.LO:
Jlnhara Universitesi
,ırlliNfR
'AKüırili
Ofl6ili
A. Ü. Veteriner 'Falciiltesi tarafından üç ayda 'bir neşrediHr
Cilt: LV 1957 No. 1 - 2
Veteriner Fal<:ill.teS'i Protozol()loji, Tılbibi Aır1KV'Opo.doloji ve Paraziter Hastaıhldarb Saıvaş KÜTSÜS-Ü (Prolf. Dr. A. Ne~at 1iüızdil)
---ANKARA KÖPEKLERINDE TESBIT EDILEN ILK HETEROPHYES HETEROPHYES (V. Siebold, 1852) STILES VE
HASSAL, 1900 V AK' ASI.
M. M.MiMioGLU F. SAYIN
Köpekte göriiılen paraz:itler, insan sağlığı yönünden de edıemmi-yeti !haiz'dir. Memleiketimizde, köpek parazillerinin yayı.lışı hakkında ke~ sin ibir bilgiye sahip değiliz. ilimiş bir materiyale dayanılarak yapılmış olan bir araştınma da hemen hemen ıyolk gi!hidir. 'Bu selbeple, çeşitli has-talıklardan ölen V'eya Belediye Ve'İe,riner Müdürlüğünce imha edilmeık istenen, \köpeklerde paraz:it tıü.rlerini rtesbit ctmeğe iba~laımı.şibulunuyoruz.
Şimdiye kadar muayene ettiğimiz 27 köpekten -birinin ince bar-saklannda Heterophyes heterophyes adı verilen ıbir treınıatot teebiıl e,tmiş bulunuyoruıı. Yrurdumuz.da ilJk defa 'bUlIU'nmuşolan ıbu ,parazit insan sağ-lığmı yakından aHikadar edef. İnsanlarda kanlı iMallere sebep olur. Bun-dan dolayı sö:z;ü geçen parazit hakkında bir açıklama yapmayı uygun bulduk
'B.u araştmmamız ıtamamlandı.ktan sonra Ankara iköp€Jklerinde tes-b~t edeceğimiz bütün ıparazi't1eri toplu 'Olarak neşredec€ğiz.
Kö'?ek temini hususunda bü:yük yardl'mlannı g'Önme<kJte'Olduğumuz, FakÜ'ltemizin Paıtol'Ojik Anatomi Künıtk'Ü ProfesörLüğüne ve Ankara Be-lediye Veterin€r Müdürlüğüne, teş€lk.kürü vazife bitriz.
H.heterophyes insan, köpoek, kedi, tiliki ve farenin barsağında ya-şamaktadır. 'Bu para'litin memleketimizde meıvcuıt oLduğuna dair b~r lite-ratüre rastlıy'am.adı!k.
Belding'e göre H.heıteroph.yes'in S:İno-nİmleri şunlardır:
Heterophyes heterophyes (IV. Sieoold, 1852) Stiles ve Haeıal, 1900.
MİMİoGLU - SAYIN
Yunanca: heteros /baŞka, phye şekiL.
Syn. : Distoma heteroph"yes 'V.Sieıbold, 1852. ,Distoma heterophyes hominis Diesing, 1855. Oicrocoelium heterophyes Weinland, 1858.
Fasciola heterophye~ Moquin-Tandon, 1860. Heterophyes aegyptiaca Côbl1x>'1d,1866. Mesogonimus heterophyes Railliet, 1890. Coenogonimus heterophyes Looos, 1899. Cotylogonimus heterophyes Uilhe, 1899. Heterophyes nocens Onji ve Ni'Sihio, 1915.
Yine aynı 1IlJÜellifegöre; bu para,ı;itten mrüteryellit !hastalık, Mısır'da Port-Sait yakınında bulunan, Manzala :gölü civarındapek yaygın olup 60 okul talebesindeın % 88 i enfekte bulunmuştur. Buradan Kahire pazar-larına gönderilen Kefal'leırin çoğu pararitin kistlerini taşmaktadır. Bu havalide tatlı veya hafif 'tuzlu su halıklan tuzlanarak ü:ç 'gün zarfında yenmeııcte ve bu gibi tuzlanıımş ,balıklara «Fessikıh» adı verioLmektedir.
Oytun'a göre balık kaslarındaankiste olan metaserıker'ler tuzlan-mış ba'1ı!klarda 7 ve 0° de 8 :gün yaşarlar.
Piekarski'ye göre 1851 senesinde Bilharz Kahke'de Mısırlı bir
ç0-cuğun ince barsağında iküçük trernatotlar /bulmuş 'Ve v.Siebold tarafından bunlara Distoma heterophyes ad1 v:eriılmi'ş, bilMlarte Coıbbold'ın ilhdas et-tiği Heterophyes soyuna (1866) ithal edilrniştir.LO'<l'Ss (1894-1896) bu pa-raziti tavsif etmiş ve MlıSır~daki yayılışı !ÜZerinde durmuştur. MÜoellife gö-re bu paTazit Mısırdan başka ,Filistin, Çin, J~ponya, Formma, Kore ve Filipinlerde bulunmak,tadır.
Sawitz'e göre ince ibarsağın cidarına yapışan !bu parazit 1-2 mm. uzunluğunda ()i1,U;pMısır, Filistin ve Uzak Şarkta görülmeMedir.
Mönnig'e göre birinci ara konut Pirenella conica adı verilen sü-müklü, ikinci ara Ikıonut ise Mugil cephalus ve M. Japonicus adlı ibalıklar-dır. Ağır invaziynnlarda ishal 'Ve /bazan kanlı ishanere oobep olurlar.
Neveu-lemaire'e ,göre bu parazite kanadlılarda da raıstlanmakta ve, bu arada bilhassa Milous migrans'lar zikredilmektedir. i
Brumpt'a göre bazı araştırııcılar. H.heterophyes'in yuımurtalarına insanlann ika1p adalelerinde de tesadüf etmişlerdir. Barsak mukO'lasının i
derinliklerine bıra!kılan yumurtalar sirkülasıyQnla çeşitli or:ganlara hicret edebiLmekıtedirler. Yapılan 197 otopsiden 34 ünde muhtelif organlarda. paralLitin yumurtaları teS/bit edilmiştir. 14 vak'ada kalp adalesinde ve i
vak'-KÖPEKLERDE HETEROPHYES HETEROPHYES
ada bey.in, murdar ilik, akciğer 'Ve dalakta, rki vak'ada karaciğerde görüI- . müştür.
Fiebiger'e göre bu parazit Mısır'da bilhassa insanların ince barsa-ğmda :mebiluI .olarak bulun:makta,körpeklerde sık ve kedilerde nadir ola-~ak görüLmektedir.
lapage'a 'göre bu parazit Mısır ve Şarki Asya'da köpeik,. mki, kedi ve insanlann ince barsaklannda bulunmaktadu.
Sprehn'e göre parazitin kistleri 0,163:0,136 ımım. boıyunda olup ikin-ci ara konut olan ıbalıkların adale ve pe riıtonunda bUlunıurlar. Balıkların çiy veya az pişnliş olarak yenmesiyle intikal e deırıler.
Neumann'a göre !bu parazit köpeklerde Ibol ve sın< sık, kedilerde ise nadir olarak rastlanmaktadu. . .
Faust'a göre parazitin birinci ara konutu tatlı su sümüklüleri, ikinci ara konutları tatlı" veya hafif tuzlu .sularda yaşayan Kefal'lermr.
Baylis'e göre Mısır, Japonya, Çin, Kore ve Formorza'da OO:lunan bu parazit in~n, köpek 'Ve kedilefİn ince barsaık ve sekumlarında yaşamak-tadu.
. MATERivAl VE METOT
Araştırmamızı, Fakültemizin Patolojik Anatoımi Kürsüsüne gelen ölü köpeklerle, Anıkara Belediye Veteriner Müdürlüğü tarafından, .itlaf edil-mek üzere, tıoplanarak bize gönderilen sQlkak köpekleri ÜIlerinde
yapmak-tayız. ~
Sedat Evliyazade {Atman ahırları) ye ait {protokol NO': 26) otopsisi yapılan 6 aylık Laurak Seter erkek hir köpeğin ince ibarsaklarında 750 ye yakın Heterophyes heteropheyes tesbit edilmiştir. Yapmış olduğumuz so-ruşturmalara nazaran bu köpek İstanibul'da doğmuş, iki aylık iken Anka-ra'ya getirilmiştir.
Bu hayvanın ince barsaklarından tıoplanan parazitler usulüne göre tesbit' edilere~ ooyandıkıtan sonra incelenmiştir.
. Heterophyes heterophyes'in ön ıkl'S!llısivrilımiş arka kısmı daha ge-niş ve yuvarlak olup bir amıut şeklindedir. IBu parazitin rengi kirli beyaz sarımtra,k, U7JUnluğu 1-2' mm., genişliği 0,4-0,5 mm. dir. Ağız çekmeni va-sati olarak 93.75, karın çek!meni 224,5 ve genital çe1mıeni 148 mikron çapındadıT {Şekil: 1).
Bu parazitin yumurtası Ikalın kabuklu, iyice int~bak clmiş ibirka-pağa malik ve açık ikahve rengindedk. HenÜIl yumurtlanmış olan yumur-talarda miracidiuım teşekkül etmiştir {Şekil: ~). Çok kıüçük {vasaıti olarak 27.15 miikron -boyunda) olan ywmuır.taları, ,ga'iita!mıuayeneleri -eısnasmda, göz.
MİMİOGLU - SAYIN '
den ikalçC':bHir.Bu 'Yumurtta Opisthorchis felineus'un yuımur1tasİlyle kaıfl~tı-rılmaktadır.
Piekarski"ye gö're -bu parazitleri düşürmek için Huile de
chenopo-dium, Carbon tetrachlof'ide, TetrachlorMhylen tavsiye edilmekltectir.
Vı. vb r '" ph ~r. 6Ç. Gd vt (Şekil: 2) Heterophy4tS heferophyes'in yumur. tası (Orig.) ft -Ep.
ıŞekil: 1) Heterohpyes heterohpyes (Orig.l
Aç. Ağız çelkmen,i; Ph . .phary,nx; Os. Oe:soph~<1Us;B<r. oBa,rsa:k;Kç. Karın . çek- ' meni; Gç. Genila'! çe'kmen; Gd Geniial deliık; Uı. Ute:ı1\l.s; Vd. Va,s d€ıfe~ens; Mb.i Me-hlis hczi; Ve. Vaısa ef'e:-entia; Ov. o.variuım; Lk. Luarer !kanal; Vib. Vıtellogen bezler.i; &S. Receıptaculuım semini's; T. Testis;er; EL. Excrelion lıoııbası; Ep. Excretion i
porus; Vs. V€ıSicula serminalis; v:'ı<. Vitellogen kanalı; . i
ÖZE T
1 - Anikara ve ci'Varında bulunan köpeklerin parazitlerini tesbiti etmek 'gayesiyle -bir araştl'l'maya ibaşlamış bulunuyoruz. Bu güne kadar
,,'."'.~
KÖPEKLERDE HETEROPHYES HETEROPHYES
i
otopsis-i.rıi yaparak muayene etmek fırsatını 'bulduğumuz 27 köpekten bir tanesinin (Protokül No. 26) ince ibarsaklarında 750 ye yatkın Heterophyes heterophyes müşahede edilmiştir. Bu 6 aylık erkek köpek, Laurak Seter ırkındanolup ymdumuzda doğmuş 've .bÜ'yümüştür.
2 - Memleketimiz /köpeklerinde ilk defa 'görıülen !bu küçük trema-1Jot, şimdiye kadar tesbit ed Imiş olduğu yerlerde, daiha ziyade insanların Heterophyasis'ini husule getirmektedir.' Metinde !bu ,parazit hakkında ge-rekli bilgi verilmiştir.
ZUSA.MMENFASSUNG
1 - Um die Parasitenfauna 'VOnHunden in Ankara und Umgebung festzustellen wurden his jetzıt 27 Hunde unterSıU'Clht.Bei einen :von diesen Hunden (Prot. No. 26) ihaiben wir in den Dünndarmen' fasi 7'50 Stück Heterophyes heterophyes festJge:steHt. Dieser 6 Monate alte Hund ist, ein Laurak Seter, in der Türkei gebıoren und ıbisiher hie'r grossgeworden.
2 - Diese Parasi,ten sind inunserem Lande eııstmaI:1g ıbeiım Hund festgestellt women. Sie sİnd in anderen Landem ıhauptsaclılich ıbeiım Men-, schen vorge:l{jQırnımenund .erreıgen Hetarophyasis. tm Text 'haıben wir über Hetercphyes heterophyes auısfüihrli101ı iberichteL
LiTERATÜR
B.aylis, H. A. f: A Manıuel of Helırrıi.ntlholoıg'y M-edieal an1d Veterinaıry. Bamiere, Tin-dan 'and Oox, Wnıdilm. 23-24, 1929.
Belding, D., L. : Tex:booık oıf Clinica'l ParasitoIÜb"Y. Appleto'n~~urıtY-CT'Olfts, Ine. New York. 516-520. 1942.
Brumpt, E. : Precis de Parasit:O'logi-e I. Mal5son et ıOie editeu:rs, Pariıs. 638-6~l9, 1949. Faust, .E. C.: Animaıl aıgent and 'Vect:oııs of human diı;eaıse. Lea et IFebiger,
PhiIa-delphia. 377-378, 1955.
Fiebigel", J. : 'Die Tien'sclıe iPara'Siten der Hauıs-uT1,d Nu;1,ztiıere, oowİe des Menıschen.
Uıi&an et Scl1wa.rzen!berg, Berlin und Wien. 142, 1947. .
Lapilg~, G. : Veterina!'lYPara'Sitt()lüıgy. Oliver and BO'Yd, Lanıdon. 25£, 1956.
Mönning, H., O, : Ve,terinıa,ry He.Jmint!holüıgıy' and Ent'OmOIlıoıgy. BaBliere, TindaH and
CoX,Lon:d'O'D. 60, 1949. .
Nevmann, L., G. : Parasİtas et Maladİe's Pa:ra.sita.ires du Chien e,t du ehat. Vigot
Freres Ulıraires edjteurs, Paris. 201, 1941. '
Neveu-Lemaire, M. : Traite d"Helmin/lhololgie !Memeale et Veterinaire. Vi'gat Freres Editeurs, Pa,rıs. 171-172, 1936.
Oytun, H., Ş. : Genel p.araız.itolo]i ve Helmintıdloji. Anka,ra Üni'Versit'€isi Basımevi. 152.153, 1953.
Piekarski, G. : Le1hıibudh de:r Parasito1ıoıgie. Sıpringer Verla'g, B~din. 257-258, 1954. Sawitz, W., G. : Me:dical Pa'ııasLtQlogy. Mc Graw)Hili Book Com'Pany, Inıc. New York
151, 1956.
Sprehn, C., E., W. : Le:hıibuclı. dıe:" Helminthıologic. Verlag von Gcl>I1ü'der Boorn:traeger, BerEr!. 247. 19.~.
