ al~n üstünde belirtilmi~. Kabartma olarak belirtilmi~~ yay ~eklindeki ka~lar burunla birle~mi~~ ve yüzü ikiye bölmü~~ Birer yuvarlak kabartma halindeki gözlerin ortas~ /bebe~i çukur. Yuvarlak a~~z bir çukur halinde gösterilmi~. K~sa boyunlu, konik gövdeli. Alt k~sm~~ düzensiz olarak b~ -rak~lm~~. Sol kol gövdenin üst k~sm~nda küçük bir ç~k~nt~~ halinde belirtilmi~.
B. A~~~ r~alclar:
Ele geçen iki a~~r~aktan biri çanak parças~ndan üretilmi~tir. Her ikisi de bas~k silindir biçimlidir.
- K~.95.23 (Çiz.36)
y.1.1, ç.4.1, delik ç. 0.9 cm. Odadan.
Kirli devetüyü (10 YR 6/4) hamuru kireç, kum ve mika katk~l~. Hamuru renginde b~rak~lm~~, yüzeyi yang~ndan grile~mi~. Düzensiz silindir biçimli.
- K~.95.24 (Çiz.37)
y.0.7, ç.4.1, delik ç. 0.7 cm. Odadan.
Koyu gri (10 YR 4/1) hamuru ince kum ve mika katk~l~, içi, d~~~~ k~z~l kahverengi ( 7.5 YR 6/4) astarl~~ bir kab~n parças~ndan yap~lm~~.Kenarlar~~ yu-varlaularak düzeltilmi~.
2. Remikten yap~lm~~~ eserler:
Bu evrenin kemik e~yalar~~ delicilerin iki türü olan b~z ve ~i~lerden olu~-maktad~r. Teknik ve biçimleri önceki evreden farks~zd~r.
A. B~zlar:
Önceki evrede de görülen Özkan I c ve d tipinde's üç örnekle temsil edilmektedir.
40 ALIYE ÖZTAN - EROL FAYDALI K~.95.1(Çiz.38)
mev.y.5.3, g.1.2 cm. Odadan.
Kemi~in bir kenar~mn kesilerek uca do~ru sivriltilmesi ile yap~ lm~~. K.5.95.36(Çiz.39)
y.7.9, g.2.4 cm. Odadan.
Kemi~in bir kenar~n~n kesilerek uca do~ru sivriltilmesi ile yap~ lm~~. K4.95.7(Çiz.40)
mev.y.4, g.0.5 cm. Odadan.
Kemi~in ortadan dilinerek bir ucunun sivriltilmesi ile yap~lm~~. B. ~i~ler:
~ ki ucu da sivri olarak yap~ lan delicilerdendir. - K.5.95.4(Çiz.41)
mev.y.7.4, g.1.7 cm. Odadan.
Kemi~in ortadan dilinip bir ucunun sivriltilmesi, di~er ucunun yuvarla-til~p düzeltilmesi ile yap~lm~~.
K~.95.6(Çiz.42) mev.y.7.2, g.0.5 cm. Odadan.
Kemi~in ortadan dilinip bir ucunun sivriltilmesi ile yap~ lm~~. Di~er ucu k~ r~k.
3. Boynuzdan yap~lm~~~ eserler:
Bu gruba giren iki sap mevcuttur. Her ikisi de boynuzun uca yak~ n k~s-m~ ndan kesilerek ç~kar~lk~s-m~~~ parçalar~d~r. ~ki uca aç~lan yuvalar~ n d~~~ yüzleri, geçirilecek aletin oturmas~~ için düzeltilmi~tir26.
KÖ~K HÖYÜK'DEN ERKEN KALKOLIT~K ÇA~A A~T B~ R YAPI 41 - K~.95.26(Res.61)
u.5, k.1.5- 1 cm. Odadan.
Boynuzun iki kenar~ n~n kesilmesi, bir ucuna 1.7cm., di~erine 0.7 cm. lik yuva aç~lmas~~ ile yap~lm~~. Çadakl~.
- K.~.95.27(Res.62) u.7.5, k..1.8- 1.3 cm. Odadan.
Boynuzun iki kenar~n~n kesilmesi, bir ucuna 2.5cm., di~erine 1.8 cm. lik yuva aç~lmas~~ ile yap~lm~~. Geni~~ ucu zedeli
4.Tas eserler:
Bu yap~n~n ta~~ buluntular~~ bir perdah ta~~~ ile çok say~da sürtme ve ezgi ta~~ ndan olu~maktad~r.
Perdah Ta~~: - K.~.95.33(Res.63) u.8.8, g.5, k. 3.3 cm. Odadan.
Düzensiz biçimli, bir kenar~~ düz, di~eri d~~bükey. Yan yüzler kulan~ mdan dolay~~ parlam~~.
Sürtme ve Ezgi Ta~lar~:
Önceki evre örneklerinin benzerleridir. EK.1
Kö~k Höyük kaz~lar~nda bulunan üç adet organik kökenli oldu~u tah-min edilen materyal irdelenmek için MTA Tabiat Tarihi Müzesine verilmi~-tir.
Boyutlar~: 3.4x 0.4 cm., 1.0x 0.5 cm., 1.4x 0.5 cm.
Önce makroskopik olarak irdelenen materyaller mat siyah renkli, kuru, k~ r~ lgan ve sert say~lan kal~ nulard~r. Bu kal~ nt~lar~n üstünde yumu~akçalara (mollusca) ait kavk~~ parçalar~~ saptanm~~t~r. Bu parçalar~ n pelesipod (yass~~ solungaçl~lar) kavk~~ parçalar~~ oldu~u paleontologlar taraf~ndan do~rulan-M1~t~r.
42 AL~YE ÖZTAN - EROL FAYDAL~~
Üç küçük ana materyalin ise a~~r ham petrol ürünü asfalt türünden bir kal~nt~~ oldu~u (Ek. 2) anla~~lm~~br.
24/~ubat/ 1998 Ergun Kaptan MTA Genel Müdürlü~ü Tabiat Tarihi Müzesi ANKARA
EK.2
Yap~lan Petrografik ve mikrokimyasal analizler sonucunda organik ma-teryalin genellikle petrol kökenli (asfalt cinsi) materyal oldu~u tesbit edil-mi~tir. Örnek içinde az miktarda, bitkisel dokular~n izlenebildi~i kömü-rümsü materyal parçac~klar~~ (yakla~~ k 5- 60 mikron boyutunda) da saptan-m~~t~r.
23 Ocak 1998
Jeo. Yük. Müh. Dr. Selami Toprak MTA Genel Müdürlü~ü MAT Dairesi
KAYNAKÇA
Alk~m 1986: Alk~m H.," ~kiztepe Kaz~lar~nda Saptanan Kültür Kat- lar~~ ve Elde Edilen Madeni Eserlerden Örnekler" IX. Türk Tarih Kongresi, 119- 132
Alk~ m- Bilgi 1988: Alk~ m U.B.- Alk~m H.- Bilgi Ö., ~kiztepe I. Birinci ve ~ kinci Dönem Kaz~ lar~~ / The First and Second Se-asons' Excavations (1974- 1975) Ankara
Bilgi 1980: Bilgi Ö.," Yeni Bulunmu~~ Eserlerin I~~~~nda Anadolu- 'da Bronz Ça~~~ Öncesi ~nsan Figürleri Hakk~nda Yeni Gözlemler/ New Remarks on the Pre- Bronze Age Anatolian Anthropomorfic Representations in the Light of New Acquisitions" Belleten XLIV/ 173, 1-12/ 13- 24
Duru 1983: Duru R.,"Kuruçay Höyü~ü Kaz~lar~, 1981 Çal~~ma Ra- poru/ Excavations at Kuruçay Höyük 1981" Anadolu Ara~t~rmalar~/ JKF IX, 13- 40 /41- 50
Duru 1992: Duru R., "Höyücek Kaz~lar~- 1989" Belleten LVI/ 216, 551- 562
Duru 1994a: Duru R., Kuruçay Höyük I. 1978- 1988 Kaz~lar~n~n So- nuçlar~~ Neolitik ve Erken Kalkolitik Ça~~ Yerle~meleri/ Results of the Excavations 1978- 1988 The Neolithic and Early Chalcolithic Periods. Ankara
Duru 1994b: Duru R.,"Höyücek Kaz~lar~~ 1990/ Höyiicek Excavati- ons ,1990" Belleten LVIII/ 223, 725- 743/ 745- 750 French 1968: French D.," Excavations at Can Hasan, 1967. Seventh
Preliminary Report" AS XVIII, 45- 56
Garstang 1953: Garstang J., Prehistoric Mersin, Yümük Tepe in Sout- hern Turkey. Oxford
Gülçur 1999: Gülçur S.," Güvercinkayas~~ 1997" Anatolica XXV, 53- 69
Gülçur- Endo~ru 1999:
Gülçur S.- Endo~ru M.," Güvercinkayas~~ 1997 Kaz~s~" XX. Kaz~~ Sonuçlar~~ Toplant~s~~ I. 77- 83
Gülçur et alii 2000: Gülçur S., Endo~ru M.- Kara D.," Güvercinkayas~~ 1998 Kaz~s~" 21. Kaz~~ Sonuçlar~~ Toplant~s~, 1. Cilt. 55-60
44 ALIYE ÖZTAN - EROL FAYDALI
Kuniholm 1998: Kuniholm P.I., "Aegean Dendrochronology Project 1996- 1997 Results" XIII. Arkeometri Sonuçlar~~ Top-lant~s~, 49- 63
Kuniholm-Newton 2002:
Kuniholm P.I.-Newton M., "Radiocarbon and den-drochronology" The Neolithic of Central Anatolia, Central Anatolian Neolithic e-Workshop. ~stanbul, 275-276.
Mellaart 1970: Mellaart J., Excavations at Hac~lar I- II. Edinburg Munsell 1975: Munsell Soil Color Charts. Baltimore
Özkan 2001: Özkan S., "Kö~k Höyük Seals" Anatolica XXVII, 15- 22 Özkan 2002: Özkan S., " Kö~k Höyük Kemik Eserleri" Anadolu
Ara~t~rmalar~~ XVI, 509-525. Rosenberg- Peasnall 1998:
Rosenberg M.- Peasnall B.L., "A Report on Soundings at Demirköy Höyük: an Aceramic Neolithic Site in Eas-tern Anatolia" Anatolica XXIV, 195- 207
Safar et alii 1981: Safar F., Mustafa M.A., S.Lloyd, Eridu. Baghdad: Re- public of Iraq, Ministery of Culture and Information, State Organization of Antiquities and Heritage. Bagh-dad
Seeher 1987: Seeher J., Demirci Höyük Die Keramik 1, Mainz Sililtreli 1985: Silistreli U.," Kö~k Höyü~ü" VI. Kaz~~ Sonuçlar~~ Top-
lant~s~, 31- 34
Silistreli 1986: Silistreli U.,"1984 Kö~k Höyü~ü" VII. Kaz~~ Sonuçlar~~ Toplant~s~, 129- 141
Silistreli 1989: Silistreli U., " Kö~k Höyük Figürin ve Heykelcikleri" Belleten LIII/ 207- 208, 497- 504
Silistreli 1991: Silistreli U.," 1989 Kö~k Höyük Kaz~lar~" XII. Kaz~~ So- nuçlar~~ Toplant~s~~ I, 95- 99
Stein et alii 1998: Stein G. et alii,"Southeast Anatolia Before the Uruk Expansion: Preliminary Report on the 1997 Excavati-ons at Hac~nebi, Turkey" Anatolica XXIV, 143- 193 Umurtak 1996: Umurtak G.," Anadolu'nun Bat~~ Bölgelerinde ve Trak-
ya'da Tunç Ça~lar' Öncesi Yerle~melerinde Bulunmu~~ Olan Ayr~~~k Kaplar" An. Ar. XIV, Prof.Dr. Af~f Erzen'e Arma~an. ~stanbul, 479- 517
