A. O. Vet. Fak. Derg.
39 (1-2): 300-309. 1992
EŞEKTE PROBSTMAYRİA VİVİPARA PROBSTMAYR, 1865 OLGUSU
Bahadır Gönenç*
Probstmayrla vivipara Probstmayr, 1865 in a donkey
Sum.mary: Probstmayria ,lioilHıra Probstma'yr, 1865 was found ÜL
the large intestinesof o..2 years old female donkey whieh was slaughtered for camİvor animals of Ankara <.'00.
By ıısing the "rampling method" total number
~r
parasites was determined as 5.467.070. parasites wae eollpeter! mailIly from ventral colon, dorsal calan, and caecı,m respectively.Jvfacroscopicalfy, no pathologieal changes related with the parasİtes were observed on the mucosal surfaee of large intestines.
/n this text, morpllOlogical characteTİsties and the IJiet.ures of important parts of P. vivipara were given.
The oecurrenee of P. vioipara in a donkey is reported for the first time in Turkc..y.
Özet: Ankara Hayvanat Bahçesindeki karniuor hayvanlar için kesilen
2ya~lı dişi bir eşeğin kalın bağırsaklarında Probstmayria vivipara Pborstmayr, 1865)0.. rastlanmıştır.
"Örnekleme yöntemi" ile yapılan bakılarda toplam 5. 467 . 07 O parazİt bulunmuş, parazitler ba:lıea sıras!yla ventral kolon, donal kolon ve sekumdan toplanmıştır.
Kalın bağırsak mukozasmda parazille ilgili olarak makroskobik hiçbir patolojik değişiklik /!,öz!enmemiştir.
Bu )'azıda P. vivipara'nın morfolojik özellikleri verilmiş, {inemli kısımlara ait fotu.araflar metne eklenmiştir.
Eşekle P. vivipara'nın v<1rlığı Tiirki)'e'de ilk keÇ. kaydedilmektedir.
Giriş
Probstmayria Vlvıpara at, eşek, katıl' ve zebraların kolon ve se-kumlarında yerleşcn oldukça küçük üksüyür tipi bir nematoddur (10,18,19,20). lık kcz 1865 yılında Probstmayr tarafından bildiril-miştir. Küçük, ince, şeffaf bir parazit olup, ancak 2-4 mm. uzunluk-tadır. Ağız kapsülü silindirik, uzun ve dar bir yapıda olup farenks tubüler yapılı ve ön kısmında küçük kassız bir bölüm taşımaktadır. Daha uzun olan arka bölümü ise müsküler yapıdadır (20). Uzun silin-dirik yapıdaki özefagusun son kısmında kalın bir bulbus vardır. Çek-men benzeri bir bo~altım deliği mevr.uttur (I I). Her iki cinsiyette kuyruk uzun olup erkeklerde \'entrak doğru kıvrılmış bir yapı göster-mektedir (I 8,20).
Erkekler yaklaşık 1.8--2.2 mm. boyundadır (8). Çok zor farke-dilebilen 6 çift postanal papil taşımaktadır (20). İki adet küçük birbi-rine yakın uzunlukta spikülümc sahiptir. Bunlardan küçük olanı 58
ıı.m.,
büyük olanı ise 67 [J.m. uzundur. Gubernaculum ve caudal ka-n'at bulunmamaktadır (I O,! 1,18).Dişiler yaklaşık 2.2-3.8 mm. uzundur (BL Vulva vücudun orta k~smma oldukça yakın olarak yeralmaktadır (I O,11). Vivipar olan di-şilerin uterusları iki böiümden ibaret olup bir bölümünde yumurta-lar, diğerinde ise serbest larvalar bulunmaktaelır (I O).
Babaeva (4), olgun dişilerin uterusları içerisinde kendi ölçü-lerine yakın ve benzer yapıda L3 lerin geliştiğini, dişi parazitin ute-rusunu terkeden L3 Icrin kalın bağırsaklarda 14-16 gün içerisinde olgunlaştıklarını yazmaktadır. Hasslingel' (8), dişi uterusundan Lı lerin dışarı çıktığını bunların daha çok sağ venlr,d kolonu tercih et-tiklerini, kalın bağırsaklar içnisinde gelişen L3 ]erin ancak çok az mik-tarının dışkı ilc birlikte dış çevreye ulaştığını ve enfeksiyonun diğer bireylere bulaştığını bildirmektedir. Para.zit1erin ağız yoluyla veril-mesi ile enfeksiyon meydana getirebileceği ve enfekte dışkı materyali üzerinde P. vivipara olgun ve larvahmnın 24 saatten fazla bir süre canlılıklarını koruyabilelıkleri kaydedilmiştir (If).
Dünyada özellikle Kuzey Amerika'da yaygın olarak görülen bu parazit (10), Panama Kanalı civarındaki at ve katırlarda (5,6), Hin-distan'in bazı yörelerinde ve Brezilya'daki atlarda, İspanya'dakatır-larda (8), Eski Sovyetler Birliğinde Samarkand (2) ve Özbekistan'da (3) atve eşeklerde, Güney Batı Afrika
iN
amibia (17) ve GüneyAfri-302 B. GÖNENÇ
ka Cumhuriyetinde Kuruger Ulusal Parkındaki zebralarda (9,16) bulunduğu bildirilmektedir.
Yamaguti'ye göre (20), Probstmayria vivipara'nın sistematil-deki yeri aş?ğıdaki gihidir.
Takım: Oxyuridea Weinland, 1858 Fam;.Jya: Oxyuridcc Cohhold, 1864
Familyaaltı: Lauroiinae Skrjabin ve Schikhobalova, 1951 Ci.ns: Probstmayria Ransom, 1907
Tür: Pobstmayria vivipara Probstmayr, 1865
Bu yazının amacı, yapılan literatür taramasında P. vivipara'nın yurdumuzda bulunduğuna dair herhangi hir kayda rasdanılamamış elmasından, parazitin bulunuşu ve bazı özellikleri hakkında bilgi vermektir.
Materyal ve Metot
Ankara Atatürk Orman Çiftliğinde karnivor hayvanlara yiyecek temini amacı ile kesilen 2 yaşlı dişi bir eşeğin özefagus-rektum arası sindirim sistemi bölümü bakısı yapılmak üzere laboraTUvara getiril-miştir.
Organ ve organ bölümleri, yan yana iki iple bağlandıktan sonra bir makas ile kesilerek birbirleriyle ilişkili olduğu kısımlardan ayrıl-mıştır. Her organ bölümü (Özefagus, mide, duodenum, yeyunum, ileum, kolon, sekum ve rektum) ayrı ayrı küvedere konmuş ve bir makas yardımı ile açtlarak elde edilen içerik kuvvetli çeşme suyu al-tında üstüste yerleştirilen iki süzgeçten (Delik çapı üstte yaklaşık 1250 fLm.altta 250 fLm.) süzülmüştür. Probstm'.lyria vivipara çok fazla miktarlarda bulunabilen bir parazit olduğundan her organ bölümüne ait yıkanmış içerikten 1
il
00 oranında suland,rılarak örnekleme yön-temine başvurulmuştur. Ayrıca karıştırılan içerikten i00 gr. tartıla-rak bu miktardaki parazit sayısı da hesaplanmıştır. Parazitlerin top-lanması ince bir iğne yardımı ile olmuş ve 70° lik kaynar alkolde tes-pit edilmişlerdir. Parazider herhangi bir boyama işlemi uygulanmak-sızın mikroskop altında incelenmiş, erkek ve dişi parazider ayrılarak önemli görülen kısımların fotoğrafları çekilmiş ve ölçüleri alınmıştır.Bulgular
Laboratuvara getirilip incelenmesi yapılan .sindirim sistemi bö-lümlerinde, özellikle de parazitin yoğun olarak bulunduğu kolon ve sekumda mukozada makroskobik olarak patolojik hozukluğa rast-lanmamıştır.
Örnekleme yolu ile yapılan sayımlarda parazit yoğunluğunun kolon ve liekumdaki dağılışı Tablo 1'de gösterilmiş olup, en fazla ventral kolonda bulunduğu dikkati çekmiştir. Kolon ve ~ekuma ait toplam içeriğin 100 gr. ındaki parazit sayısı ise 335.650 olarak tespit edilmiştir.
Tablo i. Probstmayria yiyipara'nın bağırsak bölümlerine göre sayısal yoğunluğu.
BaAu'sak bölümleri Sayısı 1---.---- ---Ventral Kolon 3.650.340 ---_._----Dorsal Kolon Sekum Toplam 1.101.060 715.670 5.467.070
Erkekler (Şekil 1), dişilerden (Şekil 2) daha kısa ve ince olup vücudun anterior bölgesine yakın olarak yerleşen boşaltım deliğinin çekmen benzeri bir yapı gösterdiği görülmektedir (Şekil 3). Silindirik yapılı özefagus un posterior kısmındaki bulbus oldukça büyüktür (Şe-kil 4).
Dişi!er 2.803-3.584 (Ort. 3.149) mm. uzunlukta, 89.60-96.0 (Ort. 92.80) fLm. genişliktekdir. Boşaltım deliği ön uçtan 371.20-377.60 (Ort. 373.80) !km. uzaklıktadır. Kuyruk düz bir yapı göster-mektedir. Vücudun orta kısmına yakın bir yerde yeralan vulvanın (Şekil 5) boşaltı deliği'ne uzaklığı 908.80-966.40 (Ort. 933.60)
ıı
m. dir.Erkekler, 2.291-2.470 (Ort. 2.364) mm. uzunlukta, 65.60-84.80 (Ort. 7?. 20) ıım. genişliktedir. Bcşaltt deliği ön uçtan 286.40-313.60 (Ort. 296.60) ıım. uzaklıktadır. Kuyruk ventrale doğru bü-külmüş bir yapıdadır. tki adet spikülüm taşımaktadır. Spikülümler yaklaşık olarak birbirlerine yakın uzunlukta olup büyüğü 65.60-67.20 (Ort. 66.80) ıım küçük olanı ise 56.0.-57.60 (Ort. 56.20)
304 B.GÖNENÇ
Şekili. Erkek Probstmayria vivipara (I'. vivipara male)
Şekil 2. Dişi Probstrna yria vivipara (P. vivipara fernale)
Şekil 3. Probstnıayria vivipara'da boşaltım <.Ieliği (Excretorv porc of P.\iivipara)
Prob5tmayria yiyipara'nın özefagusu (Oesophagu.~ of P.vivipara)
306 B. GÖNENÇ
Şekil 5. Probstmayria vivipara'da vulva
(VuJva of P. vivipara)
Şekil G. Probstmayria vivipara'da spikülüm (Spiculumcs of P. vivipara)
Tartışma ve Sonuç
Probsırnayria vivipara'nın dünya üzerindeki yayılışı konusunda oldukça sınırlı sayıda çalışma bulunmaktadır (2-6,8,9,16,17). Hasslinger (8), bu parazitin Orta Avrupa'da oldukça nadir olarak görüldüğünü bildirmektedir.
Türkiye'de oksüyür tipi parazitlerdcn Oxyuris equi'yi Pamuk-çu ve Mimioğhı (1"r), GüEC)' Doğu Bölgesinde eşeklerde
%
6.5, Aliba~oğlu ve Yalçım~r (I), Ap.kara yöresinde atlarda%
0.4 yaygın bildirmişlerdir. Dışkı baskısı sop.uçlarına göre Gülbahçe (7), Konya yöresi atlarında O. eqlii'nin%
0.39 yaygın olduğunu kaydederken, Öge (13), bazı tarım işletmeleriEdeki (Karacabey T.!., Sultansuyu T.l., Anadolu T.İ.) genel yayılışın % 0.16 olduğup.u ancak selofan bant yöntemi uygulandığında bunun%
14-i6'ya çıktığını bildir-mektedir. T.::ktırnaklıların oksüyür tipi parazitlerinin ikincisi olanP. vivipara'ya Türkiye'de rastlanıldığına dair kayıt bulunmadığından parazit ilk kez bildirilmektedir.
Hasslinger (8), çeşitli yazarlara atfen P. vivipara'nın uzunluğu-nu erkek parazitlerde 1.8-2.8 mm., dişi parazitlerde 2.2-3.8 mm. bildirmektedir. Bu olguda erkek parazitlcriE uzunluğu 2.291-2.470 mm. dişilerin 2.803-3.584 mm. ölçülmüş olup, yukarıda bildirilt:n sınırlar içerbinde bulunmuştur.
Soulsby (18), parazitin ffiıksİmum k?.lmlığının i1O fLm.olduğunu bildirmekte bizim ölçümkrimiz de buna paralellik göstermektedir Erkeklerde maksimum kalınlık 84.80 fLm. dişilerde ise 105.60 fLm. dir. Çeşitli yazarlar (I I,i2,18,20) spikülümlerden küçük alanının uzun-luğunu 58 fLm. büyük alanının is~~67 fLm. olduğunu bilclirmektedirler. Bu oL;uda incelenen örneklerde küçük spikülüm 56.0-57.60 ,J.m, bü-yük spikülüm 65. GO .. fJ7. 20 ~m. olarak ölçülmüştür.
Scialdo-Krecer (I 7) Namibia'da 12 dağ zebrasında P. vivipara
Si.'.yısını 1.257.810.42.001'.300 olarak bildirmiş, aynı anı5tırıcı (16) Kruger Ulusal Parbnda 24 Rurchell's zebra.sında parazitsayısını
18.400 .. 10.,1.120.467 ot~rak kaydetmiştir. Reinecke (L5) bir katır-dan toplam 2.62 I. 240 para~it topladığını bunların 2.450.200 ünün ventral kolon, i15.060 nın dorsal kolon, 55.660 'nın sekum, 200 ünün mide, ve 125 tanesinin ince bağırsak içeriğinde bulunduğunu bildirmiş-tir. Bu olguda örnekleme yolu ile 5. 4fJ7. 070 parazit saptanmış, bu-nun 3.650.340 J ventral kolon; i.101.060 ı darsal kolon, 715.670
JOR B, GÖNENÇ
in;n sckumda bulu:'.duğu kaydedilmiş, nıidc ve ince bağıısak içeriğin-de P. vivipara'ya rastlanmaımştır.
Par:ızit saYl~lJiın bildirilmesinele örnekleme yolu küllanıb.bile1iği gibi belirli bir miktar bağırsak içeriğinelcki pe-razit sayısının kaydedil-mesi de geçerli olmaktadır. ;\Jiteki;-!"'.Rıbaevö.
"n;
30 eşekte P. <ıiııipara' jıın bulunduğ;unu kaydetmiş ve bu eşekInin 100 gr. kalın b?ğırsak içe-riğindeki parazi.t sayısının 60.5 iO..4'j.').345 arasında değiştiğini bil-dirmiştir. Bu olguel? ise kolon Vl: ;;ckul11 içeri.ğinin i00 gr. mdaki pa-razit sayısı 3:15. (,.'ill olarak saptanm!ş, bsaea par3.zit yoğunluğunun literatürlerde i)arct edilenlere uy".r tarzda aldııkça fazla olduğu göz-lenmiştir.Probstm(';.J'/ia vivipara'nm kalın b?ğırsaklarc!c. p<'.tojenik bi.r etki yaptığına eI<li.r bir kayda rast!J.nı!aınamıştır.
nu
olguda da incelenen eşek kalın bağırsak mukozası üzerind': ınakroskobik herhangi bir de-ğişiklik gözlenmemiştir.ı. Alibaşoğlu, A. ve Ya1çıner., ş. (196,);. 1933-1961 yıllan arasında Aııkara ve yöresinde
aılarda görülen hastalıklara 1°1'111 bir bakış. A.ü. Vet. Fak. Derg., 12: 98-11
ı.
2. Babaeva, M. (1971). Some daıa on Ihe diJlrib"lioıı of Probstmayria vivipara in one-toed
ungu-lates in the Samarkmıd region. Trudy Czbı:kskogo Imıiluta Veterinarii, 19: 171 (Ref:
Hclmininth. Abst., 1976, .l5, 55(6).
3. Babaeva, M. (1972). Life-cycle of ProbJlmayrilı viıijJam (.Yemaloda O.ryurnla), il parasile of
eqııines. In problemy parazitologii Trııdy Nauehiıoi Konfcrantsii prasiıo1ogov USSR parı
i Kiev, USSR; Izdaıclstvo "Naukova Dumka" GI-G3 (Ref: Helmint\ı. Abst., 1976, 45, 29).
4. Babaeva, M. (973). Study qf the bi?lo.V' of Pr?bsımll)'Yia vivipara iıı w/gıılaıes. Trudy
Uz-behkogo Nauchno-Isslcdovatel'skogo Veterinamogo Institut:t (Bolczni ScI'skokhoz-yaistvemykh Zhivotnykh), 20: 'B--47 (Rd: Hclminıh. Abst., 19/G, 45, 962).
5. Foster, A.O. (i936). A quaııtitative sluiy of ıhe nemalodes from a Jelected group of eqııines in
Panama. J. Parasit., 22: 479-510.
6. Foster, A.O. (1937). Afurtlur rfport 0'1th~ parasiles ofil selecled group ~f equi,ıes in Panamıı.
J. Parasit., 23: 3GO-364.
7. Gülbahçe, S. (ı990). Konya Yöresiııd~ki Tckırna~lı Hayanlarda BUlılnllll Paraziılerin
Epi-demiyolojisi. Selçuk Üniv. Vet. Fak. Yüksek Lisans Tezi, Konya.
8. Hasslinger, M.A. (ı 939). Spe<.iesap/ıangige .1spekıe <;U1 Epizo?liologie von Oxyuren
9. Krecl'k, R.C., Malan, F.S., R«.'incckc, R.lf. aud Dc Vos, V. (1987). Ne.71al,tk
pa-rasiı~s (rcm Burchell's ;:ebrar in Scıı:!ı Afiica. J. Wildl. Dis., 23: 404-41 ı.
10. Levinl', N.D. (1968). NcmalJde Para.riles of Do~ıe.rıic Animalr a~d nf Marı. BnrgC5s
Publis-hing Company, Minııı;apolis.
i i. Lıchtenfels, j.R. (19'15). Helmintiıs of domıslic e'luids. Itlmlraled keys lo gmera and rpecier
wiı.~ emphasis mı ]Varl/ı Anltricaıı .rorıııs. Froe. hdmiııtlı. Soc. \Vaslı., 42 (Spccial Is>uc)
1-92.
1:2. Merdivenci, A. (197:2). Tıirkiv~'de son 20 S'I<e 11.i2-1971>. içi/ıde buldultum parazitler.
Türk. Hiyol. Dcrg., 22.
13. Öge, H. (1991). Dış.b Ba'ı'armıı Göre Aılıırdiı Helminl', Efiksryonlarııı/ll Genel Durumu.
A.t!. \'~ı. fak. Doktora Tczi, Ankar .•.
14. Pamul<çu, A.M. ve Mimioğlu, M. (1955). Merkep!adı görüleıı endop.ıraziller ve bunların
kıındaki eosiııophil Lcucorysu'lerle o/aıı mıiııasebeli. A.Ü. Vet. Fak. Derg., 2: 141-165.
l,j. Rcineckc, R.K. and Brooker, D. (1972). The recove/~vof paranlic nemalotUs from ı!ıe
"aslro inlesliııallracl of a //lule al OUI'Jp~v.Onderstepoort .1.Vet. Res., 39: 51-58.
tü. Scialdo, R.C., Reinccke, R.K. and De Vos, V. (1982). Sensoııal iııcidenee of helminıhs
iıı the Burcll£!l'sezebrn. Ondcrstepoort J. Yet. Res., 49: 127-130.
17. Scialdo-Krecek, R.C., Reinccke, R.K. and Biggs, H.C. (1983). Sıl/die.<011ı!ıe
.barıısi-1;.1 of zebras. III. NematotUs q{ Ihı nıou~:niıı ze~raf,.om th~farm "Ketpie" and ıhe
Namib-.Vau];-lııfl Park, So~ıh lVesi ijricajNamibia. Ondcr.iL,poort J.Vet. Res .• 50: 283 ..290.
U;. Soulslıy, E.j.L. (1965). Te.d~IJ:Jkof Vel:rinary Cli.ıical l'arasilolJgy. Volume i Helminths. Blackwell Scientific l'ublic;ıtion', Oxtord.
19. Urquhart, G.M., Aı'mour, J., Dunc.-n, j.L., Dunn, A.M. and jennings, F.\V.
(\987). V(I:ri"a~v Parasit'logy. Lo:ıgrnan Scicntifie and Teshnieal, En!\'land.
20. Yamaguti, S. (196\). Systema Helnıilll/lIInı. Vol. III. The :"iemalodes of Vertebras. Part r. Intcrscience l'ublishcrs Ine., Newyork.
